Świąd u kota: dlaczego mój kot się drapie i jak mu pomóc?

Czy wiesz, że skóra jest największym narządem w organizmie? Fascynujące, prawda? Jest to jedyny organ, którego wygląd oraz funkcje są widoczne jak na przysłowiowej dłoni.

Nie potrzeba wiele, by ocenić stan powłoki skórnej, natomiast może ona dostarczyć ogromu informacji nie tylko o sobie samej, ale też o funkcjonowaniu całego organizmu. To kopalnia wiedzy na temat jakości zdrowia naszych zwierząt, ponieważ dopóki nic niepokojącego się nie dzieje, skóra również jest bez zarzutu. Jednakże w momencie, gdy zaczyna ona chorować, należy zastanowić się, czy obserwowane symptomy przypisać wyłącznie skórze, czy też należy ich przyczyn poszukać głębiej – w zaburzonych czynnościach innych narządów i układów. Jednym z najczęściej spotykanych oraz najbardziej rzucających się w oczy oraz – niestety – najbardziej “irytujących “objawów choroby skóry jest świąd. W niniejszym artykule przybliżę zagadnienie świądu u kotów, opiszę pokrótce możliwe przyczyny jego występowania oraz nakreślę, jak możesz pomóc Twojemu drapiącemu się kotu. Zanim jednak wgłębimy się w poważne choroby, którym towarzyszy świąd, przypatrzmy się bliżej, co to w ogóle za zjawisko i jakie czynniki odpowiadają za jego powstanie.

Co to jest świąd?

Świąd jest terminem medycznym, określającym nieprzyjemne odczucie pochodzące ze skóry, prowadzące do drapania się lub jej pocierania.  Ta definicja świądu zaproponowana została w 1660 roku przez Hafenreffera i jest aktualna do dziś. Świąd jest niewątpliwie symptomem chorób skóry, ale towarzyszyć może również innym schorzeniom ogólnoustrojowym.

Z uwagi na czas trwania, wyróżnić można:

• ostry świąd u kota (trwający krócej niż 6 tygodni),
• przewlekły świąd u kota (trwający dłużej niż 6 tygodni).

Świąd krótkotrwały jest mechanizmem obronnym (podobnie jak ostry ból) informującym, że w danym obszarze skóry “coś się dzieje”. Na przykład na skutek ugryzienia owada dochodzi do reakcji w postaci drapania, prowadzącej do usunięcia pasożyta z powierzchni skóry. Inną sprawą jest świąd przewlekły, który towarzyszy wielu dermatozom, a także chorobom ogólnoustrojowym i stanowi często poważny problem medyczny. Świąd może być ograniczony, dotyczący pewnego konkretnego obszaru ciała, albo uogólniony. I wreszcie świąd jest wskaźnikiem toczącego się stanu zapalnego skóry.

Dlaczego kot się drapie?

Różnego rodzaju bodźce, pochodzące zarówno ze środowiska zewnętrznego, jak i wewnętrznego, są odbierane przez organizm za pomocą receptorów, a następnie przetwarzane na impulsy nerwowe. Receptory więc mają za zadanie dostarczenie do ośrodkowego układu nerwowego informacji o warunkach otoczenia.

W skórze występuje wiele typów receptorów:

• mechanoreceptory,
• termoreceptory,
• receptory przewodzące bodźce szkodliwe (bólowe, świądowe).

Uczucie świądu może być wywołane przez różnego rodzaju impulsy. Mogą to być bodźce mechaniczne, termiczne, elektryczne, przede wszystkim jednak chemiczne. Niegdyś zastanawiano się, czy świąd jest pewną formą odczuwania bólu, czy też zupełnie innym rodzajem doznań. Obecnie wiadome jest, że jest on różnym od bólu typem czucia powierzchownego, który jest przewodzony do ośrodkowego układu nerwowego odrębnymi drogami nerwowymi. Wiadomo również, że zarówno ból, jak i świąd mogą być wyzwalane przez te same bodźce, ale o różnym natężeniu. Receptory świądu są swoistymi, wolnymi zakończeniami nerwowymi, znajdującymi się w naskórku, w miejscu przejścia skóry właściwej w naskórek oraz w skórze właściwej. Po zadziałaniu na receptory świądu odpowiednich mediatorów, bodźce przenoszone są specjalnymi włóknami nerwowymi do grzbietowego rogu rdzenia kręgowego. Impuls dociera początkowo do ośrodków podkorowych, gdzie zostaje wygaszony lub przesłany do kory mózgu i wtedy świadomie odczuwany jako świąd wyzwala odczucie drapania. W przypadku receptorów przewodzących bodźce szkodliwe istnieje stała inhibicja (czyli hamowanie) przez receptory czuciowe; w związku z tym drapanie, pobudzając receptory dotykowe, tłumi odczuwanie świądu.

Innymi słowy – kot, drapiąc się, pobudza inne receptory, dzięki czemu hamowane jest uczucie świądu. Jest to pewnego rodzaju oszukiwanie układu nerwowego 🙂 Pobudzanie zakończeń nerwowych uzależnione jest od licznych mediatorów. Znajomość mechanizmów odpowiadających za powstanie świądu jest kluczowa w późniejszej terapii przeciwświądowej. Wymienię w skrócie główne mediatory świądu, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na skórne receptory nerwowe.

Neuromediatory:

• substancja P,
• neurokinina A,
• uwalniany genowo peptyd kalcytonina (calcitonin gene related peptid – CGRP),
• naczynioaktywny peptyd jelitowy (Vasoactive Intestinal Peptid – VIP),
• neurotensyna,
• bradykininy.

Substancja P oraz VIP są neuropeptydami najbardziej świądogennymi.

Mediatiory:

• Histamina – jej głównym źródłem w skórze są mastocyty (komórki tuczne). Histamina oddziałuje na świąd poprzez swoje receptory H1. Rozszerza naczynia krwionośne, powoduje skurcz mięśni gładkich i zwiększa przepuszczalność naczyń krwionośnych.
• Serotonina – jej źródłem w skórze są mastocyty, bazofile, neutrofile, trombocyty. Działa na centralny układ nerwowy poprzez obniżenie progu tolerancji na świąd. Sama w sobie serotonina jest słabym czynnikiem świądogennym, ale w połączeniu z prostaglandynami zauważalny jest synergizm świądowy.
• Eikozanoidy: leukotrieny i prostaglandyny – nie są to typowe mediatory, ale w efekcie zwiększają one oddziaływanie innych mediatorów (np. histaminy).
• Czynnik aktywujący płytki krwi (Platelet Acivating Factor – PAF).
• Proteazy: kalikreina, katepsyny, trypsyna, chymotrypsyna, plazmina, proteazy bakteryjne – mają wpływ na uwalnianie histaminy.
• Opioidy pochodzenia hormonalnego lub nerwowego również wpływają na powstawanie świądu.

Przed wprowadzeniem terapii należy rozważyć i przeanalizować, na które poziomy drabiny świądowej chcemy oddziaływać, a w razie braku efektu leczenia odpowiednio modyfikować terapię. Warto zaznaczyć, że odczuwanie świądu przez kota może się zmieniać, zależnie od pory dnia, stanu skóry, temperatury ciała, a nawet podenerwowania czy silnego stresu.

Próg odczuwania świądu ulega obniżeniu (a więc zwierzak staje się bardziej wrażliwy na bodźce świądowe) w następujących sytuacjach:

1. W nocy. Różne bodźce (np. bólu, dotyku, zimna, ciepła) rywalizują z bodźcami wywołującymi świąd, mogąc osłabiać lub nasilać jego odczuwanie. Stąd w nocy, kiedy wpływ innych czynników wpływających na organizm jest mniejszy, przemożna potrzeba drapania może się nasilić.
2. Przy podwyższonej temperaturze skóry.
3. Przy zmniejszonym nawodnieniu skóry – skóra sucha swędzi bardziej.
4. W sytuacjach pobudzenia psychicznego, w stanach stresu. Wówczas dochodzi do uwalniania peptydów opioidowych, które mogą nasilać odczucie świądu.

Świąd u kota objawy

Niektóre z częstszych objawów świądu u kotów:

• zadrapania,
• lizanie skóry i sierści,
• wygryzienia,
• żucie różnych części ciała (np. łap, ogona),
• całkowita lub częściowa utrata włosów,
• wyłysienia,
• samouszkodzenia,
• zapalenie skóry.

Koty są bardzo dyskretne i nie zawsze udaje się u nich wychwycić moment ewidentnego drapania się.

Dlatego warto zwrócić uwagę na inne nietypowe zachowania swojego czworonoga, jak na przykład:

• toczenie, przewracanie się z boku na bok,
• intensywniejsze niż zwykle ocieranie się o przedmioty,
• potrząsanie głową,
• saneczkowanie,
• mocniejsze niż zwykle domaganie się pieszczot i “nadstawianie “swędzących części ciała.

Świąd u kota przyczyny

Ogromna jest lista przyczyn stanów świądowych u kota. Mogą one dotyczyć skóry jako takiej, mogą także być oznaką poważniejszych chorób ogólnoustrojowych. Stan skóry i sierści wnosi bardzo wiele cennych informacji dotyczących nie tylko stanu utrzymania zwierzęcia oraz ewentualnych przejściowych problemów pasożytniczych.

Parafrazując znane powiedzenie, można by rzec, że: “To, co na zewnątrz, to i w środku.”

W wielu przypadkach bowiem stan okrywy włosowej, wygląd skóry oraz jej choroby są tylko widocznym wierzchołkiem problemów ukrytych głęboko w organizmie. Często bardzo trudno jest dotrzeć do głównej przyczyny świądu, jednak najważniejsze i najczęściej spotykane są:

Infekcje bakteryjne

Powierzchowne ropne zapalenia skóry u kotów występują rzadko. Zwykle rozwijają się wtórnie do schorzeń świądowych (APZS, alergia pokarmowa, atopia, świerzbowiec uszny), chorób układowych (wirus niedoboru immunologicznego kotów) lub terapii immunosupresyjnej (terapia przeciwnowotworowa, kortykosteroidy itp.).

Najczęściej izolowane bakterie to:

• Staphylococcus intermedius,
• Staphylococcsu simulans,
• Staphylococcus aureus.

Zmiany, które towarzyszą infekcji to:

• miejscowe wyłysienia (z rumieniem lub bez),
• grudki,
• krosty,
• nadżerki,
• owrzodzenia,
• strupy.

Możliwy jest charakterystyczny, ropny wysięk sklejający włos oraz pokrywający skórę w miejscach zmienionych.

Infekcje grzybicze

Najczęstszą przyczyną grzybicy skóry u kotów jest Microsporum canis (więcej na temat grzybicy u kota dowiesz się w artykule: “Grzybica u kota“).  Grzybica u kota jest chorobą zakaźną, a do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt z chorym zwierzęciem lub jego otoczeniem (klatka, legowisko, szczotka do czesania itp). Świąd nie jest stałym objawem, może być słabo nasilony. Objawy kliniczne są zróżnicowane i wielopostaciowe, dominują wyłysienia o różnym nasileniu, rumień i powstawanie łusek. Zmiany lokalizują się z reguły na twarzy, głowie, szyi oraz kończynach, jednak zdarza się, że obecne są również na tułowiu. U każdego kota ze zmianami skórnymi należy w pierwszej kolejności wykluczyć dermatofitozę. U kotowatych grzybica może naśladować swoim obrazem klinicznym wiele chorób skóry i to zarówno tych przebiegających ze świądem, jak i bez niego. Dlatego też w każdym przypadku zaleca się wykonanie badania hodowlanego. Wykonywane w gabinecie testowe badanie lampą Wooda daje wyniki diagnostyczne jedynie w 50% przypadków, dlatego nie może być ono stosowane do wykluczenia grzybicy.

Dermatomykozy (zwłaszcza Malassezia pachydermatis)

Jest to choroba wywołana przez drożdżaki, w przebiegu której świąd może mieć różne nasilenie. Może mieć charakter ograniczony – organizmy drożdżakowe rozwijają się wówczas w obrębie przewodów słuchowych, a typowym objawem jest charakterystyczna, ciemnobrunatna, śmierdząca wydzielina zalegająca w kanałach słuchowych. Czasem dochodzi do stanów zapalnych skóry podbródka, ogona oraz skóry między palcami. W przypadku uogólnienia procesu zmiany pojawiają się na skórze w różnych okolicach ciała, a rumień i nieprzyjemna woń skóry oraz świąd są klasycznymi objawami formy uogólnionej malasezjozy.

Świerzbowiec koci i świerzbowiec uszny

Zaraźliwe, pasożytnicze choroby, będąca przyczyną intensywnego świądu. Wywołane przez świerzbowca Notoedres cati, który atakuje głównie koty, oraz świerzbowca usznego (Otodectes cynotis). Więcej na ich temat dowiesz się w artykule: “Świerzb u kota“.

Nużyca

Nużyca u kotów może być wywołana przez nużeńca Demodex cati lub Demodex gatoi. Ten pierwszy stale bytuje w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych. Zmiany dermatologiczne (jak wyłysienia, rumień, złuszczający się naskórek oraz krosty) pojawiają się z reguły na skórze części twarzowej pyska, zwłaszcza w okolicy nasad uszu, wokół oczu, na brodzie, a także na szyi. Demodex gatoi, żyjący na powierzchni skóry, daje objawy podobne, a lokalizacja to głowa, szyja i łokcie. Czasem występują też symetryczne wyłysienia. Nużyca występuje również u psów – więcej na temat tej choroby dowiesz się w artykule: “Nużyca“.

Chejletieloza

Cheyletiella blakei – roztocze, najczęściej wywołujące chejletielozę u kotów. Roztocza te żyją w warstwie zrogowaciałej naskórka, nie wnikając do mieszków włosowych. Choroba przebiega z silnym świądem, prowadzącym do powstawania wyłysień i silnego złuszczania naskórka (na skórze widoczny jest łupież).

Trombikuloza

Neotrombicula autumnalis – dorosłe osobniki tego pasożyta żyją w glebie, natomiast sześcionogie larwy okresowo bytują na ssakach, pozostając na żywicielu przez kilka dni.

Lokalizują się w partiach ciała, pokrytych delikatną skórą, zwłaszcza w okolicy:

• oczu,
• warg,
• brzucha,
• zewnętrznych narządów płciowych,
• łap,
• stóp,
• głowy i uszu.

Skóra jest zaczerwieniona, pokryta bardzo swędzącymi zmianami w postaci grudek, guzków, krost oraz strupów.

Alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS)

Nieprzyjemna, uciążliwa i swędząca reakcja nadwrażliwości, która wywołana jest przez antygeny, znajdujące się w ślinie pcheł Ctenocephalides felis. Występuje niezależnie od wieku, płci czy rasy kota. Świąd ma różne nasilenie – od łagodnego do silnego. APZS powinien zostać wykluczony u każdego wychodzącego kota, nawet, jeśli nie stwierdza się obecności pcheł ani ich odchodów w sierści, a także pomimo że aplikowany jest regularnie preparat przeciwpchelny. Koty podczas codziennej pielęgnacji tak skrupulatnie oczyszczają swoją sierść, że w trakcie badania można nie stwierdzić śladów obecności pasożytów. Proces wykluczania alergicznego pchlego zapalenia skóry może trwać nawet kilka miesięcy, a stosowanie środków pchłobójczyh co miesiąc przy jednoczesnym umożliwieniu wychodzenia na zewnątrz nie pozwala na wykluczenie choroby. W takiej sytuacji można zastosować minimum 3 razy co 2 tygodnie preparat przeciwpchelny i dopiero na podstawie odpowiedzi na takie leczenie wykluczyć (lub potwierdzić) chorobę.

Alergia pokarmowa

Alergia pokarmowa spowodowana jest reakcją immunologiczną na pewne białka zawarte w pożywieniu. Pojawia się niezależnie od wieku oraz płci, chociaż istnieje pewna skłonność rasowa u kotów syjamskich i birmańskich.  Głównym objawem jest świąd o zmiennym nasileniu, czemu towarzyszyć mogą objawy dermatologiczne oraz żołądkowo-jelitowe (biegunka u kota, wymioty u kota).

Czasem pojawiają się zmiany typowe dla zespołu zmian kwasochłonnych kotów takie, jak:

• świąd części twarzowej pyska, głowy, szyi,
• symetryczne wyłysienia spowodowane wylizywaniem,
• prosówkowe zapalenie skóry.

W wyniku drapania pojawiają się uszkodzenia na skórze, ale – w przeciwieństwie do psów – rzadko dochodzi do nadkażenia drożdżakami lub bakteriami. W około 1/3 przypadków alergii pokarmowej towarzyszy atopia i/lub alergia na pchły. W rozpoznawaniu choroby należy ustalić, czy świąd ma charakter sezonowy. Jeśli nie – niezależnie od pory roku świąd utrzymuje się w podobnym nasileniu – konieczne jest wykonanie eliminacyjnej próby dietetycznej. Niektórzy lekarze sceptycznie podchodzą do testów serologicznych stosowanych u kotów, uważając je za niemiarodajne. Złotym standardem w rozpoznawaniu nadwrażliwości pokarmowej jest zastosowanie 12-tygodniowej diety eliminacyjnej. Polega ona na żywieniu kociaka wyłącznie hipoalergiczną karmą weterynaryjną. Do tego celu nadają się wyłącznie diety weterynaryjne.

Atopia

Choroba wrodzona, w przebiegu której dochodzi do rozwoju reakcji nadwrażliwości po zadziałaniu jakiegoś alergenu środowiskowego. Głównymi alergenami wziewnymi u kotów są roztocza kurzu domowego (zwłaszcza Dermatophagoides farinae).

W mniejszym stopniu:

• pyłki kwiatów,
• złuszczony naskórek,
• pleśń.

Choroba może występować u kotów w wieku od 6 miesięcy, do 3 lat, a na czoło objawów wysuwa się łagodny do silnego świąd. Może on być przyczyną samookaleczeń, a także obrzęku warg oraz brody.

U niektórych pacjentów występują też inne objawy, jak:

• nieżyt nosa,
• kaszel,
• duszność.

Nadwrażliwość na ukąszenia owadów

Przebiega z powstawaniem grudkowo-strupiastych zmian oraz z obrzękiem (o różnym stopniu zaawansowania) na:

• grzbiecie nosa,
• nozdrzach,
• małżowinach usznych i w okolicach uszu,
• opuszkach palcowych.

Świąd o różnym nasileniu – od łagodnego do silnego. Objawy znikają po wyeliminowaniu komarów ze środowiska kota. Niestety, nadwrażliwość na ukłucia komarów wciąż jest bagatelizowana nawet wśród lekarzy weterynarii, a kluczowym elementem w rozpoznawaniu tego typu przyczyny świądu jest dokładnie i rzetelnie przeprowadzony wywiad.

Choroby o podłożu psychogennym

Dermatozy o podłożu psychogennym stanowią trudny do rozpoznania syndrom chorobowy. Rozpoznanie opiera się na wywiadzie dermatologicznym i behawioralnym, badaniu klinicznym zwierzęcia, reakcji na leczenie, a przede wszystkim na podstawie wykluczenia innych chorób skóry, przebiegających z podobnym obrazem klinicznym. W przebiegu dermatoz o podłożu psychogennym na pierwszy plan wysuwają się nieprawidłowe zachowania kota.

Do tych chorób należą:

Przyczyną takich zachowań są często przewlekłe stany lękowe, spowodowane ciągłym stresem. Mogą objawiać się nadmiernym apetytem i ciągłym wylizywaniem, co prowadzi do miejscowych wyłysień lub – w przypadkach przewlekłych – do uogólnionej utraty włosa. Najczęściej koty rozpoczynają nadmierne wylizywanie od brzucha, boków i powierzchni grzbietowej kończyn piersiowych. Następnie wyłysienia mogą rozszerzać się na kończyny miedniczne oraz ogon. Ostatecznie zmiany mogą obejmować grzbiet, okolicę łopatek i klatkę piersiową.

Choroby autoimmunologiczne: pęcherzyca liściasta

Pęcherzyca liściasta to choroba immunologiczna, która znakomicie naśladuje obraz kliniczny chorób alergicznych. Początkowo objawy (w postaci od plamek, krost aż do prosówkowego zapalenia skóry) pojawiają się zwykle na twarzy – często zwiększają i zmniejszają swoje nasilenie. Następnie mogą się rozprzestrzeniać na okolice sutków i opuszek kończyn. Nos z reguły ulega depigmentacji.

Do rzadszych, ale możliwych przyczyn świądu u kotów zaliczyć również należy:

• chłoniak skóry,
• zespoły paranowotworowe,
• wirusowe choroby górnych dróg oddechowych,
• świąd wywołany lekami,
• nadczynność tarczycy,
• niewydolność nerek u kota, mocznica,
• zaburzenia keratynizacji – trądzik.

Po nitce do kłębka: diagnostyka kociego świądu

Ze względu na fakt, że kocie reakcje nadwrażliwości znacząco różnią się od psich (pomimo często podobnych objawów klinicznych), wymagają one nieco innego podejścia diagnostycznego. Pierwszym, bardzo ważnym krokiem jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu z opiekunem zwierzęcia. Nie do przecenienia są wszelkie dane, które wnosi właściciel, a które w prawie połowie przypadków (w połączeniu z obrazem klinicznym pacjenta) mogą już na tym etapie badania sugerować potencjalną przyczynę świądu. W przypadku świądu nie ma informacji bez znaczenia i nawet najdrobniejsze szczegóły powinny być brane pod uwagę. W diagnostyce ważny jest wiek kota – z reguły u kotów młodych, które nie ukończyły jeszcze szóstego miesiąca życia najbardziej prawdopodobne przyczyny występowania świądu to choroby pasożytnicze lub grzybicze. Atopowe zapalenie skóry u tak młodych kociąt należy do rzadkości.

Poniżej przykładowa lista pytań, z którymi może (i powinien!) zetknąć się właściciel kota w gabinecie weterynaryjnym:

1. Kiedy zauważono objawy kliniczne? Czy miało to miejsce w ostatnich 3 dniach, w ostatnich 3 tygodniach, cy może kot drapie się dłużej?
2. Jakie niepokojące objawy zauważyłeś u swojego podopiecznego?
   • Ocieranie się o przedmioty?
   • Drapanie?
   • Lizanie?
   • Gryzienie?
   • Wypadanie włosa? Jeśli tak, czy zauważyłeś przerzedzenia sierści lub wyłysienia?
3. Czy na skórze zauważyłeś jakiekolwiek zmiany? Co to było?
   • Rumień?
   • Łuski?
   • Strupy?
   • Krosty?
   • Bąble?
   • Guzy lub guzki?
4. Czy obecny jest nieprzyjemny zapach pochodzący ze skóry lub jamy ustnej zwierzęcia?
5. Czy zauważyłeś pasożyty w sierści?
6. Czy skóra zmienia barwę?
7. Czy sierść zmieniła barwę?
8. W których miejscach występują zmiany?
9. Czy problemy skórne pojawiają się sezonowo? Jeśli tak, to kiedy?
   • Wiosna?
   • Lato?
   • Jesień?
   • Zima?
10. Czy kot wychodzi, czy przebywa wyłącznie w domu (możliwe pasożyty zewnętrzne)?
11. Który z objawów zauważyłeś jako pierwszy? Czy był to świąd, czy może najpierw pojawiły się zmiany na skórze, a świąd dołączył później?
12. Czy kiedykolwiek wcześniej występowały inne problemy dermatologiczne u twojego kota? Jeśli tak, to jakie?
13. Czy pacjent był już wcześniej leczony dermatologicznie? Jeśli tak, to na co?
14. Czy wykonywano wcześniej badania dermatologiczne? Jeśli tak, to jakie?
15. Jakie leki, w jakich dawkach i jak długo były podawane (antybiotyki, sterydy, leki przeciwhistaminowe, nienasycone kwasy tłuszczowe, szampony i inne)?
16. Po którym leku i kiedy zauważono poprawę?
17. Czy w bezpośrednim otoczeniu kota są inne zwierzęta? Jakie?
18. Czy u tych zwierząt występują objawy, dotyczące układu powłokowego? Jeśli tak, to jakie? Kiedy się pojawiły?
19. Czy u Ciebie lub osób mających bezpośredni kontakt z kotem pojawiły się jakieś zmiany skórne? Jakie? Gdzie? Kiedy się pojawiły?
20. Czy u kota występowały wcześniej objawy dotyczące innych układów (np. układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, nerwowego, kostno-stawowego, rozrodczego, hormonalnego)?
21. Czy były przeprowadzane badania laboratoryjne? Jeśli tak, to jakie (badanie morfologiczne krwi, biochemiczne surowicy, badanie moczu, rtg, usg itp.)?
22. Czy były rozpoznane inne choroby? Jeśli tak, to jakie?
23. Czy zwierzę przyjmuje leki, w związku z chorobą dotyczącą innego układu? Jeśli tak, to jakie i w jakich dawkach?
24. Jaki jest przebieg szczepień profilaktycznych?
    • regularny,
    • nieregularny,
    • brak.
25. Kiedy kot szczepiony był ostatnim razem? Data, preparat?
26. Czy kot jest odrobaczany? Co ile:
    • 3 miesiące,
    • 6 miesięcy,
    • rok,
    • rzadziej,
    • nigdy nie był odrobaczany.
27. Kiedy pacjent był odrobaczany ostatnim razem? Data, jakim preparatem?
28. Czy prowadzona jest profilaktyka przeciwpchelna i przeciwkleszczowa? Czy jest regularna, nieregularna? Kiedy ostatnio (data, preparat).
29. Czy u innych zwierząt przebywających w domu prowadzona jet profilaktyka przeciwpchelna?
30. W jakim środowisku przebywa kot?
31. Czy regularnie prane są jego legowiska? Czy prowadzona jest profilaktyka przeciwpchelna w środowisku kota? Jakim preparatem?
32. Jakie jest pochodzenie zwierzęcia? Schronisko? Hodowla? Ulica?
33. W jaki sposób zwierzę jest żywione? Pokarm gotowany? Karma komercyjna? Jeśli tak, to jaka?
34. Czy podawane są suplementy diety? Jeśli tak, to jakie?
35. Jaki jest stopień nasilenia świądu?
    • Niski: kot wykazuje niewielkie zainteresowanie drapaniem się lub drapie się bardzo krótko – parę sekund.
    • Średni: pacjent bardzo skupiony na drapaniu się, robi to przez kilka sekund.
    • Świąd wyraźnie zauważalny: kociak jest bardzo zdenerwowany gdy się drapie, lub drapie się przez długi czas – od jednej do kilku minut.
    • Świąd bardzo silny: kot może być agresywny, gdy się drapie albo drapie się bardzo długo – kilka minut.
36. Jaka jest częstość występowania świądu?
    • Brak świądu.
    • Świąd sporadyczny: kot drapie się rzadziej niż 1 raz dziennie.
    • Świąd dość częsty – pacjent drapie się kilka razy dziennie, ale okresowo nie wykazuje objawów świądu.
    • Świąd częsty: zwierzę drapie się przynajmniej raz, kiedy jest obserwowane.
    • Świąd niemal ciągły – drapie się kilkakrotnie, za każdym razem, gdy jest obserwowany; więcej czasu spędza na drapaniu się niż na nie drapaniu.
37. Lokalizacja świądu. Czy lokalizacja największego nasilenia świądu może pomóc w postawieniu diagnozy?

Istnieją choroby, w przebiegu których lokalizacja zmian ma bardzo duże znaczenie. Przykładem może być świerzb uszny.

W przebiegu inwazji tym pasożytem kociak wydrapuje się głównie w okolicy uszu i głowy. Lekarz weerynarii – jeszcze przed dokładnym zbadaniem pacjenta – może na tej podstawie ułożyć sobie listę rozpoznania różnicowego. W przypadku kotów jednak ustalenie przyczyny świądu w oparciu o jego lokalizację może być trudniejsze lub nawet niemożliwe – inaczej, niż jest to u psów. Pod tym względem kotowate są kłopotliwymi pacjentami dermatologicznymi.

Diagnostyka świądu u kotów, badanie kliniczne

Należy zwrócić uwagę na lokalizację zmian oraz ich charakter, ponieważ już na podstawie tych danych można wykluczać pozycje z utworzonej wcześniej w głowie listy rozpoznania różnicowego. Należy również sprawdzić, czy u kota nie występują otarcia, mogące sugerować samouszkodzenia.

Umiejscowienie zmian skórnych:

• zmiany w okolicy warg i podniebienia mogą sugerować jedną z postaci ziarniniaka eozynofilowego,
• pojawienie sie świądu u kota ograniczonego do grzbietu i okolicy lędźwiowej – w diagnostyce różnicowej powinno uwzględnić się obecność ektopasożytów (pcheł, roztoczy z rodzaju Chejletiella, świerzbowca oraz nużeńca),
• zmiany dermatologiczne zlokalizowane na małżowinach usznych, w okolicach łożyska pazurów oraz brodawek sutkowych mogą wskazywać na pęcherzycę liściastą,
• alergia pokarmowa lubi uwidaczniać się w okolicy szyi i głowy kota,
• przy atopii świąd występuje zwykle w okolicy twarzowej oraz (rzadziej) łap.

Charakter zmian skórnych:

• grudki – mogą one wskazywać na prosówkowe zapalenie skóry, które jest częstym przejawem chorób alergicznych u kotów,
• przerzedzenie włosa lub wyłysienia – są częstymi objawami świądu i z reguły pojawiają się jako efekt drapania lub nadmiernego wylizywania,
• krosty, strupy, owrzodzenia – mogą być objawem zapalenia skóry wywołanego przez bakterie lub grzyby.

Rozpoznanie przyczyny świądu

Rozpoznanie przyczyny świądu jest sprawą najwyższej wagi, ponieważ dzięki temu w wielu przypadkach możemy wprowadzić leczenie przyczynowe, na przykład przy:

• alergii,
• nietolerancji pokarmowej,
• APZS,
• świerzbowcu.

Kolejną sprawą jest określenie czynników wikłających (np. ropne zapalenie skóry, Malassezia itp.) – często samo leczenie tego typu komplikacji, niezależnie od przyczyny świądu, prowadzi do znacznej poprawy klinicznej oraz osłabienia lub nawet ustąpienia świądu.

Rodzaje reakcji skórnych związane ze świądem

Istnieją 4 klasyczne modele reakcji skórnych u kotów ze świądem.

Zespół ziarniniaka kwasochłonnego kotów (eosinophilica granuloma complex)

Pod nazwą zespołu eozynofilowego kotów rozumiemy trzy zmiany skórne:

1. Tarczka kwasochłonna.
2. Kwasochłonny wrzód drążący.
3. Ziarniniak linowy.

Umownie włączone zostały one w jeden zespół kliniczny, zwany powszechnie zespołem eozynofilowym. Zmiany te u różnych kotów mogą występować samodzielnie albo w dowolnym połączeniu. Zespół eozynofilowy może być przejawem różnych typów chorób alergicznych.

Ma on trzy postaci kliniczne:

Do powstania zespołu ziarniniaka eozynofilowego prowadzić mogą następujące przyczyny:

• alergiczne pchle zapalenie skóry,
• alergia pokarmowa,
• nadwrażliwość na ukąszenia owadów.

Wymienione wyżej postaci kliniczne ziarniniaka zgrupowane zostały razem ze względu na pewne cechy wspólne, między innymi pozytywną reakcję na terapię kortykosteroidową i nieznaną etiologię (choć wiadomo, że mogą być związane z reakcją nadwrażliwości). Zwykle przebiegają ze świądem.

Obustronne, symetryczne wyłysienia

Mogą być spowodowane:

• alergicznym pchlim zapaleniem skóry,
• alergią pokarmową,
• atopią,
• inwazją grzybów chorobotwórczych,
• mogą mieć tło psychogenne.

U kota dochodzi do utraty włosa po bokach ciała, z reguły symetrycznie. Na skórze zwykle nie ma pierwotnych zmian skórnych, a głównym objawem jest świąd.

Świąd głowy i szyi

Przebiega ze zróżnicowanym nasileniem, od nieznacznych wyłysień i rumienia po nadżerkowe, wrzodziejące lub strupiaste zmiany na głowie, w okolicach nasady uszu, na małżowinach usznych oraz na szyi.

Do możliwych przyczyn świądu głowy i szyi należą:

• pasożyty (świerzbowiec koci, świerzbowiec uszny, nużeniec),
• alergia (APZS, alergia pokarmowa, atopia, nadwrażliwość na ukąszenia owadów),
• infekcje (grzybica skóry, ropne zapalenia skóry – rzadkie u kotów),
• choroby autoimmunologiczne (pęcherzyca liściasta),
• choroby o podłożu psychogennym.

Prosówkowe zapalenie skóry (dermatitis miliaris)

Przebiega z powstawaniem grudkowo-strupiastych zmian na grzbiecie kota, w okolicy lędźwiowej, na tylnej powierzchni kończyn miednicznych oraz na szyi.

W zależności od nasilenia świądu mogą występować również:

• wyłysienia,
• zadrapania,
• krosty.

Przyczyny prosówkowego zapalenia skóry mogą być bardzo różne, a najważniejsze to:

Świąd u kota leczenie

Świąd u kota jest jednym z najgorszym doznań, które mogą przytrafić się naszym podopiecznym. Kiedy staje się przewlekły jest przyczyną znacznego pogorszenia samopoczucia zwierzaka oraz prowadzi do rozwoju zmian skórnych. Ze względu na mnogość przyczyn, prowadzących do świądu, a także ich wieloczynnikowy charakter, różne są sposoby radzenia sobie z tym uporczywym odczuciem. Jednak zanim rozpoczniemy terapię świądu, należy najpierw określić, czy u kota występuje efekt sumowania się bodźców wywołujących świąd, a także ustalić próg pobudliwości skóry na świąd. Każde zwierzę ma swój indywidualny próg świądowy. Oznacza to, że nawet kot, który jest alergikiem, ale nie doszło do przekroczenia tego progu, może w ogóle nie reagować świądem. Skóra chora, sucha ma obniżony próg świądowy – czyli impulsy, które u zdrowego zwierzęcia nie wywołują uczucia świądu, u kota z obniżonym progiem świądowym wyzwalają reakcje, często nadmierne w stosunku do wyzwalającego bodźca. U każdego osobnika czynnik ten jest zmienny; koty mogą różnie reagować osobniczo na świąd wobec – wydawałoby się – jednakowych bodźców.

W wielu przypadkach jeden określony czynnik świądotwórczy jest niewystarczający, by samodzielnie wywołać świąd. Jeśli jednak dołączy do niego inny bodziec (również o dość niskim potencjale wywołania świądu), to połączenie tych dwóch bodźców sprawia, że próg świądowy zostanie przekroczony i pojawiają się objawy drapania. Jest to tak zwane sumowanie się efektów świądowych.  Upraszczając, można powiedzieć, że objawy kliniczne świądu zależą zarówno od czynników alergicznych, jak i czynników nie związanych z alergią. Świąd pojawia się dopiero po zsumowaniu tych czynników i przekroczeniu progu świądowego. Dlatego też nigdy nie należy pomijać znaczenia tych zjawisk: progu świądowego oraz sumowania się efektów świądowych. Czasem zwykłe leczenie powikłań może utrzymać kota poniżej granicy odczuwania potrzeby drapania, a podstawowa dermatoza alergiczna w efekcie pozostaje bezobjawowa. Np. pacjent cierpiący na atopowe zapalenie skóry, u którego – w tym samym czasie – współwystępują objawy alergiczne wraz z powikłaniami bakteryjnymi lub grzybiczymi. Wniosek jest taki, że stosowanie leków przeciwświądowych nie zawsze jest konieczne. Zawsze powinno być wprowadzone leczenie przyczynowe dermatoz świądowych, jeszcze przed leczeniem komplikacji. Niektórzy nawet uważają, że środki roztoczobójcze, owadobójcze, antybiotyki oraz leki przeciwgrzybicze są najlepszymi “lekami przeciwświądowymi”.

Sposoby oddziaływania na świąd

Na objawy świądowe można wpływać na kilku poziomach:

1. Oddziałując na receptory skórne – np. środki pielęgnujące o miejscowym działaniu ochronnym, miejscowe środki znieczulające.
2. Wpływając na mediatory – leki antyhistaminowe, nienasycone kwasy tłuszczowe (w celu zmniejszenia produkcji eikozanoidów prozapalnych), niektóre środki o działaniu miejscowym (kapsaicyna może przerwać transmisję świądu poprzez zmniejszenie ilości substancji P obwodowych neuronów czuciowych).
3. Glikokortykosteroidy – działają na wielu poziomach:
   • stabilizują błony lizosomalne mastocytów,
   • wstrzymują tworzenie się substancji naczyniowo-ruchowych,
   • hamują tworzenie się eikozanoidów.
4. Wpływając na rdzeń kręgowy – czynnik interneuronowego hamowania.
5. Wpływając na korę mózgową – antagoniści opioidów, inhibitor wychwytywania serotoniny (zwiększa wzrost tolerancji świądowej, wywołuje równocześnie działanie obwodowe).

Leczenie przeciwświądowe zewnętrzne: leki działające miejscowo

Na rynku dostępna jest cała masa różnych form preparatów do stosowania miejscowego.

Asortyment jest ogromy, na przykład:

• szampony,
• maści,
• żele,
• preparaty typu spot-on,
• pianki,
• pudry,
• płukanki.

Producenci leków i kosmetyków weterynaryjnych wprost prześcigają się w produkcji coraz to nowszych i wymyślniejszych artykułów. Jednak, by leczenie miejscowe miało sens i choć w niewielkim stopniu pomogło złagodzić świąd, należy preparat dobierać z głową, z uwzględnieniem przyczyny, a także charakteru świądu.

Wskazania do wprowadzenia leczenia miejscowego

Jakie są wskazania do wprowadzenia leczenia miejscowego? Dlaczego nie leczyć od razu tabletkami, czy zastrzykami? Pierwszą i podstawową zaletą leczenia miejscowego jest fakt, że stosowane zewnętrznie preparaty nie obciążają organizmu jako całości. Aplikowane są bezpośrednio na chore miejsce (powłoka skórna jest dostępna w całości, w przeciwieństwie do innych narządów, tak więc mamy do niej bezpośredni dostęp), a zasięg aplikacji wyznacza obszar zmian. To zasadniczo ogranicza efekty uboczne, a także staje się przez to łagodniejsze dla organizmu. Leczenie miejscowe ogranicza też ryzyko rozwoju lekooporności.

Przykładowo:

powszechnie i często stosowane ogólnie antybiotyki często prowadzą do rozwoju lekoopornych szczepów bakteryjnych. W przypadku maści antybiotykowych ten problem jest zasadniczo ograniczony. Dzięki bezpośredniemu nanoszeniu leku zewnętrznego na chorą zmianę bardzo ograniczamy całkowitą dawkę leku.

Oczywiście, jak w przypadku wszystkich leków, są i ujemne strony stosowania leków działających miejscowo:

1. W porównaniu z terapią ogólną, leczenie miejscowe jest pracochłonne i wymaga zaangażowania ze strony właściciela. Tu nie wystarczy dać po prostu tabletkę i mamy z głowy. Leki aplikowane są często kilka razy w ciągu dnia, dodatkowo kąpiele są bardzo czasochłonne.
2. Wiele leków ma nieprzyjemny zapach, mogą być tłuste lub brudzić ręce lub przedmioty, z którymi styka się kociak. Mogą też zmieniać barwę sierści, lub nawet trwale ją wybarwiać.
3. Koty nie lubią zbędnych manipulacji przy skórze, dlatego też nanoszenie leków może być trudne (lub nawet niemożliwe) w momencie, gdy pacjent zdecydowanie odmawia współpracy.
4. Szamponoterapia z reguły również jest wykluczona, chyba, że kot toleruje kąpiele.
5. Należy pilnować, by wyjątkowo dbający o czystość kot nie zlizał preparatu z sierści, co w wielu przypadkach jest po prostu niewykonalne.
6. Zdarzają się reakcje odczynów miejscowych, po zastosowaniu niektórych grup leków.
7. Jeśli zmiany chorobowe lub świąd dotyczy skóry owłosionej, penetracja niektórych leków może być znacznie utrudniona.

Miejscowe leczenie zewnętrzne to leczenie nawilżające i oczyszczające, leczenie przeciwzapalne i przeciwświądowe, leczenie keratomodulujące i przeciwłojotokowe, leczenie regenerujące i odżywcze.

Leczenie nawilżające i oczyszczające

Zadanie wstępne, mające na celu przygotowanie skóry oraz oczyszczenie jej z zanieczyszczeń, martwych komórek nabłonkowych czy wysięków. Do tego celu używane są z reguły mydła lub szampony, zawierające w swym składzie łagodne detergenty, hypoalergiczne środki powierzchniowo czynne lub lipoaminkowasy. Niektóre zawierają także różnego rodzaju dodatki uszlachetniające, buforujące pH, środki zapachowe i konserwanty. Można je stosować w formie kąpieli oczyszczających i terapeutycznych, przymoczek skórnych czy nawadniających oprysków.

W ich skład mogą wchodzić:

• glicerol,
• glikol propylenowy,
• mocznik,
• kwas mlekowy,
• kolagen,
• roślinne wyciągi koloidalne (skrobia, alantoina).

Hydroterapia

Hydroterapia to nadal niedoceniana forma leczenia miejscowego. Zważywszy na fakt, że niemal 20% wody obecnej w organizmie występuje właśnie w skórze, jest ona czynnikiem niezmiernie ważnym w przywracaniu prawidłowego funkcjonowania układu powłokowego. Poza działaniem przeciwświądowym oraz przeciwbólowym, woda może również ocieplić lub oziębić skórę (zależnie od potrzeby – w przypadkach oparzeń lub upośledzenia krążenia), usunąć zaschnięty wysięk, strupy, oczyścić przetoki, pozbyć się nadmiaru złuszczonego naskórka. Kąpiele wirowe w samej wodzie (bez dodatków detergentów) mogą znacząco zredukować poziom świądu u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry.

Leczenie przeciwzapalne i przeciwświądowe

W praktyce walka ze świądem zawsze sprowadza się do oddziaływania łagodzącego oraz przeciwinfekcyjnego.

W pierwszej kolejności należy zatem stosować:

• środki przeciwbakteryjne,
• preparaty przeciwgrzybicze,
• leki przeciwpasożytnicze.

W drugiej zaś – eliminacja wtórnie dołączonego stanu keratołojotokowego. Leczenie przeciwinfekcyjne (antybiotykoterapia skórna, miejscowe leki przeciwgrzybicze), stosowanie leków zmniejszających stan zapalny (miejscowe sterydy skórne).

Leczenie keratomodulujące i przeciwłojotokowe

Środki keratolityczne:

• kwas salicylowy – bardzo efektywny we wzroście wiązania wody przez skórę chorą, dzięki czemu dochodzi do uwodnienia odwodnionej pierwotnie warstwy korowej, stanowiącego etap wyjściowy dla procesów zaburzeń rogowacenia; wpływa na zmniejszenie przylegania międzykomórkowe, ułatwiając złuszczanie; w praktyce często łączony z innymi keratomodulatorami, np. siarką, z którą daje efekt synergistyczny w stężeniach od 2-6%. Jest używany w leczeniu:
  • miejscowych zaburzeń rogowacenia,
  • uogólnionych stanów kerato-łojotokowych przebiegających z dominacją rogowacenia;
• kwas mlekowy – posiada łagodne właściwości keratolityczne i antybakteryjne oraz nawilżające,
• kwas undecylenowy,
• kwas transretinoidowy,
• mocznik – jest skutecznym keratolitykiem, a w wyższych stężeniach posiada aktywność proteolityczną i przyspiesza przyswajanie włóknika. Wykazuje ponadto właściwości nawadniające.

Środki keratoplastyczne:

• siarka wykazuje działanie przeciwłojotokowe, keratolityczne – poprzez wytwarzanie siarkowodoru H2S na poziomie warstwy rogowej, wykazuje jednoczesne oddziaływanie zmniejszające przekrwienie, przeciwzapalne, przeciwświądowe, antyseptyczne oraz przeciw-pasożytnicze; siarka jest stosowana w leczeniu:
  • stanów keratołojotokowych z przewagą łojotoku,
  • trądziku łojotokowego (zwykle w połączeniu z różnorodnymi keratomodulatorami).
• kwas salicylowy;
• smoła (dziegieć, coaltar) – zalecane w leczeniu stanów keratołojotokowych, a cechuje je różnorodne oddziaływanie terapeutyczne:
  • keratomodulacyjne,
  • antyseptyczne,
  • przeciwświądowe,
  • przeciwbólowe (smoła drzewna – dziegieć),
  • ściągające (coaltar),
  • przeciw-pasożytnicze (coaltar),
  • przeciwgrzybicze (coaltar),
• ichtiol – przyspiesza resorpcję nacieków, działa (słabo) przeciwzapalnie i przeciwświądowo, antyseptycznie i keratomodulacyjnie.

Leczenie regenerujące i odżywcze

Leczenie regenerujące i odżywcze to przede wszystkim stosowanie witamin i wielonasyconych kwasów tłuszczowych.

Witaminy:

• biotyna – zapobiega wypadaniu włosa, poprawia jego strukturę i aktywuje syntezę kwasów tłuszczowych,
• octan tokoferolu – wspomaga procesy gojenia (poprzez aktywację mechanizmów oddychania tkankowego), chroni kwasy tłuszczowe przed utlenianiem.

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe oddziałują przeciwświądowo i przeciwzapalnie, odtwarzają powstanie lipidowo-białkowego “filmu skórnego “, pokrywającego naskórek i jego wytwory.

Substancje wchodzące w skład preparatów przeciwświądowych i ich przeznaczenie

Środki nawilżające

Tłuszczowe:

Nietłuszczowe:

Środki łagodzące i regenerujące:

Antyseptyki stosowane miejscowo. Środek o działaniu antyseptycznym to substancja chemiczna, mająca zdolność eliminacji (zabijania) lub inaktywowania mikroorganizmów na tkankach żywych.

Niegdyś stosowano alkohole, jodofory, wodę utlenioną, KmnO4, barwniki (acrydyna, rivanol, fiolet). Aktualnie coraz częściej używa się:

• Nadtlenek benzoilu, który metabolizowany w skórze do kwasu benzoesowego, działa silnie antybakteryjnie przez obniżenie pH skóry. Cechuje go potrójne działanie terapeutyczne (poprzez zmniejszenie aktywności gruczołów łojowych działa łojotokostatycznie; rozpuszczając powierzchowny czop naskórkowo-łojowy zaskórnika działa zaskórnikolitycznie; poprzez obniżenie pH skóry działa antyseptycznie). Wskazania do stosowania to:
  • lek z wyboru w stanach łojotokowych,
  • jako leczenie wspomagające ropnych zapaleń skóry,
  • w zanokcicy bakteryjnej,
  • w demodekozie uogólnionej.
• Chlorek benzalkonium.
• Chlorheksydyna – syntetyczny antyseptyk o dużej aktywności bakteriobójczej wobec szczepów Stapylococcus intermedius, Pseudomonas sp., drożdżaków Malassezia oraz grzybów chorobotwórczych. Jest bezpieczna dla kotów, rzadko daje reakcje uczuleniowe, nie ma działania toksycznego ani drażniącego, a zalegający materiał organiczny (np. ropa) nie upośledza jej działania. Ma szereg wskazań terapeutycznych, z których najważniejsze to:
  • miejscowe leczenie ropnych zapaleń powierzchownych i głębokich skóry,
  • aseptyka skóry i uszkodzeń poświądowych,
  • zapalenia skóry powodowane przez Malassezia.
• Heksamidyna.
• Heksetydyna.
• Mleczan etylu – efekt antyseptyczny osiągany jest między innymi dzięki wykorzystaniu lipaz bakteryjnych flory skórnej – rozkładających mleczan etylu do kwasu mlekowego oraz etanolu. Miejscowa zmiana pH skóry w kierunku kwaśnym stwarza warunki niesprzyjające namnażaniu bakterii chorobotwórczych, zaś alkohole – poza oddziaływaniem bakteriobójczym, rozpuszczając nadmiar zwłaszcza wyschniętego łoju czynią go łatwiejszym do zmydlenia. Dodatkowo zastosowanie mleczanu stylu doprowadza do rozpuszczenia łoju czopującego ujścia mieszków włosowych i tym samym powoduje łatwiejsze przenikanie substancji czynnych do jego wnętrza. Ten rodzaj oddziaływania usuwa najczęściej występujący proces ropny, jakim jest przewlekłe, rozsiane ropne zapalenia mieszków włosowych.
• Chlorotymol.

Formy preprartów zewnętrznych

Szampony

Szamponoterapia odgrywa znaczącą rolę w dermatologii weterynaryjnej, a jej główną zaletą jest możliwość stosowania na dużych obszarach skóry.

Substancjami czynnymi w szamponach przeciwświądowych i przeciwzapalnych są między innymi:

• 1% hydrokortyzon,
• 0,001 % flucinolon,
• 2% difenhydramina,
• 1% pramoksyna.

Szampony nawilżające zawierają:

• kwasy tłuszczowe,
• lipidy,
• fitosfingozynę,
• mocznik,
• glicerynę,
• roztwór koloidalny owsa.

Niestety – na przekór niewątpliwym zaletom, jakie wnosi szamponoterapia, zastosowanie jej u kotów jest mocno ograniczone lub – w większości przypadków wykluczone… Warto jednak rozważyć zastosowanie szamponów w formie przymoczek, które następnie spłukuje się wodą.

Płukanki

Podobnie jak szampony pozwalają na rozprowadzenie substancji czynnej na dużym obszarze skóry. Zwykle nasącza się nimi całe ciało zwierzęcia. Mogą zawierać środki nawilżające, przeciwświądowe przeciwbakteryjne. Podobnie jak w przypadku szamponoterapii, kompletnie nie sprawdzają się one w przypadku kotów, które nie lubią się kąpać.

Pudry (zasypki)

Są to drobno sproszkowane substancje, posiadające właściwości silnie higroskopijne (wchłaniania wody). Dobrze sprawdzają się w przypadkach ropnych zapaleń skóry, zwłaszcza w takich miejscach, jak fałdy skórne czy przestrzenie międzypalcowe. Pudru używa się na suchą, oczyszczoną wcześniej skórę. Mają bardzo ograniczone zastosowanie u kotów (zlizywanie z sierści wszelkich ciał obcych).

Lotiony

Lotiony to zawiesiny pudru (lub innej substancji) w płynie. Łatwo je rozprowadzić na skórze.

Mogą mieć właściwości:

• chłodzące,
• przeciwświądowe,
• przeciwbakteryjne,
• wysuszające.

Substancjami czynnymi lotionów są zwykle:

• hydrokortyzon,
• betametazon,
• wyciąg koloidalny z owsa,
• pramoksyna,
• chlorheksydyna,
• mikonazol,
• czasem filtry przeciwsłoneczne.

Preparaty typu spot-on

Najbardziej znane są te, zawierające substancje pasożytobójcze. Produkty te rozpraszają się z miejsca aplikacji w naturalnej warstwie lipidowej skóry zwierzęcia. Akumulują się w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych, skąd są stopniowo uwalniane, pokrywając całą powierzchnię skóry i włosów. Produkty zawierające kwasy tłuszczowe lub fitosfingozynę mają zastosowanie w leczeniu pacjentów z atopowym zapaleniem skóry i zaburzeniami łojotokowymi.

Aerozole

Przeznaczone do stosowania na dużym obszarze skóry. Najczęściej zawierają emolienty i substancje nawilżające, ale także związki przeciw-pasożytnicze, przeciwbakteryjne i przeciwświądowe (hydrocortyzon, triamcinolon, fitosfingozyna). Bardzo dobrze sprawdzają się w trudnych lokalizacjach (przestrzenie międzypalcowe, opuszki palców lub zewnętrzne powierzchnie małżowin usznych).

Kremy i maści

Posiadają one różnorakie (w zależności od substancji czynnej, wchodzącej w ich skład) zastosowanie.

Doskonale sprawdzają się w takich lokalizacjach, jak:

• przewody słuchowe,
• nos,
• opuszki palcowe,
• przestrzenie międzypalcowe,
• łokcie.

Żele

Po wsmarowaniu w skórę nie pozostawiają żadnego filmu na jej powierzchni. W weterynarii zastosowanie mają żele zawierające nadtlenek benzoilu (do leczenia trądziku, zaskórników i nużycy) oraz kwas salicylowy i mocznik.

Terapia ogólna świądu

Leczenie przeciwświądowe powinno być ukierunkowane na zwalczanie głównej przyczyny świądu. Niestety, często jej ustalenie jest bardzo trudne lub niemożliwe, a niejednokrotnie tez świąd wywołany jest kilkoma czynnikami. Niezmiernie ważne w podejmowaniu jakiejkolwiek terapii skórnej jest uwzględnienie pojęcia progu świądowego oraz efektów sumowania. I nawet, jeśli nie udaje się ustalić przyczyny, samo zwalczanie innych czynników potęgujących drapanie może znacząco przyczynić się do osłabienia lub nawet całkowitego ustania świądu. Wiele chorób skórnych przebiega z objawami świądowymi, jednak do najczęstszych należą choroby alergiczne (jak atopowe zapalenie skóry czy alergiczne pchle zapalenie skóry) oraz choroby tła pasożytniczego (np. inwazja świerzbowca). W przebiegu alergii świąd dodatkowo ma charakter przewlekły, towarzysząc chorobie przez całe życie pacjenta. Dlatego też oprócz leczenia przyczynowego kluczowa jest walka z tym uciążliwym i ogromnie ograniczającym komfort życia objawem, jakim jest świąd.

Świąd u kota leki

Glikokortykosteroidy

Glikokortykosteroidy – jedna z najczęściej stosowanych grup leków w dermatologii ze względu na ich właściwości przeciwzapalne i immunosupresyjne. Mogą być stosowane w leczeniu świądu w przypadkach atopowego zapalenia skóry oraz alergicznego pchlego zapalenia skóry, jednakże w przebiegu alergii pokarmowej wykazują się ograniczoną skutecznością przeciwświądową. W przypadkach ostrego świądu, towarzyszącego atopowemu zapaleniu skóry czy alergicznemu pchlemu zapaleniu skóry podstawową drogą podawania glikokortykoidów jest droga doustna.

Jednak pamiętać należy o kilku bardzo ważnych zasadach, obowiązujących przy terapii sterydowej:

• sterydy powinny być podawane najrzadziej, jak to tylko możliwe,
• należy dążyć do osiągnięcia minimalnej skutecznej dawki,
• jeśli jest to możliwe, stosować je co drugi dzień,
• w formie przewlekłej stosowanie glikokortykosteroidów jest możliwe jedynie w sytuacji, gdy inne, mniej szkodliwe sposoby leczenia są nieskuteczne,
• dawki glikokortykoidów można skutecznie obniżyć, jeśli stosuje się je w połączeniu z innymi lekami przeciwświądowymi, jak np. wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi czy lekami przeciwhistaminowymi,
• należy monitorować ewentualne objawy uboczne.

U atopowych kotów zalecanymi glikokortykosteroidami stosowanymi ogólnie jest prednizolon lub metylprednizolon w dawce 1-2 mg/kg m.c., można również podawać triamcinolon w dawce od 0,1 do 0,2 mg/kg m.c. U kotów można stosować dawkę podzieloną dwa razy dziennie. Zaleca się także, by u kotów leki podawać później niż u psów (po południu, w odróżnieniu od psów, u których leki stosujemy rano).  W przypadku uczulenia na alergeny pchle u kotów zalecany jest prednizolon w dawce 2,2 mg/kg m.c. Doustnie, przez 5-7 dni, następnie co drugi dzień. Można również podawać inne glikokortykosteroidy, które mają zastosowanie przy atopowym zapaleniu skóry. U kotów podawanie glikokortykosteroidów w formie iniekcyjnej (w przypadkach świądowych) jest mniej kontrowersyjne niż u psów, ponieważ rzadziej prowadzi do skutków ubocznych. Jatrogenny zespół Cushinga u tego gatunku występuje niezwykle rzadko.

Do sterydów stosowanych tą drogą należą:

• octan metylprednizolonu (5,5 mg/kg m.c.),
• deksametazon (0,125-0,5 mg/kota),
• flumetazon (0,03-0,125mg/kota),
• metylprednizolon (10-20 mg/kota),
• triamcinolon (0,1-0,2 mg/kg m.c.),
• prednizolon (0,5-2,2 mg/kg m.c.).

Glikokortykosteroidy są stosowane jako leczenie z wyboru w przypadku napadów świądowych oraz w trakcie oczekiwania na efekt wdrożonej terapii przyczynowej. Ich krótkotrwałe stosowanie u kotów bardzo rzadko stwarza problemy, jednak ze względu na wielotorowość ich działania należy dążyć do jak najszybszego ustalenia przyczyny oraz – w miarę możliwości – zaprzestania podawania leków sterydowych.

Cyklosporyna

Cyklosporyna jest polipeptydem, wyizolowanym z metabolitów grzyba Beauveria nivea. Wykazuje się silnymi właściwościami immunosupresyjnymi i immunomodulującymi. Początkowo lek ten został wprowadzony do medycyny ludzkiej jako środek stosowany w zapobieganiu i odrzucaniu przeszczepów. Okazał się także skuteczny w dermatologii. Kilkanaście lat temu sięgnęli po niego lekarze weterynarii. U kotów cechuje się skutecznością przeciwświądową przy atopowym zapaleniu. Jej skuteczność (w dawce 5 mg/kg m.c.) w przypadku świądu związanego z AZS jest porównywalna do efektu uzyskanego przy podawaniu prednizolonu. Ważną i wykorzystywaną cechą cyklosporyny jest wykazywanie przez nią szeregu interakcji z innymi lekami. I tak np. przeciwgrzybicze leki azolowe (ketokonazol, itrakonazol, flukonazol), spowalniają jej metabolizm w organizmie, dlatego też pozwalają na zmniejszenie dawki cyklosporyny (od 38-75%), a dzięki temu znaczne ograniczenie kosztów leczenia. Wykazano również, że mrożony sok z grejpfruta (a także sok sproszkowany) znacząco zwiększa biodostępność leku, dlatego też istnieje możliwość redukcji cyklosporyny. Lek najlepiej wchłania się przy podawaniu na czczo (na ok. 2 godziny przed lub po posiłku). Niestety, często przy podawaniu na pusty żołądek pojawiają się objawy uboczne, w postaci wymiotów, dlatego też początkowo można próbować stosować cyklosporynę z niewielką ilością jedzenia, a po upływie 1-2 tygodni podejmować próby podawania na czczo. Można też ograniczyć objawy uboczne, przyzwyczajając organizm do leku – leczenie rozpoczyna się od małych dawek, które następnie stopniowo zwiększa się. Żeby zapobiec wymiotom niektórzy podają cyklosporynę w formie schłodzonej.

Jak każdy lek, cyklosporyna posiada szereg objawów ubocznych:

• częstym objawem długotrwałego podawania cyklosporyny jest przerost dziąseł (zwłaszcza u psów),
• owrzodzenia i zmiany rozrostowe na skórze,
• zwiększona podatność na zakażenia bakteryjne, grzybicze, wirusowe oraz inwazje pasożytniczego,
• zwiększone ryzyko nowotworzenia (zwłaszcza u kotów),
• objawy ze strony układu nerwowego (drgawki, przeczulica, niezborność, utrata wzroku, słabość mięśni, halucynacje).

Inhibitory kinazy Janusa

Oclacitinib (preparat Apoquel) jest lekiem stosunkowo niedawno wprowadzonym do leczenia świądu u zwierząt. Wykazuje on działanie przeciwświądowe i przeciwzapalne. Stosowany jest do zwalczania bardzo intensywnego świądu, nie zaś do długotrwałej wielomiesięcznej terapii. Lek badany był do tej pory przede wszystkim w przypadku chorób alergicznych u psów. Około 2 lata temu opublikowano badania dotyczące jego stosowania u kotów. Oclacitinib był podawany kotom z alergicznym zapaleniem skóry (nie wywołanym alergią na pchły ani pokarmową) w takiej samej dawce, jak u psów. Jednakże skuteczność leku była niższa niż u psów. Istotne zmniejszenie świądu zaobserwowano jedynie u 50% kotów. Ma więc on zastosowaniu w leczeniu świądu u kotów, jednak należy mieć na uwadze, że nie w każdym przypadku dojdzie do istotnego ograniczenia świądu.

Leki przeciwhistaminowe

Skuteczność leków przeciwhistaminowych w zmniejszaniu świądu w przebiegu chorób alergicznych u zwierząt nie jest duża, dodatkowo są one całkowicie nieskuteczne w przypadku świądu wywołanego inwazjami pasożytniczymi. Nie są zalecane w przypadkach, gdy występuje intensywny, silny świąd świąd. Można je natomiast wprowadzić do leczenia niewielkiego świądu. Generalnie należy je podawać raczej jako składnik terapii skojarzonej w połączeniu z innymi grupami leków, ponieważ samodzielnie nie są one w stanie szybko przerwać intensywnego świądu.

U kotów można stosować:

• klemastynę (0,67 mg/kota 2 razy dziennie),
• chlorfeniraminę (2 mg/kota co 12 godzin),
• hydroksyzynę (12,5 mg/kota 2 razy dziennie),
• cyproheptadyna (2 mg/kota 2 razy dziennie),
• ranitydynę (0,5 mg/kota),
• cetrizynę (5 mg/kota).

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe

Dodatek do diety wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (omega-3, omega-6) ma zbawienny wpływ w przypadkach alergicznych chorób. Mają działanie przeciwzapalne oraz ograniczające świąd, pozwalają również obniżyć dawki glikokortykosterydów i działają synergistycznie z lekami przeciwhistaminowymi.

Octan megestrolu

Octan megestrolu jest analogiem progesteronu. Znana jest jego aktywność przeciwświądowa u kotów, jednak ze względu na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, a przy długotrwałej terapii nawet groźnych powikłań – nie jest zalecany do leczenia świądu u kotów.

Leki psychotropowe trójcykliczne antydepresyjne

Stosowane są ze względu na działanie antyhistaminowe.

Inhibitory wychwytywania serotoniny

Fluoxetina (Prozac) – działa ograniczająco na świąd, u kotów nie jest polecana (ślinotok).

Antagoniści morfiny (naloxon, naltrexon)

Wykazano, że u kotów nadmierne i uporczywe wylizywanie powoduje wydzielanie endorfin, zmniejszając stres i niepokój zwierzęcia. Może to doprowadzić do psychogennych wyłysień u kotów. Zastosowanie antagonistów morfiny ma prowadzić do przerwania tego błędnego koła: lizanie – wydzielanie endorfin – analgezja/komfort.

Podsumowanie

Świąd nie boli, potrafi być jednak bardzo dokuczliwy. Z relacji ludzi wiemy, że przewlekły silny świąd jest trudniejszy do zniesienia nawet niż silny ból. Obecnie jesteśmy w stanie redukować objawy silnego bólu, jednak walka ze świądem nadal bywa trudna. Jest on jednym z najczęstszych motywów konsultacji w gabinecie weterynaryjnym, a w sytuacji, gdy pojawia się u kota, bywa prawdziwym wyzwaniem diagnostycznym. Zwierzęta te bowiem z natury są skryte, mają tendencję do wylizywania się czy drapania zwłaszcza w tych momentach, w których nie są widziane przez swoich właścicieli. Bardzo często opiekunowie spostrzegają jedynie skutki intensywnego swędzenia w postaci zmian na skórze lub w strukturze i gęstości włosa. Dodatkowo w wielu przypadkach bardzo trudno jest wychwycić, czy kot rzeczywiście się drapie, czy też intensywnie wylizuje. Kotowate są wyjątkowymi czyściochami i niełatwo jest nam zauważyć moment, w którym intensywna pielęgnacja staje się zaburzeniem. Sprawa komplikowana jest przez fakt, że w wielu przypadkach kociego świądu jego źródło leży w czynnikach stresowych. Właśnie dlatego ustalenie przyczyny bywa trudne, droga diagnostyczna żmudna, a właściciel wraz ze swoim podopiecznym coraz bardziej niezadowoleni. Jednak nie należy od razu sięgać po mocne i obciążające leki. W każdym przypadku kociego świądu trzeba w pierwszej kolejności ustalić, czy można pomóc zwierzakowi w łagodniejszy sposób i podjąć próbę takiego leczenia z jednoczesnym usilnym poszukiwaniem przyczyny świądu.