Duszność u psa i kota: przyczyny i leczenie chorób których jest objawem

Duszność u psa i kota to przykład niepokojącego objawu chorobowego, którego nigdy nie powinniśmy bagatelizować.

Klinicznie zdrowy organizm nie wykazuje żadnych objawów chorobowych, które niepokoiły by właściciela a jego zachowanie nie odbiega od ogólnie przyjętej normy dla danego gatunku.

Każdy objaw chorobowy bez względu na jego nasilenie powinien być szybko powodem konsultacji weterynaryjnej i żadnego z nich nie wolno bagatelizować.

Lepiej bowiem zostać uspokojonym w trakcie badania w lecznicy niż przeoczyć nawet wydawałoby się niegroźny symptom świadczący o rozwijającej się poważnej patologii.

W medycynie weterynaryjnej podobnie jak w ludzkiej objaw szybciej zauważony może prowadzić do wcześniejszego postawienia trafnej diagnozy a to jak dobrze wiemy pozwala wdrożyć skuteczniejszą terapię prowadząca do pełnego wyleczenia lub złagodzenia samopoczucia zwierzęcia.

Wiele chorób zaczyna się też niewinnie i nie od razu przebiega wśród typowych, charakterystycznych objawów na podstawie których postawimy bezbłędną diagnozę i wdrożymy stosowne leczenie.

Stąd każdą zmianę zachowania naszego pupila powinniśmy traktować bardzo poważnie i jak najszybciej udać się do lecznicy w myśl zasady, że “lepiej zrobić więcej niż trzeba ażeby później nie żałować, kiedy jest za późno”.

Wielokrotnie pracując w lecznicy spotkałem się z sytuacją gdy telefonujący właściciel zwierzęcia opisuje objawy i pyta:

“Czy musi być natychmiast czy może trochę poczekać?”.

Odpowiedź w tej sytuacji nasuwa się sama i jest oczywista.

Tak naprawdę potrzeba ogromnej wiedzy, doświadczenia klinicznego i sporej intuicji aby ponosząc pewne ryzyko można stwierdzić “czekamy do jutra, może przejdzie”.

Zdecydowanie bezpieczniej od razu zaprosić pacjenta na badanie i w trakcie jego uspokoić właściciela lub rozpoznać chorobę i wdrożyć leczenie.

Pewne jednak objawy powinny od razu, bez chwili wahania i wątpliwości skierować nasze kroki natychmiast do lekarza weterynarii, gdyż odwlekanie wizyty może skończyć się tragicznie w krótkim czasie i nasz pupil nie doczeka do wizyty dnia następnego.

Tak dzieje się w wielu sytuacjach gdy absolutnie nie można czekać, pozwalając zwierzęciu niepotrzebnie cierpieć.

Jako doskonały przykład takiej patologii niech posłuży nam objaw duszności czyli patologii powszechnie kojarzonej z chorobami układu oddechowego.

Zatem przyjrzyjmy się różnym stanom chorobowym, przy których występuje wspomniana już duszność i wyjaśnijmy sobie jasno dlaczego nie warto czekać z pomocą. W przypadku bowiem tego objawu zwlekanie z interwencja może szybko zakończyć się tragicznie.

Co to jest duszność u psa/kota?

Duszność zwana po łacinie dyspnoe jest indywidualnym, subiektywnym odczuciem braku tchu, powietrza, trudnością w oddychaniu, która pojawia się w sytuacji nieadekwatnej do wysiłku fizycznego.

Może pojawiać się nawet w zupełnym spoczynku, kiedy organizm nie wykonuje żadnego ruchu.

Jest ona często połączona z dużym wysiłkiem mięśni oddechowych.

Inaczej określana jako odczucie “głodu powietrza” lub “krótkiego oddechu”.

Jak zauważy spostrzegawczy Czytelnik nie jest określeniem najbardziej trafnym w stosunku do zwierząt, które przecież nie umieją nam opowiedzieć o swoich odczuciach, czy trudnościach w oddychaniu.

Duszność zatem jest zaburzeniem oddychania wyraźnie widocznym będącym wyrazem niewydolności właściwej wentylacji prowadzącej do zaburzeń utlenowania krwi.

Z pojęciem duszności nieodłącznie związane są takie określenia jak tachypnoe czyli większa od prawidłowej częstotliwość oddechów (wzrost częstości oddechów), hiperwentylacja czyli oddychanie przewyższające zapotrzebowanie metaboliczne, zmniejszające stężenie dwutlenkiem węgla.

W efekcie istnienia duszności organizm będzie miał dostarczane zbyt mało tlenu do komórek a tym samym upośledzone zostanie wydalanie dwutlenku węgla.

Zaburzeniom ulegną więc podstawowe procesy fizjologiczne toczące się w każdej komórce organizmu.

Duszność jak zatem łatwo się domyślić będzie zawsze poważnym zagrożeniem dla życia i zdrowia ustroju i w związku z tym nigdy nie powinna być bagatelizowana.

Nie tylko z powodu ogromnego dyskomfortu zwierzęcia ale także a może przede wszystkim z powodu potencjalnym zagrożeń chorobowych i ich ewentualnych skutków nie możemy pozwolić aby zwierzę ją odczuwało.

Nie każdy przyspieszony oddech czy “łapanie powietrza” od razu musi oznaczać duszność o czym warto już na wstępie sobie jasno powiedzieć.

Pies szybciej oddychający po intensywnym wysiłku fizyczny, biegu, długim pobycie na spacerze z aportowaniem, po treningu będzie szybciej oddychał co oczywiste ale dość szybko wróci do prawidłowego oddychania po krótkotrwałym odpoczynku.

Wówczas nie mówimy o duszności a stan poddanego intensywnej pracy psa jest w pełni naturalny.

Jeśli natomiast po przejściu kilku kroków nasz pupil nie ma siły aby iść dalej a przy tym łapie powietrze to wyraźny sygnał świadczący o patologii, który pilnie powinien zmusić nas do diagnostyki i pomocy.

Duszności czy przyspieszonych oddechów nie wolno mylić z ziajaniem, które jest naturalnym mechanizmem termoregulacyjnym organizmu pozwalającym na utratę ciepła z ustroju powstałego na skutek wysiłku.

Pamiętajmy, że w warunkach fizjologicznych pies oddycha przez nos lub jamę ustną a kot wyłącznie przez nos, zatem oddychanie z otwartym pyszczkiem zawsze jest patologią u tego gatunku (koty).

Z punktu widzenia laika duszność wiąże się z dużym wysiłkiem zwierzęcia podczas oddychania stąd inne określenia tego stanu jako zwiększony wysiłek oddechowy lub hiperpnoe.

Duszność z całą pewnością jest stanem dużego obciążenia dla organizmu a szczególnie jego mięśni oddechowych i wymaga dużego wydatku energii. Jest też ogromnym stresem nie tylko dla pacjenta niemogącego złapać powietrza ale też dla jego właściciela, który wpadając niejednokrotnie w panikę nie wie jak pomóc szybko swemu podopiecznemu.

Pojęciem, które warto przybliżyć opisując duszność jest też termin ortopnoe czyli takie zaburzenie oddychania, duszność zmuszająca cierpiące zwierzę do przyjęcia określonej, ulgowej pozycji ciała ułatwiającej oddychanie (o czym dalej).

Rodzaje duszności u zwierząt

Z klinicznego punktu widzenia wyróżniamy duszność:

• wdechową,
• wydechową,
• mieszaną.

Duszność wdechowa przebiega z przedłużeniem fazy wdechowej i mogą jej towarzyszyć świsty i charczenia.

Co ważne jej wystąpienie wskazuje na istnienie patologii np. zwężenia w obrębie górnych dróg oddechowych a więc poza narządami klatki piersiowej.

Zmiany patologiczne obecne w górnych drogach oddechowych prowadzą do wystąpienia szmeru oddechowego określanego jako stridor, a zaburzenia przepływu powietrza przez jamę nosową i gardło przejawiają się chrapliwym szmerem określanym jako stertor.

Duszność wydechowa mogąca przebiegać ze szmerami tchawiczymi lub bez nich poznajemy po wydłużonej fazie wydechu a czasem tzw dwutaktowości wydechu (przed skurczem mięśni brzucha ściana brzucha porusza się wpierw na zewnątrz).

Taka duszność pojawi się w patologiach zlokalizowanych w dolnych drogach oddechowych.

Powietrze zatrzymane w płucach pobudza stosowne receptory co przekłada się na wydłużenie fazy wydechu.

Te zaburzenia nie dotyczą bezpośrednio pęcherzyków płucnych i upośledzonej wymiany gazowej a pojawiają się choćby w nowotworach, zapaści tchawicy czy astmie kotów.

I wreszcie mieszany typ duszności czyli duszność wdechowo- wydechowa przebiegająca z przyspieszonym oddychaniem, poszerzeniem klatki piersiowej i małą objętością oddechową zwana też dusznością restrykcyjną; występuje przy wielu patologiach zlokalizowanych nie tylko na terenie klatki piersiowej o czym nieco dalej.

Tak w dużym skrócie moglibyśmy podzielić poszczególne typy duszności, co jednak rzadko jest rozróżniane przez samych opiekunów zwierząt stąd choćby wskazana jest zawsze wizyta w lecznicy.

Rozpoznanie bowiem danego rodzaju duszności zawęża późniejszą diagnostykę.

Objawy kliniczne duszności

Duszność jak wiemy jest odczuciem subiektywnym stąd chcąc ją stwierdzić u naszych podopiecznych musimy bacznie się im przyglądać wychwytując czasem subtelne zmiany ich zachowania.

Zwierzęta bowiem nie powiedzą nam o swoich trudnościach związanych z pobieraniem powietrza ale bardzo często poprzez swoją postawę i objawy to zamanifestują. Stąd konieczność znajomości objawów związanych z występująca dusznością.

Pies lub kot wykazujący trudności w oddychaniu może przyjmować specjalne postawy ulgowe dzięki, którym choć w pewnym stopniu będzie mu łatwiej oddychać.

Zwierzęta z dusznością stoją z odwiedzionymi łokciami, siedzą, unikają wysiłku fizycznego zwiększającego zapotrzebowanie na tlen i mają często wyciągniętą szyję.

Mogą też leżeć na mostku.

Przyjmując postawy ulgowe bardzo niechętnie je zmieniają co wiąże się oczywiście z nasileniem duszności i dyskomfortem.

W trakcie duszności zwierzęta oddychają przez jamę ustną.

Duszność może przebiegać z przyspieszeniem oddechu (np. powyżej 30 na minutę) lub z ich pogłębieniem.

Zwierzęta z dusznością cofają kąciki ust, wydymają policzki, oddychają jamą ustną. Wyrażają swoim wyglądem lęk i niepokój wiążący się z przymusem utrzymania ciągle pozycji ulgowej a więc np. stojącej.

Unikają zmiany pozycji i jakiegokolwiek ruchu, który zwiększyłby ich zapotrzebowanie oddechowe.

Przyjmowanie pozycji ulgowych czyli wspomnianego już ortopnoe świadczy o bardzo nasilonej patologii i raczej zaawansowanej duszności.

Cierpiący pies czy kot do oddychania angażuje wszelkie możliwe mięśnie a więc piersiowe i brzuszne aby tylko poprawić sobie oddychanie.

Wybieranie pozycji wymuszonych ułatwiających oddychanie w przypadku duszności nie musi wiązać się wyłącznie z pozycja stojąca ale też czasem mostkową czy siedzącą.

Niedobór powietrza prowadzi do zasinienia dostępnych błon śluzowych, które mogą przyjmować barwę niebiesko czerwona lub bladoniebieską.

Konsekwencją duszności może więc być sinica czyli niedostateczne utlenowanie krwi w płucach.

W trakcie trwania duszności słyszymy też świsty i dźwięki, które nawet przez laika nie są uznawane za prawidłowe.

Zwierzę w stanie silnej duszności często jest osłabione czy wręcz wycieńczone.

Tak naprawdę zwierzę z dusznością na pierwszy rzut oka wygląda na chore, niejednokrotnie będące w ciężkim stanie choć czasem szczególnie u kotów mimo ciężkich zaburzeń oddychania objawy mogą być niezbyt silnie wyrażone.

Rozpoznanie duszności, diagnostyka różnicowa

Rozpoznanie duszności a właściwie jej przyczyn u zwierzęcia tylko z pozoru może być proste, musimy bowiem pamiętać o wszelkich zaburzeniach oddechowych, które mogą być pomylone i zaliczone do duszności.

Oczywiście z uwagi na mnogość potencjalnych przyczyn mogących wywoływać duszność powinniśmy wdrożyć jak najbardziej skuteczną diagnostykę w celu wykrycia potencjalnej przyczyny duszności, mając na uwadze że niektóre z nich wymagają bardzo szybkiej interwencji.

Diagnostyka będzie się więc opierała na tych wszystkich metodach stosowanych w rozpoznawaniu chorób układu oddechowego, krwionośnego czy choćby krwi.

Każde rozpoznania rozpoczynamy więc od wywiadu ukierunkowanego na poznanie potencjalnej przyczyny duszności.

Rozmowa z opiekunem zwierzęcia pozwoli poznać historię chorowania zwierzęcia, stosowane leki, choroby współistniejące, urazy, wypadki itd.

W sytuacji silnej duszności powinniśmy równolegle wdrożyć leczenie objawowe przynoszące ulgę w oddychaniu (wywiad nie może być zbyt długi, a zwierzę cierpieć).

Następnie przystępujemy do dokładnego badania pacjenta (pełne badanie lekarskie- np. osłuchiwanie, temperatura, dostępne węzły chłonne, wygląd błon śluzowych, ruchy klatki piersiowej itd) i wykonywania wszelkich koniecznych badań dodatkowych, do których z całą pewnością możemy zaliczyć oraz wszelkie badania dodatkowe (badania krwi, badania obrazowe w tym RTG czy USG, badania endoskopowe – rynoskopię, bronchoskopię) czy echo serca.

Oceniamy oddychanie skupiając się na częstotliwości oddechów, głębokości, regularności, równomierności, typie oddychania (piersiowy, brzuszny), ocenie wdechu i wydechu.

Oceniamy nieprawidłowe odgłosy oddechowe jeśli występują (szmery, dyszenie, sapanie, rzężenie, charczenie).

Ocenę oddychania jeśli pozwala na to stan pacjenta wykonujemy w spoczynku i po wysiłku.

Pamiętajmy, że duszność towarzysząca danej jednostce chorobowej będzie przebiegała z równoległymi objawami dotyczącymi danej części układu oddechowego lub innego narządu.

Przykładowo w chorobach tchawicy stwierdzimy szczekający, głośny kaszel, wywoływany przez omacywanie krtani, duszność spoczynkowa lub wysiłkową ze świszczącymi szmerami oddechowymi a w chorobach nosa:

• nieprawidłowy wypływ wydzieliny,
• kichanie,
• tarcie nosa o przedmioty lub kończyny,
• zmiana obrysu nosa,
• deformacje czy objawy bólowe przy omacywaniu.

Wszelkie badania wykonujemy w miarę możliwości po ustabilizowaniu pacjenta aby nasze interwencje, zmiany pozycji nie spowodowały nasilenia duszności i niepokoju zwierzęcia.

Przeprowadzana badania zawsze powinny być dopasowane do jednostki chorobowej którą podejrzewamy stąd nie sposób wszystkich opisać szczegółowo w tym zbiorczym artykule.

Ustalenie zaś przyczyny duszności wydaje się sprawą kluczową, gdyż od tego zależy leczenie przyczynowe.

Przykładowo rozpoznanie zespołu psów krótkoczaskowych poprzez odpowiednie leczenie chirurgiczne pozwala na eliminację duszności, wprowadzenie leków bakteriobójczych pozwala opanować zapalenie płuc, a usunięcie ciała obcego czy polipa eliminuje niedrożność w obrębie górnych dróg oddechowych.

Przy jakich chorobach występuje duszność?

Duszność jest objawem niespecyficznym występującym w licznych schorzeniach dotyczących nie tylko układu oddechowego, stąd trudno ją przypisać do konkretnej jednostki chorobowej.

W dużym błędzie będzie twierdzący, że duszność związana jest wyłącznie z chorobami układu oddechowego choć rzeczywiście wiele patologii zlokalizowanych w tym układzie może dawać objawy zaburzeń oddychania i duszności.

I tak duszność wdechowa jak już wiemy dotyczy patologii zlokalizowanych w górnych drogach oddechowych.

Są to więc wszelkie choroby powodujące zwężenie dróg oddechowych i tym samym utrudniające naturalny przepływ powietrza.

Jako przykład tych patologii można wymienić:

• polipy nosa i gardła,
• nowotwory nosa,
• zakażenia obejmujące jamę nosową, gardło i krtań,
• zespół oddechowy psów krótkoczaszkowych:
  • zwężenie nozdrzy,
  • wydłużone podniebienie miękkie,
  • nieprawidłowa budowa krtani,
• schorzenia krtani:
  • porażenie krtani (duszność może nasilać się podczas wysiłku i podniecenia),
  • nowotwory krtani,
  • ciała obce w górnych drogach oddechowych.

Duszność wydechowa towarzyszy patologiom dotyczy raczej dolnych dróg oddechowych.

Występuje więc w:

• astmie kotów,
• zapaści tchawicy,
• nowotworach,
• chorobach oskrzeli,
• odoskrzelowym zapaleniu płuc,
• ciałach obcych aspirowanych w drogach oddechowych,
• rozstrzeni oskrzeli,
• zapaleniu płuc,
• grzybicach układu oddechowego,
• nowotworach płuc,
• zatorowości płucnej,
• krwotoku płucnym spowodowanym zatruciem rodentycydami,
• stłuczeniu płuc,
• rozedmie płuc itd.

Duszność może pojawić się nagle gdy przyczyna ja wywołująca zadziałała szybko i wywołała patologię.

Przykładem tego może być ugryzienia lub postrzały prowadzące do zatkania dróg oddechowych skrzepami krwi, uszkodzonymi tkankami czy ciałami obcymi.

Duszność będzie też występowała w chorobach opłucnej i struktur śródpiersia.

Jako doskonały przykład tego o czym pisze niech posłuży nam płyn w jamie opłucnej, odma opłucnowa, rany klatki piersiowej, przepuklinę przeponową czy procesy nowotworowe.

Kolejnym przykładem patologii przy której będzie występowała duszność jest zwłóknienie płuc.

Duszność towarzyszy poważnemu zagrożeniu życia jakim jest obrzęk płuc będący najczęściej konsekwencją niewydolności zastoinowej lewokomorowej serca. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia.

Może też występować przy licznych patologiach toczących się w obrębie jamy brzusznej a powodujących silną bolesność.

Przykładem tego niech będzie:

• zapalenie trzustki,
• ostry skręt żołądka,
• silne wodobrzusze,
• czasem nawet ciąża.

Zaburzenia oddychania z dusznością włącznie mogą wystąpić w hipotermii, tamponadzie serca, niedokrwistości, powiększeniem narządów jamy brzusznej, wodobrzuszu czy zaburzeniach ośrodka regulacji oddychania na skutek działania leków czy chorób ośrodkowego układu nerwowego.

Może też pojawiać się w konsekwencji urazów klatki piersiowej powodujących stłuczenie, złamanie żeber, uszkodzenie przepony, czy na skutek silnej bolesności uszkodzonych struktur mięśniowych.

Oddychanie głębokie ale zwolnione (czyli oddech Kussmalula) może bardzo przypominać duszność pojawia się jako wyraz procesów kompensacyjnych przy kwasicy metabolicznej jaka występuje w niewydolności nerek czy kwasicy ketonowej.

Duszność może także występować w sytuacji niedopasowania oddechu i ukrwienia czyli stan w którym panuje niezgodność między oddychaniem a perfuzja płuc.

Taka sytuacja ma miejsce choćby w zatorowości płucnej, niedodmy lub zapaleniu płuc.

Wówczas obszar płuc może być prawidłowo napowietrzony ale nieprawidłowo ukrwiony lub odwrotnie obszar płuc jest prawidłowo ukrwiony ale nieprawidłowo napowietrzony.

Przyspieszony oddech przypominający objawy duszności będzie występował w stanach gorączkowych czy wstrząsie o czym musimy bezwzględnie pamiętać.

Widzimy więc tylko wymieniając, nie opisując szczegółowo jak wiele różnych chorób może dawać objawy duszności.

Tlenoterapia i wentylacja jako ważne leczenie wspomagające

Bardzo pomocną metodą leczenia wśród pacjentów z dusznością i zaburzeniami oddychania jest tlenoterapia.

Pozwala ona utrzymać odpowiednie ciśnienie parcjalne tlenu (powyżej 60 mm Hg).

Powinna być też stosowana u pacjentów wykazujących objawy sinicy.

Jest leczeniem “wspomagającym” gdyż zawsze należy ustalić co jest bezpośrednią przyczyną duszności i w miarę możliwości poprzez jej eliminację poprawić zdolności oddychania organizmu.

Tlenoterapia opiera się w dużym skrócie na podawaniu pacjentowi poprzez maskę tlenową powietrza w większym stopniu wysyconego tlenem. Wykonuje się to przez:

• maskę,
• cewnik donosowy,
• rurkę intubacyjną,
• cewnik dotchawiczy,
• klatkę tlenową.

Podawany 100% tlen ma często charakter bezwodny a więc powoduje wysuszanie dróg oddechowych, szczególnie gdy omija jamę nosową stąd pacjenci dłużej dotleniani powinni mieć nawilżane drogi oddechowe.

Nowoczesne aparaty przeznaczone do dłuższego dotleniania wyposażone fabrycznie są w funkcję nawilżania.

Podawanie przed dłuższy czas (ponad 12 godzin) tlen w stężeniu ponad 50% jest toksyczny dla komórek nabłonka płuc stąd tlenoterapia czystym tlenem nie powinna być długotrwała.

Powinniśmy ją raczej traktować jako metodę do poprawy samopoczucia psa czy kota w ostrej duszności ażeby organizm po usunięciu przyczyny jak najszybciej powrócił do normalnego samodzielnego oddychania i wymiany gazowej.

Tlenoterapię wykonujemy w najprostszy sposób przy użyciu masek tlenowych, które najmniej stresują zwierzęta.

Powinny one ściśle przylegać do nosa.

Pomocne mogą być też kaptury tlenowe zakładane na głowę pacjenta.

Nie przez wszystkie psy i koty są one jednak dobrze tolerowane stąd czasem wymagane jest unieruchomienie. Z oczywistych względów ich zastosowanie ograniczone jest u psów i kotów niespokojnych w ciężkim stanie, które wymagałaby sedacji.

Cewniki donosowe w większości dobrze tolerowane wydają się dobrym pomysłem u zwierząt.

Wprowadza się je do jamy nosowej pacjenta a zwierzęciu zakłada kołnierz aby sobie go nie usunął.

Rurki intubacyjne znajdują z kolei zastosowanie u pacjentów w trakcie zabiegów chirurgicznych a więc znieczulonych.

Przytomne zwierzęta nie tolerują rurek intubacyjnych stąd lepszym pomysłem wydaje się tutaj rurka dotchawicze. Czasem należy uspokoić farmakologicznie zwierzę podając leki uspokajające czy przeciwbólowe.

Wreszcie klatki tlenowe są bardzo praktyczną metodą wspomagania oddychania minimalizując stres ze strony pacjenta.

Zwierzę zamykamy w takiej klatce do której podajemy tlen lub powietrze wzbogacone nim.

Musimy jednak monitować panujące w nich warunki środowiskowe aby nie pogorszyć stanu pacjenta.

Wspomaganie wentylacji z kolej jest działaniem medycznym zmierzającym do zmniejszenia stężenia dwutlenku węgla we krwi i zwiększenia jego wysycenia tlenem.

Jest metodą zarezerwowaną dla naprawdę zaawansowanych i ciężkich przypadków klinicznych a więc u zwierząt które raczej nie są w stanie samodzielnie prowadzić wentylacji.

Stosuje się tutaj wentylację z zastosowaniem dodatniego ciśnienia, która różni się od normalnego oddychania przebiegającego z ujemnym ciśnieniem.

Dochodzi bowiem w niej do zmian dystrybucyjnych w płucach.

Metoda ta z uwagi na konieczność stałego kontrolowania i monitorowania pacjenta (np. gazometria, barwa błon śluzowych, fala tętna, czas włośniczkowy, ciśnienie tętnicze krwi, szmery oddechowe) jest rzadziej stosowana i wymaga odpowiedniego wyposażenia.

Jest więc stosowana w dużych dobrze wyposażonych lecznicach czy ośrodkach referencyjnych.

Leczenie chorób przebiegających z dusznością

Na początku warto jeszcze raz sobie uzmysłowić, że duszność jest objawem chorobowym który występuje w szeregu różnorodnych chorób stąd brak jednego schematu leczenia dostosowanego do wszystkich przypadków klinicznych duszności.

W każdej bowiem chorobie leczenie będzie z wiadomych przyczyn się różniło stąd niemożliwe opisanie jednego, pasującego do wszystkich przypadków uniwersalnego algorytmu leczenia.

Aby więc skutecznie pomóc cierpiącemu z powodu duszności psu czy kotu musi rozpocząć od ustalenie przyczyny czyli określić czynnik sprawczy. Bez takiego postępowania bardzo często uzyskanie trwałej pomocy nie jest możliwe.

Gdybyśmy mieli jednak bardzo uogólniać możemy opisać postępowanie przy chorobach górnych, dolnych dróg oddechowych oraz chorobach miąższu płuc czy opłucnej.

Niech jednak nikogo nie zdziwi, że duszność występuje także przy patologiach układu sercowo naczyniowego czy schorzeniach neurologicznych.

Opisywanie leczenia każdej konkretnej jednostki chorobowej przy której pojawia się duszność przekracza możliwości tego artykułu.

Niedrożności górnych dróg oddechowych

Pacjenci z tego typu patologiami mają trudności z wykonaniem wdechu, który trwa dłużej niż wydech.

Często słyszalny jest chrapliwy głos lub świsty oddechowe a czasem zmienia się głos (np. choroby krtani).

Najczęstszymi przyczynami utrudnionego przepływu powietrza w górnych drogach oddechowych jest:

• zespół oddechowy psów brachycefalicznych,
• porażenie krtani.

Większość chorób powodujących niedrożność górnych dróg oddechowych ma charakter przewlekły choć towarzyszy im ostra duszność.

Jest to konsekwencją trochę błędnego koła polegającego na nasilaniu się duszności w przypadku, zwiększaniu stopnia niedrożności na skutek głębszych wdechów.

Postępowanie zachowawcze polega więc na podaniu leków wykazujących działanie uspokajające, umieszczeniu zwierzęcia w chłodniejszym wzbogaconym w tlen środowisku.

W przypadku pacjentów z dusznością podajemy leki zmniejszające stres u zwierząt.

Mogą to być:

• acepromazyna (psy i koty 0,05 mg/ kg m. c. s. c),
• morfina ( psy 0,1 mg / kg i. v. ),
• butorfanol (np. koty 0,1 mg / kg m. c. s. c co 4-6 godzin- znosi ból i stres).

Psom możemy podać morfinę lub acepromazynę oraz glikokortykosteroidy zmniejszające miejscowy stan zapalny (np. deksametazon lub prednizolon).

W większości przypadków takie postępowanie prowadzi do ustąpienia lub znacznego zmniejszenia objawów duszności.

W dalszej kolejności dążymy do ominięcia miejsca niedrożności poprzez założenie rurki dotchawiczej, intubacyjnej lub wykonanie tracheotomii.

Niedrożność dolnych dróg oddechowych

Duszność spowodowana niedrożnością dolnych dróg oddechowych występuje rzadziej.

U takich pacjentów wydech trwa dłużej niż wdech i jest związany z większym wysiłkiem.

Najczęstszą przyczyną niedrożności jest zapadnięcie oskrzeli głównych lub piersiowego odcinka tchawicy przy przewlekłym zapaleniu oskrzeli, nowotworach tchawicy, ciałach obcych czy ucisku wywieranym przez powiększone węzły chłonne.

Stabilizację stanu pacjenta z taką duszności uzyskujemy wykonując sedację, podawanie tlenu, uspokojenie. Czasem pomocne jest podawanie:

• leków przeciwkaszlowych,
• leków rozszerzających oskrzela,
• glikokortykosteroidów.

Choroby miąższu płuc

Choroby miąższu płuc stanowią ogromną grupę schorzeń powodujących duszność u psów i kotów.

Zwierzęta z taką dusznością wykazują zwiększoną częstotliwość oddychania, zwiększony wysiłek oddechowy, świsty, trzeszczenia, spłycenie oddechów.

W pierwszej kolejności warto więc zastosować tlenoterapię, która powinna przynieść poprawę stanu klinicznego.

Pomocne tutaj mogą być również leki moczopędne (np. przy obrzęku płuc), rozszerzające oskrzela (np. terbutalina u kotów) czy glikokortykosteroidy.

Podajemy również antybiotyki o szerokim spektrum działania (np. przy posocznicach, zapaleniach płuc w tym zachłystowym) w przypadku gorączki, leukocytozy.

Choroby opłucnej

I wreszcie choroby opłucnej prowadzące do duszności na skutek utrudnień w prawidłowym rozprężaniu się tkanki płucnej.

W tych przypadkach najczęściej wyraźnie zwiększa się częstotliwość oddychania a stłumieniu ulegają szmery oddechowe, zwiększa się również praca tłoczni jamy brzusznej.

Może się tak dziać na skutek gromadzenia się płynu w jamie opłucnej lub odmie opłucnowej.

Pomocne może się więc okazać nakłucie jamy opłucnej a więc wykonanie torakocentezy i upuszczenie płynu czasem z umieszczeniem drenu.

Równolegle podajemy pacjentowi tlen co poprawia komfort oddychania. Odsysamy jak największą ilość powietrza lub płynu.

W przypadku krwotoku do jamy opłucnej na skutek zatrucia rodentycydami lub urazu mechanicznego nie usuwamy całej objętości krwi nagromadzonej w jamie a tylko jej część ułatwiając tym samym oddychanie.

Wskazana jest za to leczenie przyczynowe i odpowiednio dobrana płynoterapia.

Podsumowanie

Duszność jak już wiemy jest stanem patologicznym występującym przy wielu różnorodnych chorobach.

Nie jest schorzeniem samym w sobie ale poważnym objawem klinicznym, który nigdy nie powinien być bagatelizowany z powodu bardzo niebezpiecznych konsekwencji zdrowotnych, ze śmiercią włącznie.

I choć jest odczuciem subiektywnym a więc zwierzęta nam o nim nie powiedzą to bezwzględnie i w każdym przypadku wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.

Tylko bowiem szybka ingerencja stwarza większe szanse nie tylko na poprawę komfortu zwierzęcia ale przede wszystkim na uratowanie życia w wielu przypadkach.

Warto więc dokładnie obserwować swoich podopiecznych tak na co dzień i reagować zawsze wtedy gdy jest to konieczne. W ten bowiem sposób zapewniamy im należytą opiekę i przejawiamy troskę o ich stan zdrowia czyli inaczej mówiąc jesteśmy odpowiedzialnymi właścicielami.