Spondyloza u psa: objawy, diagnostyka, leczenie i rehabilitacja

Spondyloza u psa często występujący problem w neurologii psów – co więc powinniśmy o niej wiedzieć?

Psy i koty, czyli najczęściej posiadane przez nas zwierzęta towarzyszące, aby były długo zdrowe i w jak najlepszej kondycji wymagają codziennej, systematycznej dawki wysiłku fizycznego przejawiającego się najczęściej w formie różnego rodzaju spacerów, biegów czy aktywnej zabawy jak agility dla psa.

To właśnie chęć do poruszania się jest jedną z podstawowych oznak zdrowia i witalności pupila i wszystkim bez wyjątku w pierwszym rzędzie kojarzy się z normalnym, wrodzonym zachowaniem charakterystycznym dla gatunku.

Zwierzę “leniwe”, niechętnie się ruszające, niewykazujące radości na spacerze z właścicielem czy wręcz unikające wyjść z domu zawsze powinno dać do zastanowienia swemu panu, czy aby wszystko jest w porządku z jego szeroko pojętym zdrowiem.

Ruch będący podstawową oznaką zdrowia zapobiega także otyłości oraz jest elementem nieodłącznie związanym ze zdobywaniem pokarmu.

Pamiętajmy bowiem, że nasze psy czy koty to mięsożercy, a zatem drapieżnicy, którzy aby żyć muszą aktywnie zdobywać pokarm uczestnicząc w zakończonych sukcesem polowaniach.

Wprawdzie współczesne zwierzęta domowe w większości przypadków nie muszą dziś zdobywać pożywienia ale to właśnie ruch jest niezmiennie jedną z oznak dobrej kondycji ogólnej.

Wszelkie więc zaburzenia czy problemy chorobowe manifestujące się różnego stopnia ograniczeniami harmonijnego ruchu zawsze będą budziły ogromny niepokój ze strony opiekunów i w większości przypadków szybko staną się powodem pilnej konsultacji lekarskiej.

Zaburzenia ruchu w wielu przypadkach prowadzą do groźnych dla życia funkcjonowania powikłań dotyczących innych narządów i niejednokrotnie stają się powodem decyzji o eutanazji zwierzęcia.

Wielu opiekunów nie wyobraża sobie bowiem psa leżącego czy przemieszczającego się w widoczny, nieprawidłowy sposób.

Nikogo więc nie dziwią oczekiwania w stosunku do lekarza weterynarii i pojawiające się pytania:

Co dolega mojemu psu i jak można mu pomóc?

W opisywanym kiedyś przeze mnie artykule poruszyłem problem dyskopatii u psa a dziś pragnę przybliżyć Państwu nieco inne schorzenie dotyczące kręgosłupa a mianowicie spondylozę.

Czym więc jest to tajemnicze dla niektórych schorzenie i jak sobie z nim radzić? O tym właśnie w tym artykule.

Jak zbudowany jest kręgosłup u psa?

Żeby zrozumieć czym jest spondyloza warto wiedzieć czego jest konsekwencją i z czego wynika, musimy więc na wstępie poznać nieco budowę kręgosłupa psa, gdyż to między innymi od jego prawidłowego funkcjonowania zależy sprawne działanie układu ruchu psa i jego prawidłowe przemieszczanie się.

Kręgosłup psa, podobnie jak innych ssaków, ma budowę odcinkową i składa się z kręgów tworzących poszczególne partie zgrupowane w odcinki i nazywane odcinkiem szyjnym, piersiowym, lędźwiowym, krzyżowym i ogonowym.

W każdym z odcinków jest określona liczba kręgów charakterystyczna dla gatunku i tak:

• odcinek szyjny zawiera 7 kręgów w tym kręg szczytowy i obrotowy,
• odcinek piersiowy zawiera 13 kręgów,
• odcinek lędźwiowy 7 kręgów,
• odcinek krzyżowy 3 kręgi,
• odcinek ogonowy kręgosłupa 20-23 kręgi.

Każda część kręgosłupa jest anatomicznie unikalna choć tworzą jedną całość.

W każdym kręgu, bez względu na odcinek, z którego pochodzi, wyróżniamy trzon z jego głową oraz doogonowo skierowany dół kręgu, a ponadto łuk z wyrostkami kolczystymi, poprzecznymi, stawowo doczaszkowymi i stawowo doogonowymi.

Poszczególne kręgi budujące kręgosłup nie są ze sobą ściśle, trwale zrośnięte co zapewnia ruchomość kręgów, musimy bowiem pamiętać, że kręgosłup nie jest “długą, sztywną i stabilnym zbiorem kości”, ale są one połączone ze sobą w sposób ruchomy, co zapewnia sprawny ruch zwierzętom.

Między kręgami są więc tarczki zwane dyskami, krążkami międzykręgowymi z ich częścią – warstwą zewnętrzna zwaną pierścieniem włóknistym i wewnętrzną zwaną jądrem miażdżystym.

Pierścień włóknisty otaczający jądro miażdżyste, zbudowany jest z włókien kolagenowych i elastynowych.

Jądro miażdżyste (nucleus pulposus) czyli gęste, galaretowate wypełnienie krążka międzykręgowego, pozwala mu działać na zasadzie hydraulicznej i odkształcać się wraz z ruchem kręgosłupa.

Krążek międzykręgowy pełni więc funkcję amortyzatora kręgosłupa, zapewniając jego prawidłową ruchomość oraz stan w którym dwa sąsiednie kręgi nie ocierają o siebie.

Kręgosłup jest “rurą kostną” stanowiącą swego rodzaju ochronę dla biegnącego w nim rdzenia kręgowego.

Rdzeń kręgowy (łac. medulla spinalis) jest częścią ośrodkowego układu nerwowego, który przewodzi impulsy nerwowe pomiędzy mózgowiem a układem obwodowym.

Bez niego więc nie możemy mówić o sprawnym działaniu układu nerwowego, bowiem sygnały z mózgu nie znajdują odzwierciedlenia w wykonawczym działaniu, reakcji ze strony narządów docelowych.

To właśnie od rdzenia kręgowego przez otwory międzykręgowe wychodzą nerwy rdzeniowe odpowiadające za różnorodne funkcje.

Opony są błonami okrywającymi rdzeń kręgowy i korzenie nerwów rdzeniowych.

Wyróżniamy oponę twardą będącą grubą, włóknistą strukturą, a na zewnątrz niej jamę nadtwardówkową.

Głębiej położona jest pajęczynówka czyli delikatna struktura położona blisko opony twardej i opona miękka, która zrasta się z rdzeniem kręgowym i jest silnie unaczyniona.

Między pajęczynówką a oponą miękką jest jama podpajęczynówkowa wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym.

Piszę o tym dlatego żeby zrozumieć czego w istocie problemu dotyka spondyloza kręgosłupa.

Jest to stan chorobowy, postępujący i nieodwracalny a do tego nie mamy póki prowadzących do zupełnego wyleczenia metod terapeutycznych, a więc niestety z problemem tym przyjdzie naszemu psu żyć do końca życia.

Choroby kręgosłupa nie są więc ściśle domeną ludzi ale cierpią na nią również nasi psi podopieczni o czym poniżej.

Spondyloza jest chorobą, u której podstawy leży zniekształcające zwyrodnienie kręgów i wszelkie objawy kliniczne wynikające z upośledzonych stosunków anatomicznych.

Spondyloza jest chorobą zwyrodnieniową w przebiegu, której powstają zmiany wytwórcze na przednio-dolnej i dolno-brzusznej części kręgów i na krawędziach przestrzeni międzykręgowych.

Prowadzi to do powstawania wyrośli lub mostów kostnych między kręgami.

Patologia najczęściej pojawia się w odcinkach piersiowych i lędźwiowych.

Szczególnie często możemy zaobserwować spondylozę na kręgu przeponowym i stawie lędźwiowo-krzyżowym.

Mimo istnienia zmian w kręgosłupie spondyloza nie musi dawać bardzo ewidentnych objawów klinicznych.

Predyspozycje rasowe i wiekowe

Spondyloza jak już wiemy jest chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa a więc słusznie należy podejrzewać, że występuje głównie u psów w wieku starszym.

Jest schorzeniem geriatrycznym choć może się też pojawiać u psów w sile wieku, co nie powinno zmylić posiadaczy zwierząt.

Wszelkie schorzenia typu zwyrodnieniowego aby się ujawniły potrzebują bowiem czasu i z reguły nie dają objawów klinicznych u zwierząt młodych czy w sile wieku.

Problem ten może dotknąć psa każdej rasy co nie powinno nikogo zmylić, nie mamy więc predylekcji rasowej.

Oczywiście predysponowane są psy ras dużych i molosowatych, u których to choroba występuje zdecydowanie częściej niż u mniejszych piesków.

Spondyloza rzadko stwierdzana jest za to u psów ras chondrodystroficznych.

Jej częstotliwość rośnie wraz z wiekiem zwierzęcia i postępującym procesem starzenia się organizmu.

Jej objawy manifestują się u zwierząt w wieku 6-7 lat i starszych.

Wśród sztandarowych ras opisywanych jako przykłady spondylozy w licznych podręcznikach wymienia się:

• boksera,
• doga niemieckiego,
• dobermana,
• rottweilera,
• setera,
• sznaucera,
• teriera rosyjskiego,
• cocker spaniela,
• wyżła,
• psy w typie owczarka, z owczarkiem niemieckim, owczarkiem kaukaskim i owczarkiem podhalańskim na czele.

Widzimy więc, że schorzenie charakterystyczne jest dla przedstawicieli dużych psów, które często równolegle mają inne problemy natury ortopedycznej z chorobą zwyrodnieniową stawów na czele.

Spondyloza u psa objawy

Spondyloza u psa jest niestety nieuleczalną, przewlekłą chorobą, trwającą i rozwijającą się latami.

Istotą choroby jak już wiemy jest tworzenie się osteofitów na płytkach granicznych kręgów, jako konsekwencja zwyrodnień krążków międzykręgowych.

Powstają swego rodzaju dzioby zbudowane z tkanki kostnej co w niektórych przypadkach prowadzić może do unieruchomienia położonych obok siebie kręgów.

Najczęściej zmiany powstają w odcinkach piersiowym, lędźwiowym oraz lędźwiowo-krzyżowym, co jak się przypuszcza wynika z większej ruchomości tych obszarów kręgosłupa.

Najrzadziej dotyczą one odcinka szyjnego kręgosłupa i nie występują w odcinku krzyżowym.

Co dla wielu może wydać się zaskakujące mimo obecności zmian kostnych nie musi to dawać objawów klinicznych.

Mówimy wtedy o tych zmianach, że nie mają one znaczenia klinicznego.

Dzieje się tak wtedy gdy powstające dzioby zlokalizowane są w brzusznych powierzchniach kręgów co nie przekłada się na trudności w poruszaniu się zwierząt.

W przypadku jednak gdy dochodzi do uciskania przez zwyrodnienia włókien nerwowych wychodzących od rdzenia kręgowego przez otwory międzykręgowe lub na sam rdzeń wtedy pojawiają się niespecyficzne objawy kliniczne.

Oczywiście ich nasilenie oraz charakter będzie uzależniony od miejsca, odcinka w którym mamy do czynienia z uciskiem.

Generalnie jednak będą to okresowo występujące kulawizny kończyn, zaburzenia prawidłowego ruchu czy w skrajnych przypadkach nawet porażenia.

Zazwyczaj chory pies może mieć największe trudności po nocnym odpoczynku a więc rano gdy wraz z domownikami zaczyna swój normalny dzień.

W trakcie trwania ruchu objawy kliniczne nieco mogą się cofać a zwierzę chodzić sprawniej.

Poranne kulawizny choć nie charakterystyczne dla spondylozy mogą na nią wskazywać.

Spondyloza z reguły rozwija się dość powoli a objawy początkowo nie są widoczne, jednak po pewnym czasie mogą pojawić się nagle i stopniowo się nasilać.

Objawy ogólne są mało specyficzne:

• Chore zwierzę staje się mniej aktywne i wykazuje niechęć do ruchu.
• Nie chodzi chętnie na spacery, nie cieszy się z powrotu swego pana co wynika z bolesności danego odcinka kręgosłupa i grzbietu.
• Z czasem możemy u niego zaobserwować zaniki mięśniowe co jeszcze bardziej pogłębia trudności w poruszaniu się.
• Czasem dochodzić może do niedowładów kończyn, porażeń i paraliżu ze wszystkimi poważnymi skutkami klinicznymi (np. niemożność oddawania moczu, kału, leżenie itd.).

Spondyloza jest schorzeniem, które oprócz niespecyficznych objawów klinicznych rodzi życie w ciągłym dyskomforcie i naraża zwierzę na odczuwanie stałego, chronicznego bólu i różnie nasilonego cierpienia.

Wyróżniamy kilka stopni zaawansowania spondylozy, w zależności od nasilenia zmian wytwórczych. I tak:

• Stopień 0 – na trzonach kręgowych pojawiają się ząbki o długości mniejszej niż 3mm w jednej lub dwóch szczelinach między kręgami albo 1 ząbek dłuższy niż 3mm.
• Stopień 1- na trzonach kręgowych pojawiają się ząbki o długości mniejszej niż 3mm w trzech lub czterech szczelinach pomiędzy kręgami lub ząbki dłuższe niż 3mm w dwóch lub trzech szczelinach; mogą tworzyć się też wysepki w jednej lub dwóch szczelinach.
• Stopień 2 – zaczynają tworzyć się mostki w jednej lub dwóch szczelinach między kręgami lub duże wysepki w dwóch lub trzech szczelinach.
• Stopień 3 – tworzą się mostki i duże wysepki w ponad trzech szczelinach międzykręgowych.
• Stopień 4 – powstają nieprzerwane powiązane skostnienia (wyglądem mogą przypominać bambus).

Diagnostyka spondylozy

Jak w przypadku każdej choroby niezwykle istotny jest wywiad lekarski, czyli dokładne wysłuchanie tego wszystkiego, co opiekun zwierzęcia chce przekazać lekarzowi.

Nawet potencjalnie mało istotne sugestie i spostrzeżenia mogą bowiem okazać się niezmiernie cenne diagnostycznie, szczególnie w przypadku chorób neurologicznych o niezbyt charakterystycznych objawach klinicznych.

Obowiązkowo należy również przeprowadzić badanie neurologiczne, które określi nam dokładną lokalizację zmian na terenie rdzenia kręgowego.

Dopiero w następnej kolejności przystępujemy do badań obrazowych, czyli do wykonania zdjęcia rtg kręgosłupa.

Takie zdjęcia wykonujemy u pacjenta poddanego premedykacji co wyeliminuje nam trudności związane z poruszaniem się psa w trakcie badania.

Pacjent powinien być więc na czczo i nie wykazywać przeciwwskazań do znieczulenia.

Konieczne jest więc wykonanie wcześniejszego badania krwi.

Wykonujemy je w dwóch projekcjach:

• bocznie,
• grzbietowo-brzusznie.

Ze względu na mało charakterystyczne objawy kliniczne w przypadku spondylozy konieczne może okazać się wykluczenie innych chorób kręgosłupa i rdzenia kręgowego mogącego dawać podobne symptomy.

Stąd czasem trzeba wykonać również zdjęcia rentgenowskie z kontrastem podanym nad oponę miękką, czyli do mielografię.

Mielografia jest badaniem chyba najbardziej dostępnym w diagnostyce chorób rdzenia kręgowego, a przy tym mniej kosztownym w porównaniu z tomografią komputerową czy rezonansem magnetycznym i ciągle stanowi badanie pierwszego rzutu w diagnostyce chorób kręgosłupa u psów.

Wykonywane jest w pełnym znieczuleniu ogólnym, stąd pacjent musi być uprzednio przegłodzony.

Objawy spondylozy najlepiej widoczne są na zdjęciach w projekcji bocznej i mogą bardzo różnie wyglądać.

Na wczesnych etapach zwyrodnienia uwidaczniają się jako małe, haczykowate wyrostki na powierzchniach kręgów sąsiadujących ze sobą.

W sytuacji bardzo nasilonych zmian powstają oczywiście większe, lepiej widoczne wyrośla kostne.

Mogą też pojawiać się mosty kostne, które łączą ze sobą kręgi.

Ważne aby zdjęcie rentgenowskie było oceniane przez lekarza z doświadczeniem gdyż czasem interpretacja uzyskanych obrazów może być myląca.

Wyrośla kostne z reguły nie uciskają na nerwy lub rdzeń kręgowy.

U pewnych ras psów z bokserami na czele może dochodzić do kostnienia dolnego więzadła podłużnego co określane jest fachowo mianem kostniejącego zapalenia więzadła i musi być różnicowane ze spondylozą.

Spondyloza u psa leczenie

Spondyloza jako choroba zwyrodnieniową kręgosłupa jest schorzeniem nieuleczalnym.

Nie mamy więc uniwersalnego leczenia ukierunkowanego na usunięcie przyczyn i zupełne wyleczenie.

Uważam, że stawiając trafne rozpoznanie lekarz weterynarii na samym wstępie powinien poinformować o tym opiekuna zwierzęcia, oczekującego często trwałej pomocy lekarskiej.

Taki pacjent czy nam się to podoba czy nie, będzie co jakiś czas przychodził do gabinetu z powodu nasilenia objawów klinicznych co może rodzić niezadowolenie swego opiekuna z powodu braku trwałej poprawy.

Postępowanie terapeutyczne powinno więc sprowadzać się do zapewnienia zwierzęciu maksymalnego “komfortu chorowania” i co za tym idzie do niwelowania wszelkich objawów klinicznych rodzących dyskomfort ruchu.

Nie możemy pozwolić aby zwierzę niepotrzebnie cierpiało z powodu bolesności kręgosłupa i grzbietu.

Pamiętajmy, że spondyloza nie zawsze musi dawać objawy kliniczne.

W tym celu podajemy najczęściej psu niesterydowe leki przeciwzapalne, które występują w tabletkach i mogą ordynowane być w warunkach domowych.

Oczywiście pamiętamy o możliwych skutkach niepożądanych tych produktów w postaci zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego i jego owrzodzenia.

Monitorujemy więc dokładnie leczonego psa pod tym właśnie kątem, wykonując co jakiś czas badanie ogólne krwi i dobierając możliwie najskuteczniejszą ale zarazem najniższą dawkę leku.

Przerywamy też ich podawanie w sytuacji objawów świadczących o owrzodzeniu przewodu pokarmowego, jak np.:

• krwawe stolce,
• ból brzucha- okolicy żołądka,
• niechęć do jedzenia,
• wymioty.

Lekami wspomagającymi jest też podawanie witamin z grupy B, które usprawniają przewodnictwo nerwowe i działanie całego układu (np. Combivit).

W bardzo zaawansowanych stadiach chorobowych gdy tradycyjne leczenie domowe oparte na lekach niesterydowych nie przynosi spodziewanego efektu, stosujemy sterydowe leki działające silnie przeciwzapalnie oraz wspomagająco witaminy z grupy B.

Zazwyczaj dzieje się tak w sytuacji obecnych paraliżów lub niedowładów kończyn.

Pamiętajmy, że nie w każdym przypadku uzyskamy oczekiwaną poprawę kliniczną i akceptowalny stopień poruszania się.

Psy ras dużych, w starszym wieku równolegle bardzo często chorują na inne choroby zwyrodnieniowe w tym na schorzenia dotyczące stawów, co również odbija się w sposobie poruszania się.

Stąd równolegle zawsze powinniśmy stosować odpowiednie leczenie w tym właśnie kierunku podając przykładowo suplementy diety oparte na:

• glukozaminie,
• chondroityni,
• kwasie hialuronowym.

Leczenie operacyjne spondylozy u psa

Leczenie operacyjne polegające na chirurgicznym usuwaniu powstających narośli nie jest zalecane gdyż nie prowadzi do wyleczenia.

Sam zabieg jest skomplikowaną procedurą medyczną i wiąże się z wysokimi kosztami.

Dodatkowo jest przeprowadzany u pacjenta cierpiącego na inne schorzenia związane z wiekiem co niejednokrotnie wiąże się ze znacznym ryzykiem operacyjnym i może stanowić zagrożenie życia.

Ponadto, zwyrodnienia kostne przeważnie pojawiają się ponownie.

Jest to też bardzo rozległy zabieg wiążący się z ryzykiem uszkodzenia nerwów rdzeniowych.

Operacja więc na nic się nie zda i nie warto podejmować takiego ryzyka dla krótkich chwil spokoju.

Spondyloza u psa rehabilitacja

Przy spondylozie stosuje się też zabiegi fizykoterapeutyczne i rehabilitacyjne, takie jak laseroterapia, leczenie prądem stałym czy hydroterapia, co pozwala utrzymać psa w lepszej kondycji.

Umiejętnie wykonany masaż rozluźnia, ćwiczenia mobilizują, pomagają poprawić ukrwienie mięśni i dzięki temu zapewniają sprawniejsze poruszanie się i zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Fizjoterapia jest więc doskonałym uzupełnieniem tradycyjnej farmakoterapii a czasem w przypadku przeciwwskazań jedyną metodą leczenia zwyrodnień.

Niestety na obecnym poziomie wiedzy nie opracowano jeszcze metod, które zapewniłyby powrót do pełnej sprawności ruchowej i wyeliminowanie zmian wytwórczych w kręgosłupie.

Na koniec musimy wiedzieć, że póki co nie znamy bezpośredniej przyczyny schorzenia ale ważną rolę mogą tutaj odgrywać czynniki natury genetycznej stąd oczywistą konsekwencją wydaje się nie rozmnażanie takich zwierząt.

Problem jednak w tym, że choroba ujawnia się w wieku starszym, stąd to założenie nie jest możliwe do zrealizowania w sposób praktyczny (zwierzęta starsze już były rozmnażane albo już nie są ze względu na zaawansowany wiek stwierdzenia choroby).

Często zaawansowana spondyloza jest powodem eutanazji zwierząt, którym nie jesteśmy w stanie przynieść trwałej poprawy stanu klinicznego i odpowiedniego komfortu życia, sprawnego poruszanie się.

Podsumowanie

Choć może zabrzmi to banalnie, zdrowy kręgosłup jest niezbędny do prawidłowej, normalnej dla gatunku aktywności ruchowej zwierzęcia.

Psy jak doskonale wiemy są przecież drapieżnikami, które w naturze, żeby przeżyć muszą polować i być praktycznie w ciągłym ruchu.

Długość życia współcześnie żyjących psów domowych znacznie się wydłużyła a wraz z nią częściej pojawiają się choroby zwyrodnieniowe w tym też te dotyczące narządu ruchu i układu kostnego.

Kręgosłup jest tego jednym z dobitnych przykładów.

Zwyrodnienia w nim obecne są “ceną” jakie zwierzę płaci za dłuższe życia.

I choć nie umiemy w pełni całkowicie zatrzymać tych procesów i ich wyleczyć, możemy w pewnym stopniu kontrolować ich postęp oraz przeciwdziałać towarzyszącym objawom chorobowym.

Jesteśmy to bezapelacyjnie winni swoim starszym zwierzętom, które przez wiele lat dawały nam wiele radości w czasie wspólnej aktywności ruchowej na świeżym powietrzu.

Podstawą jest jednak wcześniejsze rozpoznanie problemu i skuteczna terapia objawowa.