Koty towarzyszą ludziom już od tysięcy lat. Dawniej ich główną rolą było tępienie szkodników, które niszczyły zebrane przez rolników plony, co pozwoliło osiągnąć większy dobrobyt i skierować większą część energii, na cele inne, niż tylko zdobywanie pożywienia. Udomowienie kota było więc ważnym krokiem milowym w rozwoju ludzkiej cywilizacji. W niektórych kulturach były wręcz uważane za święte. Dzisiaj koty to przede wszystkim zwierzęta domowe, trzymana dla przyjemności i towarzystwa. Aby były jak najdłużej zdrowe, trzeba zadbać o odpowiednie ich żywienie. Co warto wiedzieć na ten temat?
Podstawy diety kota
Przede wszystkim należy wiedzieć, że poszczególne gatunki zwierząt różnią się pomiędzy sobą w znacznie większym stopniu, niż często nam się wydaje. W przypadku kotów inne niż u nas są pewne procesy metaboliczne, które przekładają się w prostym stopniu na wymagania pokarmowe. Najważniejszą informacją jest zdecydowanie to, że koty to zwierzęta typowo mięsożerne. Ich organizmy przyswajają białka i tłuszcze, ale z węglowodanami radzą sobie o wiele gorzej. W zasadzie koty w ogóle nie produkują większości enzymów odpowiedzialnych za trawienie cukrów. Dieta kota powinna więc opierać się przede wszystkim na produktach mięsnych. Karmy z wysoką zawartością składników pochodzenia roślinnego są dla kotów po prostu mało przyswajalne i korzystać z nich mogą w małym stopniu. Ich długotrwałe podawanie przekładać się może natomiast na pogorszenie stanu zdrowia zwierzęcia.
Cechą charakterystyczną kociego metabolizmu jest duże zapotrzebowanie na białko – zarówno zawierające aminokwasy endogenne (wytwarzane przez organizm) i egzogenne (takie, które nie są wytwarzane i muszą być pobierane wraz z pokarmem). Szczególną uwagę należy zwrócić w żywieniu kotów na obecność w ich pokarmie odpowiedniej ilości argininy i tauryny. Niedobory tych dwóch aminokwasów mogą przekładać się na poważne konsekwencje zdrowotne. Tauryna niezbędna jest między innymi do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, a także jest konieczna dla właściwego przebiegu ciąży i rozwoju kociąt. W przeciwieństwie do ludzi, u kotów to właśnie aminokwasy, a nie węglowodany, są głównym źródłem energii. Oczywiście organizmy kotów nie różnią się tak bardzo od naszych, żeby zwierzęta te miały zupełnie nie potrzebować cukrów prostych. Są one niezbędne w wielu procesach metabolicznych. Większa część zapotrzebowania na glukozę pokrywana jest przez procesy przekształcania w nią aminokwasów glukogennych (glukoneugeneza). Nie należy też zapominać o specyficznym dla tego gatunku zapotrzebowaniu na witaminy i mikroelementy. Szczególnie dużą uwagę należy zwrócić na obecność w diecie niacyny (witamina B3), pirydoksyny (jedna z form witaminy B6) i potasu.
Najważniejsze rodzaje karm dla kotów
Istnieją różne szkoły żywienia kotów. Niektórzy wybierają przede wszystkim karmy gotowe, które mają zbilansowany skład i odpowiednią ilość wszystkich, niezbędnych dla kota składników i mikroskładników pokarmowych. W tym typie żywienia należy odpowiednio dawkować karmę suchą, mokrą i półmokrą. Wiele osób decyduje się też na żywienie kotów karmą maksymalnie zbliżoną do pokarmu naturalnego. Stosuje się tu przede wszystkim odpowiednio przetworzone mięso różnych gatunków zwierząt i inne produkty pochodzenia zwierzęcego. Niezależnie od podejścia, w żywieniu kota należy wziąć pod uwagę też kilka innych czynników, jak wiek, rasę, poziom aktywności, czy stan zdrowia. Dodatkowo również niezależnie od tego, jaki rodzaj żywienia się wybiera, należy zwracać uwagę na jakość podawanego pożywienia. Wśród dostępnych na rynku karm dla kotów znaleźć można produkty zarówno bardzo wysokiej jak o bardzo niskiej jakości. Te ostatnie często nie do końca spełniają wymagania, jakie powinno spełniać zdrowe, kocie jedzenie. Warto więc celować przynajmniej w karmę ze średniej półki, która w o wiele większym stopniu zapewnia kotom to, czego potrzebują. W przypadku żywienia samemu przygotowanym pokarmem warto wybierać składniki w miarę ekologiczne, z niską zawartością potencjalnie szkodliwych dodatków.
Karma ze sklepu, czy samodzielnie przygotowana w domu?
Czy więc lepiej wybrać karmę ze sklepu, czy też przygotowaną samodzielnie? Odpowiedź jest prosta – znacznie ważniejsza od wyboru rodzaju karmy jest jej jakość. Problem ten staje się natomiast o wiele bardziej istotny w przypadku kotów ze specyficznymi potrzebami żywieniowymi spowodowanymi zaawansowanym wiekiem albo chorobą. W takim przypadku samodzielne przygotowanie odpowiednio zbilansowanej karmy jest o wiele trudniejsze i wiele osób decyduje się po prostu na dobrej jakości karmę weterynaryjną. Jeżeli jednak chcemy w takiej sytuacji dalej przygotowywać zwierzęciu jedzenie samemu, to warto skonsultować się najpierw z weterynarzem specjalizującym się w dietetyce.
Witaminy i minerały w diecie kota
Jak już wcześniej wspomniano, w diecie kota bardzo ważne są witaminy i minerały. Żadnych z nich nie powinno zabraknąć, a niedobory niektórych mogą powodować bardzo poważne konsekwencje. Jeżeli jedzenie dla kota przygotowuje się samemu albo kupuje karmę średniej jakości, to ilość niezbędny witamin i minerałów może nie być wystarczająca. Na szczęście w handlu dostępnych jest wiele dodatków witaminowych, dzięki którym można dostarczyć kotu wszystkiego, co jest mu potrzebne. Stosowanie ich powinno jednak być poprzedzone konsultacją z weterynarzem.
Żywienie kotów w różnym wieku
Wiek jest czynnikiem, który znacząco wpływa na to, co kot powinien, a czego nie powinien jeść i co jest najlepsze dla jego zdrowia i prawidłowego rozwoju. W pierwszym okresie życia kociąt jedynym ich pokarmem jest mleko matki. Kocięta rozwijają się jednak zaskakująco szybko i już w trzecim tygodniu ich życia można zacząć wprowadzać do diety mięso w formie zblendowanego na gładko musu. Dodatek taki wprowadza się jednak stopniowo, zwiększając jego ilość przez kilka dni. Kociętom w wieku czterech tygodni można już zacząć wprowadzać do diety suchą karmę – początkowo w niewielkich ilościach i najlepiej zmoczoną wodą albo mlekiem zastępczym. W tym miejscu warto jeszcze poruszyć temat żywienia kociąt osieroconych. W początkowym okresie życia karmić się je powinni specjalnymi preparatami zastępczymi, które z powodzeniem zastępują mleko matki i dostarczają wszelkich, niezbędnych do prawidłowego rozwoju składników. Do około dwunastego tygodnia życia kocię powinno całkowicie przejść na pokarm stały. Jednak do osiągnięcia pełnej dojrzałości jest jeszcze mu daleko. W tym okresie powinno się podawać kociętom karmę dla dorastających kotów, która ma większą zawartość białek i tłuszczów, niż karma dla kotów dorosłych i pozwala kociętom w pełni i zdrowo się rozwinąć.
Większość dostępnych na rynku karm to karmy dla kotów dorosłych. Aby karma taka była pełnowartościowa, powinna zawierać przynajmniej 30% białka i przynajmniej 5% tłuszczu. Ze względu na preferencje kotów ilość tłuszczu w karmie jest zazwyczaj znacznie większa. Konieczna jest też obecność odpowiedniej ilości witamin i minerałów. Zapotrzebowanie pokarmowe kotów po kastracji nie zmienia się. Zwiększa się natomiast znacznie ich chęć do pobierania pokarmu. Kotom kastrowanym należy więc wydzielać tylko tyle jedzenia, ile faktycznie potrzebują. Dobrze jest też kupować karmę dla kotów kastrowanych, która ma zmniejszoną zawartość tłuszczu. Szczególną uwagę warto zwrócić na to w przypadku kotów, które już wcześniej miały tendencję do tycia.
Otyłość u kota – dlaczego to tak niebezpieczne?
Nadwaga u kota jest znacznie większym problemem niż nadwaga u na przykład psa. Wszyscy właściciele kotów wiedzą doskonale, że kota w takiej sytuacji jest znacznie trudniej odchudzić. Duża otyłość często przekłada się też na poważne problemy zdrowotne i jest po prostu niebezpieczna dla życia zwierzaka. Chorobą, która u kotów dość często rozwija się jako konsekwencja otyłości, jest cukrzyca. Poważną, zagrażającą życiu i wymagającą długotrwałego leczenia weterynaryjnego jest zespół stłuszczenia wątroby. Duża nadwaga często prowadzi również do rozwinięcia się problemów z sercem i układem krwionośnym, zwyrodnienia stawów, które prowadzić mogą w późniejszym wieku do bólu i trudności z poruszaniem się, czy problemów skórnych. To tylko niektóre przykład chorób, które związane są z otyłością u kotów. Pełna ich lista jest znacznie dłuższa. Ryzyko związane z nadwagą i otyłością u kotów jest na tyle duże, że właściciele tych czworonogów powinni zwracać na tę kwestię szczególną uwagę. Dodatkowo warto pamiętać, że istnieją choroby, które mogą być przyczyną, a nie skutkiem otyłości u kota. Jeżeli więc nasz zwierzak tyje, a przyczyną tego nie wydaje się być zwiększone pobieranie pokarmu, ani zmniejszona aktywność, warto udać się do weterynarza i rozpocząć diagnostykę w kierunku problemów z tarczycą, zespołu Cushinga i akromegalii.
Żywienie kotów o różnym stopniu aktywności
Koty to zasadniczo zwierzęta bardzo aktywne. Jeżeli nie pozwala się im na wychodzenie i samodzielną eksplorację okolicy (co ma oczywiście sens i jest pozytywne z wielu innych powodów), to należy zapewnić im odpowiednią ilość zajęć i zabaw. Koty, którym się tego nie zapewni, najzwyczajniej w świecie się nudzą, a z czasem mają mniejszą ochotę na jakąkolwiek aktywność. Stąd droga do otyłości i związanych z nią problemów jest już prosta i bardzo krótka. Koty mało aktywne poleca żywić się ściśle wyliczoną ilość karmy mokrej o zmniejszonej zawartości tłuszczów. Problem nadwagi zdecydowanie rzadziej dotyczy kotów wychodzących. W tym przypadku właściciel niestety ma ograniczoną możliwość kontrolowania tego, co kot je. Należy więc zadbać o to, żeby w domu dostawał maksymalnie zbilansowany, pełen niezbędnych witamin i minerałów pokarm. W przypadku kotów wychodzących konieczna jest też regularna kontrola wagi.
Żywienie kotów w zależności od rasy
Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe w przeliczeniu na masę ciała jest u różnych ras w zasadzie bardzo podobne. Należy jednak wziąć pod uwagę to, że poszczególne rasy kotów znacznie różnić się mogą wielkością i aktywnością. Największą tendencję do tycia mają kocury kota europejskiego krótkowłosego (najbardziej rozpowszechniona rasa kota w Europie, większość kotów żyjących na polskich wsiach to koty, z cechami właśnie tej rasy). Dużą uwagę trzeba zwrócić uwagę na jakość karmy z przypadku kotów długowłosych. Wygląd sierści zależy w dużej mierze od zawartych w pokarmie witamin i minerałów.
Żywienie kotów w zależności od stanu zdrowia
Największym wyzwaniem jest żywienie kotów ze względu na stan zdrowia. Nieraz zdarza się, że przez problemy z trzustką, sercem, nerkami, czy innymi organami, albo ze względu na określoną chorobę (np. cukrzyca) kot może jeść tylko karmę ze ściśle wyliczoną ilością konkretnych składników pokarmowych, a inne mogą mu bardzo zaszkodzić. W przypadku kotów przyzwyczajonych do karmy domowej może być to spory problem, ponieważ samodzielne przygotowanie takiego jedzenia może być trudne i wymaga sporej wiedzy. Najlepiej wtedy skonsultować się z wyspecjalizowanym w kotach dietetykiem. Na szczęście obecnie dostępnych jest na rynku wiele karm weterynaryjnych, które przeznaczone są dla kotów z konkretnymi problemami ze zdrowiem. W przypadku karm dla kotów najczęściej spotykane karmy tego rodzaju przeznaczone są dla zwierząt cierpiących na problemy z układem wydalniczym, wątrobą, ale też dla kotów starszych, ze zniszczonymi zębami, z cukrzycą i alergiami pokarmowymi.
Żywienie kotów – podsumowanie
Wspomniane wyżej kwestie nie wyczerpują w pełni tematu żywienia kotów. W doborze właściwej metody żywienia na pewno pomóc może weterynarz dysponujący wiedzą na temat dietetyki albo po prostu koci dietetyk (specjalizacja ta jest w naszym kraju obecnie coraz częściej spotykana). Niezależnie od wszystkiego, warto zawsze pamiętać, że jakość karmy ma duże znaczenie dla zdrowia kota i warto w tej dziedzinie spróbować zapewnić swojemu zwierzakowi jak najlepsze warunki.