Herpeswirus u kota: objawy i leczenie [zalecenia weterynarza]

Koci katar jest bardzo częstym schorzeniem, występującym zwłaszcza u młodych kociąt, a także u zwierząt z współistniejącymi chorobami przewlekłymi lub leczonymi glikokortykosterydami.

Choroba jest powodowana przez kilka różnych patogenów, wywołujących różne objawy kliniczne o zmiennym stopniu nasilenia. Nie wszystkie patogeny, wywołujące koci katar, da się zupełnie zwalczyć – po przechorowaniu i wycofaniu głównych objawów klinicznych, schorzenie przechodzi w postać przewlekłą lub uśpioną (inaczej latnetną).

Do takich patogenów należy właśnie herpeswirus.

Jak wyglądają klasyczne objawy zakażenia herpeswirusem? Czy jest on groźny dla życia zwierząt? I czy każde zwierzę, które zetknęło się z herpeswirusem będzie wykazywało objawy kliniczne? Jak opiekować się kotem, u którego wystąpiły objawy choroby?

W poniższym artykule opiszę zakażenia herpeswirusem u kotów.

Przyczyna choroby

Herpeswirus jest drobnoustrojem często izolowanym z kociego ciała. Może zasiedlać różne jego obszary – nos, spojówki, nabłonek dróg oddechowych, ale także drogi rodne.

Do zakażenia dochodzi podczas kontaktu z chorym zwierzęciem, a zwłaszcza z jego wydzielinami z nosa, oczu, dróg oddechowych. Kocięta najczęściej zakażają się od swoich matek, w trakcie codziennych zabiegów pielęgnacyjnych. Patogen może zostać przeniesiony także na kocykach, legowiskach oraz rękach właściciela. Do zakażenia może także dojść podczas współdzielenia misek czy kuwety dla kota.

Najbardziej podatne na zakażenia są kocięta, około 3-8 tygodnia życia, zwierzęta chore przewlekle (nosiciele FIV, FeLV) oraz koty przebywające w dużych skupiskach zwierząt (hodowle zwierząt, schroniska).

Koty są atakowane przez koci herpeswirus typu 1, czyli FHV-1. Należy on do otoczkowych wirusów, zawierających DNA.

Patogen jest dość odporny na warunki środowiskowe, w niskich temperaturach, bez dostępu promieni światła, może zachować zdolność do zakażenia miesiącami. W wyższych temperaturach, powyżej 17 stopni, ginie w kilka minut. Jest jednak mało oporny na środki odkażające, używane do dezynfekcji i promienie UV.

Herpeswirus u kota objawy kliniczne

Dość rzadko herpeswirus występuje jako pojedynczy patogen, najczęściej infekcja przez niego wywołana jest dodatkowo wikłana przez chlamydie, kaliciwirus oraz różne bakterie, także florę fizjologiczną.

Do zakażenia i rozwoju objawów chorobowych dochodzi po 2-7 dniach od kontaktu z patogenem. Sama infekcja może trwać 10-14 dni, jednak powikłania po przebytej chorobie mogą trwać dłużej. U niektórych zwierząt objawy kliniczne mogą się nie rozwinąć – takie koty stają się bezobjawowymi siewcami.

Objawy kliniczne można podzielić na dwie, główne grupy – okulistyczne oraz koncentrujące się w układzie oddechowym, przy czym obie grupy mogą występować równocześnie.

Herpeswirus powoduje głównie zakażenia górnych dróg oddechowych. Wirus atakuje komórki nabłonka błony śluzowej jam nosowych, powodując wzmożoną produkcję śluzu, kichanie i silne podrażnienie.

Pojawia się wypływ z nosa, najpierw surowiczy, a później (po powikłaniu bakteryjnym) – ropny, lub śluzowo – ropny.

Dalszy rozwój choroby sprawia, że zakażeniem objęta zostaje jama ustna i gardło. Dziąsła stają się bolesne i obrzęknięte, tak jak tylna ściana gardła.

Czasami, na błonie śluzowej policzków, mogą pojawić się drobne, pęcherzykowate zmiany, wypełnione surowiczym płynem. Zmiany nie obejmują języka (w przeciwieństwie do kaliciwirozy).

Przełykanie sprawia sporo trudności, pojawia się bolesność całej jamy ustnej. Duża ilość wydzieliny w jamach nosowych oraz trudności w oddychaniu sprawiają, że węch kota znacznie się pogarsza.

Utrata węchu w połączeniu z bolesnością jamy ustnej sprawia, że kot nie chce jeść, niechętnie pije wodę, nie jest wcale zainteresowany przyjmowaniem pokarmu. W ciężkich przypadkach, choroba może prowadzić do wyniszczenia i śmierci zwierzęcia.

Innym objawem zakażenia herpeswirusem są infekcje i uszkodzenia w obrębie gałki ocznej, a więc:

• zapalenie spojówek,
• zapalenie rogówki,
• zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej,
• owrzodzenia gałki ocznej.

Początkowym objawem jest obrzęk spojówek i zwiększona produkcja łez – oczy stają się wilgotne, załzawione, zauważalne jest silne przekrwienie i rozpulchnienie spojówek. Może dochodzić do wysuwania się trzeciej powieki.

Kot może odczuwać światłowstręt, mruży oczy, unika wychodzenia na nasłonecznione miejsca.

W połączeniu z silnym obrzękiem i stale zwiększającą się ilością wydzieliny, może dochodzić do sklejania się powiek. Duża ilość wydzieliny oraz powikłania bakteryjne mogą prowadzić do owrzodzeń rogówki, a silny świąd tej okolicy, wywołany sklejającymi się powiekami, dużą ilością wydzieliny na rzęsach oraz rozpulchnieniem spojówek sprawia, że zwierzęta same uszkadzają gałkę oczną, pocierając łapkami oczy.

Zakażenie herpeswirusem jest szczególnie niebezpieczne u kotek hodowlanych, ciężarnych. Powoduje osłabienie funkcji łożyska, słabszy przepływ krwi przez łożysko, w efekcie może dochodzić do ronienia oraz zamierania zarodków wewnątrz macicy.

Kocięta, które przeżyją, rodzą się słabe, małe, wykazują słabe funkcje życiowe.

Bardzo często umierają we wczesnym wieku.

Są też podatne na wszelkie infekcje i zakażenia.

Czasami może dojść do tak zwanego samoograniczenia się choroby. Po około 10- 14 dniach od wystąpienia pierwszych objawów klinicznych, zaczynają one samoistnie ustępować.

Koty takie stają się nosicielami wirusa i każdy spadek odporności może spowodować nawrót objawów chorobowych. Objawy obejmują wtedy głównie obszary wcześniej zainfekowane (czyli jeśli infekcja dotyczyła głównie oczu – pojawi się wypływ z worka spojówkowego, jeśli dawała objawy ze strony układu oddechowego – kot może zacząć kaszleć).

Zakażenie latentne

Tak jak wspomniałam wyżej, nie zawsze po przechorowaniu kociego kataru udaje się zupełnie wyeliminować obecność herpeswirusa z kociego organizmu. Badania donoszą, że po przechorowaniu wirus zasiedla zwoje nerwu trójdzielnego, aż do końca życia kota u prawie 97% zakażonych zwierząt. Tylko około 3-8% zwierząt jest w stanie zupełnie zwalczyć drobnoustrój.

W bardzo wielu przypadkach choroba przechodzi w fazę utajoną, czyli zakażenie latentne. W trakcie zakażenia latentnego, zwierzę, przez całe swoje życie może wykazywać łagodnie wyglądające objawy kliniczne, albo okresowo, przy spadkach odporności, wywołanych na przykład silnym stresem, albo współistniejącą chorobą, wykazywać nieco silniej nasilone objawy chorobowe.

Najczęściej spotykanym objawem latentnego zakażenia herpeswirusem jest łagodne zapalenie dziąseł, bez widocznej przyczyny (brak osadu, kamienia nazębnego ani wad zgryzu, powodujących podrażnienie śluzówki dziąsła).

Oddech staje się nieświeży, kot niechętnie zjada suche pożywienie, może unikać gryzienia jedną, bardziej bolesną stroną jamy ustnej, unika też przyjmowania wody.

Spada jego masa ciała, dodatkowo kot wykazuje niechęć do pielęgnacji – jego sierść jest posklejana, matowa, pojawiają się kołtuny.

Stan ten może się pogłębiać, gdy na zębach odkłada się osad i kamień.

Herpeswirus może też wpływać na rozluźnienie więzadeł zębodołowych, a ciągły stan zapalny w jamie ustnej sprzyja rozwojowi nadżerek resorpcyjnych i rozwojowi chorób przyzębia. Jest do dość niebezpieczna sytuacja, ponieważ wielu opiekunów nie zwraca należytej uwagi na stan higieny jamy ustnej, a do lekarza zgłasza się dopiero, gdy objawy są naprawdę silnie wyrażone.

Wczesna interwencja stomatologiczna może natomiast wyhamować rozwój poważniejszych schorzeń.

Innym objawem zakażenia latentnego może być ciągły wypływ surowiczy z worka spojówkowego.

Po przechorowaniu kociego kataru bardzo często dochodzi do zmian w budowie gałki ocznej – pojawiają się zrosty spojówkowe, może też dojść do zwężenia kanalika nosowo – łzowego, lub zupełnej utraty jego drożności. Nadmiar łez nie odpływa prawidłowo z worka spojówkowego kanalikiem, co sprawia, że okolica powiek jest cały czas lekko wilgotna.

Sklejona i mokra sierść może wywołać odparzenia, a to z kolei stwarza świetne warunki dla rozwoju drobnoustrojów, które mogą wywołać stan zapalny skóry powiek i części twarzowej czaszki.

Herpeswirus u kota rozpoznanie

Diagnoza stawiana jest zwykle na podstawie dość charakterystycznych objawów klinicznych.

Z powodu rozpowszechnienia zakażeń bezobjawowych, nosicielstwo wirusa przez zdrowe koty oraz ograniczone siewstwo w niektórych fazach zakażenia, testy laboratoryjne są obarczone dużym ryzykiem wyników fałszywie dodatnich i fałszywie ujemnych. Jednak istnieją testy laboratoryjne, pozwalające na potwierdzenie zakażenia.

Do badań zazwyczaj pobierany jest wymaz ze spojówki w przypadku objawów okulistycznych, wymaz z nosa przy katarze, lub wymaz z dróg rodnych (w przypadkach ronień lub nieefektywnego krycia kotek hodowlanych). Pobieranie krwi i oznaczanie miana przeciwciał nie jest zalecanym badaniem – wynik fałszywie dodatni można uzyskać u kotów, które były regularnie szczepione.

Herpeswirus u kota leczenie

Ważnym aspektem leczenia jest odpowiednia wiedza na temat przebiegu infekcji. Leki stosowane w terapii mają za zadanie ograniczenie aktywności wirusa, a nie jego zupełną eliminację – jest to bowiem niemożliwe.

Leczenie opiera się na poprawie stanu zdrowia pacjenta, zmniejszeniu objawów klinicznych, nie da się jednak zupełnie wyleczyć zakażenia wywołanego przez herpeswirus.

Leczenie powinno obejmować przede wszystkim zahamowanie objawów klinicznych.

W przypadku wystąpienia głównie objawów okulistycznych, chore zwierzę powinno mieć wprowadzone preparaty w formie kropli, ograniczających ryzyko powikłań bakteryjnych. Okolica oczu powinna być objęta szczególną higieną – regularne stosowanie środków odkażających i usuwanie wszelkiej zalegającej wydzieliny jest kluczowe w ograniczeniu powikłań bakteryjnych.

Zalecane jest stosowanie preparatów nawilżających (herpeswirus powoduje upośledzenie funkcji komórek kubkowych w spojówce, zaburza to jakość filmu łzowego – oko nie jest odpowiednio nawilżane), najlepiej z kwasem hialuronowym lub pantenolem.

Przez cały czas leczenia kot powinien nosić kołnierz ochronny, aby nie spowodować mechanicznego uszkodzenia gałki ocznej ostrymi pazurami. Warto zaznaczyć, że czym często zwykły kołnierz nie jest wystarczający, koty szukają bowiem wystających elementów, kantów, rogów aby ocierać o nie swędzące oko. Konieczne jest wtedy zastosowanie specjalistycznego kołnierza okulistycznego, ze stelażem z przodu.

Po ustąpieniu nadmiernego łzawienia, ważna są regularne kontrole okulistyczne, aby upewnić się, że kanaliki nosowo – łzowe nie są zwężone ani niedrożne.

Groźnym powikłaniem po ustąpieniu objawów klinicznych jest symblepharon, czyli zrosty spojówek z rogówką, powiekami i twardówką. Uniemożliwiają one prawidłowe otwarcie powiek, zatykają kanaliki nosowo – łzowe, mogą też powodować zmętnienie rogówki a nawet perforację gałki ocznej.

W przypadku wystąpienia zrostu, można rozważać interwencje chirurgiczną i rozdzielenie połączonych tkanek, jednak zabieg ten obarczony jest dużym ryzykiem niepowodzenia – zrosty mogą się ponownie pojawić po zabiegu.

W przypadku wystąpienia objawów z układu oddechowego, ważne jest wprowadzenie antybiotyków ogólnych, aby ograniczyć powikłania bakteryjne infekcji.

Najczęściej używanymi preparatami są amoksycylina z kwasem klawulanowym lub tetracykliny. Ważne jest stosowanie środków rozrzedzających zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę, aby ułatwić jej odkrztuszanie oraz niesterydowych środków przeciwzapalnych, aby ograniczyć gorączkę. Bardzo pomocne bywają inhalacje z płynu fizjologicznego.

Ważne jest stosowanie leków przeciwwirusowych oraz wirusostatycznych, które obniżają aktywność wirusa w objętych zakażeniem tkankach.

Pozytywne efekty może przynieść także stosowanie środków podnoszących odporność (preparaty na bazie betaglukanu). W przypadku infekcji wirusowych zalecane jest stosowanie preparatów z lizyną.

Do namnożenia herpeswirusa niezbędna jest duża ilość argininy. Nie da się jednak ograniczyć jej spożywania. Lizyna konkuruje z argininą o miejsce w białkach, zatem codzienne jej stosowanie ogranicza namnażanie herpeswirusa.

Bardzo istotnym aspektem jest dokarmianie chorego zwierzęcia. Tak jak wspomniałam wyżej, chory kot ma dużo słabszy apetyt, z powodu bolesności jamy ustnej oraz osłabienia węchu. Karma dla kota walczącego z infekcją powinna być smakowita, podgrzana (a przez to bardziej aromatyczna) i mocno rozdrobniona, aby nie wymagała dużego angażowania aparatu żucia.

W przypadkach skrajnej niechęci do jedzenia zalecane jest karmienie przymusowe, najlepiej karmą wysokoenergetyczną. Należy kontrolować stopień odwodnienia kota i w razie potrzeby zastosować odpowiednią płynoterapię.

W leczeniu infekcji wywołanej przez herpeswirus bardzo istotne jest zapewnienie spokojnych warunków i zminimalizowanie stresu. Choroba uaktywnia się w chwilach stresu oraz spadkach odporności. Dla kotów szczególnie wrażliwych, na czas terapii zaleca się wprowadzenie obroży feromonowej, lub preparatów uspokajających.

Zapobieganie chorobie

Aby zapobiec zakażeniu należy przestrzegać regularności szczepień. Niestety, nawet przechorowanie infekcji, nie chroni przed ponownym zakażeniem -w przypadku infekcji wywołanej przez herpeswirus, bardzo istotna jest odpowiedź komórkowa i odporność miejscowa błon śluzowych, a u części kotów – ozdrowieńców brak nawet przeciwciał w surowicy.

Tak jak wspomniałam wyżej, wirus może powodować także zakażenia latentne. Młode kocięta powinny być zaszczepione w 9 tygodniu życia. Szczepienie kota powinno być powtórzone po 3-4 tygodniach. Jeśli kocię dorastało w środowisku, w którym występowały zakażenia herpeswirusem, szczepienie należy dodatkowo powtórzyć w 6-7 miesiącu życia. Szczepienia przypominające powinny być przeprowadzane raz do roku. W szczepionkach obecny jest żywy, atenuowany (czyli unieszkodliwiony) wirus, dlatego nie zaleca się rutynowego szczepienia kotek ciężarnych.

W celu ograniczenia szerzenia zakażeń w hodowlach, zaleca się, aby kotki odchowywały kocięta w odizolowanych od reszty stada pomieszczeniach. Ogranicza to stres u matki oraz ilość patogenów w bezpośrednim otoczeniu młodych zwierząt. Ograniczenie kontaktu powinno trwać aż do zaszczepienia młodych zwierząt.

Ważnym aspektem profilaktyki jest ograniczenie stresu u kotów w starszym wieku, lub takich, które mają osłabioną odporność (na przykład nosicieli wirusa FeLV i FIV). Jeśli zbliża się jakiś moment stresu w życiu kota, na przykład wyjazd opiekunów i opieka obcej osoby, warto wzmocnić kocią odporność, podając przez 2-3 tygodnie preparaty z beta glukanem, lub lizyną.

Tak jak wspomniałam, pomocne bywa stosowanie preparatów wyciszających lub feromonowych. Przy wprowadzaniu nowych zwierząt do stada kotów, należy zastosować 2 tygodniowy okres kwarantanny.