Na skórze naszych pupili, często pojawiają się niepokojące zmiany – przebarwienia, wyłysienia, sączące się rany, krostki.
Często miewają problemy z katarem, lub wypływem z worka spojówkowego.
Aby wyleczyć pupila, należy wiedzieć, co jest przyczyną problemu. Jedną z metod diagnozowania zmian skórnych (i nie tylko) jest cytologia – metoda mało inwazyjna, jednocześnie niosąca wiele odpowiedzi.
W medycynie człowieka stosuje się ją głównie do profilaktyki i wczesnego diagnozowania nowotworów szyjki macicy.
Czym dokładnie jest cytologia? Kiedy należy zdecydować się na badanie cytologiczne? Co można ustalić w badaniu cytologicznym?
Postaram się przybliżyć temat cytologii w poniższym artykule.
Czym jest cytologia?
Cytologia polega na polega na pobraniu niewielkiej ilości komórek ze zmienionego miejsca, zmiany skórnej, guza, wypływów lub krost oraz przeniesieniu cienkiej warstwy komórek na szkiełko mikroskopowe.
Preparat uzyskany w ten sposób jest suszony, utrwalany oraz barwiony (na przykład metodą Diff-Quick lub pochodnymi tej metody) i oceniany w badaniu mikroskopowym, początkowo pod małym powiększeniem.
Niepokojące obszary preparatu są następnie poddawane wnikliwej ocenie w większym powiększeniu.
Badanie cytologiczne powinno być wykonane przez lekarza, który ma doświadczenie w ocenie preparatów, lub wysyła pobrane próbki do laboratorium diagnostycznego.
Pobranie i odpowiednie utrwalenie materiału jest niewątpliwie sukcesem, jednak niewłaściwa ocena lub nieznajomość wyglądu komórek w badaniu mikroskopowym utrudni diagnozowanie pacjenta, a badanie nie będzie miało żadnej wartości diagnostycznej.
Jak uzyskać materiał do badania cytologicznego?
Komórki ze zmiany można uzyskać na kilka różnych sposobów.
Preparat odciskowy uzyskiwany jest przez odciśnięcie szkiełka przyłożonego do zmiany skórnej – jest to najprostsza metoda pozyskania niewielkiej ilości materiału do oceny.
Sprawdza się jednak tylko w przypadkach, kiedy zmiana jest zlokalizowana na skórze.
Cytologię można też wykonać przed odciśnięcie na szkiełku wycinka narządu, pobranego w trakcie interwencji chirurgicznej – komórki z wierzchniej części wycinka przylgną do szkiełka, a po wybarwieniu będzie możliwa ich ocena.
Materiał można też pozyskać poprzez pobranie wymazu bagietką wymazową lub szczoteczką.
Ta metoda jest skuteczna przy zmianach zlokalizowanych w jamie ustnej zwierzęcia, lub na przykład w pochwie.
Materiał pozyskany przez biopsję cienkoigłową lub gruboigłową (tak zwana tru – cut) umożliwia ocenę zmian leżących pod skórą lub w nieco głębszych partiach organizmu zwierzęcia.
Cytologia może też być wykonana z osadu uzyskanego z odwirowanego moczu, lub płynu pobranego z jam ciała.
Do oceny cytologicznej warto pobrać wydzielinę z sączących się ran i krost, aby sprawdzić co konkretnie zawiera zmiana.
Materiał pozyskany – i co dalej?
Tak jak wspomniałam, po pobraniu materiału, należy umieścić go na szkiełku mikroskopowym i wykonać delikatny rozmaz.
Ważne jest, aby materiał nie był umieszczony w postaci grubego złogu komórek, tylko cienkiej warstwy – konglomeraty mogą utrudniać prawidłową ocenę.
Często do właściwej oceny potrzebnych jest kilka lub kilkanaście szkiełek.
Rozmaz powinien zostać wysuszony i utrwalony.
Następnym etapem jest barwienie – jeśli lekarz podejmuje się oceny cytologicznej w przychodni, lub zabezpieczenie materiału i wysłanie go do laboratorium.
Co można zobaczyć w cytologii i kiedy wykorzystywane jest to badanie?
Cytologia jest ważnym narzędziem diagnostycznym. Obraz widziany pod mikroskopem zależy od rodzaju i lokalizacji zmiany, z której był pobrany materiał.
I tak w preparatach ze zmian skórnych można zaobserwować komórki nabłonka, lub głębszych warstw skóry:
- bakterie,
- grzyby,
- włosy,
- pasożyty skórne.
W osadzie moczu widoczne bywają kryształy, komórki nabłonka, erytrocyty i leukocyty.
W odwirowanym płynie pobranym z jam ciała, można zaobserwować włóknik, bakterie, erytrocyty i leukocyty.
W materiale pobranym metodą biopsji cienkoigłowej widoczne są komórki z badanego narządu. Można zaobserwować nieprawidłowości w jego budowie – na przykład zmiany nowotworowe komórek, ich deformacje, stłuszczenie narządu.
W przypadku cytologii pobranej z pochwy, można ocenić wygląd komórek nabłonkowych tego narządu. Ma on związek z fazą cyklu rujowego, na jego podstawie można określić optymalny termin krycia lub unasienniania.
Ocena cytologiczna wykorzystywana jest do ustalenia przyczyny powstawania zmian skórnych.
Warto poddać ocenie cytologicznej wypływ z ran, worka spojówkowego lub nosa, aby sprawdzić co może być jego przyczyną.
Cytologię wykonuje się przy podejrzeniu nowotworzenia powierzchownie leżących zmian.
Warto zdecydować się na to badanie przy nawracających stanach zapalnych pęcherza moczowego lub biegunkach, które nie reagują na stosowane antybiotyki (ocena obecności przetrwalników Clostridium w wymazie z prostnicy).
Tak jak wspomniałam, cytologia jest niezbędna przy określaniu fazy cyklu rujowego, a co za tym idzie ustalaniu optymalnego terminu zapłodnienia.
Zalety i wady cytologii
Jak każda metoda diagnostyczna, również cytologia ma swoje wady i zalety.
Niewątpliwą zaletą jest szybkość diagnozy, jeśli jest ona wykonywana przez doświadczonego lekarza. Ocenę cytologii można wykonać w kilkanaście minut, godzinę.
Jest niezastąpiona przy diagnozowaniu zmian skórnych, pomaga w określeniu etiologii zmian – czy infekcja jest wywołana przez bakterie, grzyby, czy pasożyty.
Dzięki temu można szybko wdrożyć efektywne leczenie, lub przesłać materiał do dalszego badania (na przykład na posiew bakteriologiczny lub mykologiczny).
Jest dość tanim badaniem, jej koszt zwykle nie przekracza 150 złotych – jest to czasem zależne od ilości badanych szkiełek mikroskopowych.
Do pobrania materiału zwykle nie trzeba znieczulać pacjenta. Poza kilkoma wyjątkowymi sytuacjami (na przykład przy biopsji tru – cut) pobranie materiału jest praktycznie bezbolesne.
Wadą cytologii jest ograniczona możliwość pozyskania materiału przy diagnostyce zmian leżących w głębszych partiach organizmu.
Przy wykonywaniu biopsji narządów miąższowych lekarz musi mieć dużo szczęścia, aby udało mi się dostać do konkretnej zmiany, mimo wykonywania biopsji pod kontrolą USG.
W takich przypadkach lepszym rozwiązaniem jest histopatologiczna ocena wycinka narządu.
W przypadku pacjentów, którzy niecierpliwią się w trakcie pobierania materiału, uzyskana próbka może być niewystarczająca do oceny, lub mało reprezentatywna.
Drugą wadą cytologii jest czynnik ludzki.
Nie każdy lekarz jest specjalistą w ocenie cytologicznej zmian, niektóre zmiany bywają błędnie diagnozowane, przez co opóźniony jest proces leczenia pacjentów.
Wystarczy drobna pomyłka w czasie barwienia preparatu, lub zbyt grubo rozprowadzony na szkiełku materiał, aby komórki wyglądały zupełnie inaczej – to również może być przyczyną błędnego diagnozowania zmian.
Zagrożenia i skutki uboczne
Cytologia z materiału pozyskanego przez odcisk szkiełka lub wymaz, jest metodą praktycznie bezinwazyjną, nie trzeba zatem w specjalny sposób przygotowywać pupila do badania.
Nie niesie za sobą skutków ubocznych ani ryzyka.
Biopsja cienkoigłowa może być nieco nieprzyjemna dla zwierzęcia, ale nie bardziej niż zastrzyk.
W przypadku pobierania materiału metodą biopsji istnieje ryzyko przeniesienia komórek nowotworowych do tak zwanego kanału biopsji.
Jeśli jednak wynik badania wskazuje na zmianę nowotworową, miejsce po wkłuciu igły i tak jest usuwane chirurgiczne, zatem ryzyko wywołania przerzutów jest znikome.
Aby pozyskać materiał metodą biopsji gruboigłowej lub wycinka narządu, zwierzę musi być przygotowane do znieczulenia, wedle zaleceń lekarza prowadzącego.
Najczęściej jest to osiem godzin głodówki i badania krwi przed znieczuleniem, jednak przygotowanie może się różnić w zależności od stanu pacjenta.
Niejednokrotnie, lekarze słyszą od opiekunów “po co to ruszać”, “nie warto robić badań”, “po co męczyć psa lub kota”.
Diagnozowanie problemów metodą cytologii, nie jest męczące dla zwierzęcia, ani dla portfela właściciela, a potrafi przynieść odpowiedź na pytanie jak pomóc pupilowi.
Nie należy się bać wykonywania tego badania.
