Wymiana zębów u psa: przebieg i zaburzenia [Lek. wet. Katarzyna Hołownia]

Prawidłowo rozwijający się szczeniak ma następujące zęby mleczne: trzy siekacze, kieł oraz trzy zęby przedtrzonowe w każdej ćwiartce jamy ustnej, co razem daje 28 zębów mlecznych. W trakcie wymiany na zęby stałe, mleczaki są zastąpione trzema stałymi zębami siecznymi, kłem, czterema zębami przedtrzonowymi i dwoma trzonowymi w szczęce oraz trzema w żuchwie, co razem daje 42 zęby stałe.

Psy, tak jak ludzie, mają zęby mleczne i stałe.

Uzębienie mleczne rozwija się jeszcze w życiu płodowym i przebiega w wielu etapach – przecież ząb to nie tylko widoczna w jamie ustnej korona, ale też korzeń i system więzadeł, utrzymujących go we właściwym położeniu.

Wszystko zaczyna się od powstania listewki zębowej, w której rozwijają się zawiązki zębów – początkowo rozwija się korona, czyli część widziana nad dziąsłem. Kiedy jest już uformowana, ząb jest gotowy do wyrżnięcia i dopiero wtedy formuje się jego korzeń.

Jak przebiega u psa wymiana uzębienia mlecznego na stałe?

Unerwienie oraz unaczynienie zęba mlecznego jest częściowo wspólne z zębem stałym.

Gdy pojawia się zawiązek zęba stałego powoduje on ucisk na nerwy i naczynia zaopatrujące ząb mleczny.

Mleczak jest słabiej zaopatrywany w substancje odżywcze, powoli zaczyna obumierać.

Ciągły wzrost i rozwój zwierzęcia sprawia, że zębodół również powiększa się, a mały, mleczny ząb przestaje już go ściśle wypełniać. Dochodzi do rozluźnienia więzadeł zębodołowych i ząb nie jest już tak stabilnie osadzony w zębodole.

Pojawiający się i rosnący ząb stały wypycha dodatkowo mleczaka, większy rozmiarem ząb stały idealnie wpasowuje się w powstałą w ten sposób przestrzeń. 

Wymiana zębów u psa zaczyna się od wymiany siekaczy, następnie pojawiają się stałe kły a na końcu wymieniane są zęby przedtrzonowe. Jako ostatnie pojawiają się zęby trzonowe – ich wyrżnięcie się świadczy o dojrzałości zgryzu.

Wymiana zębów mlecznych na stałe zwykle nie zostaje zauważona przez opiekuna zwierzęcia. Objawem zwiastunowym zbliżającej się wymiany zębów jest zwykle chęć gryzienia wszystkiego, co tylko można (i nie można) gryźć – twardych butów, gryzaków ale też rąk opiekuna.

Czasem zauważalne jest niewielkie zaczerwienienie dziąseł, może pojawić się też niewielkie krwawienie lub niechęć do przyjmowania twardych pokarmów.

Opiekunowie często nie znajdują mleczaków, bywa że zęby zostają połknięte z kawałkiem pożywienia. 

Zaburzenia w wymianie zębów

Zaburzenia w wymianie zębów zwykle są spowodowane chorobami, które pies przeszedł w wieku młodzieńczym.

Nosówka

I tak, najczęstszą przyczyną zatrzymania zębów mlecznych i jednocześnie braku wyrzynania zębów stałych jest przebyta nosówka. Wirus powodujący to schorzenie może spowodować także uszkodzenie ameloblastów oraz odontoblastów – prowadzi to do deformacji korzeni i przedwczesnego zamknięcia wierzchołka korzenia.

Zostaje zatrzymany proces wymiany zębów – pies nadal ma mleczaki, a zęby stałe są zatrzymane w kościach szczęki lub żuchwy. Takie zęby mogą wymagać ekstrakcji.

Przetrwałe zęby mleczne

Inaczej wygląda sprawa z przetrwałymi zębami mlecznymi.

To zaburzenie najczęściej dotyczy ras małych i miniaturowych, nie ma związku z przebytymi chorobami.

Schorzenie może mieć charakter rodzinny, jednak nie jest do końca wyjaśniony sposób dziedziczenia tej wady.

Jest dość niebezpieczne dla komfortu funkcjonowania pupila, przetrwałe zęby mleczne mogą zaburzać prawidłowy zgryz stały, a w efekcie przyczyniać się do wad zgryzu. Stały ząb nie ma odpowiedniej ilości miejsca, aby wyrżnąć się w całości, może zatem dochodzić do częściowego zatrzymania zęba.

Przetrwałe zęby mleczne powinny być usunięte, jednak zabieg niesie za sobą ryzyko jatrogennego uszkodzenia szkliwa w zębie stałym.

Jeśli w wyniku obecności przetrwałych zębów mlecznych nie dochodzi do zgryzu urazowego, ekstrakcja mleczaków powinna być odsunięta do osiągnięcia dojrzałości zgryzu, czyli do zakończenia wyżynania wszystkich zębów.

Złamanie zęba

Tak jak wspomniałam, wymiana zębów powoduje chęć gryzienia twardych przedmiotów, a to może predysponować młode zwierzęta do urazów w obrębie jamy ustnej. W przypadku złamania zęba mlecznego należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza weterynarii.

Takie urazy zdarzają się stosunkowo rzadko u zdrowo rozwijających się zwierząt, jednak mogą wystąpić, gdy w diecie psa wystąpi nieprawidłowy stosunek wapnia do fosforu.

Powoduje to znaczne osłabienie zębów, które stają się delikatne i kruche.

Predysponowane do wystąpienia złamania korony zęba mlecznego są też zwierzęta, które przechorowały nosówkę i mają ubytki szkliwa. Złamanie otwarte korony zęba powoduje odsłonięcie miazgi, co grozi powstaniem ropnia okołowierzchołkowego w zębie mlecznym.

Zignorowanie tego stanu spowoduje rozwój infekcji w zębodole i przyległych tkankach, znaczące osłabienie zęba stałego i może być przyczyną jego nieprawidłowego ustawienia.

Jak pomóc psu w wymianie zębów?

Większość psów wymienia zęby bezobjawowo – opiekun dopiero w trakcie badania klinicznego dowiaduje się, że jego pupil już wymienił lub jest w trakcie wymiany uzębienia.

Pies, który zaczyna wymieniać uzębienie, może jednak odczuwać znaczny dyskomfort, są to cechy indywidualne – obrzęknięte i bolące dziąsła sprawiają, że pupil ma chęć gryzienia wszystkiego. W tym czasie warto zapewnić mu odpowiednią ilość gryzaków i zabawek przeznaczonych dla psów, które może gryźć.

W przypadku gumowych i silikonowych przedmiotów, można spróbować schłodzić je przed zabawą, aby przyniosły komfort obolałym tkankom. W okresie wymiany zębów nie są wskazane zabawki typu szarpaki – mogą one naruszyć delikatną strukturę wyżynających się zębów stałych i zaburzyć ich przebieg, powodując wadę zgryzu.

Jak odróżnić ząb mleczny od stałego?

Zęby mleczne są przede wszystkim rozmiarowo mniejsze. W przypadku kłów, w zębach mlecznych widać wyraźne zaostrzenie wierzchołka korony. Przy korzeniu natomiast kieł mleczny jest węższy, niż kieł stały. Zęby mleczne są też dość ostre, co potwierdzi każdy opiekun młodego szczenięcia.

W wątpliwych przypadkach warto wykonać zdjęcie RTG zębów – w przypadku mleczaków widoczna jest różnica w grubości szkliwa zęba – zęby mleczne mają cienką warstwę szkliwa i wąski kanał zębowy. Kanał wierzchołka korzenia zęba jest zamknięty w przypadku mleczaków, a sam korzeń jest dość wąski i niezbyt głęboko osadzony w kości.

Podsumowanie

Warto kontrolować stan zdrowia jamy ustnej u psa.

Wymiana zębów mlecznych na stałe jest bardzo ważnym procesem rozwoju organizmu. Jeśli zęby będą wymieniane w nieprawidłowy sposób, jeśli część zębów zostanie zatrzymana, mogą one zaburzyć rozwój zębów stałych.

Nieprawidłowe ustawienie zębów stałych może spowodować wadę zgryzu, nieprawidłowe ścieranie zębów, a w konsekwencji zaburzyć rozwój całej jamy ustnej – począwszy od mięśni odpowiadających za przeżuwanie kęsów, skończywszy na stawach skroniowo – żuchwowych.

Opiekun powinien przyzwyczaić psa do kontrolowania stanu uzębienia i zabiegów profilaktycznych, które zapewnią zdrowy uśmiech na długie lata.