Wgłobienie jelita u psa: objawy i leczenie [Lek wet Katarzyna Hołownia]

Jedną z przyczyn niedrożności jelit jest wgłobienie fragmentu jelita, na którym skupię się w poniższym artykule.

Przewód pokarmowy psów i kotów to bardzo złożona struktura. Składa się z wielu narządów i gruczołów.

Największą i najdłuższą jednak jego częścią są jelita. To w nich zachodzi proces trawienia i wchłaniania substancji odżywczych, flora jelitowa jest ważnym elementem odporności organizmu, nie wspominając o wielu hormonach, wydzielanych przez liczne komórki endokrynowe.

Logiczne jest, że jelita mogą sprawnie pracować tylko wtedy, kiedy jest zachowana ich drożność – brak pasażu treści jest przyczyną znacznego dyskomfortu pupili, może doprowadzić do poważnych schorzeń (zaleganie treści może indukować miejscowy stan zapalny, martwicę i perforację w danym odcinku jelita).

Istnieje wiele przyczyn powstania niedrożności, które mogą być zlokalizowane w jelitach – począwszy od obecności dużej ilości pasożytów wewnętrznych, skończywszy na niedrożności wywołanej przez połknięcie ciała obcego.

Co to jest wgłobienie jelita?

Wgłobieniem określany jest stan, w którym jedna część określonego narządu wsuwa się w teleskopowo w dalszy jego fragment. Do wgłobienia najczęściej dochodzi w obrębie narządów rurowatych, a szczególnie często zdarza się to w jelitach.

W literaturze można znaleźć informacje o wgłobieniu mózgu, czyli stanie, w którym z powodu wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, dochodzi do przemieszczenia pewnych partii mózgowia w inne rejony w obrębie czaszki.

Wróćmy jednak do wgłobienia jelit.

Do takiej sytuacji dochodzi najczęściej w miejscu przejścia cienkiego jelita biodrowego w jelito grube. Rzadko zdarza się wgłobienie żołądkowo – dwunastnicze.

Dlaczego jest to sytuacja niebezpieczna i stanowi zagrożenie życia zwierzęcia?

Warto zaznaczyć, że wgłobienie jest samonapędzającym się procesem – w momencie gdy dojdzie do nawinięcia części narządu, ruchy perystaltyczne powodują dalsze pogłębianie stanu patologicznego.

Teleskopowe nawinięcie ściany jelita powoduje ucisk na naczynia zaopatrujące dany fragment. Rozwija się miejscowy obrzęk zastoinowy, ponieważ krew nie ma jak odpłynąć z uciśniętego fragmentu jelita – niedrożność przewodu pokarmowego pogłębia się, w wyniku obrzęku światło jelita ulega zmniejszeniu.

Bakterie mogą przechodzić przez barierę jelitową, co powodować może wystąpienie uogólnionego zakażenia organizmu.

Dodatkowo, powstaje miejscowe niedokrwienie narządu i rozwija się martwica. W skrajnych przypadkach, zignorowanie objawów klinicznych może doprowadzić do perforacji przewodu pokarmowego, zapalenia otrzewnej i śmierci zwierzęcia.

Opisana przeze mnie sytuacja obejmuje skrajny przypadek ostrego wgłobienia dużego fragmentu jelita.

W wielu przypadkach klinicznych dochodzi do tak zwanego wgłobienia przewlekłego, obejmującego niewielki fragment jelita, bez pogłębiania się tego stanu.

Przy wystąpieniu takiej sytuacji, rzadko dochodzi do rozwoju martwicy, jednak mogą wystąpić okresowe, przemijające zaburzenia w perystaltyce, miejscowe pogrubienia ściany jelita, powodujące nie do końca specyficzne objawy kliniczne.

W wielu przypadkach wgłobienie przewlekłe przechodzi samoistnie, bez interwencji chirurgicznej.

Wgłobienie może być pojedyncze lub podwójne, gdy jelita nawijają się dodatkowo na wgłobiony fragment. Bardzo rzadko dochodzi do potrójnego wgłobienia.

Do wgłobienia może dochodzić wielokrotnie, w różnych fragmentach jelita, dlatego znalezienie jednego ogniska powinno skłonić do dalszego poszukiwania wgłobionych fragmentów narządu.

Predyspozycje i przyczyny występowania wgłobienia

Należy zaznaczyć, że w przy prawidłowej perystaltyce jelitowej, u zdrowego zwierzęcia, rzadko dochodzi do wgłobienia. Jednak każde zaburzenie w perystaltyce może predysponować zwierzę do wystąpienia tego schorzenia. Wgłobienie może być spodziewane przy intensywnej biegunce, wywołanej przez choroby wirusowe, bakteryjne lub obecność pasożytów jelitowych.

Obecność ciała obcego w przewodzie pokarmowym (zwłaszcza liniowego, na przykład kawałka nitki, sznurka) również wpływa na perystaltykę, zaburza prawidłowy pasaż treści i może wpłynąć na powstanie wgłobienia.

Czynnikiem predysponującym do wystąpienia wgłobienia jest też obecność deformacji w ścianie jelita, guzów nowotworowych, polipów.

Zwierzęta z odcinkowo zwężonym jelitem (na przykład po interwencjach chirurgicznych w tej okolicy) również są predysponowane do tej jednostki chorobowej. U psów i kotów dotkniętych idiopatycznym zapaleniem jelit, wgłobienie jest również bardzo często diagnozowane.

Podawanie zwierzęciu preparatów przeczyszczających i zwiększających perystaltykę jelit, także może spowodować powstanie wgłobienia.

Uważa się, że do wystąpienia wgłobienia są szczególnie predysponowane zwierzęta młode, żyjące w złych warunkach środowiskowych (obecność pasożytów jelitowych oraz ekspozycja na czynniki zakaźne).

Wgłobienie jelita u psa objawy

Objawy kliniczne zależą od stopnia zaawansowania problemu i od czasu trwania schorzenia.

Początkowym objawem, który z pewnością zaniepokoi opiekuna i w późniejszym czasie może nasunąć podejrzenie wgłobienia jelit, jest biegunka i wszelkie zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, trwające co najmniej kilka dni.

Tak jak wspomniałam, intensywne ruchy perystaltyczne w szczególności predysponują zwierzę do wystąpienia tego schorzenia.

Mogą pojawić się wymioty, zwłaszcza krótko po zjedzeniu posiłku.

Woda raczej nie powinna powodować wymiotów, jednak w skrajnych przypadkach, po niej również zwierzę może nie czuć się dobrze.

Następuje silne osłabienie apetytu.

Pies i kot, dotknięte tym schorzeniem, będą bardzo osłabione, mogą wykazywać objawy znacznej bolesności w obrębie jamy brzusznej – wygięty łukowato grzbiet, pochyloną głowę, podkulony ogon.

Może pojawić się krwista, śluzowa biegunka, z intensywnymi parciami na kał. Okolica odbytu jest zaczerwieniona, bolesna.

W przypadkach wgłobienia przewlekłego, objawy nie są tak silnie wyrażone. Może dochodzić do okresowych biegunek z domieszką krwi, epizodów gorszego samopoczucia, niechęci do jedzenia i wymiotów. Przy wgłobieniu przewlekłym takie epizody mogą pojawiać się przez długi czas, z różnym natężeniem.

Czym grozi zignorowanie objawów?

Tak jak wspomniałam, w przypadku wgłobienia ostrego, zignorowanie objawów będzie prowadziło do ciągłego narastania problemów ze strony przewodu pokarmowego.

Schorzenie nie minie bez interwencji lekarza – jelito nie naprawi się samodzielnie i nie wróci do fizjologicznego położenia, ponieważ ruchy perystaltyczne wpływają na ciągłe pogłębianie się wgłobienia. Miejscowe ogniska niedokrwienia narządu znacząco osłabiają jego ścianę, mogą doprowadzić do perforacji i w konsekwencji bardzo bolesnej śmierci zwierzęcia.

Wgłobienie przewlekłe również jest sytuacją niebezpieczną dla życia zwierzęcia, chociaż nie aż tak jak wgłobienie ostre. Brak interwencji grozi jednak ciągłym pogłębianiem stanu patologicznego. Uważa się, że wgłobienie przewlekłe rzadko prowadzi do martwicy jelita, jednak może spowodować gorszy rozwój zwierzęcia i ciągły ból brzucha. Nie mówiąc już o nawracającej biegunce z krwią i wymiotach, które powodują stałe osłabienie stanu zdrowia zwierzęcia.

Rozpoznanie wgłobienia jelita

W badaniu klinicznym zwierzęcia da się zaobserwować silny ból brzucha. Gdy pacjent pozwala na dokładne zbadanie brzucha, można w niektórych przypadkach wyczuć wałeczkowate pogrubienie fragmentu jelita, które zdecydowanie różni się tęgością od pozostałych fragmentów.

Błony śluzowe psa lub kota z ostrym wgłobieniem są dość blade, temperatura ciała zwierzęcia może być podwyższona.

Charakterystyczny jest obraz widziany w badaniu USG. Jelita w badaniu ultrasonograficznym mają zachowaną liniowość przebiegu oraz warstwowość ściany.

W przypadku wgłobienia zauważalne jest podwojenie tej warstwowości, bez zauważalnego zaburzenia liniowości przebiegu, w ujęciu podłużnym.

W obrazie poprzecznym miejsce wgłobienia charakteryzuje się naprzemiennie występującymi obszarami hipoechogenicznymi i hiperechogenicznymi, ułożonymi jak okręgi – jest to nazywane “efektem tarczy strzelniczej” lub “obrazem oka byka”.

We wgłobieniu ostrym przydatne jest też badanie dopplerowskie, które uwidoczni bardzo osłabiony lub brak przepływu krwi przez zmienione fragmenty jelit.

Oprócz charakterystycznego obrazu zmienionego fragmentu jelit można też zaobserwować obecność wolnego płynu w zmienionej okolicy, silny stan zapalny (pogrubienie ściany) obszarów jelita obecnych przed wgłobieniem, powiększenie węzłów chłonnych krezkowych.

W badaniu RTG zauważalne jest nagromadzenie treści przed miejscem wgłobienia.

Odcinkowe, silne wzdęcie jelit również może naprowadzić na rozpoznanie. Doustne podanie kontrastu (nie jest zalecane przy podejrzeniu perforacji jelit) może uwidocznić miejsce zwężenia jelita, oraz miejsca największego zaburzenia pasażu treści.

W badaniu krwi zauważalne jest podwyższenie aktywności fosfatazy zasadowej. W przypadkach przewlekłych może dochodzić do anemii oraz wzrostu poziomu leukocytów.

Wgłobienie jelita u psa leczenie

Leczeniem z wyboru jest interwencja chirurgiczna – im szybsze rozpoznanie i decyzja o zabiegu, tym większa szansa na powodzenie terapii.

Zabieg ma dwa główne założenia – przywrócenie drożności przewodu pokarmowego oraz usunięcie zmienionych fragmentów jelita. Najczęściej kończy się to usunięciem wgłobionego fragmentu jelita.

Są opisywane metody rozmasowania wgłobionego jelita i zabezpieczenia go specjalnym szwem przed ponownym wgłobieniem (tak zwana enteroplikacja), jednak są to metody dość kontrowersyjne. Według niektórych lekarzy nie przynoszą większego efektu, a zrosty, które powstają przez założenie szwów mogą wpływać na zmniejszenie światła jelita.

Po zabiegu pupil powinien przebywać pod stałą kontrolą lekarza.

Zalecane jest, aby przez pierwsze dni po operacji dieta psa lub kota składała się półpłynnych, lekkostrawnych papek, aby nie obciążać przewodu pokarmowego.

Konieczne jest podawanie leków przeciwbólowych, przeciwzakrzepowych oraz antybiotyków.

Wskazane jest też regularne kontrolowanie, czy nie doszło do przerwania ciągłości szwów i nie doszło do perforacji rany pooperacyjnej w jelitach.

Okres rekonwalescencji po zabiegu wynosi około dwóch tygodni, jednak pacjent po enterektomii (czyli chirurgicznym usunięciu fragmentu jelita) powinien mieć wprowadzoną specjalną, lekkostrawną i miękką dietę na okres nawet do kilku miesięcy po zabiegu.

Czy można zapobiec schorzeniu?

Warto stosować regularną profilaktykę przeciwpasożytniczą, aby nie dopuścić do rozwoju inwazji w jelicie i jego wgłobienia.

Należy przestrzegać regularności szczepień ochronnych oraz unikać kontaktu pupila ze zwierzętami chorymi na wirusowe biegunki. Jeśli taki kontakt jest nieunikniony, lub planowane jest przebywanie w miejscach dużego skupiska zwierząt (na przykład wystawy lub zawody), warto wspomóc odporność swojego pupila, podając wcześniej odpowiednie preparaty oraz probiotyki.

Zapobieganie wgłobieniu polega przede wszystkim na szybkiej interwencji w przypadku wystąpienia objawów ze strony przewodu pokarmowego. Tak jak wspomniałam, główną przyczyną wystąpienia tego schorzenia jest przewlekła biegunka – szybka interwencja w tym wypadku może nie dopuścić do rozwoju wgłobienia jelita.