Wielu właścicieli stara się zapewnić swojemu psu jak najlepsze warunki i zaspokoić jego wszystkie potrzeby. Jak to zrobić, skoro pies nie potrafi mówić? Wbrew pozorom nie jest to bardzo trudne, bo pies wyraża swoje potrzeby oraz emocje za pomocą mowy ciała. Dzięki uważnej obserwacji zachowania psa każdy właściciel zrozumie, co pupil chce mu przekazać. Służy mu do tego przede wszystkim ogon, sierść, uszy, postawa ciała oraz szczekanie. Bliski kontakt właściciela pozwoli mu nauczyć się właściwego odczytywania znaków wysyłanych przez psa, oczywiście potrzeba na to trochę czasu, ale warto, by zyskać wiernego przyjaciela. I co ciekawe, to pies szybciej uczy się mowy ciała niż jego pan. Po tonie głosu potrafi rozpoznać, w jakim jest nastroju, czy jest radosny, czy coś go gnębi. Choć psy nie myślą, lecz działają na zasadzie skojarzeń, to już mały szczeniak może nauczyć się rozpoznawać pojedyncze słowa i wykonywać proste komendy. Dorosły pies rozpoznaje od 100 do 350 słów, rekordzistą jest border collie, który potrafi zapamiętać ich aż 1000.

Ile wilka jest w naszych psach, czyli jak zmieniło się zachowanie udomowionych psów

Choć pies i wilk bardzo różnią się wyglądem, to bez względu na wielkość i rasę każdy pies jest wilkiem. Badania genetyczne dowiodły, że ich DNA różni się tylko 1%, stąd ich niektóre zachowania są bardzo podobne. Psy nadal lubią polować, gryźć, żuć i rozszarpywać, to naturalne potrzeby, których się nie wyzbyły. Wilki zostały udomowione ok. 15 000 lat temu i od tego czasu stale towarzyszą człowiekowi. Szczątki najstarszego udomowionego wilka znaleziono na terenie Indii, ale proces oswajania prawdopodobnie przebiegał równocześnie na różnych kontynentach. Nie da się dokładnie odtworzyć procesu udomowiania wilka, ale obie strony czerpały z tego korzyści. Wilki zjadały resztki pożywienia i oswajały się z człowiekiem, a ten zaczął wykorzystywać je podczas polowań i do obrony osady przed drapieżnikami. Wraz z upływem czasu człowiek nauczył się selekcjonować psy, które służyły mu podczas polowań pilnowania stad owiec i bydła. Stopniowo pies trwale związał się z człowiekiem. Relacja między psem a właścicielem oparta jest na prostych zasadach. Człowiek zapewnia pożywienie i dach nad głową, a pies odwdzięcza się przywiązaniem i wykonywaniem poleceń. W przypadku wilków takie zachowanie jest niemożliwe, jeżeli nawet zostaną oswojone, to nigdy nie będą służyły człowiekowi, a ich socjalizacja jest niemożliwa.

Charakter i cechy psów rasowych

Pierwsze selekcje psów prawdopodobnie miały miejsce wtedy, gdy człowiek życie koczownicze zamienił na osiadłe. Selekcji dokonywał głównie pod kątem użyteczności poszczególnych osobników, to oni zapoczątkowali poszczególne rasy. Przede wszystkim były to rasy myśliwskie, stróżujące, obronne oraz pracujące. Z biegiem czasu hodowcy zaczęli tworzyć zupełnie nowe rasy psów do towarzystwa i kierując się ich wyglądem, użyteczność i charakter zeszły na dalszy plan. Obecnie w FCI (Międzynarodowa Federacja Kynologiczna) zarejestrowanych jest ok. 380 ras, ale jeszcze wiele oczekuje na rejestrację. Różnią się one charakterem, wielkością oraz umaszczeniem i podzielone są na dziesięć grup. Z punktu widzenia właścicieli najbardziej użyteczny jest podział na:
- psy użytkowe,
- psy myśliwskie,
- psy ozdobne i do towarzystwa.
Podział ten uwzględnia predyspozycje poszczególnych ras (szybkość, tropienie, siła), charakter oraz wygląd. Psy użytkowe to przede wszystkim psy pasterskie (border collie, owczarki środkowoaustralijskie), stróżujące (owczarki niemieckie, rottweilery, dobermany), pracujące (zaprzęgowe, przewodnicy osób niepełnosprawnych oraz ratownicze), służbowe (pracujące w policji i służbach celnych). Psy te wykazują się niezwykłymi umiejętnościami, które doskonalone są w trakcie szkoleń. Wszystkie te rasy muszą wykazywać się brakiem agresji wobec człowieka i bezwzględnym posłuszeństwem. Psy myśliwskie to bardzo szeroka grupa skupiająca kilka ras (wyżły, psy gończe, płochacze, posokowce, norowce). Wyróżniają się doskonałym węchem, umiejętnością tropienia, wystawiania i aportowania zwierzyny. Psy ozdobne i do towarzystwa to w przeważającej mierze psy małe i miniaturki większych ras. Ich zadaniem jest towarzyszenie człowiekowi. Wśród psów do towarzystwa występują także przedstawiciele ras użytkowych i myśliwskich, które nie są szkolone do wykonywania konkretnych zadań, natomiast bardzo często są uczestnikami różnych wystaw. Niestety selekcja poszczególnych ras ma też swoje negatywne skutki. Hodowcy chcąc osiągnąć idealny wzorzec i płynące z tego zyski, ingerowali w wygląd i budowę psów. Zaowocowało to skłonnością niektórych ras do chorób o charakterze genetycznym. Wykątowane owczarki niemieckie mają skłonność do dysplazji stawów biodrowych i łokciowych, mopsy poprzez skrócenie kufy mają problem z oddychaniem i wypadaniem gałek ocznych, jamniki poprzez skrócenie kończyn cierpią na problemy z kręgosłupem. Odrębnym zagadnieniem są psy z pseudohodowli, które powinny być eliminowane z dalszego rozmnażania nie tylko ze względu na choroby genetyczne, ale także zmiany w charakterze.

Język ciała psa i szczekanie – co mogą nam powiedzieć?

Pies komunikuje się z człowiekiem i innymi psami za pomocą mowy ciała. Jej prawidłowe odczytanie odgrywa ważną rolę w nawiązywaniu wzajemnych relacji. Dzięki temu właściciel prawidłowo odczyta nie tylko aktualny nastój psa, ale także jego potrzeby. To bardzo ważne, ponieważ bardzo ułatwia proces socjalizacji pupila. Zrozumienie mowy ciała wymaga od właściciela dokładnej obserwacji własnego psa, bo merdanie ogonem może oznaczać radość, ekscytację, ale także frustrację. Większość dnia pies spędza w pozycji neutralnej, czyli leżącej, jego ciało jest rozluźnione, ale oczy bystro obserwują otoczenie. Czasami zdarzają się sytuacje, które wywołują u niego różnego rodzaju emocje, zarówno pozytywne, jak i negatywne. Wyraża je za pomocą mowy ciała. Objawem radości u psa jest przede wszystkim merdanie na boki uniesionym ogonem. Jego oczy mają radosny wyraz i są szeroko otwarte, bez widocznego białka. Jego ciało jest rozluźnione, porusza się na wyprostowanych łapach. Podekscytowany pies nie tylko radośnie merda ogonem, ale w ruchu jest całe jego ciało. Podskakuje, piszczy, radośnie szczeka, przysiada na przednich łapach. Najczęściej w ten sposób wyraża chęć zabawy lub wyjścia na spacer. Towarzyszy temu radosne szczekanie. Mową ciała pies potrafi także wyrażać emocje negatywne. Stres powoduje u niego napięcie całego ciała, porusza się skulony na przygiętych łapach, ciężko dyszy. Czasami kładzie się na brzuchu, warczy, pokazuje zęby. W ten sposób chce odstraszyć przyczynę stresu (może być nią człowiek lub inny osobnik). W sytuacjach zagrożenia pies czuje się zaniepokojony i agresywny. Najczęściej okazuje to głośnym szczekaniem, czujnością. Łeb ma pochylony, patrzy prosto w oczy agresorowi, nisko szczeka. Jego sierść zjeżona jest na szyi i karku. Jego ciało jest spięte i gotowe do skoku w każdej chwili. Prawidłowe odczytywanie mowy ciała pozwala właścicielowi porozumiewać się bez słów.

Przyczyny problemów behawioralnych u psów

Niewłaściwe zachowania psa w domu to najczęściej skutek błędów popełnianych przez człowieka. Przede wszystkim pies wymaga właściwej socjalizacji, czyli nauki zachowania w środowisku domowym i otoczeniu. W ramach socjalizacji uczy się wykonywania komend, zachowania w określonych sytuacjach oraz poprawnych relacji z człowiekiem i innymi zwierzętami. Socjalizacja wymaga od właściciela cierpliwości oraz konsekwencji. Nauka pożądanych zachowań to wielokrotne powtarzanie tych samych poleceń, np. siad, zostaw, szukaj. W trakcie nauki należy stosować wyłącznie bodźce pozytywne w postaci przysmaków, pochwał, głaskania. Czasami mimo właściwej socjalizacji, psy przejawiają niewłaściwe zachowania. Najczęściej jest to wynikiem długotrwałego stresu związanego z niewłaściwym traktowaniem, długiego pobytu w schronisku lub traumą spowodowaną np. śmiercią właściciela lub dotkliwym pogryzieniem przez inne psy.

Najczęstsze zaburzenia zachowań u psów

Błędy popełniane przez właściciela prowadzą do niewłaściwych zachowań psów, które utrudniają wzajemny kontakt i codzienne funkcjonowanie. Najczęściej niepożądane zachowania dotyczą:
- nieuzasadnionego i nadmiernego szczekania,
- niszczenia przedmiotów podczas nieobecności domowników,
- ciągnięcia na smyczy,
- sikania w domu,
- skakania na domowników i gości,
- agresji wobec innych zwierząt.
Tego typu zachowania wbrew pozorom nie są trudne do wyeliminowania, wystarczy wybrać dobre szkolenie, a potem utrwalać zachowania w domu. Bez utrwalania, pies powróci do wcześniejszych negatywnych zachowań.

Zachowanie psa - behawior

Czasami zdarza się, że mimo miłości właścicieli, odpowiedniej opieki, pies wykazuje niewłaściwe zachowania, które są bardzo uciążliwe. Najczęściej są to:
- agresja, w tym autoagresja,
- lęk separacyjny,
- lękliwość,
- kopografia.
Jeżeli tego typu zachowania nie są spowodowane błędami w szkoleniu i nie mają podłoża weterynaryjnego, to sygnał, że należy zwrócić się o pomoc do behawiorysty zajmującego się psami. To specjalista od psich zachowań uwarunkowanych otoczeniem naturalnym. To czasami ono jest źródłem niepożądanych zachowań psa, np. nadmiar bodźców, niewłaściwa dieta, obojętność domowników, złe doświadczenia.

Jak wygląda praca z behawiorystą i ile kosztuje?

Psi behawiorysta zajmuje się badaniem zachowań psów w ich codziennym otoczeniu, to dlatego nie idziemy na wizytę do behawiorysty do gabinetu, ale on przyjeżdża do domu. Na podstawie obserwacji zachowań psa może zdiagnozować problem i wskazać działania naprawcze. Obserwuje przede wszystkim reakcje psa na różnego rodzaju bodźce, zachowania domowników. Bardzo często okazuje się, że uciążliwe zachowanie psa spowodowane jest niewłaściwą dietą lub niewłaściwym ulokowaniem legowiska. Wymaga to niewielkich zmian. W przypadku lęku separacyjnego podpowie, jak przyzwyczajać psa do nieobecności właścicieli i jak zapewnić mu zajęcie w tym czasie. Większej pracy wymagają błędy w zachowaniu właścicieli, np. brak konsekwencji, nadmierne rozpieszczanie, pozwolenie na dominację psa. Behawiorysta pomoże także w rozwiązaniu problemów związanych ze spacerami, przede wszystkim z nadmiernym ciągnieniem na smyczy oraz nieuzasadnioną agresją wobec innych psów. W tym wypadku szkleniu poddawany jest nie tylko pies, ale także właściciele. Muszą nauczyć się szybkiego reagowania na zachowania psa, odwracania jego uwagi od sytuacji wywołujących stres lub agresję. Coraz większa ilość właścicieli, którzy nie radzą sobie z własnymi pupilami, sięga po pomoc behawiorystów. Koszty ich usług uzależnione są od wielkości miasta, konkurencji oraz umiejętności behawiorysty. Średnio można przyjąć, że wizyta konsultacyjna to koszt 200 zł. W jej cenie zawarta jest obserwacja psa oraz diagnoza psa. W zależności od potrzeb ceny kolejnych wizyt ustalane są indywidualnie. Bez względu na rasę i wielkość każdy pies może stać się wiernym i niekłopotliwym członkiem rodziny, który dostarczy domownikom wiele radości. Wymaga to jednak odpowiedniego postępowania opartego na cierpliwości i konsekwencji, ale pozbawionego agresji. Wybierając psa do domu, warto kierować się nie tylko jego wyglądem i panującą modą, ale przede wszystkim jego charakterem. Nie wszystkie psy nadają się do rodzin z małymi dziećmi, nie wszystkie nadają się także do mieszkań w blokach. Psy ras średnich i dużych wymagają minimum jednego długiego i intensywnego spaceru dziennie, jeżeli właściciel nie może im tego zapewnić, to lepszym rozwiązaniem będzie wybór psa rasy małej lub miniaturki. Wystarczą im trzy krótkie spacery wokół bloku, natomiast w domu muszą mieć zapewnione różne zabawki, które zaspokoją ich potrzebę aktywności fizycznej i emocjonalnej.