Ostatnie wysokie temperatury dały się we znaki nie tylko ludziom, ale też ich czworonożnym pupilom.
W internecie, na wielu stronach o tematyce weterynaryjnej, można znaleźć schematy postępowania w przypadku wystąpienia udaru cieplnego u psa.
Jednym z wielu niepokojących objawów udaru cieplnego, który powinien zaniepokoić opiekuna i skłonić do bardzo szybkiej wizyty w gabinecie jest paraliż, lub niedowład kończyn psa.
Chciałabym nieco zgłębić ten temat w poniższym artykule.
Czy udar cieplny to jedyna sytuacja w której występuje nagły paraliż?
Czym jeszcze może być spowodowany?
Jaki jest jego mechanizm?
Czy można odwrócić skutki paraliżu?
Zapraszam do lektury.
Jak dochodzi do paraliżu?
Rozważając zagadnienia paraliżu i niedowładu, należy też poruszyć temat przekaźnictwa nerwowego w tkankach.
Jak wygląda mechanizm czucia i władzy w kończynie?
Za odczuwanie bodźców odpowiadają receptory, rozmieszczone na całym ciele.
Różnią się od siebie sposobem przekazu bodźca, mechanizmem działania oraz rodzajem odbieranych informacji.
Za odczuwanie bodźców bólowych odpowiadają nocyceptory, za odczuwanie bodźców mechanicznych (takich jak dotyk) – mechanoreceptory, za świadomość położenia własnych kończyn wobec siebie – proprioreceptory.
Odbierają one poszczególne informacje i przekształcają na sygnał, przekazywany dalej – poprzez nerwy obwodowe do odpowiednich ośrodków układu nerwowego.
Całość trwa ułamki sekund, jeśli układ funkcjonuje bez żadnych zakłóceń.
W przypadku uszkodzenia lub zaburzenia drogi przechodzenia (bądź przetwarzania) impulsów, mogą pojawić się zaburzenia czucia, zaburzenia ruchu lub władzy w danym obszarze.
Paraliż, inaczej porażenie, jest niemożliwością wykonania ruchu, najczęściej połączony jest z zaburzeniami czucia w danej okolicy.
Może dotyczyć jednego obszaru ciała (na przykład jednego palca, powierzchni przyśrodkowej kończyny, jednej strony twarzy), jednej kończyny (monoplegia), bądź czterech kończyn psa (tetraplegia).
Cały proces porażenia może rozpocząć się od monoparezy, czyli niedowładu.
Najczęściej jest wynikiem uszkodzenia korzeni nerwowych lub nerwów obwodowych.
Przyczyną takich uszkodzeń mogą być złamania lub zwichnięcia kości, urazy mechaniczne, wypadki komunikacyjne.
Często niedowłady pojawiają się w wyniku ucisku rozrastającej się tkanki nowotworowej w danej okolicy, wtedy objawy narastają stopniowo i powoli, wczesne objawy są ciężkie do wychwycenia.
Rodzaje porażeń u psów
W zależności od lokalizacji uszkodzeń tkanki nerwowej w obrębie rdzenia kręgowego, wyróżniamy kilka rodzajów porażeń.
- Porażenie zlokalizowane w obrębie substancji szarej rdzenia kręgowego w zakresie kręgów piersiowych pierwszego do trzeciego.
Objawy, które mogą zaniepokoić opiekuna psa, a lekarza prowadzącego skłonić do rozważania możliwości uszkodzenia w tym obszarze to:- zwężenie źrenicy,
- zapadnięcie gałki ocznej,
- wypadnięcie trzeciej powieki,
- opadnięcie powiek.
Podobne objawy występują także w przypadku uszkodzeń w obrębie splotu barkowego.
- Porażenie w obrębie rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym.
W przypadku uszkodzenia nerwów po jednej stronie, mamy do czynienia z jednostronnym porażeniem (hemipareza), wtedy niedowład występuje tylko na prawej bądź lewej stronie ciała.
Jeśli uszkodzenie obejmuje nerwy z obu stron – występuje wtedy porażenie czterokończynowe. - Porażenie rdzenia kręgowego poniżej odcinka piersiowego – porażenia lub niedowłady dotyczą wtedy kończyn miednicznych.
- Splotu miednicznego – objawy to między innymi utrata czucia i władzy w jednej z kończyn miednicznych.
- Końca rdzenia kręgowego.
Mogą spowodować zespół “końskiego ogona”, o którym przeczytasz w artykule https://cowsierscipiszczy.pl/zespol-konskiego-ogona/.
Niedowład może być spowodowany uszkodzeniem nerwu obwodowego.
Uszkodzenie osłonki nerwu bez uszkodzenia włókien nerwowych, może być przyczyną zaburzenia w przesyłaniu impulsów nerwowych.
Najczęściej staje się to w wyniku niedokrwienia, wywołanego na przykład przez ucisk na daną okolicę.
Ten rodzaj uszkodzeń może ulegać regeneracji w ciągu kilku dni lub tygodni.
Osłonka mielinowa nerwu regeneruje się w ciągu 3- 4 tygodni.
Aksonomatoza jest oderwaniem aksonu od komórki nerwowej, bez naruszenia pozostałych struktur.
Ten rodzaj uszkodzenia powoduje utratę zdolności przewodzenia impulsu, jednak możliwa jest regeneracja (bardzo powolna).
Najcięższe i raczej nie regenerujące się uszkodzenie to rozerwanie włókna nerwowego, wraz z przerwaniem ciągłości jego osłonek.
Objawy paraliżu u psa
Porażenia mogą być spowodowane przez zaburzenia funkcji poszczególnych nerwów obwodowych.
I tak, przykładowo, utrata funkcjonalności w nerwie:
- nadłopatkowym – powoduje niewielkie zaburzenia chodu i wyraźne zaniki w obrębie mięśni nadłopatkowym i podłopatkowym,
- pachowym – powoduje osłabienie zginania łokcia, zaburzenia w czuciu skórnym na przyśrodkowej powierzchni ramienia,
- promieniowym – powoduje brak możliwości obciążenia kończyny, osłabienie funkcji prostowania kończyny, zniesienie czucia na powierzchni grzbietowej kończyny,
- udowym – powoduje ciężkie zaburzenia chodu, brak odruchu kolanowego, brak czucia na przyśrodkowej powierzchni kończyny, niemożność utrzymania ciężaru ciała na porażonej kończynie,
- kulszowym – powoduje niemożność ruchów w obrębie stawu biodrowego, ciężkie zaburzenia w ruchomości kończyny, problem z utrzymaniem ciężaru ciała na porażonej kończynie,
- piszczelowym – powoduje znaczne obniżenie wysokości stawu skokowego, utrata czucia na podeszwowej powierzchni stopy.
Czasem uszkodzenie nerwów może nie znosić odczuwania bólu w danej okolicy i objawia się tylko częściowym, niewielkiego stopnia niedowładem.
Na pierwszy rzut oka, objawy mogą nie być niepokojące – wolniejsze poruszanie się, ostrożne stawianie kroków.
Wielu opiekunów zrzuca to na starość psa.
Dopiero w trakcie badania neurologicznego da się zaobserwować wyraźne spowolnienie reakcji na bodźce i osłabienie reakcji odruchowych.
Tetrapareza, oznacza częściowy niedowład wszystkich kończyn.
Jest wynikiem rozsianego procesu, dotyczącego mięśni i nerwów obwodowych, ale może świadczyć także na przykład o chorobach metabolicznych, takich jak:
- niewydolność nadnerczy,
- hipoglikemia,
- niewydolność wątroby.
Schorzenia neurologiczne, które powodują niedowład mogą lokalizować się w obrębie kory mózgowej lub wzgórza, ale także w pniu mózgu, odcinku szyjnym rdzenia kręgowego lub w dolnych neuronach ruchowych.
Zignorowanie niedowładu czterokończynowego oraz brak wprowadzenia odpowiedniego leczenia może prowadzić do porażenia czterokończynowego, inaczej tetraplegii.
Dyskopatia
Najczęściej spotykaną jednostką, która może wywołać niedowład wszystkich czterech kończyn jest dyskopatia w obrębie kręgosłupa szyjnego.
Schorzenie to dotyczy psów ras takich jak:
Więcej o dyskopatii u psa możesz przeczytać w artykule https://cowsierscipiszczy.pl/dyskopatia-psa/.
Polineuropatie
Polineuropatie to jednostki chorobowe, które obejmują grupy nerwów, lub partie nerwów w danej części ciała.
Przykładem polineuropatii może być ostre, wielokorzeniowe zapalenie nerwów.
Dokładna etiologia tego schorzenia jest nieznana, uważa się że choroba może mieć związek z pogryzieniem przez szopa.
Bardzo rzadko występuje jako reakcja po szczepieniu na wściekliznę.
Powoduje zwyrodnienie i demielinizacje nerwów, co w efekcie daje objawy takie jak:
- nagłe porażenie,
- niedowład czterokończynowy,
- niemożność utrzymania głowy.
Co ciekawe, zachowane jest czucie bólu i kontrola nad oddawaniem moczu i kału.
Jednostka ta jest wyleczalna, jednak terapia może trwać nawet 4 tygodnie.
Choroby zakaźne
Porażenie może być też objawem choroby zakaźnej.
Jednostki chorobowe, które mogą wywołać porażenie to na przykład:
- toksoplazmoza,
- neosporoza,
- zapalenie opon mózgowych,
- stany zapalne w obrębie dużych partii nerwów.
Inne przyczyny paraliżu
W diagnostyce różnicowej należy ująć także:
- zatrucie jadem kiełbasianym,
- choroby wrodzone,
- choroby metaboliczne (na przykład hipoglikemię),
- zespół paranowotworowy.
W przebiegu tych schorzeń także może wystąpić niedowład lub porażenie kończyn.
Dlaczego niedowład jest niebezpieczny dla psa?
Przede wszystkim zaburzenia czucia sprawiają, że pupil nie reaguje na drażniące bodźce.
Kończyna może być narażona na uszkodzenia – w normalnych okolicznościach pies zaalarmowałby opiekuna, piszcząc, szczekając lub wykazując objawy kulawizny.
W przypadku braku odczuwania bólu w danej okolicy pies nie będzie czuł na przykład wbitego ciała obcego.
Rozwinie się wtedy zakażenie, które,w przypadku braku zauważenia pierwszych objawów, szybko rozwinie się na okoliczne tkanki.
Czasem, w przypadku zaburzenia czucia występuje objaw mrowienia.
Jest to bardzo nieprzyjemne dla psa, może wtedy dochodzić do aktów samookaleczenia.
Dotknięta niedowładem kończyna może być wylizywana, wygryzana.
W skrajnych przypadkach pies może próbować odgryźć kończynę.
Rokowanie przy niedowładzie
Rokowanie w przypadku porażeń i niedowładów zależy od wielu czynników.
Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na rokowanie jest ustalenie pierwotnej przyczyny niedowładu.
W przypadku zaburzeń spowodowanych na przykład obecnością choroby zakaźnej, ważne jest szybkie wszczęcie leczenia.
Jeśli jednak przyczyną postępującej utraty władzy w kończynach jest rozwijający się nowotwór w obrębie układu nerwowego, lub dyskopatia, szanse na odzyskanie pełnej sprawności mogą być mniejsze.
Równie istotny jest dla rokowania pacjenta jest czas reakcji opiekuna – im szybciej zostaną podjęte kroki mające na celu zdiagnozowanie przyczyny, tym większa szansa na odzyskanie sprawności.
W przypadku porażenia spowodowanego przez ucisk na tkankę nerwową, można liczyć na regenerację w przypadku szybkiej reakcji – dobre efekty są obserwowane na przykład po usunięciu uciskającego guza lub zastosowaniu chemioterapii, mającej na celu ograniczenie rozrostu nowotworowego.
W przypadku uszkodzeń podczas wypadków komunikacyjnych ważne jest ustalenie, czy odłamy kostne nie uszkodziły (ewentualnie w jak dużym stopniu) biegnących w pobliżu włókien nerwowych.
Szybkie usunięcie odłamów oraz wprowadzenie preparatów, które usprawniają regenerację włókien nerwowych może wpłynąć pozytywnie na stan pacjenta.
Wiek również jest bardzo istotną kwestią w rozpatrywaniu rokowania.
Młody organizm ma zdecydowanie sprawniejsze procesy regeneracyjne.
Masa ciała pacjenta również wpływa na rokowanie. Im większy ciężar, jaki spoczywa na kończynach, tym bardziej obciążone są pozostałe kończyny.
Pies staje się coraz mniej chętny do jakiegokolwiek wysiłku. Tacy pacjenci dłużej dochodzą do siebie.
Stopień uszkodzenia włókien nerwowych jest również istotnym aspektem w rozważaniach na temat rokowań.
Rozerwanie włókien nerwowych sprawia, że pacjent raczej nie odzyska pełnej sprawności w obrębie unerwionego obszaru.
Paraliż u psa leczenie i rehabilitacja
Jak pomóc pupilowi, który jest dotknięty porażeniem?
W przypadku, gdy niedowład dotyczy jednej kończyny, warto zadbać przede wszystkim o komfort w poruszaniu się.
Specjalne uprzęże, stosowane podczas spacerów, w celu optymalizacji zachowania równowagi z pewnością podniosą komfort pacjenta.
Należy uważnie obserwować ruch pupila, czy w trakcie chodzenia nie dochodzi do uszkodzeń skóry w obrębie porażonej kończyny.
W przypadku zaobserwowania aktów samookaleczenia należy wprowadzić leki przeciwświądowe, lub leki działające uspokajająco i wyciszająco.
Warto zastosować też kołnierz ochronny, aby uniknąć pogłębiania uszkodzeń tkanek.
Masowanie kończyny oraz przeprowadzanie zabiegów rehabilitacyjnych również usprawni funkcjonowanie pupila.
W przypadku, gdy niedowładem są dotknięte kończyny miednicznej, warto zainwestować w zakup wózka inwalidzkiego.
Przypomina on uprząż z kółkami z tyłu.
Kończyny miedniczne są wkładane i przypinane pasami, a ruchomość zapewniana jest przez kółka.
Psy świetnie radzą sobie z przystosowaniem się do chodzenia w wózku, komfort spacerów znacząco się podnosi.
Należy tak dobrać wózek, by odpowiadał rozmiarowi pupila.
Warto zwrócić uwagę, czy żaden z elementów wózka nie powoduje uszkodzeń skóry, nie obciera ani nie drażni.
Jeśli niedowład obejmuje także mięśnie zwieracze, należy pamiętać o regularnej pomocy przy wypróżnieniach oraz o dużej dbałości o higienę w okolicach odbytu i ujścia cewki moczowej.
Porażenie czterokończynowe wymaga ogromnego zaangażowania opiekuna.
Niezbędne jest zastosowanie materaca przeciwodleżynowego oraz częstych zmian pozycji ciała pupila.
Do karmienia zwierzę musi być koniecznie podnoszone, aby uniemożliwić zachłyśnięcie i zminimalizować możliwość rozwoju zachłystowego zapalenia płuc.
Masaże oraz zabiegi fizjoterapeutyczne mogą okazać się pomocne w utrzymaniu właściwego przepływu krwi przez tkanki.
Z pewnością nie wolno zaniechać jakiejkolwiek opieki.
Jeśli opiekun czuje, że problem go przerasta i nie będzie mógł zaangażować się w opiekę nad zwierzęciem, a stan sparaliżowanego pacjenta nie ulega poprawie – należy rozważyć humanitarną eutanazję.
