Przełyk olbrzymi u psa: objawy i leczenie [Lek wet Katarzyna Hołownia]

Choroby przewodu pokarmowego to chyba najczęstsza przyczyna wizyt w gabinecie lekarskim. Zatrucie pokarmowe, wymioty, zaburzenia w trawieniu czy też alergie pokarmowe – nie znam lekarza, który nie zetknąłby się z tymi problemami przynajmniej raz dziennie.

Choroby związane z przełykiem są jednak dużo rzadsze – owszem, występują zaburzenia w przełykaniu, albo w motoryce przepływu treści przez przełyk, jednak nie zdarzają się aż tak często jak wymienione przeze mnie wyżej jednostki chorobowe.

Ciekawą jednostką chorobową, która dotyczy tego narządu jest przełyk olbrzymi.

Przełyk psa

Sam przełyk jest rurowatym narządem. Jego zadaniem jest przetransportowanie wstępnie opracowanego w jamie ustnej kęsa do żołądka. Przełyk ma trzy warstwową budowę i tworzy go błona śluzowa, błona podśluzowa, błona mięśniowa oraz błona zewnętrzna.

W zależności od rasy, wielkości i wieku psa przełyk może mieć od kilku do kilkudziesięciu (nawet ok 60cm u ras dużych) centymetrów długości. Przełyk dzielimy na trzy części:

• szyjną,
• piersiową (która jest najdłuższa),
• brzuszną.

Przełyk zaczyna się zwieraczem górnym a zakończony jest zwieraczem dolnym i uchodzi do wpustu żołądka.

Zaburzenia funkcjonowania przełyku mają zwykle kilka przyczyn. Zaburzenia wynikające ze zmian morfologicznych, czyli wymienione przeze mnie stany zapalne, mogą być wywołane przez:

• zbyt twardą treść pokarmową,
• infekcje bakteryjne,
• infekcje wirusowe,
• ciało obce,
• obecność rozrostów nowotworowych, wywodzących się z jednej z warstw budujących narząd.

Zaburzenia w pracy przełyku mogą być spowodowane zmianami ułożenia narządu – gdy w klatce piersiowej znajdują się rozrosty nowotworowe, gdy odma powoduje zapadnięcie jednego płuca, gdy dochodzi do przepukliny przeponowej.

Dysfunkcje czynnościowe narządu wywołane są przez zaburzenia w motoryce przełyku, zmiany szerokości światła narządu lub refluks, czyli zarzucanie treści żołądka. W poniższym artykule postaram się przybliżyć zagadnienie przełyku olbrzymiego u psów, zaliczanego do dysfunkcji czynnościowych.

Czym jest przełyk olbrzymi?

Przełyk olbrzymi jest rozszerzeniem narządu, jego deformacją, wraz z zanikiem motoryki w danym odcinku narządu. Rozszerzenie najczęściej wynika z zaburzeń motoryki mięśni budujących przełyk.

Jedzenie gromadzi się w danym fragmencie przełyku, rozszerza go i nie może być przetransportowane do dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Zalegający w przełyku pokarm uciska na błonę śluzową, powoduje miejscowe zaburzenia w jej ukrwieniu.

Bakterie zawarte w kęsach powodują rozkładanie się zalegającego w przełyku pożywienia, co sprzyja rozwojowi infekcji w miejscu, gdzie przełyk stracił swoją funkcjonalność.

Te mechanizmy predysponują do zaniku warstwowości ściany, jej ścieńczenia i zwiększonej podatności na urazy i rozerwanie. Przełyk olbrzymi może występować jako osobna jednostka chorobowa, ale może też być tylko objawem innych schorzeń.

Przyczyny i predyspozycje wystąpienia przełyku olbrzymiego u psa

Tak jak wspomniałam, przełyk olbrzymi może być rozpatrywany jako osobna jednostka chorobowa jednak bardzo często jest tylko i aż objawem innych, poważnych schorzeń. Może dotyczyć całego narządu, we wszystkich jego częściach, może też występować tylko w określonym, niewielkim fragmencie.

Wrodzony przełyk olbrzymi

Jest to wada wrodzona. Uważa się, że przyczyną wystąpienia tego schorzenia jest deformacja włókien nerwowych, odpowiadających za unerwienie przełyku. Inna teoria mówi o zaburzeniach w budowie mięśni, odpowiadających za kurczliwość przełyku.

Może dotyczyć całego miotu, lub pojedynczych szczeniąt w miocie. Zwierzęta, których połączenie w parę spowodowało narodziny szczeniąt dotkniętych wrodzonym przełykiem olbrzymim, nie powinny być więcej wykorzystywane do rozrodu w tym połączeniu.

Do wystąpienia tego schorzenia szczególnie predysponowane są:

• sznaucery miniaturowe,
• owczarki niemieckie,
• dogi niemieckie,
• dalmatyńczyki.

Nabyty idiopatyczny przełyk olbrzymi

Nabyty idiopatyczny przełyk olbrzymi dotyczy wszystkich ras psów, zarówno małych jak i dużych, w każdym wieku.

Jak sama nazwa mówi, przyczyna nie została jeszcze poznana. Może to mieć związek z postępującą demielinizacją i upośledzeniem funkcjonalności włókien nerwowych, zaopatrujących przełyk.

Niewykluczone, że schorzenie powiązane jest ze stopniowym uszkodzeniem jego ściany, spowodowanym na przykład ciągłym mechanicznym drażnieniem.

Tak jak wspomniałam, mechanizm występowania tego schorzenia nie jest do końca poznany, jednak nie towarzyszą mu żadne inne schorzenia.

Nabyty wtórny przełyk olbrzymi

Nabyty wtórny przełyk olbrzymi występuje jako objaw wielu innych jednostek chorobowych, takich jak na przykład:

• grasiczak,
• guzy w śródpiersiu,
• powiększone węzły chłonne śródpiersiowe,
• nosówka,
• tężec,
• zwyrodnienia mięśni,
• zapalenia skórno – mięśniowe (występujące u owczarków szkockich collie i owczarków szetlandzkich),
• uszkodzenia nerwu błędnego,
• zwężenia i zrosty przełyku,
• stany zapalne przełyku,
• zatrucia metalami ciężkimi,
• schorzenia endokrynologiczne,
• obecność ropni i ziarniniaków w świetle narządu,
• zwężenie odźwiernika.

Również i w tym wypadku predysponowane są psy w różnym wieku i różnych ras, jednak szczególnie często przełyk olbrzymi tego typu dotyczy:

• golden retriverów,
• owczarków niemieckich,
• dogów niemieckich.

Przełyk olbrzymi u psa objawy

Głównym objawem klinicznym wskazującym na schorzenia dotyczące przełyku jest ulewanie treści pokarmowej.

Należy odróżnić ulewanie od wymiotów – wymioty są aktywnym procesem, w który zaangażowana jest cała tłocznia mięśni brzucha, są poprzedzone nudnościami. Treść wymiocin ma niskie pH, związane z obecnością soku żołądkowego.

Ulewanie jest bierne, bez udziału mięśni brzucha, nie występują w nim nudności, a dochodzi do niego najczęściej, gdy pies kładzie się lub pochyla. Treść ulana ma neutralne pH, jest zdecydowanie mniej płynna niż wymiociny.

Pozostałe objawy, które mogą wskazywać na obecność przełyku olbrzymiego nie są aż tak charakterystyczne jak ulewanie:

• nieświeży zapach z jamy ustnej,
• częste odbijanie się gazów po posiłkach,
• trudności w przełykaniu,
• niechętne przyjmowanie pokarmów,
• odwodnienie psa.

Psy cierpiące z powodu przełyku olbrzymiego dość rzadko się wypróżniają, a ich odchody są bardzo małe, twarde i zwarte (ponieważ tylko niewielka część spożywanych posiłków przechodzi do dalszych partii przewodu pokarmowego).

Młode zwierzęta, dotknięte tym schorzeniem, zdecydowanie gorzej przybierają na masie i rozwijają się, są słabe i mało ruchliwe. Może być także zauważalna wydzielina wydobywająca się z nosa, zawierająca fragmenty ulanego pokarmu z ropną domieszką.

Powikłaniem przełyku olbrzymiego jest bardzo często zachłystowe zapalenie płuc.

Ulewana treść zamiast przedostać się do jamy ustnej, trafia do dróg oddechowych. Jest to bardzo groźna sytuacja, która zwykle kończy się zgonem zwierzęcia, ponieważ proces ten bardzo trudno jest opanować lekami.

Objawami w takim przypadku, oprócz wyżej przeze mnie wymienionych, jest dodatkowo:

• bardzo wysoka temperatura wewnętrzna ciała,
• kaszel,
• ropna wydzielina, którą pies może odkrztuszać.

Oddechy stają się głośne, bulgoczące, pies ma wszelkie objawy duszności – stoi z pochyloną głową, wyciągniętą szyją i rozstawionymi szeroko kończynami, walcząc o każdy oddech.

Najcięższym powikłaniem w przypadku przełyku olbrzymiego, jest jego perforacja i rozlanie się zalegającej, gnijącej treści po wnętrzu klatki piersiowej. Dochodzi wtedy do szybkiego, gwałtownego pogorszenia się samopoczucia pupila.

Może rozwinąć się odma, sepsa, wstrząs.

Szybko dochodzi do śmierci pupila.

Możliwości diagnostyczne

Objawy kliniczne w przypadku choroby wrodzonej są dość charakterystyczne i mogą nasunąć rozpoznanie.

W przypadku, gdy przełyk olbrzymi jest jedynie objawem, choroby współistniejące również mogą dać wskazówkę, co do jego obecności. Należy jednak zawsze potwierdzić diagnozę odpowiednimi badaniami obrazowymi.

Najczęściej zlecanym badaniem w celu potwierdzenia obecności przełyku olbrzymiego jest zdjęcie RTG. Przełyk, zwykle bardzo słabo widoczny bez użycia środka kontrastowego, jest doskonale zauważalny, dzięki zalegającej w nim treści pokarmowej, obecności gazu i resztek jedzenia.

Rozpoznanie może też nasunąć wygięcie tchawicy, lub obecność innych tworów w klatce piersiowej (na przykład guzów nowotworowych, ropni).

Jeśli przełyk nie jest dobrze widoczny, należy rozważyć podanie środka kontrastowego, mając na uwadze ryzyko zachłyśnięcia preparatem. Preparat kontrastowy przylega do ściany przełyku, bardzo dobrze go uwidacznia, jednocześnie pozwalając na ocenę, jak bardzo narząd jest rozszerzony oraz jak duże jest zwężenie lub deformacja, która spowodowała dysfunkcje przełyku.

Innym badaniem, które może dać potwierdzenie rozpoznania jest endoskopia przełyku. Badanie to wykonywane jest w znieczuleniu ogólnym pacjenta, dlatego na jego podstawie nie można postawić ostatecznej diagnozy – środki używane w premedykacji oraz indukcji znieczulenia powodują znaczne rozluźnienie mięśni, wykonując to badanie u zdrowego zwierzęcia można odnieść wrażenie, że światło przełyku jest poszerzone. Widoczne w trakcie badania zalegające kęsy pokarmu mogą stanowić potwierdzenie diagnozy.

W badaniu krwi, które zawsze warto wykonać, w przypadku przełyku olbrzymiego brak charakterystycznych odchyleń. Z powodu stanu zapalnego, który wywołuje zalegająca treść, można zauważyć podniesienie ilości białych krwinek.

Brak dostatecznego odżywienia zwierzęcia (spowodowana zaburzeniami w przesuwaniu treści pokarmowej) może spowodować rozwój anemii, a w badaniu biochemicznym – obniżenie poziomu białka, albumin, kreatyniny i mocznika.

Przełyk olbrzymi u psa leczenie

W przypadku wrodzonego i idiopatycznego przełyku olbrzymiego stosowane jest głównie leczenie objawowe.

Podawanie leków, zwiększających motorykę przewodu pokarmowego (na przykład metoklopramid, cizaprid), może przynieść poprawę stanu zwierzęcia.

Ważne jest podawanie środków działających osłonowo na przewód pokarmowy (ich głównym składnikiem jest sukralfat), aby uniemożliwić lub ograniczyć rozwój stanu zapalnego. Leczenie wspomagające powinno być dostosowane do stanu zwierzęcia. W przypadkach wystąpienia zapalenia przełyku należy koniecznie dobrać odpowiedni antybiotyk i leki przeciwzapalne.

W przypadku, gdy przełyk olbrzymi wystąpił jako objaw choroby, należy usunąć przyczynę pierwotną, jaka go wywołała. Leczenie choroby podstawowej wpłynie na komfort zwierzęcia i usprawni terapię przełyku olbrzymiego.

Bardzo ważnym elementem terapii jest dobór odpowiedniego sposobu żywienia zwierzęcia.

Przede wszystkim karma dla psa powinna być rozdrobniona, najlepiej zmiksowana, z dużym dodatkiem wody – konsystencja posiłku powinna przypominać rzadki budyń. Porcje jedzenia powinny być dość niewielkie, przyjmowane w pozycji maksymalnie pionowej – miska powinna być ustawiona na dużym podwyższeniu, a w przypadkach dużego rozszerzenia warto rozważyć postawienie pupila na tylnych kończynach po posiłku (przez 10 – 15 minut), aby wspomóc przesuwanie treści siłą grawitacji.

Woda również powinna być przyjmowana małymi porcjami.

Rokowanie

Rokowanie zależy od rodzaju schorzenia – w przypadku idiopatycznego przełyku olbrzymiego jest niekorzystne. W pozostałych przypadkach jest bardzo ostrożne.

Ważne jest szybkie zdiagnozowanie zwierzęcia i wprowadzenie odpowiedniej terapii. W przypadku wtórnego przełyku olbrzymiego, na rokowanie ma wpływ choroba pierwotna. Niestety, przełyk olbrzymi jest deformacją narządu – zwierzęta dotknięte tym schorzeniem wymagają ogromnego zaangażowania opiekuna i muszą być pod specjalnym nadzorem lekarza weterynarii do końca swojego życia.