Osteochondroza u psa: objawy i leczenie [zalecenia weterynarza] ⋆ Co w Sierści Piszczy

Mówiąc o chorobach stawów zwierząt towarzyszących, zazwyczaj myślimy o psach lub kotach w podeszłym wieku. Osteochondroza jednak jest schorzeniem dotykającym psy młode, najczęściej 6- 9 miesięczne, ras dużych i olbrzymich. Szczególnie często jest spotykana u psów ras takich jak:

Choroba ta powoduje bolesność i zwyrodnienia stawów w późniejszym wieku, a pierwsze jej symptomy można zaobserwować już u zwierząt, które nie przekroczyły jeszcze pierwszego roku życia. Więcej o tym schorzeniu dowiesz się z poniższego artykułu.

Czym jest osteochondroza u psa?

Osteochondroza jest schorzeniem, w przebiegu którego dochodzi do ogniskowej martwicy chrząstki wzrostowej, będącej efektem miejscowego niedokrwienia, a w efekcie do powstania zaburzeń kostnienia chrząstek wzrostowych. Zmiany chorobowe pojawiają się w ściśle określonych miejscach, a dokładnie tam, gdzie chrząstka podlega największym obciążeniom mechanicznym w czasie ruchu zwierzęcia. Zmian osteochondrotycznych spodziewamy się więc w doogonowej krawędzi głowy kości ramiennej, przyśrodkowym bloczku kości ramiennej, w kłykciach kości udowej, dalszej przy nasadzie kości łokciowej a także przyśrodkowej krawędzi bloczka kości skokowej. U prawie połowy zwierząt, których dotknęło to schorzenie, zmiany występują obustronnie. Miejscowe niedokrwienie chrząstek w tych właśnie miejscach może doprowadzić do zgrubienia chrząstki i zaburzeń w kostnieniu, przedwczesnego kostnienia chrząstek wzrostowych, a w efekcie do odwarstwienia nasady kości i złamań patologicznych. Od chrząstki pokrywającej kości tworzące staw odrywają się jej fragmenty, pływając luźno w stawie (wtedy mówimy o osteochondritis dissecans, czyli OCD). W prawidłowo funkcjonującym stawie powinna się znajdować tylko maź stawowa, nie powinno w nim być żadnych luźnych fragmentów chrząstki, dlatego jeśli takowe występują, powodują ból, trudności w poruszaniu się i stan zapalny kości, która nie jest pokryta odpowiedniej grubości chrząstką.

W przypadku młodych zwierząt może się to skończyć nieodwracalnymi zmianami w budowie kości szkieletu nadmiernym obciążaniem drugiej kończyny, zniekształceniu kości, które są objęte procesem, problemach z poruszaniem kończyną, w której doszło do osteochondrozy, a w konsekwencji na upośledzeniu całego aparatu ruchowego.

Przyczyny osteochondrozy u psów

Osteochondroza spotykana jest u psów ras dużych i olbrzymich, w okresie ich najintensywniejszego wzrostu. Nie ma jednoznacznej przyczyny pojawiania się zmian tego typu w stawach, jednak jest kilka teorii. Pierwsza z nich mówi o wadzie genetycznej i nieprawidłowym ukształtowaniu i uwodnieniu chrząstki budującej objęty tą jednostką chorobową staw, jednak uważa się, że schorzenie to, jako poligenetyczne, ciężko uznać za chorobę dziedziczną. Inna, mniej przekonująca klinicystów teoria głosi podłoże zapalne schorzenia.

Nie bez znaczenia jest odpowiednia dieta psa rosnącego – niedobory sprzyjają pojawieniu się zmian niedokrwiennych, jednak równie niebezpieczna jest zbyt wysokoenergetyczna karma dla psa, gdyż przekarmienie stymuluje różnicowanie i proliferację chondrocytów, czyli komórek budujących chrząstkę stawu. W efekcie staw przedwcześnie dojrzewa i dochodzi do powstania ognisk niedokrwiennych. Ważnym aspektem są urazy w okresie szybkiego wzrostu, ponieważ każdy, nawet najmniejszy uraz może spowodować niedokrwienie, a w konsekwencji osteochondrozę. Dlatego w okresie wzrostu zalecana jest duża ostrożność w treningach i umiarkowana aktywność fizyczna.

Osteochondroza objawy

Objawy kliniczne osteochondrozy pojawiają się dopiero w późnym okresie tego schorzenia, kiedy zmiany powstające w stawie są już bardzo zaawansowane. Dopiero pojawienie się w szparze stawowej oderwanych fragmentów chrząstki wywołuje kulawiznę, obrzęk, bolesność i niechęć do używania kończyny. Zignorowanie początkowych objawów powoduje dalsze następstwa, czyli zapalenie błony maziowej i zmiany zwyrodnieniowe, prowadzące do zmniejszenia ruchomości stawu i jego zesztywnienia. Co ciekawe, staw objęty procesem osteochondrozy, jest najczęściej przeprostowany.

Bardzo często opiekunowie widzą początkowo niewielką kulawiznę, później objawy zaostrzają się nieco, ale często samoistnie ustępują. Skąd takie nagłe samowyleczenie? Od razu zaznaczę, że jest to tylko pozorne. Po oderwaniu się fragmentu chrzęstnego, ubytek bardzo często samoistnie wypełnia się chrząstką włóknistą i objawy bólowe znacząco się zmniejszają, kulawizna ustępuje, a pies zachowuje się zupełnie normalnie. Nie znaczy to jednak, że choroba ustąpiła – oderwany fragment chrząstki dalej powoduje degenerację powierzchni stawowych, postępowanie zwyrodnień i przyczyniają się do zapalenia błony maziowej stawu.

Przewlekłe przypadki osteochondrozy, dają podobne objawy kliniczne – psy dotknięte tym schorzeniem od dłuższego czasu również wykazują kulawiznę, ale oprócz tego widoczne jest zmniejszenie masy mięśni w kończynie objętej tym procesem. Widoczny jest też wspomniany przeze mnie wyżej przeprost kończyny a także pogrubienie w obrębie stawów objętych procesem zapalnym. Pełne zgięcie stawu,w którym wystąpiła osteochondroza, jest dla zwierzęcia bardzo bolesne.

Diagnostyka osteochondrozy u psa

Pierwszym krokiem do postawienia prawidłowej diagnozy powinno być badanie ortopedyczne. Specjalista sprawdzi, w jakim stopniu są ruchome stawy oraz które dokładnie ruchy wywołują ból zwierzęcia. Badanie kliniczne pozwoli też na dokładne zlokalizowanie miejsca bolesności, co ułatwi dalsze kroki.

Drugim etapem stawiania diagnozy powinny być badania obrazowe. Na zdjęciach RTG nie zawsze są widoczne subtelne zmiany, jakie widoczne są w początkowych etapach osteochondrozy, jednak doświadczony radiolog z pewnością zwróci jednak uwagę na drobne ubytki w kości, nieregularnie ukształtowaną szparę stawową, drobne fragmenty kostne lub chrzęstne widziane w świetle szpary stawowej (tak zwane myszy stawowe), zmiany skleortyczne w krawędziach ubytku. Można zaobserwować złuszczenie fragmentu chrząstki i wyraźne jej oddzielenie od kości. Same kości budujące staw, objęty tym procesem, mogą wydawać się spłaszczone, zdeformowane. W skrajnych przypadkach zaawansowanego procesu widoczne są typowe zmiany zwyrodnieniowe, obejmujące cały staw.

Zdecydowanie czulszą metodą diagnostyki osteochondrozy jest tomografia komputerowa stawu, co do którego podejrzewamy wystąpienie osteochondrozy. Zmiany widoczne w tomografii przypominają te widoczne na zdjęciach rentgenowskich, jednak tomografia daje możliwość trójwymiarowej oceny stawu, wszystkich jego projekcji i krzywizn, bez nakładania się na siebie sąsiednich elementów.

Oczywiście nie bez znaczenia jest artroskopia. Tą metodą również można stwierdzić, czy w badanym stawie można mówić o osteochondrozie czy też nie, jednak jest to metoda znacznie bardziej inwazyjna, niż zdjęcia RTG czy tomografia komputerowa. W czasie artroskopii, lekarz wykonujący badanie, wkłada cienki endoskop do środka stawu i na ekranie monitora może dokładnie zobaczyć i ocenić powierzchnie, które go budują. Niewątpliwą zaletą tej metody jest możliwość usunięcia ewentualnych odłamów, znalezionych w czasie wykonywania badania.

Osteochondroza leczenie

Leczenie zależy od stopnia zaawansowania schorzenia i od postępu zmian degeneracyjnych w stawie. Jeśli choroba zostanie wykryta szybko i nie dojdzie do oderwania fragmentu chrząstki, a sam pacjent nie wykazuje objawów klinicznych, lub wykazuje je w niewielkim stopniu, wystarczające może okazać się tymczasowe ale radykalne ograniczenie ruchu (zamknięcie w klatce kennelowej), odpowiednia suplementacja preparatami o wysokiej zawartości kwasów omega 3, 6, chondroityny i glukozaminy, a także radykalna kontrola masy ciała. Przy niewielkich objawach kulawizny, warto dołączyć także niesteroidowe leki przeciwzapalne na okres 7-10 dni.

Jeśli jednak pacjent wykazuje zauważalne objawy kliniczne, leczenie zachowawcze nie przyniosło efektu lub w czasie diagnostyki obrazowej stwierdzone zostaną oderwane fragmenty chrzęstne lub kostne, konieczne jest zdecydowanie bardziej inwazyjne postępowanie.

Wspomniana przeze mnie wyżej jako metoda diagnostyki obrazowej artoskopia, jest też ujmowana jako małoinwazyjna metoda terapeutyczna. Dzięki małemu nacięciu operator może ocenić powierzchnie stawowe, usunąć fragmenty uszkadzające powierzchnię stawu a także dokonać abrazji, pobudzając wygojenie ubytku przez formowanie blizny z tkanki chrzęstnej włóknistej.

W przypadku braku możliwości wykonania artoskopii, wykonywany jest zabieg chirurgiczny, w czasie którego również usuwany jest wolny fragment uszkadzający powierzchnię stawu, a także inne fragmenty które mogą ją drażnić, oraz dokonywana jest abrazja powierzchni, które nie są pokryte chrząstką. Jest to jednak metoda bardziej inwazyjna, niż artroskopia, wymagająca zdecydowanie szerszego dostępu.

Po zabiegu, czy to wykonanym klasyczną metodą artotomii, czy też z wykorzystaniem artoskopii, zwierzę musi być koniecznie zabezpieczone przeciwbólowo, na co najmniej 7 dni. Zalecana jest też antybiotykoterapia oraz podaż probiotyków.

Rekonwalescencja i rehabilitacja

Warto zaznaczyć, że im większe są fragmenty oderwanej chrząstki, tym mniejsze prawdopodobieństwo pełnego powrotu do zdrowia. Dodatkowo, im szybciej jest wykonany zabieg, tym większa szansa na mniejsze uszkodzenia powierzchni stawowych, a opóźnienie leczenia, czy to chirurgicznego, czy to zachowawczego pogłębia możliwość wystąpienia zwyrodnień w stawie. Niestety, generalnie rokowanie jest niekorzystne – szansa na to, że kończyna w której wystąpiła osteochondroza będzie w pełni sprawna jest minimalna.

Okres rekonwalescencji po zabiegu artotomii szacowany jest na 10- 14 dni, po zabiegu artoskopii – na 7 dni. Przez ten czas zwierzę może wykazywać kulawiznę taką, jak przed interwencją. Zalecane jest znaczące ograniczenie ruchu, stosowanie opatrunków oraz kołnierza ochronnego, by rana pooperacyjna nie była lizana.

Po zabiegu chirurgicznym zalecane są dwie wizyty kontrolne. Pierwsza po około 10-14 dniach – aby ocenić stopień wygojenia skóry i zdjąć ewentualne szwy. Druga wizyta kontrolna po około 4-6 tygodniach połączona jest zazwyczaj ze zdjęciem RTG. Rehabilitacja może być rozpoczęta po drugiej wizycie kontrolnej, czyli po około 4-6 tygodniach. Lekarz wykonujący zabieg musi się najpierw upewnić, czy w stawie nie ma objawów świadczących o zapaleniu torebki stawowej, czy gojenie przebiegło prawidłowo oraz czy nie pojawiły się żadne inne nowe odłamy. Rehabilitację najlepiej jest poprowadzić pod okiem doświadczonego terapeuty, aby nie pogorszyć sytuacji w stawie. Bezpieczną metodą ruchu będzie z pewnością bieżnia wodna, nie zaszkodzą też masaże i fizykoterapia kończyny, jeśli już doszło do zaników mięśniowych.