Wielkość psa jest często jednym z kryteriów, jakie bierze pod uwagę przyszły opiekun czworonoga. Oczywiście poszczególne rasy psów w tej kwestii się od siebie znacząco różnią – największe psy mogą osiągać wielkość do 90 cm w kłębie (są to dogi niemieckie), najmniejsze dla kontrastu – 10 cm (są to psy rasy chihuahua). Mimo, że ciężko jest jednoznacznie i z pewnością określić ile dany pies będzie ważył i mierzył w kłębie, są pewne przesłanki które mogą pomóc w oszacowaniu jego wielkości już od wczesnych lat szczenięcych.
Mechanizm wzrostu
Rozwój psa, od fazy noworodka poprzez szczenięctwo do okresu pełnej dojrzałości jest wbrew pozorom dość skomplikowanym procesem. Okres, w jakim dochodzi do ogromnych zmian w organizmie młodego psa jest szalenie krótki – trwa od 10 miesięcy u ras małych i miniaturowych do około 18 miesięcy u ras dużych i olbrzymich, jednak średnio przyjmuje się, że roczne zwierzę jest już dojrzałe. W tym okresie zmienia się sylwetka, wielkość psa i rozwija jego psychika. Należy zaznaczyć, że na początku wzrost i rozwój wygląda podobnie u samców i samic, jednak na końcowym etapie tego procesu widać pewne różnice w wielkości i budowie (niewielki dymorfizm płciowy).
Omówienie mechanizmu wzrostu należy rozpocząć od pierwszych dni życia zwierzęcia. To ten czas jest kluczowy dla prawidłowego rozwoju młodych psów. Jeśli w okresie pierwszych dwóch tygodni życia podstawowe potrzeby życiowe maluchów nie zostaną zaspokojone, może dojść do zaburzeń wzrostu i rozwoju. Do tych potrzeb zaliczamy dostęp do pokarmu (najlepiej do mleka matki) i zapewnienie odpowiedniej temperatury otoczenia. W pierwszych dniach życia wzrost jest najbardziej intensywny, około 10-14 dnia młode szczenię powinno podwoić swoją masę urodzeniową.
Kolejne dni i tygodnie również są bardzo ważne. Oprócz wzrostu masy ciała (po ukończeniu miesiąca powinna wynosić czterokrotność masy urodzeniowej), widoczny jest też rozwój malucha – szczenięta zaczynają otwierać oczy i reagować na otaczający je świat, pojawiają się pierwsze zęby, młode zwierzęta zaczynają się interesować pokarmem, który je ich matka.
Między trzecim a piątym miesiącem życia psa następuje najintensywniejszy wzrost, zarówno u ras małych i miniaturowych, jak i u dużych. W okolicy piątego miesiąca życia szkielet młodego psa powinien już być w pełni ukształtowany i rozwinięty. Do dziewiątego miesiąca życia rozwijają się głównie szkielet i narządy wewnętrzne, zatem opiekunowie zauważają że ich maluch traci ową dziecięcą pulchność i zaczyna być bardzo szczupły. To naturalne, bo masa mięśniowa przyrasta w późniejszym okresie, w okolicy 10 miesiąca u ras małych i nawet 16 miesiąca u ras olbrzymich.
Rozwój uważa się za zakończony w 10 miesiącu dla ras małych i miniaturowych oraz w 18 (a w niektórych przypadkach 24) dla psów ras olbrzymich.
Hormony i czynniki wzrostu
We wzroście wszystkich ssaków bierze udział wiele czynników. Hormony sterujące wzrostem i rozwojem to przede wszystkim:
| GH – czyli hormon wzrostu, nazywany także somatotropiną | Jest wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Hormon wzrostu różni się u poszczególnych gatunków zwierząt drobnymi strukturami pojedynczych cząsteczek, a także aktywnością biologiczną. Hormon ten jest uwalniany głównie nocą ( nie bez przyczyny istnieje powiedzenie, że rośnie się w nocy). Jego uwalnianie pobudzane jest przez hormon uwalniający hormon wzrostu – GN-RH, a hamowane przez somatostatynę. Hormon wzrostu jest głównym czynnikiem pobudzającym syntezę białek, bierze też udział w metabolizmie tłuszczów oraz węglowodanów. Jego aktywność powoduje przyrost masy ciała oraz rozwój tkanki limfatycznej. Hormon ten zmniejsza wrażliwość organizmu na glukozę i pobudza wydzielanie insuliny przez trzustkę. Dodatkowo powoduje zwiększenie wchłaniania wapnia z jelit oraz zatrzymanie w organizmie sodu, wapnia i fosforanów. |
| Somatostatyna i hormon uwalniający hormon wzrostu | Są produkowane w podwzgórzu i regulują uwalnianie hormonu wzrostu. Co ciekawe, ich uwalnianie jest warunkowane przez stężenie hormonu wzrostu. |
| Somatomedyny | To substancje które są wydzielane w narządach wewnętrznych, głównie w wątrobie. Uczestniczą w kontrolowaniu wydzielania hormonu wzrostu, należą do nich insulinopodobne czynniki wzrostu (IGF-1 i IGF-2). |
| Progestageny | Wzrost ich stężenia również wpływa na poziom hormonu wzrostu. Co ciekawe, pobudzanie wydzielania hormonu wzrostu przez progestageny jest ciągłe (nie tylko w nocy) i nie odpowiada na somatostatynę i GNRH. |
Tempo wzrostu
Tak jak wspomniałam wyżej, tempo wzrostu jest różne i zależne od wielu czynników – rasy, uwarunkowań genetycznych oraz płci. Rasy duże i olbrzymie rosną stosunkowo szybciej i intensywniej niż rasy małe i miniaturowe. Przyjmuje się, że dorosłe psy ras małych muszą osiągnąć 20-krotność swojej masy urodzeniowej, podczas gdy rasy olbrzymie – aż stukrotność. Jeśli chodzi o płeć, samce zazwyczaj różnią się od samic, ich masa oraz wielkość są o kilka procent większe, porównując zwierzęta z tego samego miotu. Oczywiście dane te dotyczą zwierząt zdrowych.
Na tempo wzrostu mają też wpływ stężenia hormonów, które wymieniłam wyżej. Zaburzenie wydzielania któregokolwiek z nich znacząco wpływa na wzrost zwierzęcia i przyczynia się do rozwoju zaburzeń wzrostu (na przykład karłowatości przysadkowej, hiposomatotropizmu, akromegalii).
Jak dbać o szybko rosnącego psa?
Okres intensywnego wzrostu psa to czas, w którym należy mu zapewnić jak najlepsze warunki życia. Wspomniane już minimum zapewnienia potrzeb życiowych jest kluczowe dla dalszego prawidłowego rozwoju. W okresie szczenięctwa należy zadbać o odpowiednio zbilansowaną karmę, ze składem dostosowanym to tempa wzrostu zwierzęcia. Należy pamiętać o odpowiedniej suplementacji, również dostosowanej do potrzeb zwierzęcia, gdyż nadmiar witamin, wapnia i fosforu szkodzi tak samo jak ich niedobór. Przy wyborze domowych posiłków warto zasięgnąć rady doświadczonego dietetyka, aby nie dopuścić do niedoborów minerałów i witamin, a także by zapewnić odpowiednią kaloryczność pożywienia.
Istotna jest odpowiednia ilość ruchu – zbyt intensywny wysiłek fizyczny i forsowne treningi nie są wskazane w młodym wieku, w tym czasie organizm ma się skupić na wzroście kości i rozwoju narządów wewnętrznych, na budowanie tkanki mięśniowej przyjdzie czas gdy zwierzę zakończy wzrost. Warto też zaznaczyć, że młode zwierzęta, ze względu na niedojrzałość układu kostnego, są szczególnie podatne na urazy, a złamania kości i oderwanie nasad (co zdarza się najczęściej w młodym wieku), mogą zaburzyć wzrost kości.
