Głuchota u psa: jak ją rozpoznać i leczyć [lek wet Katarzyna Hołownia]

Słuch jest bardzo ważnym, świetnie rozwiniętym zmysłem u psa. Zakres słyszanych dźwięków waha się w granicach 800 – 40 000 Hz, więc jest na tyle czuły, że wychwytuje różnice dźwięku o wysokości około 1/8 tonu – taką umiejętność posiada jedynie ułamek procenta ludzi. Głuchota jest więc dla psa bardzo dotkliwa i wiąże się z utrudnieniem funkcjonowania.

Każdy zmysł, którym jest obdarzony pies, jest bardzo ważny.

Wzrok, smak, dotyk, słuch i węch pozwalają odbierać wiele bodźców, komunikować się i poznawać uroki świata.

Brak jednego z nich jest dotkliwy, zwłaszcza, jeśli przydarza się nagle.

Jak zatem chronić słuch pupila?

Jak rozpoznać pierwsze objawy głuchoty?

Czy są rasy psów predysponowane do chorób narządu słuchu?

Postaram się znaleźć odpowiedź na wszystkie pytania związane z tym ważnym, psim zmysłem.

Budowa ucha psa i mechanizm odbierania dźwięku

Aparat słuchowy psa można podzielić na:

• małżowinę uszną,
• kanał słuchowy zewnętrzny,
• ucho środkowe.
• ucho wewnętrzne.

Małżowina uszna

Małżowina uszna jest chrzęstnym tworem, którego wygląd zależy od rasy – są uszy stojące sztywno, na przykład u yorkshire terierów, są też zgięte w połowie, jak na przykład u mopsów, mogą być większe i mniejsze.

Małżowina uszna jest ruchoma dzięki licznym mięśniom. Jej zadaniem jest wychwytywanie dźwięków i przekazywanie ich dalej, do błony bębenkowej.

Chrząstka małżowiny usznej zwęża się, biegnąc doczaszkowo, tworzy rurkowatą strukturę, czyli przewód słuchowy zewnętrzny.

Składa się on dokładnie z pionowej części kanału słuchowego, skrawka, przeciwskrawka i grobelki.

Kanał słuchowy

Wejście do kanału słuchowego u niektórych ras jest dość obficie owłosione, co bywa przyczyną infekcji tego obszaru.

Kanał ucha zewnętrznego ma od 3 do 10 centymetrów, długość jest skorelowana z wielkością psa.

Na średnicę kanału również ma wpływ wielkość zwierzęcia – waha się ona od kilku milimetrów, aż do centymetra.

Jego przebieg przypomina literę “L” – najpierw biegnie w dół, następnie zagina się nieco dośrodkowo.

Kanał słuchowy jest dość elastyczny, także przy naciągnięciu małżowiny można go wyprostować.

Najgłębiej położona część kanału zewnętrznego ma budowę kostną.

Skóra, która wyściela kanał słuchowy jest wyposażona w liczne gruczoły, produkujące wydzielinę woszczynową oraz łojową. Obie wydzieliny mają ważną funkcję – unieruchamiają drobne ciała obce oraz nawilżają błonę bębenkową, utrzymując ją w odpowiedniej giętkości, dlatego tak ważne jest czyszczenie uszu psa.

Przewód słuchowy zewnętrzny jest zakończony błoną bębenkową, za którą znajduje się ucho środkowe.

Ucho środkowe

Ucho środkowe jest bardzo ważną strukturą.

Składa się z kostnej puszki bębenkowej, ujścia trąbki słuchowej oraz kosteczek słuchowych – młoteczka, kowadełka i strzemiączka, które są połączone stawowo.

Drgania błony bębenkowej są przekazywane przez łańcuchowo połączone kosteczki. Wzmacniają odbierane przez błonę bębenkową bodźce, wzmacniają je i przekazują trąbką słuchową do okienka owalnego, a następnie do śródchłonki, znajdującej się w ślimaku.

Trąbka słuchowa jest niezwykle istotna – wyrównuje ciśnienie po obu stronach błony bębenkowej.

Ucho wewnętrzne

Ucho wewnętrzne składa się z przedsionka wypełnionego płynem, ślimaka i kanałów półkolistych.

Odbiera ono bodźce słuchowe i pomaga w utrzymaniu równowagi.

Ślimak odbiera drgania płynu z przedsionka, przekazuje impulsy do zmysłowych komórek włoskowatych, które z kolei stykają się z błoną pokrywającą – tu zaczyna się impuls nerwowy, przekazywany dalej, do nerwu ślimakowego i do mózgu.

Mimo, że pozornie wygląda na proste, ucho jest bardzo skomplikowanym narządem.

Na każdym etapie powstawania lub przewodzenia bodźców, może dojść do zaburzeń, infekcji lub schorzeń, które mogą w efekcie powodować utratę słuchu lub niedosłuch.

Choroby dziedziczne związane ze słuchem

Istnieją dwie główne wady rozwojowe związane z utratą słuchu.

Głuchota neurosensoryczna

Pierwszą z nich jest głuchota neurosensoryczna.

Mechanizm jej dziedziczenia nie został jeszcze dokładnie poznany, jednak przypuszcza się, że jest to choroba autosomalna recesywna.

Nie jest powiązana z białym umaszczeniem.

Przyczyną głuchoty jest zwyrodnienie komórek rzęsatych ślimaka.

Predysponowane do wystąpienia głuchoty neurosensorycznej są:

• dobermany,
• rhodesian ridgebacki,
• beagle,
• akita,
• labradory.

Uszkodzenie słuchu może być jedno lub obustronne.

Pierwsze objawy głuchoty obserwowane są bardzo wcześnie, utracie słuchu towarzyszą objawy przedsionkowe (skośne ustawienie głowy, niezborność ruchowa), które ustępują około 12 tygodnia życia.

Wada w żaden sposób nie wpływa na komfort funkcjonowania zwierzęcia, jednak pies u którego wystąpiła nie powinien być rozmnażany.

Głuchota ślimakowo-woreczkowa

Głuchota ślimakowo- woreczkowa zależna od cech umaszczenia jest bardzo często obserwowana u białych zwierząt.

Predysponowane do wystąpienia głuchoty ślimakowo-woreczkowej są rasy takie jak:

• dog argentyński,
• bull terrier,
• seter angielski,
• jack russell terrier.

Głuchotą dziedziczną tego typu najczęściej dotknięte są dalmatyńczyki.

Szacuje się, że ponad 22% przedstawicieli tej rasy wykazuje jednostronną dysfunkcję słuchu.

Co ciekawe, głuchota występuje też u zwierząt łaciatych i marmurkowatych, spodziewać się jej można u psów z niebieskimi oczami.

U albinotycznych zwierząt dochodzi do zaburzeń w składzie endolimfy w ślimaku. Powoduje to obumarcie komórek rzęsatych, w efekcie bodźce słuchowe nie są przekazywane dalej. Również w tym wypadku wada może być jedno lub obustronna.

Wada może ujawnić się we wczesnym rozwoju szczenięcia, około 4 tygodnia życia. Znana jest jednak także późna forma choroby, gdzie pierwsze objawy wystąpiły w 5 roku życia psa.

Psy dotknięte tą wadą nie powinny być dopuszczone do rozrodu.

Przyczyny głuchoty nabytej u psa

Do najbardziej powszechnych przyczyn utraty słuchu lub zaburzeń w odbieraniu bodźców słuchowych można zaliczyć zapalenie ucha, spowodowane przez bakterie, grzyby lub pasożyty.

Intensywny stan zapalny, powodujący rozpulchnienie tkanek oraz nagromadzenie się wydzieliny woskowej zaburza odbiór i przekazywanie bodźców słuchowych.

Są to najczęściej zmiany odwracalne, w miarę wycofywania objawów stanu zapalnego, po odpowiednio zastosowanym leczeniu.

Więcej o zapaleniu ucha przeczytacie Państwo w artykule: https://cowsierscipiszczy.pl/zapalenie-ucha-psa/

Przebyte choroby zakaźne również mogą powodować utratę słuchu – jedną z takich chorób jest nosówka.

Utrata słuchu może być też związana z guzami w obrębie mózgowia.

Bodźce słuchowe są przetwarzane w ośrodkach słuchowych w korze mózgowej. Jeśli w mózgowiu rozwija się guz, który uciska na owe ośrodki, może dochodzić do zaburzeń w odbieraniu dźwięków.

Zwykle jest to proces nieodwracalny – komórki nerwowe są bardzo wrażliwe na ucisk. Warunkiem odzyskania słuchu w tym przypadku jest szybkie zastosowanie odpowiedniej terapii przeciwnowotworowej.

Ten rodzaj głuchoty może być związany z przebytym urazem mechanicznym lub wylewem krwi do mózgu.

W takim przypadku, szansa na odzyskanie słuchu jest dość wątpliwa.

Jedną z przyczyn utraty słuchu jest uszkodzenie komórek włoskowych.

Może to nastąpić jako efekt stosowania leków ototoksycznych (czyli uszkadzających słuch), zwłaszcza u ciężarnych samic – wtedy dochodzi do zaburzeń w rozwoju komórek włoskowatych u płodów.

Leki ototoksyczne to na przykład:

• antybiotyki aminoglikozydowe
• antybiotyki makrolidowe,
• leki cytostatyczne,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Zwykle te preparaty podawane są z bardzo istotnych powodów, jednak przyjmowane przez dłuższy czas mogą wywoływać utratę słuchu.

Jedną z przyczyn deformacji tych komórek jest stan zapalny opon mózgowych, ale także schorzenia związane z wadami genetycznymi.

Zmiany starcze oraz ciągła ekspozycja na bodźce również mogą przyczynić się do utraty słuchu.

Kostnienie połączeń stawowych w obrębie kosteczek słuchowych powoduje, że nie są one w stanie dalej spełniać swoich funkcji – nie przekazują bodźców dalej.

Nadmierny hałas, powoduje wywołanie odruchu bębenkowego. W jego wyniku dochodzi do nieznacznego przesunięcia kosteczek słuchowych i napięcia błony bębenkowej – w efekcie przekazywane impulsy nie są tak intensywne.

Jest to odruch obronny, zbyt częste jego aktywowanie powoduje trwałą deformację i zniesienie wrażliwości na niewielkie bodźce. W efekcie pupil słuch pupila nie jest już tak czuły.

Odruch bębenkowy aktywowany jest głównie w przypadku bodźców trwających dłuższy czas. Nie aktywuje się w przypadku krótkich, intensywnych bodźców, takich jak na przykład wystrzał z broni palnej.

Psy myśliwskie, aktywnie biorące udział w polowaniach są wyjątkowo narażone na utratę słuchu.

Głuchota u psa objawy

Rozpoznanie niedosłuchu u człowieka jest łatwe, u psa może sprawić trudność.

Opiekuna zaniepokoi z pewnością brak reakcji na bodźce.

Pies, który w żaden sposób nie reaguje na wołanie właściciela, ani na bodźce, które zwykle wywołują jakąś reakcję (na przykład na dźwięk karmy dla psa nasypywanej do miski lub klakson samochodu), może mieć problem ze słuchem.

Głuche zwierzęta często bywają zdezorientowane, są zdecydowanie mniej chętne do jakichkolwiek aktywności.

Mogą stać się agresywne, może też zmienić się ton ich głosu, na wyższy lub niższy.

Uszy pozostaną nieruchome, lub będą się poruszać w nieznaczny sposób, nie będą podążały za bodźcem.

Warto pamiętać, że utrata słuchu może dotyczyć tylko jednej strony. Jednostronne zaburzenia w odbiorze bodźców są dość częste.

Właściciel zauważa, że pies nasłuchując, odwraca się w konkretną stronę, lub porusza tylko jednym uchem, aby lepiej zlokalizować dźwięk.

Zwierzęta, które nie słyszą od urodzenia, zwykle nie wykazują zmian w zachowaniu, rozwijają się w sposób normalny, radzą sobie dobrze w codziennym funkcjonowaniu.

Badanie słuchu psa

W przypadku podejrzenia głuchoty u psa, lekarz badający pacjenta sprawdzi wnętrze kanału słuchowego podczas badania otoskopowego, w poszukiwaniu stanu zapalnego, zwężeń, lub tkwiącego w nim ciała obcego, które mogło uszkodzić błonę bębenkową.

Badanie słuchu przeprowadzone w zwykłej przychodni weterynaryjnej, może nie być wystarczająco miarodajne do postawienia diagnozy – badana jest reakcja psa na usłyszany bodziec, jak wiadomo większość psów jest dość zestresowana w gabinecie, zatem reakcje mogą być nadmiernie wyrażone lub stłumione. Co więcej, interpretacja reakcji psa jest subiektywna.

W celu postawienia pewnej diagnozy, potrzebne jest badanie BAER – dzięki niemu można obiektywnie zbadać stan drogi słuchowej.

Badanie pozwala na zlokalizowanie przyczyny utraty słuchu – czy jest to problem związany z przewodzeniem, ślimakiem, czy może czuciowo – nerwowy.

Badanie przeprowadzane jest na pacjencie znieczulonym. Na głowie psa umieszczane są elektrody, które będą odbierały przewodnictwo bodźca odbieranego i przekazywanego drogą nerwową.

Interpretacja uzyskanych w ten sposób zapisów pozwala na określenie, czy impuls jest odbierany, czy jest przekazywany i w którym dokładnie miejscu na szlaku przewodzenia występuje zaburzenie. Dodatkowo, dzięki tej procedurze można określić stopień uszkodzenia słuchu.

Pomocna w diagnostyce głuchoty jest tomografia komputerowa.

Dzięki niej można uwidocznić zmiany zlokalizowane w puszce bębenkowej, lub rozrosty w mózgowiu, które mogą uciskać na obszary odpowiedzialne za odbieranie dźwięków.

Jak żyć z głuchym psem

Należy pamiętać, że pies z ubytkiem słuchu, przebywający poza własnym podwórkiem, powinien być zawsze na smyczy.

Taki pies nie usłyszy wołającego go opiekuna, jeśli się czegoś przestraszy lub złapie trop, łatwo się zgubi.

Dodatkowo, nie będzie mógł usłyszeć zbliżającego się niebezpieczeństwa, na przykład samochodu.

Warto zadbać o to, by pies był zaczipowany, miał adresówkę oraz widoczną na niej lub na obroży informację o defekcie słuchu pupila.

Jeśli pies ma do dyspozycji podwórko, warto upewnić się, że ogrodzenie jest szczelne i pupil nie znajdzie żadnej drogi ucieczki.

Komunikacja z niesłyszącym pupilem powinna przebiegać nieco inaczej i skupiać się na innych zmysłach, na przykład na dotyku lub na węchu.

Aby zwrócić na coś uwagę psa, można go delikatnie poklepać, lub zbliżyć przedmiot w kierunku nosa pupila – uważa się, że w przypadku utraty jednego zmysłu, pozostałe się wyostrzają, głuche psy mają często doskonały węch.

Są też specjalne, wibrujące obroże, które ułatwiają komunikację z pupilem. Głuche od urodzenia psy nie zdają sobie sprawy, że czegoś im brakuje, są pogodne i radosne.

Psy z głuchotą nabytą, dość szybko przyzwyczajają się do nowej sytuacji i starają się dopasować do niej.

Leki stosowane przy upośledzeniu słuchu

W leczeniu głuchoty u psów bardzo ważne jest ustalenie przyczyny pierwotnej zaburzeń w słyszeniu.

Niestety, nie ma leków, które cofają zmiany starcze lub trwałą głuchotę, ale jeśli przyczyną są zmiany zapalne lub ciężka infekcja, szanse na odzyskanie zdolności słyszenia są bardzo duże.

W przypadku głuchoty spowodowanej wystąpieniem polipów lub guzów, blokujących światło kanału słuchowego, zabieg chirurgiczny może pomóc w odzyskaniu słyszenia.

Trwają prace nad stworzeniem aparatu słuchowego dla psów, jednak urządzenie nadal jest w fazie testów laboratoryjnych.