Cewnikowanie psa: wskazania i zalecenia [Lek wet Katarzyna Hołownia]

Cewnikowanie – brzmi strasznie! Jednak dla wielu opiekunów, cewnik jest narzędziem pozwalającym niepełnosprawnemu pupilowi dość normalnie funkcjonować. Cewnik bywa niezbędny do uratowania psa, który ma niedrożną cewkę moczową, na przykład w zaawansowanej kamicy.

Cewnikowanie jest procedurą, w trakcie której przez cewkę moczową wprowadzana jest do samego pęcherza moczowego cienka kaniula.

Dlaczego i w jakich sytuacjach zalecane jest cewnikowanie u psa? Czy jest to bolesne? Jak zachować higienę okolicy cewnika? Postaram się przybliżyć te zagadnienia w poniższym artykule.

Wskazania do cewnikowania psa

Cewnikowanie powinno być zalecone tylko przez lekarza weterynarii. Ma na celu niesienie ulgi zwierzęciu, które w jakiś sposób nie może samodzielnie oddać moczu.

Najczęstszą przyczyną konieczności użycia cewnika jest niedrożność cewki moczowej.

Do tej sytuacji dochodzi w przypadku stanów zapalnych pęcherza moczowego, wywołanych obecnością mineralizacji. Drobne kamienie drażnią delikatną ścianę cewki, powodują jej silny stan zapalny i obrzęk, co znacząco zmniejsza światło i możliwości przepływu moczu. Drobne kamienie, po przedostaniu się do cewki mogą w mechaniczny sposób ją zatkać, ich nagromadzenie uniemożliwia prawidłowe oddawanie moczu przez chore zwierzę.

Drugim, również bardzo częstym powodem konieczności użycia cewnika, są urazy rdzenia kręgowego przebiegające z jednoczesnym uszkodzeniem unerwienia pęcherza.

Mocz jest produkowany przez nerki i zbiera się w pęcherzu moczowym, jednak ten nie przekazuje sygnału o konieczności opróżnienia. Zaleganie moczu w pęcherzu jest sytuacją niebezpieczną – może predysponować zwierzę do częstych infekcji pęcherza, a nieustanne naprężenie ściany pęcherza może predysponować psa do popuszczania moczu nawet, gdy sprawność w kończynach będzie już przywrócona.

Cewnikowanie jest niezbędne w celu wprowadzenia do pęcherza niektórych leków (na przykład chemioterapii, środków przeciwkrwotocznych, antybiotyków) lub środków kontrastowych, aby uwidocznić wszelkie zmiany w ścianie narządu w trakcie wykonywania badań obrazowych.

Cewnikowanie można też wykorzystać do pobierania moczu bezpośrednio z pęcherza moczowego, z pominięciem przepływu przez cewkę moczową. Pobrany w ten sposób materiał może być wykorzystany do dalszych badań, na przykład do wykonania posiewu bakteriologicznego lub wykonania cytologii przy podejrzeniu istnienia nowotworu wywodzącego się z nabłonka przejściowego pęcherza moczowego.

Cewnik powinien być założony w przypadku konieczności dokładnej oceny ilości dobowo wytwarzanego moczu.

Cewnikowanie może być zalecone przed niektórymi zabiegami chirurgicznymi, aby utrzymać pole operacyjne w czystości w trakcie przeprowadzania procedur chirurgicznych oraz aby dobrze uwidocznić cewkę moczową na całym jej przebiegu.

W przypadku mechanicznych urazów prącia albo po wypadkach komunikacyjnych (gdzie istnieje podejrzenie urazu cewki lub pęcherza moczowego) również warto rozważyć zacewnikowanie psa.

Jakie są rodzaje cewników?

Istnieje kilka rodzajów cewników, różniących się od siebie giętkością, długością, średnicą oraz dodatkowymi elementami.

Cewnik powinien być dobrany indywidualnie do rozmiaru psa – inna jest średnica i długość odpowiednia dla maltańczyka, inna dla owczarka niemieckiego.

Co więcej, długość cewnika powinna być też dobrana odpowiednio do płci zwierzęcia – cewniki dla samców są dłuższe.

Wszystkie cewniki są zapakowane w szczelne, jałowe opakowania, aby uniemożliwić zanieczyszczenie ich powierzchni przed wprowadzeniem do cewki.

Najpopularniejsze i najczęściej używane są cewniki Nelaton – z miękkiego poliuretanu, z jednym otworem z boku, umożliwiającym odpływ pęcherza. Ten cewnik jest najczęściej używany w niedrożnościach cewki, jednak w przypadku konieczności zacewnikowania psa na dłuższy czas, warto wybrać inne modele.

W takich przypadkach znacznie lepiej sprawdzi się na przykład cewnik Foley’a, wyposażony w balonik na końcu. Do balonika wprowadzana jest niewielka ilość płynu, a sam balonik uniemożliwia wypadnięcie cewnika. Jest wykonany z miękkiego silikonu, który nie drażni tkanek. Z powodu rozmiaru zalecany jest do użycia u większych psów.

Jak przebiega procedura cewnikowania u psa?

Cewnikowanie nie jest najprzyjemniejszym zabiegiem, ani nie jest też bolesne. Mimo tego, lekarz weterynarii zawsze używa żelu poślizgowego ze środkiem znieczulającym, aby nie podrażnić cewki moczowej.

W przypadku samców, cewnikowanie psa zwykle nie jest zbyt trudne:

1. Należy wynicować prącie, przemyć łagodnym środkiem dezynfekcyjnym ujście cewki moczowej, aby usunąć z niego pozostałości bakterii, resztki moczu i zanieczyszczeń.
2. Następnie na cewnik i prącie należy nałożyć porcję żelu ze środkiem znieczulającym i powoli wprowadzić cewnik do cewki. Wprowadzanie powinno być bardzo powolne, zbyt szybkie może skutkować zagięciem cewnika, albo uszkodzeniem cewki moczowej. Należy pamiętać o zagięciu cewki na jej przebiegu – w tamtym miejscu spodziewany jest pewien opór w trakcie cewnikowania.
3. Cewnik wprowadzany jest do samego pęcherza moczowego, a sygnałem świadczącym, że jest już we właściwej pozycji, będzie mocz pojawiający się w cewniku.

Cewnikowanie samic jest trudniejsze i często wymaga zastosowania premedykacji oraz wsparcia pomocnika:

1. Ujście cewki moczowej zlokalizowane jest w przedsionku pochwy, niezbędne jest użycie wziernika, aby je uwidocznić.
2. Wargi sromowe należy umyć lub zdezynfekować łagodnym środkiem, przed włożeniem wziernika, aby uniknąć możliwości zakażenia. Uwidocznienie ujścia cewki może być problematyczne, jest przykryte niewielkim fałdem śluzówki.
3. Również i w tym przypadku cewnik powinien być pokryty żelem i środkiem znieczulającym.
4. Warto wspomnieć, że w przypadku samic, cewka moczowa jest krótsza, należy zatem użyć krótszego cewnika.

Możliwe powikłania

Okolica cewnika powinna być utrzymana w możliwie jak najbardziej higienicznych warunkach. Przed wszelkimi zabiegami w okolicy cewnika należy zdezynfekować ręce, należy dbać też o skórę w tej okolicy – ma być zdezynfekowana i sucha, aby nie dopuścić do odparzeń i infekcji.

Prawidłowo założony cewnik szczelnie przylega do światła cewki, zatem okolica ujścia cewnika nie powinna być wilgotna – takie przypadki należy zgłaszać lekarzowi prowadzącemu.

Obecność cewnika może predysponować do wystąpienia stanów zapalnych pęcherza, jeśli zasady higieny nie są przestrzegane.

Jeśli cewnik jest założony na dłuższy czas, na przykład przy urazach unerwienia pęcherza moczowego, albo przy niedrożności cewki, należy bezwzględnie pamiętać o jego otwieraniu i umożliwieniu wypływu moczu – mocz nie może długo zalegać w pęcherzu! Przy każdym opróżnianiu pęcherza, należy kontrolować ilość i barwę moczu i wszelkie odchylenia od normy od razu zgłaszać lekarzowi prowadzącemu, aby możliwe stany zapalne pęcherza moczowego wyłapać w jak najwcześniejszym stadium.

Zwierzę, które ma założony cewnik powinno mieć też założony kołnierz ochronny, aby uniemożliwić wylizywanie i wygryzanie okolicy cewki moczowej – cewnik nie może zostać wyjęty i wyszarpany przez zwierzę.

Kiedy zrezygnować z cewnika?

Cewnik powinien być usunięty w przypadku infekcji dróg moczowych.

Tak jak wspomniałam, jego obecność może predysponować do wystąpienia stanów zapalnych pęcherza i cewki moczowej, albo ropni w cewce, wywołanych aktywnością bakterii. W przypadku zmiany barwy moczu, pojawienia się w nim krwi, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem weterynarii.

Przeciwwskazaniem do korzystania z cewnika mogą też być stany zapalne prostaty u samców. W niektórych przypadkach jednak założenie cewnika jest jedyną opcją aby umożliwić psu z rozrostem prostaty oddawanie moczu.

Sytuacje, gdzie cewnik jest założone na stałe, są bardzo rzadkie. Zazwyczaj, jest to środek doraźny i po 3-5 dniach należy go usunąć. Jeśli wystąpi konieczność dalszego stosowania cewnika, po 5 – 7 dniach należy wymienić go na nowy.