Karma dla psa i kota na stawy: jak karmić przy chorobie zwyrodnieniowej stawów?

Coraz częściej pacjentami lecznic weterynaryjnych stają się psy i koty w podeszłym wieku.

Wraz z upływem lat zwierzaki stają się ociężałe, mniej ruchliwe, trudniej podnoszące się z posłania, czy niechętnie wychodzące na spacery z ciepłego, przytulnego domu.

Postępujący nieubłaganie proces starzenia się każdego żywego organizmu powoduje szereg zmian objawiających się pogorszeniem pracy mięśni szkieletowych, osłabieniem wytrzymałości kości, często rozwojem otyłości, a także zmianami w stawach, czego konsekwencją jest  choroba zwyrodnieniowa stawów.

Skąd tak duże zainteresowanie konkretnie tym problemem wśród setek innych potencjalnych chorób geriatrycznych?

To właśnie postępujący proces zwyrodnieniowy dotyczący aparatu ruchu, osteoarthritis uważany jest za najważniejszą przyczynę przewlekłego bólu negatywnie wpływającą na jakość życia, szczególnie dużych, molosowatych psów i, jak się ostrożnie szacuje, dotyczy aż około 20% populacji psów.

Jak więc widzimy liczba cierpiących pacjentów jest ogromna.

W swojej praktyce bardzo często spotykam się z pytaniami związanymi z tą jednostką chorobową i wszelkimi sposobami przynoszenia ulgi w cierpieniu, albo inaczej mówiąc – zapewnienia komfortu chorowania.

Właśnie o tych schorzeniach chcę opowiedzieć Ci w moim artykule.

Postaram się w przystępny sposób wyjaśnić skąd bierze się choroba zwyrodnieniowa stawów i co Ty możesz zrobić, aby uchronić przed nią swojego zwierzaka.

Co to jest osteoarthritis?

Choroba zwyrodnieniowa stawów (łac. Osteoarthritis) to złożony zespół zaburzeń, na który składa się proces niszczenia chrząstki stawowej, zapalenie błony maziowej, oraz zmiany w nasadach kostnych.

Konsekwencją jest uszkodzenie elementów budujących staw, upośledzenie jego funkcji oraz obecność objawów bólowych.

W nomenklaturze medycznej czasem określane jest mianem przewlekłego zniekształcającego zapalenia stawu (łac. Arthritis chronica deformans).

Cechą charakterystyczną tej choroby jest obecność objawów klinicznych dotyczących narządu ruchu i manifestujących się ostrym lub przewlekłym bólem, deformacją w obrębie stawów oraz w konsekwencji różnego stopnia ograniczeniem ruchu.

U cierpiącego zwierzaka obserwujemy obecność procesów zapalnych, które dotyczą stawu jako całości i obejmują:

• kości,
• tkanki miękkie,
• więzadła,
• ścięgna,
• mięśnie,
• kaletki.

Zmiany chorobowe mogą dotyczyć jednego lub kilku stawów na raz.

Mogą pojawiać się w następstwie dawniej przebytego urazu lub w wyniku obecności dysplazji, ale także jako konsekwencja nadwagi lub otyłości, czy nadmiernego obciążenia stawów.

Nadmierny wysiłek fizyczny czy zbyt forsowny ruch dotyczy wielu naszych pupili i nie ogranicza się tylko do ciężko pracujących psów policyjnych czy ratowniczych.

Obejmuje wszelkie osobniki dużo biegające, choćby goniące “listonosza” dookoła ogrodzenia czy obszczekujące przechodzących ulicą ludzi.

Co istotne przypadłość często dotyczy psów ras dużych i molosowatych, z owczarkami niemieckimi na czele oraz ciężkich kotów o dużej masie ciała np. maine coonów.

Najczęściej zmiany zwyrodnieniowe obejmują duże, ważne dla poruszania się stawy kończyn miednicznych, takie jak biodrowe i kolanowe, ale także staw łokciowy w kończynie piersiowej oraz stawy kręgosłupa, czyli uogólniając stawy narażone na duże obciążenia, mocno eksploatowane w trakcie życia każdego zwierzęcia.

Choroba ma niestety charakter przewlekły i charakteryzuje się postępującym przebiegiem z okresami zaostrzenia, w czasie których dochodzi czasem do znacznego ograniczenia aktywności zwierzęcia.

Co ważne towarzyszy jej ból, tym większy im większa ruchliwość zwierzęcia.

W przypadku zaś zwyrodnień dotyczących kręgosłupa dolegliwości bólowe wynikają z ucisku zmienionych chorobowo struktur na nerwy – pęczki nerwowe i naczynia. Postępującemu procesowi zwyrodnieniowemu towarzyszy oczywiście nieodłącznie stan zapalny.

W jego wyniku dochodzi do ograniczenia aktywności zwierzęcia i w jego konsekwencji do zaniku mięśni stabilizujących staw i do dość poważnego upośledzenia funkcji ruchowych.

I tutaj błędne koło się zamyka – chory osobnik nie chodzi, bo go boli, czego konsekwencją są zaniki mięśniowe i postępujące osłabienie stawu, w wyniku czego później nie ma siły żeby się poruszać.

Widzisz więc jak z ważnym problemem mamy do czynienia, tym bardziej, że dotyczy tak dużej liczby zwierząt.

Pamiętaj też, że proces chorobowy postępuje i póki co, nie umiemy go definitywnie wyleczyć…

Jedyne co nam pozostaje to spowalnianie  rozwoju choroby, oraz zwalczanie już istniejących objawów klinicznych, powodujących czasem cierpienie zwierzęcia.

Co możemy zrobić, aby pomóc choremu psu czy kotu?

Zanim lekarz podejmie się jakiegokolwiek leczenia, powinien poświęcić nieco czasu na wytłumaczenie właścicielowi istoty choroby.

Warto opisać wszelkie możliwości postępowania terapeutycznego oraz potencjalne skutki niepożądane stosowania leków stale lub okresowo znoszących ból i stan zapalny.

W każdym przypadku dążymy do uśmierzenia bólu i dzięki temu poprawienia ruchliwości zwierzęcia, ale także, jeśli to tylko możliwe, spowolnienia postępu choroby i zapobiegania jej następstwom.

Leki będące postawą farmakoterapii wprawdzie łagodzą objawy, ale jednocześnie mają bardzo ograniczony wpływ na tempo rozwoju zmian chorobowych, a przy tym szereg potencjalnych efektów niepożądanych.

Wszystkie leki powinny być stosowane w konsultacji z lekarzem prowadzącym i na jego wyraźne zalecenia. Nie wolno samemu podawać ogólnie dostępnych leków przeciwbólowych “ludzkich” zwierzętom, gdyż niejednokrotnie może prowadzić to do bardzo poważnych konsekwencji i objawów niepożądanych.

Niezwykle istotne pozostaje zatem wszelkie działanie niefarmakologiczne polegające na zmniejszeniu nadmiernej masy ciała.

Pomocne są wszelkie ćwiczenia zapobiegające zanikom mięśni i wzmacniające je, a w konsekwencji zapewniające prawidłową ruchomość stawów.

Pamiętaj również, że stwierdzenie choroby zwyrodnieniowej stawów będzie wiązało się z dożywotnim leczeniem zwierzęcia, stąd stosowane metody muszą być bezpieczne w perspektywie długoterminowej.

Niezwykle ważne okazuje się zatem odpowiednie żywienie chorego osobnika. Niektóre substancje oraz suplementy diety mają udokumentowane korzystne działanie w przypadku tego schorzenia.

Dieta w chorobie zwyrodnieniowej stawów

Zwierzę z nadwagą lub otyłością trzeba w miarę możliwości odchudzić, ponieważ istnieje ścisły związek pomiędzy chorobą zwyrodnieniową stawów, a nadmierną masą ciała.

Zwierzęta otyłe zapadały wcześniej na zwyrodnienia stawów, niż te z prawidłową masą ciała, a dodatkowo wykazywały bardziej nasilone objawy kliniczne.

Im większa bowiem waga, tym większe obciążenia wszelkich struktur kostno – stawowych, które szybciej ulegają “wyeksploatowaniu/zużyciu”.

Prawidłowy metabolizm chrząstki stawowej bezdyskusyjnie zależy od stałej dostępności składników odżywczych takich jak:

• aminokwasy,
• witaminy E,
• witaminy C,
• glukozy,
• mikroelementów (selenu, magnezu, cynku, miedzi).

Karmienie zwierzęcia zbilansowaną dietą zawierającą wszystkie te składniki wspomaga leczenie farmakologiczne z jednej strony, z drugiej zaś ograniczając lub opóźniając jej rozwój, zmniejsza dolegliwości bólowe.

Warto więc wiedzieć, co podawać naszemu pupilowi.

Ważną grupą suplementów diety pobudzającą regeneracje chrząstek stawowych i mającą właściwości ochronne są bez wątpienia antyoksydanty, takie jak: selen, mangan, czy witaminy C i E.

Selen

Selen będąc pierwiastkiem śladowym wchodzi w skład enzymu zwanego peroksydazą glutationową.

Pełni on ważną rolę obronną w układzie antyoksydacyjnym. Wykazuje tym samym udokumentowane działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne i immunoregulacyjne, co bez wątpienia jest cenne w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów.

W jej trakcie bowiem dochodzi do silnego spadku selenu, stąd jego uzupełnianie prowadzi do zmniejszenia obrzęków i sztywności stawów oraz zmniejsza stan zapalny.

Glukonian manganu

Z kolei glukonian manganu odpowiada za wytwarzanie siarczanu chondroityny, będącego ważnym składnikiem chrząstki stawowej i niezbędnego w procesie tworzenia się kości. Glukonian manganu reguluje również zawartość kolagenu w innych tkankach i jest niezbędny do metabolizmu witaminy E.

Witamina C

Witamina C, czyli kwas askorbinowy w znaczący sposób wpływa na metabolizm i wytwarzanie kolagenu. Jest niezbędna do prawidłowego rozwoju chrząstki powierzchni stawowych.

Będąc przeciwutleniaczem chroni komórki przed działaniem wolnych rodników tlenowych i wykazuje dzięki temu ważną rolę przeciwzapalną.

Witamina E

Podobne działanie przeciwzapalne co kwas askorbinowy wykazuje także witamina E. Uznaje się ją za jeden z silniej działających zamiataczy wolnych rodników tlenowych.

Nutraceutyki

Walcząc z chorobą zwyrodnieniową stawów u naszych podopiecznych nie sposób pominąć wszelkich innych nutraceutyków, czyli substancji o udowodnionym działaniu korzystnym, prozdrowotnym w kontekście tej choroby.

Hamując reakcje zapalne i degradację chrząstek stawowych poprzez ograniczenie produkcji pozapalnych eikozanoidów stanowią one bez wątpienia ważne wsparcie w leczeniu choroby zwyrodnieniowej. Warto się z nimi bliżej zapoznać, tym bardziej, że nutraceutyki nie powodują, tak jak chemioterapeutyki, niekorzystnych działań ubocznych.

Z pewnością warto wzbogacić dietę o kwasy tłuszczowe z rodziny omega 3, a szczególnie długołańcuchowe nienasycone kwasy tłuszczowe, do których należy kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA).

Występują one w większych ilościach w oleju rybim.

Działanie ich w dużym skrócie polega na hamowaniu wytwarzania silnych substancji pozapalnych, dzięki czemu powstający stan zapalny jest dużo mniejszy.

Stosowanie ich w chorobie zwyrodnieniowej stawów nie tylko blokuje szlak cyklooksygenazy indukowanej, ale także pozwala zmniejszyć dawki stosowanych leków przeciwzapalnych (np. karprofenu).

Dzięki temu minimalizujemy ryzyko działań niepożądanych.

Warto więc je stosować, tym bardziej że korzyści jakie uzyskujemy wydają się oczywiste.

Tradycyjna farmakoterapia

W walce z wieloma chorobami, przez wiele stuleci zanim wprowadzono tradycyjną farmakoterapię, pozostawała natura.

To bowiem w niej, korzystając z mądrości medycyny ludowej, możemy odnaleźć wiele substancji obecnych w roślinach, które umiejętnie zastosowane mogą okazać się bardzo pomocne w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów nie tylko u zwierząt, ale i u ludzi.

Hakorośl rozesłana

Rośliną, której właściwości lecznicze możemy wykorzystać jest z pewnością hakorośl rozesłana (łac. Harpagophytum procumbens), zwana potocznie “czarcim pazurem” lub “diabelskim pazurem“.

Surowcem zielarskim są jej korzenie zbierane po zakończeniu okresu kwitnienia.

Co istotne wykazuje ona działanie podobne do niesterydowych leków przeciwzapalnych, dzięki zawartości glikozydów irydoidowych. Hakorośl rozesłana zmniejsza stan zapalny i towarzyszącą mu bolesność stawów.

Ostryż barwierski

Inną rośliną o leczniczym działaniu jest ostryż barwierski (łac. Curcuma longa).

Surowcem zielarskim w tym przypadku są kłącza zawierające kurkuminoidy o właściwościach przeciwzapalnych, hamujących prostaglandyny i lipooksygenazę.

Kadzidłowiec indyjski

Jeszcze inną rośliną jaką możemy z powodzeniem wykorzystać w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów jest kadzidłowiec indyjski (łac. Boswellia errata).

W tym przypadku lecznicza jest żywica pochodząca z nacięć kory tej rośliny.

Żywica kadzidłowca indyjskiego wykazuje działanie terapeutyczne dzięki zawartości kwasu boswelinowego o silnych właściwościach przeciwzapalnych.

Phyllantus embolia

I wreszcie Phyllantus embolia, czyli amerykańska roślina wykorzystywana już przez Indian o udokumentowanym działaniu przeciwzapalnym.

Wyciągi wodne z owoców tej rośliny o aktywności chondroprotekcyjnej czyli chroniącej chrząstki stawowe mogą okazać się alternatywą dla tradycyjnej, konwencjonalnej terapii.

Suplementów diety o korzystnym działaniu w chorobie zwyrodnieniowej stawów jest oczywiści dużo więcej.

Są to choćby wyciągi z roślin:

• korkowiec amurski czy
• pomarańcza chińska,
• wyciąg z zielonej herbaty, czy
• wyciąg ze skórek winogron.

Okazuje się że korzystne działanie może mieć także podawanie błony ze skorupek jaj.

Wiele z nich wymaga jeszcze badań i opracowania dokładnego dawkowania u psów i kotów – stąd celowo zostały pominięte w artykule.

Wyciąg z omułka nowozelandzkiego

Ostatnio popularne stały się suplementy diety zawierające wyciągi z omułka nowozelandzkiego.

Póki co nie jest znany mechanizm działania tych substancji, wiadomo natomiast, że suplementy te okazują się skuteczne, warto więc pomyśleć o ich stosowaniu u psów.

Kwas hialuronowy

Z nowości stosowanych w żywieniu pacjentów cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów warto wspomnieć o kwasie hialuronowym.

W naturalnej formie kwas hialuronowy powszechnie występuje w mazi stawowej.

Kwas hialuronowy stosowany jest głównie w formie iniekcji, ale dostępne są również preparaty w formie tabletek, do stosowania doustnego.

I choć pojawiają się liczne wątpliwości czy taka forma w ogóle się wchłania i w związku z tym działa, to badania naukowe dowodzą przydatności postaci doustnych.

Kwas hialuronowy może być dobrym wyborem w połączeniu z klasycznymi substancjami takimi jak glukozamina i chondroityna.

Leki stosowane w chorobie stawów

I wreszcie dotarliśmy do chyba najbardziej klasycznych substancji, od wielu lat stosowanych w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów u ludzi i zwierząt, czyli:

• glukozaminy,
• siarczanu chondroityny,
• MSM.

Glukozamina

Glukozamina jest chyba najbardziej popularnym nutraceutykiem stosowanym w tej chorobie.

Dzieje się tak dlatego, że będąc składnikiem glikozaminoglikanów chrząstki i płynu stawowego buduje tkankę chrzęstną, nadaje jej sprężystość i odpowiednią twardość.

Działanie biologiczne glukozaminy objawia się przenikaniem do chondrocytów, ale również hamowaniem enzymu kolagenozy, enzymów lizosomalnych czy ograniczaniem produkcji wolnych rodników.

Niestety wraz z wiekiem jej produkcja spada, co przekłada się w prosty sposób na występowanie choroby zwyrodnieniowej stawów.

I tutaj bardzo pomocna może okazać się suplementacja, tym bardziej, że stosując tego typu preparaty nie notujemy niekorzystnych skutków ubocznych.

Dodatkowo często udaje się zmniejszyć dawki niesterydowych leków przeciwzapalnych, co bez wątpienia jest ogromną korzyścią dla pacjenta.

Podawanie glukozaminy przynosi jeszcze jeden bardzo istotny efekt, pozwala bowiem uzupełnić ilość mazi w chorym stawie, która jest zmniejszona na skutek leczenia lekami przeciwzapalnymi.

Siarczan chondroityny

Inną obok glukozaminy klasyczną substancją stosowaną w chorobie zwyrodnieniowej stawów jest siarczan chondroityny.

Stanowi on główny składnik proteoglikanów chrząstki i macierzy pozakomórkowej.

Badania naukowe wielokrotnie udowadniały, że stosowanie siarczanu chondroityny wraz z glukozaminą zmniejszały stopień uszkodzenia chrząstki stawowej poprzez obniżanie pozapalnych cytokin w płynie stawowym.

Dzięki temu udawało się znacznie ograniczać obrzęk stawu i łagodzić objawy bólowe.

I choć dokładny mechanizm działania chondroityny nie jest poznany, to dowiedziono, że hamuje ona chemotaksję, fagocytozę, uwalnianie enzymów lizosomalnych czy tworzenie ziarniny zapalnej.

Są to ważne składowe procesu zapalnego.

MSM (metylosulfanylometanina)

Na koniec warto wspomnieć o substancji zwanej MSM, czyli o metylosulfanylometanie, tym bardziej, że często jest umieszczany w składnie przeróżnych suplementów diety.

Otóż MSM będąc źródłem siarki wchodzi w skład tkanki łącznej, ale również stymulując syntezę kolagenu działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo dodatkowo regenerując tkankę chrzęstna.

W preparatach chondroprotekcyjnych jest łączony z glukozaminą i chondroityną uzupełniając ich działanie.

Ile trwa leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów?

Kuracja preparatami z grupy chondroprotetyków, do których należą chondroityna i glukozamina, powinna trwać minimum kilka tygodni (6-8 tygodni) ponieważ organizm potrzebuje czasu aby poprzez żywienie usprawnić funkcjonowanie stawu, odbudowę chrząstki stawowej.

Co istotne można jednocześnie stosować suplementację diety i tradycyjne leczenie przeciwzapalne znoszące objawy bólowe bez większego ryzyka niekorzystnych interakcji.

Na rynku preparatów będących suplementami diety, mamy ogromną ilość pozycji zawierających opisane wyżej substancje.

Karmienie psów z Osteoarthritis

Niezwykle pomocne mogą okazać się także gotowe karmy bytowe, dedykowane psom z chorobą zwyrodnieniowa stawów.

Dzisiaj praktycznie każda dobra firma produkująca karmy dla zwierząt towarzyszących ma w swym koszyku produkty przeznaczone dla psów z chorobą zwyrodnieniowa stawów.

Nie chciałbym reklamować konkretnych karm, ale więc naprawdę jest w czym wybierać – ważne jednak, aby dokładnie przeanalizować skład karmy.

Warto korzystać z dobrodziejstw natury, bo dzięki żywieniu możemy ograniczyć stosowanie leków przeciwzapalnych, które wywołując objawy niepożądane, nie pozostają obojętne dla organizmu.

Jest to o tyle istotne, że niestety bardzo często chore zwierzę wymaga długookresowego, o ile nie dożywotniego podawania leków, co zwiększa niestety ryzyko powikłań dotyczących choćby układu pokarmowego.

Starajmy się jednak przy tym wybierać produkty przeznaczone dla zwierząt, a nie ich ludzkie “odpowiedniki” z uwagi na troszkę inny skład i stężenie substancji czynnych.

Podsumowanie

Choroba zwyrodnieniowa stawów stanowi ogromne wyzwanie dla lekarzy weterynarii, ale też i właścicieli zwierząt w kontekście wydłużającego się życia naszych podopiecznych.

To właśnie brak leczenia przyczynowego choroby sprawia, że na rynku pojawiają się coraz to nowe produkty – substancje wykazujące korzystne działanie na zmienione chorobowo stawy.

Warto umiejętnie z nich korzystać, wybierając te dokładnie przebadane, bezpieczne, ale także skuteczne preparaty, które zmniejszając stan zapalny usprawniają funkcjonowanie stawów, znosząc tym samym bolesność.

Choroby zwyrodnieniowej stawów nie wyleczymy, ale jak w niewielu innych problemach, możemy znacznie opóźnić jej rozwój.

Dzięki temu zapewnimy odpowiedni komfort zwierzęciu, czasem na długie lata.

Warto to robić, aby cieszyć się jak najdłużej posiadaniem sprawnego psa, który może przysporzyć nam wiele radości podczas niejednego długiego spaceru, czego Państwu i sobie życzę.