Koty są przyjemnymi zwierzętami domowymi. Opiekowanie się tym udomowionym ssakiem jest równie popularne jak zajmowanie się psami. Mimo, że kot domowy to jeden gatunek, poszczególne kocie rasy różnią się między sobą. Chociaż koty uznawane są za niezależne, przywiązują się do swoich rodzin. Zachowały również wiele cech dzikich przodków, nadal są skłonne do polowania, poszukiwania zdobyczy i okazyjnych walk. Jaka jest historia udomowienia kotów oraz wykształcenia się poszczególnych, kocich ras? Na jakie choroby narażone są rasowe koty? Które rasy są szczególnie podatne na schorzenia i dlaczego? Jakie organizacje w Polsce i na świecie certyfikują kocich milusińskich jako przedstawicieli konkretnej rasy? Jakimi cechami musi charakteryzować się kot, aby spełnić kryteria rasowości i w jaki sposób są one sprawdzane przez specjalistów?
Historia udomowienia kota
Data udomowienia kota jest sporna. Mówi się o okresie pomiędzy 3,5 do 7,5 tysięcy lat przed naszą erą jako czasami gdy koty zaczęły pojawiać się w okolicy siedzib ludzkich. Nie wiadomo do końca czy ze względu na swoją użyteczność koty zostały sprowadzone przez człowieka do łapania gryzoni, czy też było na odwrót. To koty zdecydowały, że w okolicach ludzkich siedzib łatwiej o pożywienie. Nie bez znaczenia było to, że w okresie gdy zachodził proces udomowiania kota, jednocześnie powstawały pierwsze struktury miejskie. A tam gdzie większe zagęszczenie ludzi pojawiały się myszy, szczury i inne szkodniki, które stanowią podstawowy pokarm małych kotów. Koty domowe pod względem genetycznym pochodzą bezpośrednio od kota nubijskiego, różnice pomiędzy nimi są tak niewielkie, że niektórzy badacze uznają, że należą one do jednego gatunku. Chociaż domestykacja kota trwała setki lat, szybko stał się on nieodłącznym elementem miast i wsi. Również wierzenia zwracały uwagę na szczególne znaczenie tego zwierzęcia. W starożytnym Egipcie kotom oddawano cześć jako przedstawicielom bogini Bastet. Liczne zmumifikowane zwłoki kotów znaleziono na obszarze praktycznie całego Egiptu. W przypadku wierzeń Germanów, koty były związane z boginią Freją - ciągnęły jej zaprzęg. Również w innych religiach to zwierzę przewija się bardzo często. Wskazuje to na specjalne znaczenie, jakie mają koty dla ludzi.
Wykształcenie się poszczególnych kocich ras, jak do tego doszło?
Powstawanie ras kotów to proces, który obejmuje ostatnie 200 lat. Jeszcze w dziewiętnastym wieku na pierwszych wystawach dla kotów prezentowane były jedynie trzy rasy: europejskie koty domowe, azjatyckie koty długowłose oraz smuklejsze w budowie koty z Bliskiego Wschodu. Wszystkie obecne na wystawach dzisiaj zwierzęta pochodzą z połączenia przedstawicieli tych trzech podstawowych typów ras. Jak jednak przebiegało tworzenie poszczególnych ras? Czy konieczne było łączenie kotów domowych z innymi przedstawicielami rodziny kotowatych? Za protoplastę wszystkich kotów domowych uznaje się kota nubijskiego, który bywa również nazywany kotem afrykańskim płowym. To właśnie on zaczął pojawiać się przy domostwach kilka tysięcy lat temu. Wraz z rozprzestrzenianiem się ludności, kot ten trafił na kontynent europejski i do Azji. Kot nubijski miał smukłą budowę ciała oraz delikatną sierść z małą ilością podszerstka. Z tego powodu w czasie migracji na północ przeżyć mogli jedynie przedstawiciele rasy o grubszym futrze oraz bardziej krępej budowie ciała. Koty tego typu mają krótsze i nieco masywniejsze ciało. Koty tego typu dały początek rasom kotów krótkowłosych takich jak koty brytyjskie czy amerykańskie. Jednocześnie z migracjami kotów na północ zaczęły one podążać za ludźmi przeprowadzającymi się na Bliski Wschód. Ciepły i wilgotny klimat spowodował, że większą przeżywalnością charakteryzowały się jednostki o cieńszej sierści, a jednocześnie są szczuplejsze i mniej masywne. Takie typy ras to koty orientalne - obejmują zarówno koty azjatyckie, jak i te z Bliskiego Wschodu. W ostatnich stuleciach człowiek zaczął ingerować w selekcję kocich ras. Konsekwencją takiego zachowania było powstawanie osobników o cechach charakterystycznych, które interesowały konkretnych hodowców. Gdy któryś z miotów miał wyraźnie dłuższe futro, cecha ta była pielęgnowana i w kolejnym pokoleniu koty były kojarzone z innymi o dłuższej sierści. W ten sposób powstały rasy długowłose - proces był długotrwały i wymagał doskonałego planowania między pokoleniami. Inne rasy kotów, szczególnie te orientalne powstały w konsekwencji łączenia kotów domowych z dzikimi przedstawicielami kotowatych. Dzięki czemu rasy zyskały niespotykany dotychczas kolor lub cechę fizyczną. Przedstawicielami takich ras są koty centkowane. Innym sposobem na uzyskanie zupełnie nowej rasy kota było krzyżowanie kotów z mutacjami różnego typu. W ten sposób powstały koty rasy sfinks. Mutacja odpowiadająca za ubytek sierści zaniknęłaby sama wraz z kolejnym pokoleniem kotów, jednak jednostki z nią były krzyżowane aż do uzyskania praktycznie bezwłosego przedstawiciela. Mimo faktu, że koty są równie popularnymi zwierzętami domowymi jak psy, mają zdecydowanie mniejszą liczbę ras. Psów jest około trzystu, zaś w przypadku kotów to maksymalnie sto. Co więcej niektóre organizacje międzynarodowe wyliczają nawet mniejszą liczbę kocich ras - mniejszą niż pięćdziesiąt.
Które choroby trapią koty poszczególnych ras - jak zapobiegać ich wystąpieniu?
Mimo faktu, że koty należą do jednego gatunku, sposób wykształcenia poszczególnych ras opierający się na mutacjach i krzyżowaniu podobnych osobników sprawił, że często rasy obciążone są skłonnością do różnego typu schorzeń. Dlatego wybierając nowego, kociego członka rodziny należy zapoznać się z problemami, jakie w przyszłości może mieć. Więcej osób rozważa koci wygląd i temperament, jakie mają rasy kotów niż możliwe schorzenia i defekty w budowie fizycznej. Wzmacnianie cech recesywnych, jak ma to miejsce w przypadku tworzenia nowej rasy, sprawia że pula genowa w jej obrębie jest dosyć mała, szczególnie gdy rasa jest niezbyt popularna lub nowa. Mimo rozwoju medycyny nie każdy hodowca przeprowadza badania, które wykluczają koty ze schorzeniami genetycznymi z dalszej puli genowej. Dzięki nowoczesnej medycynie można uniknąć rozmnażania jednostek z problemami genetycznymi. Co jeśli jednak te właśnie problemy są atrakcyjne dla właścicieli. Dzieje się tak w przypadku kotów rasy Munchikin, które genetycznie mają anomalię w budowie łap, i to schorzenie jest celowo powielane, aby osiągnąć efekt niższych kotów. Osoby szukające nowego zwierzaka powinny zdawać sobie sprawę, że konkretna rasa to nie tylko standard wyglądu i charakteru, ale również możliwość wystąpienia problemów genetycznych czy jednostek chorobowych. Dlatego przed zakupem rasowego kociaka warto poczytać na temat konkretnej rasy i możliwości wystąpienia schorzeń. Jedną z najpopularniejszych ras kotów jest kot perski. Jest to jedna ze starych ras kotów, powstała jak nazwa wskazuje na terenie Persji i przeniesiona później do Europy. Na szczególną uwagę zasługuje budowa jego pyszczka - jest on zdecydowanie krótszy w stosunku do innych kocich ras. Z tego powodu persy mają nawarstwiające się problemy z oddychaniem i termoregulacją. To noc pełni u kotów głównie funkcje termoregulujące, a właśnie on jest dużo krótszy. W konsekwencji powoduje to skrócenie dróg oddechowych, a później schorzenia serca. Trzeba być gotowym na to, że tego typu trudności mogą wystąpić. Inną popularną rasą jest Maine Coon, który jest chętnie kupowany ze względu na swój pierwotny, nieco dziki wygląd. W tym przypadku pyszczek jest zdecydowanie dłuższy, a futro równie gęste. Należy jednak pamiętać, że przedstawiciele tej rasy kotów to jedne z największych kotów domowych. Z tego względu są one obarczone ryzykiem wystąpienia schorzeń stawów kończyn. Dotyczy to szczególnie często kocich bioder. Z tego powodu rasowe kocięta są badane zaraz po urodzeniu - jednak często zdrowe zwierzę z wiekiem nabawia się dysplazji stawów biodrowych. Objawami mogą być trudności ze skakaniem, kulawizna czy specyficzny, sztywny chód. Ze względu na swoją wielkość przedstawiciele tej rasy są również skłonni do schorzeń serca. Każda rasa ma specyficzne skłonności do pewnych schorzeń i lepiej nie kupować kociaka, jeśli nie pozna się ich wcześniej. Wygląd to nie wszystko w przypadku domowego zwierzaka.
Co oznacza, że kot jest rasowy - które cechy są sprawdzane przez specjalistów?
Rasowy kot to taki, który posiada odpowiedni rodowód. Rodowody są dokumentami wydawanymi przez organizacje, które informują o kocich przodkach. W czasie nadawania rodowodu przeprowadzane zostają również badania odnośnie tego, czy kociak jest wolny od chorób genetycznych. Kupując kota z odpowiednim rodowodem można być pewnym, że otrzymuje się członka rodziny, który był zadbany, otoczony opieką weterynaryjną. Kociaki rodowodowe powinny zostać zaszczepione i zachipowane jeszcze przed sprzedażą. Istnieje w Polsce i na świecie możliwość zakupu kota na kolana - jest to zwierzę, które ma pełnić jedynie funkcję towarzysza życia. Oznacza to, że jeszcze przed wyjazdem do nowych właścicieli kot jest kastrowany. Nie nadaje się on do rozmnażania. Jeśli kociak jest sprzedawany w zbyt młodym wieku, aby przeprowadzić zabieg, nowy właściciel otrzymuje umowę z klauzulą, że zwierzę zostanie wysterylizowane tak szybko jak to będzie możliwe. Koty tego typu mają zazwyczaj dużo niższą cenę. Można często jednak spotkać ogłoszenia nie od prawdziwych hodowli, ale od tak zwanych pseudohodowców. Są oni nastawieni na zysk i często sprzedają zwierzęta "w typie" konkretnej rasy. Nastawienie na zyski sprawia, że często kocięta są zbyt wcześnie odrywane od matki, a ona sama jest eksploatowana, póki może rodzić kolejne mioty. W hodowlach tego typu nikt nie dba o czystość genetyczną, a często nawet o prawidłową opiekę weterynaryjną. Dlatego poszukując dla siebie towarzysza życia, lepiej zdecydować się na kupno rodowodowego kociaka lub poszukać odpowiedniego w fundacjach czy schroniskach. Niestety często pseudohodowle właśnie tam oddają kocięta, którymi nikt nie jest zainteresowany, ponieważ nie są dostatecznie "w typie" danej rasy.
Które organizacje w Polsce i za granicą są wiarygodne, gdy chodzi o wydawanie certyfikatu rasy?
Zarówno w Polsce, jak i poza granicami działają organizacje, których zadaniem jest dbanie o czystość kocich ras, a także dobrostan zwierząt w zrzeszonych hodowlach. Organizacje Fenologiczne w Polsce to przede wszystkim Fédération Internationale Féline, która posiada oddział w Polsce. Polska Federacja Felinologiczna Felis Polonia to pełna nazwa polskiego oddziału. To największa organizacja zrzeszająca hodowców kotów na świecie. Rodowody przez nią wydawane są wiarygodne. Początkowo FIFe działało jedynie na terenie Europy i tutaj ma najbardziej rozbudowane oddziały. W Polsce należy do niego szereg klubów i zrzeszeń, które wcześniej skupiały się w Stowarzyszeniu Hodowców Kotów. Inną popularną organizacją jest The International Cat Association, która działa na terenie całego świata, również ma swoje przedstawicielstwo w Polsce. Najstarszą organizacją fenologiczną na świecie jest Cat Fanciers Association. Powstała ona jeszcze w 1906 roku i działa aktualnie głownie jako organizacja edukująca ludzi na temat życia i dobrostanu kotów. Dodatkowo właściwie każdy kontynent ma swoją własną organizację tego typu. Nadrzędną organizacją nad tymi zrzeszeniami jest WCC, czyli World Cat Congress. To ona dba o wydawanie rodowodów zgodne z wiedzą weterynaryjną oraz o edukację na ten temat. Ma ona również w działalności statutowej uwzględnione kształtowanie prawa odnośnie tych zwierząt. Dzięki koordynacji zwierzchniej możliwe jest wzajemne uznawanie rodowodów w poszczególnych, zrzeszonych organizacjach.