Pies daje wiele radości swoim opiekunom i wzbogaca ich życie. Jednak nie można zapominać, że to żywa istota, która ma swoje potrzeby. Zrozumienie charakteru pupila staje się zatem kluczowe, aby czworonóg czuł się bezpieczny i kochany.

A wszystko zaczęło się od wilka, czyli krótka historia psów

Protoplastą psów jest wilk szary. Z tym raczej nikt nie dyskutuje, natomiast sprzeczne zdania pojawiają się w ocenie, czy to człowiek zdecydował się na udomowienie wilka czy może sam Canis lupus wybrał życie u boku homo sapiens. Zgodnie z tą pierwszą teorią ludzie zaczęli zabierać wilcze szczenięta, aby od samego początku przyzwyczajały się do życia z człowiekiem – nie bały się go, ani też nie reagowały agresją. Problem w tym, że współcześnie przeprowadzane eksperymenty dowodzą, że nawet w ciągu kilku generacji trudno uzyskać rzeczywiście udomowione wilki, ponieważ ich dzika natura pozostaje. Dlatego niektórzy naukowcy negują możliwość udomowienia wilków przez człowieka, tym bardziej że i ludzie żyli kiedyś krócej, i warunki raczej nie sprzyjały, aby poświęcać zwierzętom dużo czasu.

W związku z tym pojawiła się druga teoria sugerująca, że tak naprawdę wilki same wybrały życie w komitywie z ludźmi. A dlaczego? Przede wszystkim ze względu na łatwiejszy dostęp do jedzenia. Przypuszczalnie nastąpiło to po przejściu z koczowniczego na osiadły tryb życia, kiedy zaczęły powstawać pierwsze osady, a wokół nich wysypiska śmieci, czyli głównie resztek pożywienia. Odważne wilki nie płoszyły się na widok człowieka, więc chętnie korzystały z darmowej stołówki. I tak przez setki lat, aż kolejne wilcze generacje stawały się coraz mocniej związane z człowiekiem.

A kiedy doszło do wyodrębnienia osobnego gatunku, czyli psa? I w tym aspekcie brak jednomyślności. Niektórzy uważają, że nastąpiło to 125 tysięcy lat temu. Jednak najwięcej naukowców twierdzi, że dopiero 12-17 tysięcy lat temu. W każdym razie droga była długa i przebiegała w 4 etapach – od symbiozy, poprzez zacieśnianie więzów, aż po świadomą selekcję do dalszej hodowli i samą hodowlę pod kątem konkretnego eksterieru, czyli wyglądu. Pozostaje jeszcze kwestia, na jakim obszarze doszło do udomowienia, i tutaj również istnieją sprzeczne teorie. Jedna mówi, że psy pochodzą z Azji, ale wiele też wskazuje na to, że rozprzestrzenianie się psa na cały świat przebiegało podobnie jak człowieka, czyli z Afryki. Interesującym tropem jest też odkrycie szkieletu psa sprzed 31 tysięcy lat w jaskini Goyet w Belgii, a to daje podstawę przypuszczać, że to ludzie z kultury oryniackiej mogli jako pierwsi wykorzystać psy do codziennych zadań tropiących i transportowych.

A pierwszy pies w Polsce? Najstarsze znalezisko pochodzi sprzed 4 tysięcy lat i jest to czaszka psa z okolic Sandomierza. Warto podkreślić, że w średniowieczu wyższe warstwy społeczne często wykorzystywały psy do polowań – stąd też popularność wtedy takich ras jak ogary, wyżły i charty. W Europie od XVI wieku coraz większą popularnością cieszyły się rasy stróżujące, które wykorzystywano do ochrony stad owiec.

Co ciekawe, współcześnie istnieje zaledwie kilka ras z genotypem wilka szarego. O ile obecność w tym zestawie siberian husky nikogo dziwić nie powinna, to dostrzec cokolwiek wilczego w małych pekińczykach lub shih tzu naprawdę trudno. Dowodzi to jednak niesamowitego zróżnicowania gatunkowego psów, którego nie ma wśród innych zwierząt. Warto przy tym pamiętać, że zdecydowana większość ras powstawała w wyniku sztucznego doboru osobników do rozmnażania, a nie dzięki naturalnej selekcji.

Inteligencja psów, czyli jak inteligentny jest pies?

Psy są zaliczane do jednych z najbardziej inteligentnych gatunków zwierząt razem z delfinami, krukami i szczurami. Duży wkład w rozumienie specyfiki psiej inteligencji miał badacz Stanley Coren, który w wydanej w 1994 roku książce „The Intelligence of Dogs” podkreślił istnienie kilku typów inteligencji u czworonogów.

Najłatwiej mierzalną okazuje się inteligencja pracy, ponieważ chodzi o rozumienie komend i ich wykonywanie. Czy jednak niechęć do słuchania opiekuna świadczy niższej inteligencji? Coraz więcej badań polemizuje z takim stwierdzeniem. Podatność na szybką naukę nowych umiejętności zależy nie tylko od rasy psa, ale również jego osobowości. Ludzie mają w różnym stopniu rozwinięte poszczególne rodzaje inteligencji. Może się okazać, że podobnie jest z naszymi najlepszymi przyjaciółmi wśród zwierząt.

Drugi typ inteligencji wyszczególniony przez Corena, czyli inteligencja instynktowna dotyczy kwestii wrodzonych umiejętności psa, a nie tych nabytych. Tutaj jest już większy problem z uznaniem, co stanowi realny talent zwierzęcia, a czego mógł się nauczyć, szczególnie gdy nie są dokładnie znane losy pupila od narodzin i jest to nierasowiec.

Inteligencja adaptywna decyduje o zdolności rozwiązywania problemów i umiejętności kreatywnego radzenia sobie w nowych sytuacjach. Innymi słowy, czworonóg sam wymyśla, jak osiągnąć jakiś cel np. dostać się do pachnącego mięsa, które leży w niedostępnym miejscu. Coren jeszcze na podstawie swoich badań wyróżnił inteligencję przestrzenną, kinetyczno-ruchową oraz interpersonalną. Niewątpliwie o inteligencji psów świadczy ich wrażliwość na emocje. Pupil od razu wyczuwa smutek opiekuna i stara się go pocieszyć – jest blisko, kładzie mordkę kolanach, trąca nosem i tuli się mocno. Każdy towarzysz psa na pewno to potwierdzi.

Uważa się, że psy myślą i czują na poziomie mniej więcej 3-letniego dziecka. Trudno oczywiście porównywać inteligencję człowieka i czworonoga, jednak tego typu porównanie daje jakiś ogląd sytuacji. Czasami można się zdziwić, jak pupil wiele rozumie. Ocena inteligencji poprzez zdolność adaptacji, posłuszeństwo oraz instynkty niekoniecznie zatem w pełni oddaje złożoność psychiki psów. Osobnik emocjonalnie mocniej zależny od człowieka zawsze będzie bardziej otwarty na szkolenie. Przykładowo border collie uwielbia aportować i uczyć się nowych umiejętności. Z kolei husky niekoniecznie pobiegnie po piłeczkę, ale czy to oznacza, że jest mniej inteligentny? Niekoniecznie. Warto też pamiętać, że w każdym psie tkwi spory potencjał, natomiast te zwierzęta są bardzo różne i potrzebują metod szkolenia odpowiednio dopasowanych do charakteru. Wydaje się, że jeszcze wiele trzeba nauczyć się o naszych czworonożnych przyjaciołach, aby rzeczywiście poznać ich poziom inteligencji.

Jaki charakter może mieć pies?

Teoretycznie wydaje się, że wystarczy wziąć psa rasowego, aby mieć pewność usposobienia i zachowania pupila. Jednak to tylko częściowo prawdziwe stwierdzenie. Owszem, każda rasa wyróżnia się określonymi cechami osobowości i potencjalnymi zdolnościami. Labradory są towarzyskie, opiekuńcze, cierpliwe i chętne do zabawy, a owczarki niemieckie odważne, aktywne i lojalne wobec opiekunów. Jednak poszczególne psy mogą się różnić nieco charakterem, co widać już w zachowaniu szczeniąt z tego samego miotu. Niektóre maluchy są śmiałe i ciekawe świata, a inne wydają nieco wycofane. Wynika z tego, że mimo pewnych ogólnych predyspozycji, to każdy czworonóg ma swój indywidualny charakter. Warto przy tym pamiętać, że w procesie szkolenia niektóre cechy można jeszcze bardziej uwypuklić.

Sytuacja komplikuje się, kiedy w domu pojawia się piesek nierasowy. W tym przypadku nie obowiązuje żaden wzorzec, opisujący pożądane cechy wyglądu oraz charakteru. Dlatego poznanie pupila i jego osobowości wymaga dużej czujności i rozumienia psich reakcji. Jednocześnie inteligencja psów pomaga w modyfikacji niewłaściwych zachowań. Co ważne, nie tylko osobniki rasowe cechuje inteligencja, ale również kundelkom nie można jej odmówić.

Pies w domu to duża odpowiedzialność dla człowieka

Obecnie coraz częściej psy towarzyszą ludziom w domu i są pełnoprawnymi członkami rodziny. Owszem nadal niektórzy trzymają czworonogi, aby stróżowały, pomagały w pracy pasterzom czy podczas polowań. Jednak dla wielu osób pies ma ważne miejsce w gronie rodzinnym. Dobrze, kiedy przy tym nie przekracza się granic i szanuje odrębność gatunkową psów oraz specyficzne ich potrzeby. Niestety, ale zdarzają się ludzie, którzy zdają się o tym zapominać. Traktowanie czworonoga jak dziecka z pewnością nie jest rozsądne. Jeszcze gorzej, gdy psiak ma odgrywać rolę maskotki. Tak bywa czasami w wypadku miniaturowych ras, które niemal mieszczą się w kieszeni. Co roku też, szczególnie w okresie świąteczno-noworocznym i wakacyjnym, słychać o karygodnych zachowaniach ludzi, którzy porzucają swojego pupila, bo okazuje się nietrafionym prezentem albo przeszkodą w wyjeździe na urlop.

Dlatego należy pamiętać, że pojawienie się czworonoga w domu to zawsze powinna być dobrze przemyślana decyzja. Trzeba uwzględnić swoje możliwości finansowe, ale też styl życia, tym bardziej że to zazwyczaj długoletnie zobowiązanie. Oto aspekty, na które warto zwrócić uwagę.

• Czy wszyscy domownicy wyrażają zgodę na wzięcie psa? Psy bardzo szybko wyczuwają niechęć, więc przyjęcie pupila wbrew woli innych członków rodziny nie jest dobrym pomysłem. Szkoda psuć atmosferę w domu i stwarzać niekomfortowe sytuacje zarówno dla innych osób, jak i dla samego psa.

• Czy w budżecie domowym są środki na opiekę nad pupilem? Oczywiście nie trzeba płacić za psa, o ile nie jest rasowy, a np. ze schroniska. Jednak nawet pies adopcyjny generuje spore wydatki na co dzień związane z żywieniem, a na tym nie koniec. Dochodzą koszty wizyt u weterynarza (oby związane wyłącznie z okresowymi szczepieniami, a nie chorobami), a przecież zwierzę musi też na czymś spać, z czegoś jeść i pić i w czymś iść na spacer. Akcesoria dla psa to zatem kolejne wydatki. Chyba żaden opiekun nie może także się oprzeć pokusie zakupu zabawek czy przysmaków dla pupila. Wiele osób decyduje się na szkolenie, aby nauczyć zwierzę pewnych zasad zachowania.

• Czy styl życia pozwala na opiekę nad czworonogiem? Pies nie tylko bardzo przywiązuje się do swoich opiekunów, ale również nie lubi być sam. 5-6 godzin da radę, ale gdy widzi domowników wcześnie rano, a potem dopiero wieczorem, to może mieć poważne problemy psychiczne i czuć się niekochany.

• Adoptowany czy rasowy? Pies czy suczka? W jakim wieku? To kolejne kwestie, które wymagają przemyślenia. Psy są bardzo różne nie tylko pod względem wyglądu, ale także charakteru. Szybciej da się przewidzieć, jaki będzie rasowiec, ale nie oznacza to, że nierasowce są mniej urocze. Szczeniaka łatwiej wychować, natomiast dorosły pies potrafi sygnalizować chęć wyjścia, więc nie trzeba biegać z gazetami i szmatkami po całym domu.

Zakup czy adopcja psa?

Tak naprawdę wszystko zależy od tego, czy pies ma być rasowy. Jeżeli tak, to trzeba się nastawić na duży wydatek. Szczeniaki kosztują zazwyczaj od 2 tysięcy do 5-6 tysięcy złotych (w zależności od rasy), a zdarzają się jeszcze wyższe ceny. Inaczej jest w wypadku adopcji psa ze schroniska. Za takiego pupila płacić nie trzeba, ale to pies nierasowy – trudno przypuszczać, że ktoś odda psa z rodowodem do azylu. Oczywiście psiak adoptowany nie jest gorszy od czempiona wielokrotnie nagradzanego na wystawach, ale przed podjęciem decyzji o jego przygarnięciu warto sobie uświadomić kilka kwestii.

• Po pierwsze – pies adopcyjny może mieć problemy behawioralne. Rzadko wiadomo, co wcześniej taki psiak przeżył, a do tego jeszcze dochodzą zachowania typowe dla czworonogów schroniskowych. W każdym razie trzeba z reguły dużo cierpliwości, wyrozumiałości i miłości, aby pupil zrozumiał, że nie musi się już niczego bać. Oczywiście nie ma tu reguły. Czasami trauma jest niewielka, więc nie dochodzi do agresji, unikania pieszczot, ucieczek lub zjadania wszystkiego, co znajdzie się w zasięgu wzroku (a w zasadzie węchu).

• Po drugie – nie wiadomo, co wyrośnie ze szczeniaka. O ile dość łatwo ustalić, jak będzie wyglądać i zachowywać się rasowiec, to już z kundelkiem bywa inaczej – nie ma dla niego takiego wzorca. Dlatego nikt nie jest w stanie zagwarantować, że z uroczej kuleczki wyrośnie równie piękny pies. Uszka może się podniosą albo jedno pozostanie opadnięte. W zasadzie można wyłącznie określić - mniej więcej - przewidywaną wagę maksymalną i to wszystko.

• Po trzecie – nie są znane predyspozycje genetyczne do wystąpienia chorób. Pies nierasowy może być okazem zdrowia. Natomiast tego na 100% nie wiadomo. Trzeba o tym pamiętać, kiedy bierze się czworonoga.

Adopcja psa to danie szansy czworonogowi na nowe, lepsze życie. Natomiast to również wzięcie ogromnej odpowiedzialności na swoje barki.

Jakie są zalety posiadania psa w domu?

W związku z tym, że pies jest najlepszym przyjacielem człowieka, to w zasadzie niepotrzebne wydaje się przedstawianie argumentów, że dobrze mieć czworonoga w domu. Gdyby jednak ktoś jeszcze miał jakieś wątpliwości i się wahał, to warto rozwinąć myśl o pozytywnym wpływie posiadania psa na ludzi. Lista zalet okazuje się nie tylko długa, ale przede wszystkim ważna znaczeniowo.

• Więcej ruchu, czyli lepsza kondycja i smuklejsza sylwetka. Chyba każdy wie, jak ważna jest codzienna dawka aktywności fizycznej zarówno dla pupila, jak i dla człowieka. Osoby, którym wyjątkowo ciężko zmobilizować się do ruchu, powinny zatem przygarnąć psiaka. Nie ma lepszego motywatora – chce się iść czy nie, i tak trzeba wyjść. Nawet najmniejsze czworonogi potrzebują spacerów, niekoniecznie tylko wokół bloku. Z pupilem nie będzie więc problemów, aby osiągnąć wymaganą liczbę kroków każdego dnia. Zysk jest taki, że człowiek lepiej się czuje, nie narzeka na kondycję i mieści się w swoich ubraniach.

• Więcej zdrowia . Chociaż wydaje się to wręcz nieprawdopodobne, badania nie kłamią – dzieci wychowane razem z psami nie tylko mniej chorują, ale też stają się bardziej empatyczne. Co więcej, zmniejsza się ryzyko alergii, chyba że już istnieje genetyczne obciążenie alergią. To nie wszystko, ponieważ opiekunowie psów często mają mniej problemów z ciśnieniem tętniczym i poziomem cholesterolu, co może wprost wynikać z regularnych spacerów. Rzadziej też zdarza się im bezsenność (pozytywny wpływ świeżego powietrza), a powrót do zdrowia po przebytych infekcjach przebiega zdecydowanie szybciej niż wśród osób pozbawionych psa. Mało? Warto też obserwować pupila, czy przypadkiem nie sygnalizuje, że w ciele opiekuna następują spadki cukru lub rozwija się nowotwór.

• Efektywna dogoterapia. Zdrowie fizyczne to jedno, ale liczne badania dowodzą, że kontakt z psem niezwykle pozytywnie wpływa na psychikę ludzi. Dlatego tak często wykorzystuje się te zwierzaki w naturalnych terapiach i rehabilitacji dla osób samotnych, cierpiących z powodu depresji oraz dzieci z autyzmem. Bliskość pupila uspokaja i pozwala się zrelaksować, więc po co brać antydepresanty, jeżeli można potulić się z psem – przyjemniej i zdrowiej dla wątroby.

• Najlepszy organizer. Życie z psem uczy obowiązkowości i narzuca pewną dyscyplinę. Poranny spacer musi być i nie ma wytłumaczenia, że przecież weekend, to chciałoby się pospać niemal do południa – chyba że komuś nie przeszkadza niemiła niespodzianka (oby na podłodze, a nie na dywanie). Inna kwestia, że pupilowi po prostu wstyd, że nie wytrzymał, więc po co go narażać na stres. W godzinach popołudniowych też jakiś spacerek jest konieczny i oczywiście wieczorny zamiast Netflixa, bo długi jak co najmniej jeden odcinek ulubionego serialu. Lepiej też nie zapominać o wypełnieniu misek wodą i pokarmem, a także o obowiązkowych wizytach u weterynarza.

• Nowe znajomości. Psiarze to grupa chętna do rozmowy, szczególnie o swoich pupilach. Dlatego każdy spacer może być okazją do zawarcia ciekawej znajomości. Wystarczy, że dwa pieski zechcą do siebie podejść bliżej, aby się przywitać, czyli dokładnie obwąchać – trudno nie iść w ich ślady, wykorzystując oczywiście ludzką formę nawiązania kontaktu, a więc rozmowę.

Czy są jakieś wady posiadania psa?

W pierwszym odruchu większość psiarzy odpowie – „ależ skąd, pies to przecież samo szczęście”. Poniekąd to prawda, bo nawet obowiązki mogą stać się przyjemnością, jeżeli wykonuje się je z miłością. Natomiast warto sobie uświadomić, że czasami opieka nad pupilem sprawia problemy.

• Nieporządek. Sierść w lodówce? Nic zaskakującego. Każdy opiekun psa dobrze wie, że ślady ukochanego sierściucha można znaleźć wszędzie. Bez mocnego odkurzacza trudno o czystość. Inna kwestia, że z tym odkurzaczem czasami należałoby biegać po mieszkaniu niemal przez cały dzień np. podczas linienia. Dodatkowe atrakcje pojawiają się, kiedy pada, bo błoto jakoś wyjątkowo chętnie przykleja się do łap i brzucha czworonoga (szczególnie tego z bujnym włosem). Nawet mycie tych łap przed wpuszczeniem pupila do mieszkania niewiele pomaga. Błoto zaschnięte między opuszkami systematycznie ozdabia podłogi w mieszkaniu. Warto jeszcze wspomnieć o wesołych rozrabiakach, które a to buty pogryzą, a to kanapę rozmontują na czynniki pierwsze. Nie każdy pies ma takie skłonności, ale lepiej o tym pamiętać. Dobra informacja jest taka, że nawet osoby pedantyczne z miłości do psa przymykają oko na te niedogodności.

• Wydatki, wydatki… Utrzymanie psa kosztuje, i to całkiem sporo. Nawet jak pies jest za darmo, bo adopcyjny, to przecież powietrzem się nie naje. Niektóre zwierzęta wymagają specjalistycznej karmy np. dla seniora albo dla psa alergicznego. Można też gotować samodzielnie, ale wtedy trzeba kupić dobrej jakości mięso. Do tego dochodzą różne smakołyki. Pies powinien mieć swoje legowisko, na spacery potrzeba obroży i smyczy. Długa sierść oznacza wydatki na kąpiele, czesania i pielęgnację. Dla niektórych czworonogów niezbędne jest skorzystanie z usług groomera. Szczeniaki warto wysłać na szkolenie, ale dorosłe psy adopcyjne również często tego wymagają. Kiedy zbliża się wiosna, to konieczny okazuje się zakup specjalistycznych preparatów przeciw kleszczom. Oczywiście nie można zapominać o obowiązkowych szczepieniach. Niestety czasami częściej korzysta się z usług weterynaryjnych, kiedy dzieje się coś niedobrego ze zdrowiem zwierzęcia.

• Na spacer wyjść trzeba nawet jak zimno i ulewa. Niestety nie zawsze pogoda za oknem zachęca do spacerów, ale nie ma żadnego usprawiedliwienia. Gorsze samopoczucie? Jedyny ratunek to pomoc kogoś z rodziny albo sąsiada. Codzienne spacery są obowiązkowe. Zdarza się też, że pupil prosi o wyjście kilka razy w środku nocy, bo np. ma biegunkę. Trzeba na to się przygotować.

• A co z wakacjami? Osoby, które nie wyobrażają sobie urlopu bez wyjazdu na wycieczkę zagraniczną muszą wcześniej pomyśleć, co zrobić z pupilem. Zresztą nawet nie każdy hotel czy pensjonat w kraju akceptuje zwierzęta domowe. Oczywiście są dostępne różne rozwiązania. Można poprosić kogoś z rodziny lub znajomych o opiekę nad psem. Powstaje też coraz więcej hoteli dla zwierząt, ale nie każdy pies będzie dobrze się czuł w takim miejscu bez swojego ukochanego opiekuna. W każdym razie wakacje wymagają dobrego planowania – albo trzeba zapewnić pupilowi opiekę, albo wziąć go ze sobą. Jedno jest pewne – w podjęciu decyzji o posiadaniu psa nie można kierować się wyłącznie emocjami, ale także na chłodno przeanalizować listę zalet i wad.