Posłuchaj wersji audio artykułu:
Pierwsze wzmianki o lewatywach, znajdywane są w tekstach pochodzących ze starożytnego Egiptu – żyjący w tych czasach ludzie wierzyli, że to bóg Ozyrys jest pomysłodawcą tego zabiegu. Procedura ta miała na celu oczyszczenie organizmu z toksyn, oraz ułatwienie wypróżniania. Do wykonania lewatywy używano naparów z ziół, pachnideł, z dodatkiem tłuszczu zwierzęcego.
Prawdziwy rozkwit popularności lewatywa zyskała w XVII wieku, we Francji – była tam wtedy uznawana za codzienny element higieny, a na jej wykonywaniu można było zbić fortunę. Do wykonania lewatywy używano wtedy strzykawek ze szklanym tłokiem, metalowych kanek, z systemem kaniul, ale także kauczukowych gruszek.
Obecnie lewatywa również jest zalecanym elementem terapii przy różnych schorzeniach, nie tylko u ludzi ale też u zwierząt.
Jakie są wskazania medyczne do wykonania lewatywy? Co będzie niezbędne do przeprowadzenia takiego zabiegu? Czy wykonuje się ją tak samo u psa jak i u kota? Postaram się przybliżyć ten temat w poniższym artykule.
Co to jest lewatywa?
Lewatywa polega na wprowadzeniu do odbytniczo płynu, w temperaturze ciała zwierzęcia. Płyn pomoże rozmiękczyć zalegające w ostatnim odcinku przewodu pokarmowego treści i ułatwi ich wydalenie.
Do wykonania lewatywy należy mieć przygotowany specjalny zestaw, albo miękką, giętką i delikatnie zakończoną kaniulę oraz strzykawkę z odpowiednią ilością płynu.
- Kaniulę należy przed włożeniem do odbytu wypełnić płynem, aby nie wtłaczać powietrza do przewodu pokarmowego.
- Następnie należy nałożyć na kaniulę środek poślizgowy i włożyć na odpowiednią głębokość do odbytu zwierzęcia.
- Płyn należy podawać powoli, bez wytwarzania silnego ciśnienia, aby nie doprowadzić do silnego wzdęcia albo do nadmiernego rozszerzenia światła jelita.
- Podczas wykonywania zabiegu, należy delikatnie ale zdecydowanymi ruchami masować brzuch zwierzęcia, zgodnie z ruchami perystaltycznymi, aby ułatwić pasaż treści jelitowej.
- Jednorazowo nie należy podawać objętości większej, niż około 10ml na kilogram masy ciała zwierzęcia, chyba, że lekarz prowadzący zdecyduje inaczej. Jest to na tyle mała objętość, że nie spowoduje nagłego rozszerzenia przewodu pokarmowego, a jednocześnie już może rozmiękczyć zalegające masy kałowe.
Jakie są wskazania do wykonania lewatywy?
Na wstępie zaznaczę, że lewatywa jest czynnością, która powinna być zalecona przez lekarza weterynarii, po uprzednim zbadaniu i zdiagnozowaniu zwierzęcia.
Istnieje szereg schorzeń, w których lewatywa powinna być wykonywana, jako element terapii i opieki nad zwierzęciem.
Przede wszystkim, należy rozważyć wykonanie tego zabiegu przy wszelkich problemach z wypróżnianiem. Śluzówka jelit jest bardzo aktywnym elementem organizmu – wchłania wodę, stale zagęszczając masy kałowe. W sytuacji, gdy pasaż treści jest utrudniony, ruchy perystaltyczne są spowolnione, masy kałowe ulegają bardzo silnemu odwodnieniu, są bardzo trudne do wydalenia. Odpowiednio dobrane środki do lewatywy pomogą w opróżnieniu jelita.
Schorzenie, w przebiegu którego warto wykonywać lewatywę regularnie to okrężnica olbrzymia. Rozszerzenie światła narządu oraz upośledzone ruchy perystaltyczne w tym odcinku sprawiają, że przesuwanie treści i wydalanie jej jest bardzo utrudnione. Aby nie doszło do zupełnej niedrożności, warto wspomagać opróżnianie tego odcinka jelit.
Lewatywy zalecane są także przy miejscowych zwężeniach ostatnich odcinków jelit, jako uzupełnienie terapii podstawowej (odpowiedniej diety, dodatków błonnika i środków poślizgowych) lub jako terapia doraźna w przypadku niedrożności. Również i w tym przypadku bardzo ważne jest, aby zwierzę, dotknięte tym schorzeniem, regularnie się wypróżniało. Zwężenie odcinka jelita sprawia, że treść nie jest w stanie przecisnąć się przez zwężenie, co przy prawidłowych ruchach perystaltycznych, może doprowadzić do nagromadzenia treści jelitowej przed zwężeniem.
Lewatywę należy wykonać także przed planowanym zabiegiem kolonoskopii, jednak przebiega to nieco inaczej, niż opisałam wyżej. Lewatywa wykonana przed kolonoskopią ma za zadanie oczyścić jelito ze wszystkich mas kałowych – używane są zatem dużo większe objętości płynów i środków poślizgowych, niż w przypadkach zaparć.
Lewatywa jest także środkiem stosowanym w terapii paliatywnej – na przykład w czyraczycy odbytu, rozrostach nowotworowych prostaty, guzach wywodzących się z gruczołów okołoodbytowych, przy silnych zwyrodnieniach kręgosłupa lędźwiowego i innych schorzeniach, w przebiegu których oddawanie stolca jest bolesne i sprawia zwierzęciu znaczny dyskomfort.
Jakich środków można użyć do wykonania lewatywy?
Najpopularniejszym środkiem, używanym do wykonania lewatywy jest ciepła woda lub płyn fizjologiczny. Celowo użyłam sformułowania ciepła – chłodny roztwór może w niedostateczny sposób rozpuścić i zmiękczyć masy kałowe, dodatkowo może obniżyć temperaturę ciała zwierzęcia, co w konsekwencji spowolni dodatkowo ruchy perystaltyczne.
Jeśli badaniami obrazowymi zostanie potwierdzone, że w świetle jelita nie zalegają ciała obce, które mogą uszkodzić śluzówkę, lewatywa może być wykonana także z dodatkiem parafiny – jest to środek poślizgowy, który ułatwi usunięcie mas kałowych.
Innym preparatem, który może być zalecany jako dodatek do lewatywy, jest dokusat sodowy. To środek poślizgowy, który dodatkowo zmiękcza kał i ułatwia jego wydalanie.
Oprócz środków poślizgowych i nawilżających śluzówkę jelita, jako dodatek do lewatywy może być wykorzystany probiotyk. Jest to dość nowa forma terapii, używana zwłaszcza przy podejrzeniu nieprawidłowego składu flory jelitowej, na przykład przy przewlekłych biegunkach. Mikrowlewki z preparatów probiotycznych są bardzo skutecznym uzupełnieniem terapii SIBO, wspomagają także leczenie obecności przetrwalników Clostridium w końcowym odcinku jelita. W takich przypadkach objętość płynu, używanego przy terapii jest bardzo niewielka, nie używa się też środków poślizgowych.
Do wykonania lewatywy nie wolno używać mydła – może podrażnić śluzówkę jelita, spowodować jej obkurczenie i w efekcie spowolnić usuwanie mas kałowych. Należy pamiętać, że śluzówka jelit jest aktywnym organem – na jej powierzchni dochodzi do wchłaniania substancji. Z tego powodu, niewskazane jest również używanie preparatów do lewatywy zawierających fosforany, często używanych w medycynie ludzkiej. Nadmierne wchłonięcie fosforanów może wprowadzić psa i kota w stan hiperfosfatemii oraz wtórnej hipokalcemii i w efekcie wywołać objawy tężyczki.
Nie wolno stosować do lewatywy naparów ziołowych – bardzo często zwierzęta wykazują objawy nadwrażliwości na zioła, zatem taka lewatywa może przynieść efekt odwrotny do zamierzonego. Nie wolno użyć kawy (zalecanej przez niektórych samozwańczych uzdrowicieli), lub środków o nieznanym składzie i pochodzeniu.
Czy wykonanie lewatywy jest bezpieczne?
Wykonywanie lewatywy w domu może wiązać się ze sporym ryzykiem. Mało który pupil, będzie spokojnie znosił wykonywanie takich procedur. Bardzo często psy i koty reagują nerwowo na wszelkie zabiegi w obrębie ogona, odbytu oraz brzucha, zwłaszcza, że zaparcia powodują znaczną bolesność i dyskomfort zwierzęcia.
Wszelkie czynności powinny być wykonywane z pomocnikiem, który będzie uspokajał i przytrzymywał zwierzę. Tak jak wspomniałam wyżej, kaniula wprowadzana do odbytu, powinna być miękka, z delikatną końcówką, aby nie uszkodzić delikatnej ściany jelita. Nie wolno wprowadzać do odbytu twardych, ostro zakończonych rurek – może się to skończyć perforacją przewodu pokarmowego!
Płyn powinien być wtłaczany powoli, delikatnie. Należy pamiętać o odpowiedniej temperaturze roztworu, aby nie doszło do wyziębienia ani poparzenia zwierzęcia. Po wykonaniu zabiegu, należy umożliwić swobodny wypływ treści, należy zatem od razu mieć pod ręką podkłady lub ręczniki jednorazowe. Po lewatywie warto zabrać psa na spacer, aby w razie potrzeby mógł samodzielnie oddać kał. W przypadku kotów, należy przygotować czystą i świeżą kuwetę, w odosobnionym miejscu, by kot czuł się komfortowo w czasie defekacji.
Jeśli zwierzę reaguje bardzo nerwowo, stresuje się, a opiekun nie ma pewności, czy zabieg przeprowadzi prawidłowo, lepiej jest zrezygnować z wykonania lewatywy w domu i zgłosić się do gabinetu weterynaryjnego. W niektórych przypadkach do wykonania zabiegu niezbędna jest premedykacja zwierzęcia, uspokojenie farmakologiczne oraz zastosowanie środków rozkurczowych, aby nie sprawić dodatkowego dyskomfortu.
Kiedy nie wolno wykonywać lewatywy?
Tak jak wspomniałam na początku, lewatywy nie wolno wykonywać bez zalecenia lekarza prowadzącego. Mimo, że ten zabieg wydaje się być mało inwazyjny, nie pozostaje bez wpływu na organizm zwierzęcia. Lewatywa powinna być wykonywana tylko w określonych przypadkach.
Bezwzględnym przeciwwskazaniem do przeprowadzenia lewatywy jest perforacja przewodu pokarmowego. Przerwanie ciągłości ściany jelita i w konsekwencji przedostawanie się treści do jamy otrzewnowej, faktycznie może spowodować brak wypróżnień, jednak wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej, a nie środków doraźnych. Nie powinno się stosować lewatywy także w przypadkach podejrzenia obecności ciała obcego, które może taką perforację spowodować. Rozerwanie odbytu, uszkodzenie zwieracza także powinno skłonić do rozważenia słuszności tej formy leczenia.
Lewatywy nie wolno wykonywać przy infekcjach, stanach zapalnych jelit, silnych biegunkach, zakażeniach bakteryjnych. W tych przypadkach ruchy perystaltyczne i tak są zwiększone, zatem dodatkowe usuwanie treści jelit i wpływanie na motorykę może przyczynić się do powstania wgłobienia jelita.
Lewatywa u psa i u kota- czy tylko?
Lewatywa jest zabiegiem, który dość często jest stosowany w medycynie zwierząt egzotycznych, a zwłaszcza u gadów. Zwierzęta te, są szczególnie narażone na występowanie zaparć – spożywają pokarm w dość długich odstępach czasu, trawią go powoli, spożywając owady, zjadają duże ilości ciężko strawnej chityny.
Wszystkie te czynniki sprawiają, że niektóre jaszczurki oddają kał raz na kilka dni. Również i u tych zwierząt zaparcia są niezwykle groźne i szkodliwe dla zdrowia. Zwykle jednak rozmiary pacjenta sprawiają, że lewatywa u gadów jest wykonywana w gabinetach weterynaryjnych, a nie samodzielnie w domu.
