Dlaczego szczeniak gryzie i co z tym zrobić [porady behawiorysty]

Każdy, kto miał małego psa, doskonale wie, że szczeniaki gryzą. Gryzą i to dużo, wszystko i wszędzie. To, że czasem pogryzą nasz but, jesteśmy w stanie jakoś zaakceptować, ale uciążliwe wgryzanie się małych ząbków w naszą skórę bywa bardzo uciążliwe i frustrujące. Wiele osób wtedy zadaje pytanie: jak oduczyć szczeniaka gryźć? Czy jest to możliwe? Co zrobić, żeby szczeniak gryzł mniej? Przeczytaj ten artykuł, żeby znaleźć odpowiedzi na te pytania.

Czy można oduczyć szczeniaka gryźć?

Teoretycznie tak, można go oduczyć, choć nie jest ot łatwe. Tylko tak naprawdę nikt tego wcale nie chce, ponieważ może to być potencjalne niebezpieczne. Dlaczego? Bo szczeniaki w ten sposób uczą się kontrolować gryzienie. Jeśli szczeniak zupełnie przestanie gryźć, trening jak mocno można innych gryźć również się zatrzyma, co może oznaczać, że pies w dorosłym życiu będzie mógł stanowić zagrożenie dla otoczenia. Zadanie, przed którym stoimy jako opiekunowie szczeniaka, to jak nauczyć szczeniaka gryźć odpowiednie rzeczy i jak zakomunikować mu, że nasza skóra nie jest odpowiednim gryzakiem. Zanim do tego przejdę, najpierw chcę wytłumaczyć, po co pies gryzie oraz o tym jak ważna jest odpowiednia kontrola siły gryzienia.

Dlaczego psy gryzą?

Szczeniaki dużo gryzą i całe szczęście, że to robią. Gryzienie jest normalnym, naturalnym i koniecznym zachowaniem szczeniaka. Dzięki gryzieniu podczas zabawy szczeniaki rozwijają umiejętność kontroli siły gryzienia (ang. bite inhibition) oraz tak zwanego miękkiego pyska (ang. soft mouth). Czym dokładniej jest kontrola siły gryzienia? Jest to zachowanie, kiedy zwierzę uczy się regulować i kontrolować siłę swojego ugryzienia, co jest niezwykle ważną umiejętnością psów żyjących razem z nami. 

Zabawy, podczas których pojawia się gryzienie jest jednym z najczęstszych zachowań prezentowanych przez szczeniaki. Gdybym miała ocenić, co najczęściej robią szczeniaki to: spanie, załatwianie się (siku, kupa), jedzenie i gryzienie. To, że obserwujemy je tak często świadczy o tym, że to zachowanie musi być ważne w rozwoju szczeniąt i zapewnia odpowiedni rozwój zwierzęcia. 

Kontrola siły gryzienia – niezwykle ważny etap w rozwoju szczeniaka

Psy mają jeden sposób na obronę i są to ich zęby. Każdy pies może ugryźć. Nawet najbardziej towarzyski i lubiący ludzi Pimpuś może ugryźć w momencie silnego przestraszenia lub ostrego bólu. Rozwinięcie odpowiedniej kontroli gryzienia podczas wieku szczenięcego zwiększa szanse na to, że potencjalnie ugryzienie, nawet w takiej sytuacji “kryzysowej”, nie wyrządzi ludziom poważnej krzywdy. Oczywiście niezwykle trudno, a wręcz niemożliwe jest przygotowanie psa na potencjalnie wszystkie sytuacje mogące psa przestraszyć, o tyle zahamowanie gryzienia u szczeniaka da się wyćwiczyć.

Zęby szczeniaków, które są ostre jak igły, powodują spory ból. Rzadko jednak powodują poważną krzywdę, ponieważ są delikatniejsze niż zęby stałe, a szczęka psiaka jeszcze nie jest na tyle silna. Rozwijający się szczeniak musi jednak dostać informację, że może swoimi zębami sprawić ból, zanim jego szczęka będzie na tyle silna, żeby spowodować ranę. Im więcej szczeniak będzie miał okazji do zabaw z gryzieniem z ludźmi, innymi psami i innymi zwierzętami, tym najprawdopodobniej będzie miał lepiej wyćwiczoną kontrolę siły gryzienia w dorosłym życiu. Psom nawzajem dużo łatwiej przychodzi tego typu komunikacja i jasno pokazują, kiedy gryzienie jest za mocne. My niestety nie zawsze jesteśmy tacy konsekwentni, ale jeśli teraz się nie postaramy, możemy tego bardzo żałować w przyszłości. Odpowiedzialność za naukę kontrolowania gryzienia leży na nas, czyli opiekunach psa. Musisz nauczyć swojego podopiecznego, że psy tak samo jak są genetycznie “zaprogramowane” nie wyrządzania krzywdy przedstawicielom swojego gatunku, tak samo nie może wyrządzać krzywdy ludziom. To jest najważniejszy cel, którego trzeba psa nauczyć.

Odpowiednie zahamowanie gryzienia jest bardzo ważną umiejętnością. Co więcej, pies powinien nauczyć się tego podczas wieku szczenięcego, mniej więcej przed ukończeniem osiemnastego tygodnia życia. Musisz jednak wiedzieć, że odpowiednia umiejętność kontrolowania gryzienia nie oznacza, że Twój pies nigdy nie kłapnie zębami, uszczypnie czy ugryzie. Odpowiednia kontrola siły gryzienia oznacza, że kiedy pies będzie w tak zwanej podbramkowej sytuacji, jego zęby bardzo rzadko będą miały kontakt ze skórą człowieka, a jeśli już, to spowoduje niewielkie uszkodzenia lub ich brak. 

Kontrola gryzienia a kontakt z innymi psami

Konflikty psów pokazują nam jak działa nauka kontroli nad własnymi zębami. Zazwyczaj, gdy psy mają jakąś sprzeczkę, brzmi to tak, jakby nawzajem miałyby sobie wyrządzić ogromną krzywdę. Zazwyczaj jednak większość takich konfliktów kończy się tak, że żaden z nich nie ma nawet śladów na skórze. To właśnie świadczy o odpowiedniej kontroli. Szczeniaki uczą się właśnie takiego zachowania poprzez zabawy, których elementem jest podgryzanie kolegi i sprawdzanie poziomu swojej siły. 

Jeśli w Twoim domu razem ze szczeniakiem nie mieszkają w pełni zaszczepione psy, socjalizacja z innymi psami musi chwile poczekać, ponieważ kontakt z innymi psami na zewnątrz jest zbyt niebezpieczny, ze względu na to, że Twój pies nie ma odpowiedniej odporności immunologicznej. Jednak jak tylko Twój psiak rozwinie odpowiednią odporność, czyli w wieku około 3 miesięcy, warto nadrobić zaległości w socjalizacji. Zapisz swojego podopiecznego do psiego przedszkola, gdzie będzie się uczył kompetencji społecznych. O tym, dlaczego warto zapisać psa do psiego przedszkola, pod kątem kontrolowania gryzienia, dowiesz się czytając dalej artykuł.

Kontrola siły gryzienia a kontakt z ludźmi

Nauka zahamowania gryzienia jest jednym z najważniejszych elementów szczenięcej edukacji. O ile socjalizację z innymi psami można trochę przesunąć i zacząć w wieku trzech miesięcy, o tyle kontrolę nad gryzieniem ludzi trzeba zacząć od razu. Jeśli w domu nie ma innych zwierząt, Ty musisz nauczyć tego swojego psiaka, zanim będzie wystarczająco duży, żeby iść na zajęcia do przedszkola. Da się mieszkać pod jednym dachem z psem, który ma trudności z kontaktami z innymi psami (na przykład na spacerach), dużo trudniej jest dzielić przestrzeń z psem, który nie kontroluje swojego ugryzienia i może stanowić potencjalne zagrożenie dla ludzi.

Jak ćwiczyć ze szczeniakiem? 

Szczeniak gryząc musi dostać odpowiedź na temat tego, jak silny był nacisk zębów. Im więcej Twój szczeniak gryzie i otrzymuje jasną odpowiedź, tym delikatniejsze będą jego szczęki w dorosłości. 

Ćwiczenia mają główne dwa cele: zmniejszenie siły, z jaką pies gryzie oraz zmniejszenie częstości podgryzania. Najlepiej jest te etapy ćwiczyć jeden po drugim, ale często zdarza się, że bardziej aktywne psiaki potrzebują nauki obu tych części w tym samym czasie. Poniżej znajdziesz wskazówki, jak ćwiczyć z psem.

Ogranicz siłę gryzienia

Ten pierwszy krok ma na celi zapobieganie ranienia ludzi przez Twojego psa, czyli musisz nauczyć go zahamowania siły podczas zabaw. Niekoniecznie musisz psu dawać reprymendę, a tym bardziej nie warto sięgać po techniki awersyjne, jak np. karanie psa za gryzienie (więcej o karaniu za gryzienie piszę w dalszej części artykułu). Kluczowe jest to, żeby dać psu znać, że gryzienie może boleć. Proste “Auć” zazwyczaj wystarcza. Musi być to powiedziane stanowczo i wyraźnie. Kiedy szczeniak na chwilę przestanie i się odsunie, odczekaj chwilę, po czym wznów zabawę. Istnieją różne techniki, co do dawania psu znać, że boli, na przykład głośne skomlenie (niczym szczeniak) i udawanie, że ręka “zwiotczała” i “wylizujemy rany”. Moim zdaniem nie ma potrzeby symulować aż takiej reakcji, w końcu jesteśmy ludźmi, nie ma sensu udawać psa, bo i tak to nie wyjdzie 😉 Zwykłe “auć” powinno wystarczyć. 

Jeśli Twój pies nie reaguje na Twoje “auć”, warto zastosować tak zwaną metodę “time out”. Po zbyt silnym ugryzieniu powiedz psu, np. “za mocno”, po prostu wstań, wyjdź i zamknij za sobą drzwi. Zostaw tak psa przez minutę lub dwie. Dzięki temu pies zacznie kojarzyć swoje mocniejsze ugryzienie z nagłym przerwaniem zabawy z człowiekiem. Po tym czasie wróć i nadal baw się ze swoim psem. Podczas nauki lepszym sposobem jest odejście samemu od psa do innego pokoju niż wyprowadzenie go, bo zwierzęciu wtedy jest trudniej zrozumieć skutek swojego zachowania. Taka technika przerywania kontaktu jest również stosowana przez inne psy podczas zabawy i nauki gryzienia – gdy jeden szczeniak ugryzie za mocno drugiego, ten przerywa zabawę i odchodzi. Gryzący szczeniak szybko się uczy, że lżejsze gryzienie daje lepsze efekty i nie przerywa zabawy. 

Zmniejsz częstość gryzienia

Kolejnym etapem jest usunięcie nacisku gryzienia w ogóle, nawet jeśli „ugryzienia” nie sprawiają już bólu. Kiedy podczas zabawy pies Cię nico mocniej ugryzie, zareaguj tak, jakby to był bardzo mocny ból. Celem tego ćwiczenia jest wyrobienie skojarzenia przez Twojego psa, że ludzie są bardzo wrażliwi i musi być delikatniejszy, jeśli nadal chce się bawić. O to nam chodzi, żeby Twój pies był ekstremalnie uważny i delikatny, gdy bawi się z ludźmi. Twój pies powinien nauczyć się nie sprawiać bólu ludziom zanim będzie miał 3-4,5 miesiąca, czyli zanim rozwiną się silne szczęki oraz stałe uzębienie. 

Jeśli odpowiednio nauczysz te dwa etapy, od tego momentu szczeniak Cię nie gryzie, ale podgryza i “żuje”. Nadal to zachowanie jest denerwujące, ale nie jest potencjalnie niebezpieczne. 

Jeśli chcesz mieć lepszą kontrolę, możesz również nauczyć psa komendy przerywającej gryzienie, na przykład “stop”. Pozwól na początku, by szczeniak cię memlał, czyli dotykał lekko zębami, bez nacisku. Potem powiedz “stop”. Kiedy puści, pochwal go słownie i daj nagrodę. 

Psie przedszkole a kontrola siły gryzienia

Jak tylko Twój pies będzie wieku trzech miesięcy, warto zapisać się do psiego przedszkola. Uważa się, że najoptymalniej jest, gdy szczeniak będzie uczestniczył w takich zajęciach zanim ukończy osiemnasty tydzień życia. 

Zajęcia dla szczeniąt mają bardzo dużo zalet. Z psiego przedszkola korzysta przede wszystkim Twój podopieczny. Takie spotkania pozwolą Twojemu psu na rozwinięcie umiejętności socjalnych podczas zabaw z innymi szczeniakami w kontrolowanych warunkach pod okiem doświadczonej osoby prowadzącej zajęcia. Na zajęciach dla szczeniaków, zwierzaki bardziej nieśmiałe zyskują pewność siebie, a te bardziej intensywne uczą się prawidłowo wchodzić w interakcje i być delikatnym. Podczas zajęć w psim przedszkolu sesje zabaw są niezwykle ważne. W czasie zabaw szczeniaki uczą się budować swoją pewność siebie i zasad psiej etykiety. To skutkuje w przyszłości tym, że psy dorosłe częściej inicjują zabawę ze swoimi pobratymcami zamiast wybierać walkę lub ucieczkę. Takie zajęcia zapobiegają wielu problemom, których późniejsze rozwiązanie może być trudne i wymagać dużo wysiłku. Można powiedzieć, że to nie fair w stosunku do naszych psów, które przez nasze zaniedbanie w wieku szczenięcym, mają w dorosłości niskie kompetencje społeczne, lęki i obawy przed kontaktem z innymi psami. 

Musimy być jednak jednocześnie świadomi, że dobra socjalizacja nie zapobiegnie w 100% konfliktom z innymi psami. W końcu każdy czasem ma z kimś nie po drodze. Dzięki jednak odpowiednim kompetencjom społecznym, dobrze zsocjalizowane psy rzadziej wchodzą w poważne konflikty i łatwiej dogadują się z pobratymcami. 

Nauka kontroli gryzienia jest jednym w ważniejszych elementów nauki podczas zajęć w psim przedszkolu. Nieważne, jak my się bardzo staramy nauczyć odpowiedniej kontroli gryzienia, inne szczeniaki są najlepszymi nauczycielami. Jak tylko jeden psiak ugryzie drugiego za mocno, cała zabawa się kończy, co jest dużym rozczarowaniem. W związku z tym psy uczą się delikatnej zabawy, żeby nie musiała być często przerywana. Młode psy mają bardzo wrażliwą skórę, dlatego szczeniaki szybko dają odpowiednią i przekonującą reakcję na zbyt mocne ugryzienie. Można nawet powiedzieć, że podczas godzinnych zajęć w przedszkolu dla psów, szczeniak może nauczyć się kontroli gryzienia bardziej skutecznie niż podczas tygodni ćwiczeń w domu z ludźmi. Co więcej, dzięki nauce kontroli gryzienia względem innych psów, szczeniaki generalizują odpowiednią kontrolę również na ludzi, dzięki czemu łatwiej je kontrolować w domu. 

Czy karać za gryzienie?

Często popełnianym błędem wychowawczym jest karanie psa w celu całkowitego oduczenia go gryzienia. Nie jest to dobre rozwiązanie. W najlepszym wypadku szczeniak nie będzie gryzł tych osób, które go skutecznie karały, ale zamiast tego będą gryzły osoby, które nie mają nad tym takiej kontroli, jak na przykład dzieci. W ten sposób pies nie dostaje odpowiedzi i nie uczy się odpowiedniej kontroli gryzienia. Wszystko może wydawać się, że jest w porządku, dopóki ktoś przez przypadek nie nadepnie na łapę śpiącego psa albo nie przytrzaśnie mu ogona drzwiami. W takim wypadku przestraszony pies może boleśnie ugryźć, bo nie był nauczony kontroli siły swoich zębów. 

Zapewnij psu gryzaki

To naturalne, że szczenięta bardzo dużo gryzą. Szczególnie nasila się to w wieku około 3-4 miesięcy, kiedy zachodzi wymiana zębów mlecznych na stałe. Kiedy w Twoim domie mieszka mały psiak, koniecznie zapewnij mu odpowiednią liczbę dostępnych gryzaków – w każdym pomieszczeniu powinno być ich kilka. Kiedy pies gryzie, a my akurat nie mamy czasu na ćwiczenia, warto przekierowywać go na odpowiednią zabawkę, najlepiej taką wypełnioną jedzeniem. Pamiętaj, że zabawka musi być atrakcyjna i choć przez chwilę nią poruszaj, żeby zainteresować nią szczeniaka.

Jakie gryzaki będą najlepsze dla szczeniaka? Przede wszystkim muszą być bezpieczne. Wiele psiaków ma tendencję do niszczenia zabawek, dlatego zwróć zawsze uwagę na jakość gryzaków i oceń, czy nie zostaną zniszczone zbyt szybko. Ja bardzo polecam gryzaki typu Kong, które można w środku wypełnić jedzeniem. Zwierzak może sobie wylizywać jedzenie ze środka, jednocześnie gryząc gumową zabawkę. Dostępna jest nawet seria produktów, przeznaczona właśnie dla szczeniąt, która cechuje się mniejszą twardością. Polecam również naturalne gryzaki, które szczenię może potem zjeść. Najlepiej, jeśli nie będą one zbyt twarde, jak na przykład królicze uszy. Zwróć uwagę, żeby gryzaki nie zawierały dodatków, barwników i konserwantów. Jeśli Twój pies ma tendencję do obgryzania na przykład drewnianych mebli, warto kupić mu tak zwany korzeń dla psa, który będzie mógł sobie bez ograniczeń obgryzać. 

Podsumowanie

Szczeniaki gryzą i to jest dla nich naturalne. Naszym zadaniem jest danie im odpowiedzi na to, jak mają gryźć i co mogą gryźć. Jeśli nie mamy nad tym kontroli i nie damy naszemu szczeniakowi odpowiednich wskazówek, sam podejmie decyzje. Pamiętaj, że wiele rzeczy dużo łatwiej jest ukształtować i wypracować, gdy psiak jest młody niż zajmować się naprawą błędów, gdy pies jest już dorosły. Zachowanie oczywiście cały czas się zmienia, można je kształtować i wpływać na jego zmianę, jednak dużo łatwiej jest wpłynąć na nie w okresie szczenięctwa.