Obecnie szacuje się, że koty są najliczniejszymi zwierzętami domowymi, a ich liczebność przewyższa nawet psy! Koty towarzyszą nam na co dzień, często je spotykamy na swojej drodze, jednak często wciąż nie wiemy o tym gatunku zbyt wiele. Czy wiesz, jak zapewnić kotu odpowiednią przestrzeń do życia w swoim mieszkaniu? Może warto ją wzbogacić o pewne elementy? Co powinno znajdować się w obrębie terytorium kota i jak mu to zapewnić? Czytaj, aby dowiedzieć się, jak stworzyć odpowiednie środowisko życia dla swojego mruczka, bez względu czy żyje w mieszkaniu czy w domu.
W tym artykule skupiam się przede wszystkim na kotach niewychodzących, które żyją z nami w mieszkaniach, a na zewnątrz wychodzą jedynie w kontrolowanych warunkach, na przykład na spacerach. Oczywiście poniższe wskazówki, jak wzbogacić środowisko życia kota polecam wprowadzić wszystkim kocim opiekunom, również kotów wychodzących swobodnie na zewnątrz. Dla tych zwierząt ich dom, czyli miejsce gdzie otrzymują jedzenie, mają schronienie i swoich domowników, jest samym centrum terytorium i najważniejszym jego miejscem. Dlatego warto również zadbać, by było to miejsce jak najlepiej zorganizowane.
Co wiemy o kociej przeszłości?
Żeby wiedzieć, jakie są naturalne potrzeby naszych kotów, warto najpierw nieco zagłębić się w historię ich pochodzenia. Jak to się stało, że kiedyś te dzikie zwierzęta zamieszkały w naszych mieszkaniach i domach? Uważa się, że nasze koty domowe (łac. Felis silvestris catus) jest potomkiem kota nubijskiego (łac. Felis sylvestris lybica). Musimy cofnąć się do czasów wiele tysięcy lat temu. W tym czasie ludzie zaczynali tworzyć osady oraz spichlerze z zapasami pożywienia. Część z kotów nubijskich znalazła okazję, by polować na gryzonie, które często plądrowały spichlerze, dlatego zaczęły zbliżać się do mieszkających ludzi. Koty te miały dużą bazę pokarmową w postaci gryzoni oraz korzyść w postaci schronienia w spichlerzu. Co więcej, z powodu bliskości ludzi, zagrożenie atakiem drapieżnika było również dużo mniejsze. Ludziom koty nie przeszkadzały, a nawet widzieli ich jako sprzymierzeńców w walce z gryzoniami, dlatego tolerowali ich obecność. W ten sposób nastąpiło zjawisko udomowienia kotów, które szacuje się, że miało miejsce około 9500 lat temu. Co ciekawe jednak, w przeciwieństwie do psów, koty nie uzależniły się aż tak bardzo od ludzi. Powszechnie uważa się, że gdyby nagle ludzkość zniknęłaby z powierzchni ziemi, psy zginęłyby razem z nami, natomiast koty poradziłyby sobie w takim środowisku. Koty potrafią przetrwać bez pomocy ludzi, ponieważ wciąż mają silny instynkt łowiecki oraz mechanizmy obronne w konfrontacji z zagrożeniem zdrowia czy życia. Nasze koty mają wciąż sporo wspólnego ze swoimi dzikimi przodkami.
Naturalne kocie potrzeby
Koty to drapieżniki, które są terytorialne. Oznacza to, że mają swoją przestrzeń, w której realizują wszystkie potrzeby życiowe i aktywnie jej bronią przed innymi osobnikami. Realizowane potrzeby życiowe to sen, odpoczynek, miejsce do polowań, zabawy czy zdobywanie pożywienia. Koci rekordziści mają swoje terytoria o wielkości nawet ponad 150 hektarów! Koty podmiejskie lub miejskie mają terytoria zazwyczaj około 1 hektara, a promień terytorium wynosi zazwyczaj 600-1000 metrów. Kot niewychodzący natomiast, czyli taki żyjący w mieszkaniu, ma potrzebę posiadania terytorium o około 200 metrów kwadratowych. Czy oznacza to, że nie możemy mieć kota w mieszkaniu o mniejszej powierzchni? Oczywiście, ze możemy! Rzadko które mieszkanie ma tak dużą powierzchnię, jednak na szczęście nie tylko wielkość tego obszaru jest jest ważna, ale przede wszystkim jego jakość. Dodatkowo powierzchnię naszego mieszkania można powiększać poprzez budowanie ciągów komunikacyjnych na wysokości i udostępnianie powierzchni na różnych innych wysokościach, czyli powiększamy obszar również o obiekty znajdujące się w pionie.
Wzbogacenie środowiska
Koty, a zwłaszcza te niewychodzące, mają wiele naturalnych potrzeb, które muszą realizować, żeby mieć dobry nastrój i czuć się dobrze w danym środowisku. Koty wychodzące mogą aktywnie polować i realizować swoje potrzeby na zewnątrz, jednak wciąż warto wzbogacić rdzeń ich terytorium, które jest najważniejszym dla nich elementem. Urozmaicenie środowiska życia kota ma na celu stworzenie naszemu podopiecznemu takich warunków, gdzie będzie mógł prezentować wszystkie naturalne wzorce zachowania. Takie wzbogacanie środowiska zapobiega pojawieniu się problemów zachowania, a nawet może być niezwykle ważnym elementem w przypadku terapii zaburzeń behawioralnych zalecanych przez behawiorystę. Czytaj dalej, żeby dowiedzieć się, jak stworzyć odpowiednie środowisko życia dla Twojego podopiecznego.
Odpowiednie zabawy
Jednym z najważniejszych elementów, o którym bardzo często zapominamy, jest kocia zabawa. Czasem wydaje nam się, że kot sam pogoni sobie kulkę lub na chwilę włączymy laser i to naszym kotom domowym wystarcza. Niestety jest to błędne przekonanie. Koty, jako drapieżniki mają potrzeby przeprowadzenia polowania, dlatego najlepiej w formie zabawy zapewnić mu takie “polowanie”. W ten sposób stymulujemy koci instynkt łowiecki, a poprzez udane polowanie, bezpośrednio poprawiamy samopoczucie kota. Jeśli chcesz wiedzieć więcej o kocich zabaw zachęcam Cię do przeczytania artykułu “Zabawa z kotem: dlaczego powinniśmy bawić się z naszymi kotami“. Poniżej krótko opisuję najważniejsze aspekty zabaw z kotami.
- Zabawy powinny być intensywne, ale krótkie. Nie doprowadzaj do tego, żeby kot ziajał – zwierzęta te nie są do tego stworzone. Zabawa powinna trwać maksymalnie do dziesięciu minut.
- Bawiąc się z kotem w polowanie, naszym celem jest sprowokowanie kota, żeby zaprezentował wszystkie elementy zachowań łowieckich, które koty prezentują w naturalnym środowisku. Nie skupiaj się jedynie na samej pogoni, spróbuj zachęcić kota, żeby wcześniej namierzał zabawkę, podkradał się do niej i na koniec miał możliwość zjedzenia (oczywiście nie zabawkę, tylko smaczek lub karmę).
- Polowanie powinno zakończyć się sukcesem, czyli pozwól kotu upolować zdobycz. Stymulacją udanego polowania jest jego zakończenie poprzez nakierowanie na karmę lub zapewnienie innego pożywienia, żeby kot miał poczucie sukcesu.
- Wybierz odpowiednią porę dnia – koty najchętniej bawią się rano oraz wieczorem. Wybudzony z drzemki w ciągu dnia kot rzadko kiedy ma ochotę na zabawę.
- Wybierz odpowiednią zabawkę. Ja najbardziej polecam zabawkę typu wędka, ale możesz skorzystać z wielu innych dostępnych na rynku zabawek lub też zrobić je samemu. Koty preferują zabawki, które wyglądem przypominają ich naturalne ofiary, dlatego myszka albo piórka na wędce uważam za najlepszy pomysł.
- Pamiętaj o zamienianiu zabawek, koty szybko się nimi nudzą, więc warto zapewniać nowe, a stare schować i wyjąć za jakiś czas.
Powierzchnie dostępne na różnej wysokości i ciągi komunikacyjne
Koty należą do zwierząt tak zwanych wpół nadrzewnych. Podobnie jak ich bliscy dziko żyjący kuzyni, jak na przykład żbiki, rysie czy pumy, dużo czasu spędzają w miejscach znajdujących się wysoko nad ziemią. Dostęp do takich miejsc umożliwia im ich biologia ciała, czyli między innymi wyjątkowa skoczność, zwinność i pazury umożliwiające wspinaczki. Dzięki dostępności takich miejsc, kot ma poczucie bezpieczeństwa oraz może obserwować to, co dzieje się w około. W naturalnych warunkach kot w momencie zagrożenia instynktownie wdrapuje się na najbliższy spotkany obiekt, na który może wysoko wejść i poczuć się bezpieczniej. W związku z tym niezwykle istotnie jest, by w naszym mieszkaniu też miał taką możliwość, przede wszystkim, jeśli mieszkają wspólnie inne koty, psy czy dzieci. Bardzo dobrze sprawdzają się w tym drzewka, półki, podesty czy meble dla kotów, po których zwierzę może chodzić. Bardzo korzystne jest również organizowanie tak zwanych “kociostrad”, czyli ciągów komunikacyjnych umożliwiających przemierzanie pomieszczeń na jakiejś wysokości. Dzięki temu nasz kot może na przykład bez konieczności schodzenia na ziemię ominąć bawiącego się właśnie psa lub biegające dzieci. Ważne, żeby kotów z takich ścieżek nie zabierać na siłę i nie wyciągać, ponieważ one zapewniają poczucie bezpieczeństwa i poprawiają pewność siebie, a zabranie kota z jego kryjówki sprawia, że nie będzie ona spostrzegana jako skuteczna. Takie kryjówki i ciągi komunikacyjne są również korzystne, gdy nasz kot ma problemy z nawiązywaniem kontaktu z gośćmi w domu – obserwacja z bezpiecznego miejsca pozwala na oswojenie się z obcymi, bez konieczności bezpośredniego kontaktu z nimi.
Miejsca schronienia i odpoczynku kota
Nasze koty większość dnia odpoczywają. Uważa się, że koty w ciągu doby mogą być aktywne jedynie 4-6 godzin, a resztę czasu odpoczywać. Takie zachowanie jest jak najbardziej naturalne dla drapieżników, a nasze mruczki właśnie do rzędu ssaków drapieżnych. Bardzo istotne jest zapewnienie kotu odpowiednich miejsc schronień i odpoczynku. Najlepiej by były to ustronne, ciemne miejsca, w których kot może się zaszyć i schować przed zasięgiem wzroku innych domowników. Koty najczęściej wykorzystują wiele różnych miejsc, dlatego warto zadbać o więcej niż jedno takie miejsce. Zazwyczaj zwierzaki te wolą wypoczywać w pojedynkę, choć nie jest to regułą. Koty bardzo lubią różnego rodzaju budki czy pudełka, ale mogą to być również szafki czy szafy. Rozejrzyj się po swoim mieszkaniu, może nawet nie zdajesz sobie sprawy, że jesteś w stanie zapewnić swojemu podopiecznemu dodatkowe miejsce do odpoczynku, może wystarczy odsunąć drzwi szafy?
Karmienie kota
Jedzenie to jeden z najważniejszych zasobów posiadanych przez kota. Bardzo istotna jest odpowiednia lokalizacja podawania posiłków jak również ich liczba. Koty powinny przyjmować posiłki minimum cztery razy dziennie, ale mogą również więcej. Szacuje się, że wolnożyjące koty zjadają nawet dwanaście posiłków w ciągu dnia. Jeśli masz więcej niż jednego kota w domu, najlepiej podawaj karmę dla kota oddzielnie: albo w oddzielnych miskach lub w też w innym czasie. Naturalnie koty nie są przystosowane do jedzenia posiłków w towarzystwie. Świetnie sprawdza się również karmienie interaktywne, czyli z zabawek, z których kot musi wyciągnąć sobie jedzenie.
Znakowanie terytorium
Jak już wspomniałam, koty to zwierzęta terytorialne. W związku z tym granice terytorium są jasno oznaczone i patrolowane. Koty wychodzące zaznaczają granice i odświeżają ślady informując jednocześnie inne osobniki, żeby nie zbliżały się do tego terenu. Koty zaznaczają swoje terytorium zapachowo w postaci moczu, kału, substancji zapachowych z okolic na przykład policzków oraz wizualne w postaci śladów pazurów. Te zachowania są naturalne dla kotów i nawet koty, które nigdy nie były poza swoim mieszkaniem (oczywiście nie licząc wizyt u lekarza weterynarii) również mają silny instynkt terytorialny. W związku z tym należy udostępnić kotu miejsca, które będzie mógł swobodnie drapać i znakować swoje terytorium w akceptowalny dla nas sposób, a nie na przykład naszą skórzaną kanapę. Dobrze w tej roli sprawdzają się specjalne kocie drapaki, które mogą być pionowe lub poziome, drzewka dla kotów czy też kartony. Powinno się je umieścić w wielu miejscach, między innymi przy wejściu do domu i przy miejscu odpoczynku.
Więź z opiekunem
Więź z opiekunem to kolejny ważny aspekt w życiu kota. Oczywiście nie wszystkie koty to przytulaki, są też takie, które nie przepadają za wylegiwaniem się na naszych kolanach i są bardziej niezależne. To nie znaczy jednak, że nie można poprawiać wspólnych relacji. Te zacieśniają się nie tylko przez pieszczoty, ale również przez karmienie oraz zabawy stymulujące zabawy łowieckie. Musisz wiedzieć, że popularny pogląd, że koty bardziej przywiązują się do miejsc niż ludzi to mit. Owszem, są terytorialne, ale więzi z człowiekiem dla naszych kotów domowych są niezwykle ważne.
Odpowiednia liczba i jakość kuwet
Jednym z ważniejszych aspektów jest również dostęp do kuwet. Kuweta kocia musi być łatwo dostępna, ale jednocześnie umiejscowiona w zacisznym miejscu, daleko od zgiełku czy pracujących głośno urządzeń. Ogólna zasada co do liczby kuwet to liczba kotów + jedna dodatkowa, czyli jeśli mamy w domu trzy koty, to powinniśmy zapewnić im cztery kuwety.
Zmienność środowiska
Zapewnij różnorodność środowiska, w którym żyje Twój podopieczny. Pamiętaj o rotacyjnym dostępie do zabawek, ponieważ koty bardzo szybko się nudzą. Zapewniaj nowe elementy umożliwiające eksplorację i poznawania, jak na przykład kartonowe pudełka czy papierowe torby, do których dodatkowo koty mogą wskakiwać. Świetnie sprawdzają się też zabawki interaktywne, czyli takie, z których kot musi wyciągnąć kawałki jedzenia łapką. Dzięki temu karmienie jest zabawą, jednocześnie zaspokaja potrzeby łowieckie i zapobiega nudzie. Bardzo dobrze sprawdzają się też zabawki robione samodzielnie oraz różne wyzwania, jak na przykład budowanie tuneli z kartonu.
Dostęp do balkonu oraz spacery
Środowisko możemy również wzbogacić poprzez udostępnienie kotu dostępu do balkonu czy tarasu. Oczywiście balkon musi być odpowiednio zabezpieczony siatką. Koty bardzo często lubią korzystać z balkonów, obserwując środowisko na zewnątrz. Warto na nim tez zapewnić coś w rodzaju ogródka, sadząc na nim trawę w doniczkach, drzewka czy krzewy. Oczywiście upewnij się, że te rośliny będą dla kota bezpieczne!
Możesz też spróbować wyprowadzać swojego kota na spacer w kontrolowanych warunkach, czyli na szelkach i smyczy. Takie ograniczenie swobody jednak dla kotów bywa dość trudne do zaakceptowania, więc jeśli Twój kot drętwieje i ucieka na sam widok szelek, nie bierz go na spacery na siłę.
Pamiętaj, że koty są terytorialne i najbezpieczniej czują się w znanym dla siebie środowisku. Dlatego, w przeciwieństwie do psów, wycieczki w nowe miejsca, na przykład do znajomych czy na działkę nie zawsze są dobrym pomysłem. Koty mogą przez to stracić poczucie bezpieczeństwa, bo na przykład w domu na wsi znajdą się na terenie terytorium innego kota, z którym może dochodzić do wielu sprzeczek i po powrocie do domu kot również może czuć się mniej pewnie niż wcześniej.
Bardzo gorąco Cię zachęcam do przyjrzenia się środowisku, którym żyje Twój kot. Może jesteś w stanie je wzbogacić? Może wystarczy powiesić dodatkową półkę, by stworzyć cały koci ciąg komunikacyjny? Zapewnienie optymalnego środowiska kotu jest zarówno profilaktyką jak i częstym elementem terapii behawioralnych, więc niezależnie od sytuacji, warto postarać się zapewnić jak najlepsze środowisko życia dla naszych mruczków.