Posłuchaj wersji audio artykułu:
Erlichioza – co to za choroba psa? Od wielu lat lekarze weterynarii zachęcają, by środki odstraszające kleszcze stosować cały rok. Niestety, stałe ocieplanie klimatu sprawia, że “sezon” na kleszcze trwa przez całe dwanaście miesięcy – uważa się, że larwy i nimfy kleszczy giną, gdy temperatura na zewnątrz spada poniżej zera stopni i utrzymuje się tak około dwóch tygodni.
Każdy opiekun psiego przyjaciela wie, że najbardziej niebezpieczną chorobą, przenoszoną przez kleszcze jest babeszjoza. Jednak oprócz niej kleszcze mogą być przyczyną wystąpienia innych chorób, równie niebezpiecznych:
- anaplazmozy,
- boreliozy,
- erlichiozy.
W poniższym artykule skupię się na erlichiozie, która coraz częściej jest diagnozowana u psów.
Erlichioza u psa przyczyny
Przyczyną tej jednostki chorobowej jest drobnoustrój z rodzaju Ehrlichia. Istnieje wiele gatunków, takich jak na przykład E.canis, E.chaffeensis, E.phagocytophila, E.muris, E.equi, E.platys, E.sensetu, przy czym najbardziej groźna dla psów jest właśnie Ehrlichia canis.
Drobnoustroje te były izolowane nie tylko od psów – wykazano także ich obecność we krwi:
- koni,
- świń,
- jeleni,
- ludzi.
Ehrlichie są to niewielkie, kuliste drobnoustroje. Zaliczane są obecnie do gram ujemnych bakterii. Wektorem ehrlichii są kleszcze, głównie Ixodes ricinus, Dermatocentor spp., Haemaphysialis spp.
Po ugryzieniu ofiary, kleszcz wprowadza niewielką ilość śliny, a wraz z nią drobnoustroje. Ehrlichia namnaża się wewnątrz komórek gospodarza, atakuje głównie monocyty, granulocyty i trombocyty.
Po przedostaniu się do komórki, namnaża się w jej wnętrzu, upośledza jej funkcje i w efekcie powoduje pękanie. Kolejne komórki bakterii uwolnione w ten sposób i gotowe do atakowania trombocytów i granulocytów uwalniane są do krwiobiegu.
Wraz z zaatakowanymi komórkami krwi, bakterie są rozprowadzane po całym organizmie. Ehrlichie mogą być zatem znajdowane w miąższu wątroby i śledziony.
Co ciekawe, bardzo często erlichioza współistnieje razem z innymi chorobami odkleszczowymi. Nie wykryto predyspozycji związanych z płcią, ale uważa się, że najbardziej podatne na wystąpienie objawów chorobowych są owczarki niemieckie.
Erlichioza u psa objawy
Warto zaznaczyć, że od momentu ukąszenia kleszcza do wystąpienia objawów klinicznych erlichiozy może minąć nawet 11 dni. W niektórych przypadkach czas ten może się wydłużyć – jeśli pies nie ma żadnych chorób przewlekłych, ani żadnych deficytów immunologicznych, erlichioza może nie dawać zauważalnych objawów przez wiele lat, a o jej istnieniu dowiadujemy się przez przypadek.
Warto wspomnieć, że obecność ehrlichiozy może wikłać przebieg i utrudniać terapię w przypadku chorób przewlekłych.
W postaci ostrej erlichiozy objawy są silnie wyrażone. Zwierzę jest niespokojne, apatyczne, rośnie temperatura wewnętrzna ciała.
Mogą być zauważalne krwawienia z błon śluzowych na całym ciele zwierzęcia, a także surowiczo – krwisty wypływ z nosa. Uporczywe krwawienia mogą doprowadzić do wstrząsu hipowolemicznego oraz szybkiej śmierci zwierzęcia.
Węzły chłonne na ciele psa mogą ulec znaczącemu powiększeniu – czasem, powiększają się tylko te, które leżą blisko miejsca ukąszenia kleszcza. Mogą pojawić się wymioty i biegunka. Postać ostra może trwać nawet do 4 tygodni, powoduje znaczne osłabienie i silne wyniszczenie organizmu.
Przy słabiej wyrażonych objawach i braku szybkiej interwencji, choroba może przeobrazić się w postać subkliniczną, przebiegającą głównie z objawami chudnięcia, niechęci do wysiłku, szybkiego męczenia się.
Zwierzę wykazuje objawy zaburzeń krzepnięcia, nawet najmniejsze skaleczenie może skutkować bardzo silnym krwotokiem.
Mniej charakterystyczne objawy, spotykane przy przewlekłej i subklinicznej formie ehrlichiozy to na przykład zapalenie osierdzia, zapalenia stawów, hipoplazja szpiku kostnego, skłonność do wybroczyn.
Zwierzęta dotknięte ehrlichiozą wykazują też predyspozycje do nowotworzenia. Objawy mogą okresowo zanikać i ujawniać się, gdy dochodzi do spadku odporności zwierzęcia, choroba może trwać nierozpoznana latami.
Postać nerwowa erlichiozy dotyczy głównie bardzo młodych zwierząt, albo osobników z deficytami immunologicznymi.
Objawy ze strony układu nerwowego są ściśle powiązane z wystąpieniem zapalenia opon mózgowych albo wynaczynień w mózgowiu. Mogą to być na przykład:
- drgawki,
- ataksja,
- przeczulica,
- porażenie nerwów czaszkowych,
- nagła zmiana zachowania psa.
Wystąpienie objawów nerwowych wpływa niekorzystnie na rokowanie pacjenta.
Rozwijająca się ehrlichioza powoduje silną immunosupresję, czyli znacząco upośledza odporność zwierzęcia. Powoduje to zwiększoną podatność na wszelkiego rodzaju infekcje, zapalenia bakteryjne, inwazje pierwotniaków i pasożytów jelitowych.
Erlichioza diagnostyka
W badaniu klinicznym zwierzęcia można zauważyć;
- powiększone węzły chłonne,
- bolesność brzucha,
- powiększenie obrysu wątroby oraz śledziony.
Tak jak wspomniałam, temperatura wewnętrzna psa może być podwyższona. Na błonach śluzowych zainfekowanego zwierzęcia mogą być zauważalne wybroczyny, wylewy krwawe.
Tak jak wspomniałam, objawy kliniczne erlichiozy są dość mało specyficzne – mogą wskazywać na wiele jednostek chorobowych.
W przypadku podejrzenia ehrlichiozy (kiedy opiekun wie, że mogło dojść do ukąszenia przez kleszcze, albo profilaktyka przeciw pasożytom zewnętrznym była prowadzona bez zachowania ciągłości) należy wykonać test na choroby odkleszczowe – są one dostępne w większości przychodni weterynaryjnych a koszt ich wykonania nie jest zwykle wyższy niż 150zł. Wykrywają one jednak obecność przeciwciał, wynik dodatni spodziewany jest dopiero około 20 dnia od zakażenia.
Inną, dość skuteczną metodą na rozpoznanie zakażenia jest wykonanie rozmazu krwi i wybarwienie go.
W odpowiednio przygotowanym preparacie powinny być zauważalne wtręty, przypominające owoc morwy (tak zwane morule) w monocytach, trombocytach i granulocytach. Badanie rozmazu jest najbardziej miarodajne, gdy wykona się je między 5 a 11 dniem od zakażenia.
W ciężkich przypadkach erlichiozy u psa nawet 1/3 granulocytów może być zaatakowana i zdeformowana przez drobnoustrój.
Inne badania, które warto wykonać w przebiegu tego schorzenia to podstawowe badanie krwi, morfologia oraz biochemia. Od razu zauważalny jest spadek ilości trombocytów. Z powodu krwawień z błon śluzowych dochodzi do rozwoju anemii nieregeneratywnej – znacząco obniżają się parametry takie jak:
- ilość czerwonych krwinek,
- hematokryt,
- hemoglobina.
W badaniu biochemicznym zauważalna jest;
- hiperglobulinemia,
- hipoalbuminemia,
- podwyższenie parametrów wątrobowych, ALT i AST.
Erlichioza u psa leczenie
Antybiotykiem stosowanym w przypadku ehrlichiozy jest doksycyklina, podawana w wysokich dawkach przez co najmniej 28 dni.
W niektórych przypadkach zasadne jest też podanie imidokarbu – dwukrotnie, w odstępie 14 dniowym.
Po miesiącu od wprowadzenia antybiotyku należy skontrolować miano przeciwciał – znaczące obniżenie miana przeciwciał świadczy o sukcesie terapii. W przypadku postaci przewlekłej, podwyższone miano przeciwciał może utrzymywać się przez dłuższy czas, dlatego przy rozważaniu przedłużania antybiotykoterapii należy koniecznie brać pod uwagę ustępowanie trombocytopenii oraz powrót parametrów biochemicznych do normy.
W przewlekłej formie choroby, leczenie może potrwać nawet kilka miesięcy.
Oprócz antybiotykoterapii należy wprowadzić leczenie dodatkowe. W przypadku bardzo złego samopoczucia psa, dopuszczalne jest jednorazowe podanie sterydu. Ważna jest odpowiednio prowadzona płynoterapia.
Przy tak długo stosowanej antybiotykoterapii warto wprowadzić probiotyki, aby nie doszło do zaburzeń w składzie flory jelitowej psa. Jeśli przed postawieniem rozpoznania występowały u psa silne krwawienia i krwotoki, a hematokryt spadł poniżej 22 %, należy rozważyć transfuzję krwi a także wprowadzić leki przeciwkrwotoczne, usprawniające krzepnięcie (cyclonamina, exacyl, witamina K).
W przypadku podwyższenia ALT i AST warto włączyć środki działające wspomagająco na regenerację wątroby. Warto podawać preparaty z żelazem i witaminami z grupy B, aby wspomóc krwiotworzenie. Należy też regularnie dbać o profilaktykę przeciw pasożytom zewnętrznym i wewnętrznym.
Zapobieganie chorobie
Najlepsze efekty, jeśli chodzi o zapobieganie rozwojowi ehrlichiozy jest prowadzenie skutecznej profilaktyki przeciw pasożytom zewnętrznym.
Należy uważnie sprawdzać, ile czasu działa dany preparat i nie dopuścić do przerwy w działaniu preparatów. Warto zwrócić uwagę na substancje czynne, zawarte w preparacie – nie wszystkie działają skutecznie odstraszająco na kleszcze.
Jeśli jednak dojdzie do ukłucia należy szybko zareagować i w ciągu kilku dni po wyjęciu kleszcza uważnie obserwować zachowanie pupila. Warto też zastanowić się nad wykonaniem testu na choroby odkleszczowe, około 20-28 dni po usunięciu kleszcza, aby wykluczyć możliwość bezobjawowego lub przewlekłego rozwoju schorzenia.
W razie wystąpienia objawów niepokojących należy jak najszybciej zgłosić się z psem do lekarza weterynarii i poinformować o obecności kleszcza.
Rokowanie
Rokowanie zależy od postaci erlichiozy, szczepu bakterii który wywołał zakażenie, wieku pacjenta, predyspozycji osobniczych i chorób współtowarzyszących zakażeniu.
Jeśli doszło do rozwoju postaci ostrej erlichiozy u starszego psa, dotkniętego dodatkowo chorobą nowotworową, rokowanie jest bardzo niekorzystne.
Jeśli rozwinęła się postać przewlekła erlichiozy, a pies jest silny i młody, szanse na wyleczenie są bardzo duże.
Szanse na pełen powrót do zdrowia rosną, gdy leczenie zostanie wprowadzone możliwie szybko, dlatego w przypadku zauważenia niepokojących objawów po kontakcie z kleszczem, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza weterynarii.
Bardzo często po zakończonej terapii, zwierzę wraca do pełni sprawności i sił. Jednak w przypadku postaci nerwowej erlichiozy, nawet po spadku miana przeciwciał oraz powrotu parametrów biochemicznych do normy, mogą być obserwowane deficyty neurologiczne, spowodowane wylewami krwi do mózgowia. W takich sytuacjach warto wprowadzić fizjoterapię, w celu usprawnienia funkcjonowania pupila.
