Choroby neurologiczne u psa: jak je rozpoznać i leczyć?

Choroby neurologiczne u psów są trudnym tematem, a ich rozpoznanie i leczenie niejednokrotnie stanowi wyzwanie dla lekarza weterynarii.

Ta trudność w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym wynika z kilku przyczyn.

Po pierwsze: wiele różnych rodzajów chorób neurologicznych może manifestować się bardzo podobnie, co już na początku żmudnej drogi diagnostycznej rzuca lekarzowi pierwsze kłody pod nogi.

Kolejnym czynnikiem jest utrudniony kontakt z pacjentem: pies nie powie, że ma zawroty głowy, że ma problemy ze wzrokiem czy słuchem.

Wszelkie nieprawidłowości “wyłapywane” są przez lekarza w trakcie rozmowy z opiekunem, bacznej obserwacji psa w gabinecie oraz na podstawie odpowiednio przeprowadzonego badania.

Często także opiekun zwierzęcia zwleka z wizytą u lekarza, sądząc, że senność, otępienie czy problemy w poruszaniem się podopiecznego wynikają z wieku.

Dość poważną barierą jest również nieumiejętność dokładnego opisania i zdefiniowania zauważonych zmian przez opiekuna zwierzęcia.

To zrozumiałe, przecież terminy takie, jak plegia, paraliż czy anizokoria są dla większości ludzi obco brzmiącymi określeniami, których kompletnie nie znają.

Neurologia rządzi się własnymi prawami i używa specyficznej terminologii, której znajomości trudno wymagać nawet od najbardziej troskliwych i dbających o zdrowie swoich zwierząt opiekunów.

Niestety, kłopoty diagnostyczne oraz brak odpowiedzi na pytanie “Co może wywołać tego typu objawy?” mogą wynikać również z niedostatecznej ilości informacji, posiadanej przez lekarza.

W rzeczywistości często nie udaje się postawić odpowiedniej diagnozy (a tym samym wprowadzić skutecznego leczenia), ponieważ opiekunowie często odstępują od dodatkowych badań diagnostycznych i dalszej terapii zwierzęcia.

Wynika to z kilku czynników, np. braku dostępności do bardziej zaawansowanych technik diagnostycznych (np. tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego), wysokich kosztów leczenia, braku poprawy na dotychczasowe leczenie, ostrożnego lub złego rokowania, a także zwykłego zmęczenia pacjenta i jego opiekunów.

Ten artykuł porusza właśnie zagadnienia związane z zaburzeniami neurologicznymi u psów.

Jak już wspomniałam – jest to bardzo trudny temat, w którym konieczne jest stosowanie pewnych swoistych określeń, a ich wyjaśnienie znajdziesz Czytelniku w tekście.

W opracowaniu tym opiszę najpowszechniejsze objawy, występujące u psów z chorobami neurologicznymi, których zaobserwowanie wymaga jak najszybszej wizyty u lekarza weterynarii.

Przedstawię, w jaki sposób lekarz weterynarii przeprowadza badania neurologiczne, a bardziej dociekliwym czytelnikom wyjaśnię także, dlaczego każdy zaobserwowany objaw, każde najmniejsze nawet drgnięcie psa jest ważne z punktu widzenia nie tylko rozpoznania danej zmiany, ale także zlokalizowania procesu chorobowego w konkretnym punkcie układu nerwowego.

Wspomnę także o rokowaniu w przypadku różnych zaburzeń oraz wymienię najczęściej występujące u psów choroby neurologiczne.

Zapraszam do lektury.

Budowa i funkcjonowanie układu nerwowego psa

Budowa i funkcjonowanie układu nerwowego psa
Budowa i funkcjonowanie układu nerwowego psa

Układ nerwowy zbudowany jest z miliardów neuronów, czyli komórek nerwowych.

Każdy neuron zbudowanych jest z ciała komórki oraz wypustek, za pośrednictwem których przekazywana jest informacja (dendrytów, przekazujących bodziec do ciała komórki oraz aksonu, przekazującego informacje od ciała komórki do innych neuronów lub mięśni).

Układ nerwowy jako całość można podzielić na:

  • ośrodkowy układ nerwowy (OUN, inaczej centralny – CUN)
  • obwodowy układ nerwowy.

Ośrodkowy układ nerwowy

Centralny (inaczej ośrodkowy) układ nerwowy składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego.

Te delikatne struktury osłonięte są przez tzw. opony mózgowo-rdzeniowe:

  • oponę twardą,
  • pajęczynówkę
  • oponę miękką.

Przestrzeń między pajęczynówką a oponą miękką nazywa się jamą podpajęczynówkową.

Jama ta wypełniona jest płynem mózgowo-rdzeniowym, który obecny jest również w czterech komorach mózgu oraz w kanale środkowym w rdzeniu kręgowym.

Mózgowie (encephalon) znajduje się w jamie czaszki. Pięć głównych obszarów mózgowia to:

  1. Kresomózgowie (telencephalon, mózg – cerebrum).
  2. Międzymózgowie (diencephalon).
  3. Śródmózgowie (mesencephalon).
  4. Tyłomózgowie wtórne (metencephalon).
  5. Rdzeniomózgowie lub rdzeń przedłużony (myelencephalon s. medulla oblongata).

Kresomózgowie (mózg)

Stanowi pierwszą, najlepiej wykształconą część mózgowia.

Obejmuje on:

  • płaty półkul mózgowych,
  • podkorowe jądra podstawne,
  • opuszki węchowe (nerw czaszkowy I),
  • szypułki mózgowe,
  • hipokamp.

Z klinicznego punktu widzenia, zaobserwowanych podczas badania klinicznego zmian nie można wiarygodnie zlokalizować w konkretnym płacie w mózgu.

Płaty kory mózgowej:

  • Płat czołowy – ten płat obejmuje neurony odpowiedzialne za dobrowolne funkcje motoryczne, zwłaszcza reakcje wyuczone i wyćwiczone.
  • Kora gruszkowata – jest to miejsce połączenia dróg, które przekazują informacje o zapachu.
  • Płat ciemieniowy – w głównej mierze działa w celu świadomego odczuwania dotyku, ciśnienia, temperatury i bodźców szkodliwych.
  • Płat skroniowy – uczestniczy świadomej percepcji dźwięku (słuch) i dzieli niektóre funkcje z płatem ciemieniowym.
  • Płat potyliczny – ten płat zawiera ośrodki wzroku.

Międzymózgowie

Międzymózgowie obejmuje:

  • wzgórze,
  • podwzgórze.

Wzgórze zawiera jądra, które otrzymują informacje zmysłowe z różnych obszarów.

Służy jako główny ośrodek przekaźnikowy dla włókien doprowadzających (czuciowych), wnikających do kory mózgowej.

Podwzgórze leży brzusznie w stosunku do wzgórza i pełni funkcje neuroendokrynne i autonomiczne.

Łączy się ono z przysadką mózgową za pośrednictwem lejka.

Śródmózgowie

Śródmózgowie zawiera neurony dla nerwu czaszkowego III (okoruchowego) i IV (bloczkowego), które unerwiają mięśnie zewnątrzgałkowe oka.

Wzgórki donosowe i doogonowe, znajdujące się w pokrywie śródmózgowia są związane z odruchami wzrokowymi i słuchowymi oraz z przekazywaniem informacji do móżdżku.

Ośrodki dla odruchów źrenic na światło (zwężenie przywspólczulno-źrenicowe – przywspółczulne jądro motoryczne nerwu III) również znajdują się w grzbietowej części śródmózgowia.

Pod pokrywą leży nakrywka – początek drogi pokrywowo-rdzeniowej, która stanowi górne neurony ruchowe dla unerwienia współczulnego.

Znajdują się tu także ośrodki do kontroli motorycznej chodu.

Tyłomózgowie wtórne

W skład tyłomózgowia wchodzi:

  • most,
  • móżdżek.

Most zawiera neurony dla nerwu V (trójdzielnego), którego aksony unerwiają mięśnie żuciowe.

Zapewnia również unerwienie czuciowe twarzy (obszary szczękowe i oczne) i żuchwę oraz stanowi lokalizację ośrodka mikcji.

Twór siatkowaty mostu, utworzony przez rozrzucone jądra nerwowe poprzeplatane włóknami istoty białej, wpływa na czuwanie, sen i świadomość.

Most zawiera drogi motoryczne biegnące z mózgu, których synapsy znajdują się w móżdżku.

Móżdżek jest miejscem, gdzie zlokalizowane są między innymi ośrodki regulujące:

  • napięcie mięśniowe,
  • koordynację ruchów,
  • zachowanie właściwej postawy ciała,
  • zarówno w spoczynku, jak i w ruchu oraz decydujące o właściwej współpracy między mięśniami.

Rdzeń przedłużony

Rdzeń przedłużony ma kształt ściętego stożka lub maczugowatego zgrubienia.

Tutaj zaczyna się lub kończy większość nerwów czaszkowych (od V do XII).

Znajdują się tu również ważne dla życia ośrodki czynnościowe, takie jak ośrodek:

  • pracy serca,
  • naczynioruchowy,
  • oddechowy,
  • ssania,
  • połykania,
  • wymiotny.

Rdzeń kręgowy

Rdzeń kręgowy składa się z obwodowej istoty białej złożonej z dróg nerwowych i leży w kanale kręgowym.

Drogi te są zorganizowane w określone ścieżki ruchowe (odprowadzające) i czuciowe (doprowadzające).

Istota szara zlokalizowana jest centralnie i składa się z interneuronów i neuronów ruchowych, które unerwiają mięśnie.

Nerwy rdzeniowe wchodzą i wychodzą z rdzenia kręgowego pomiędzy kręgami kręgosłupa.

Tworzą one obwodowy układ nerwowy zaopatrujący tułów i kończyny.

W rdzeniu kręgowym wyróżnia się część:

  • szyjną (pars cervicalis – C),
  • piersiową (pars thoracica – T),
  • lędźwiową (pars lumbalis – L),
  • krzyżową (pars sacralis -S)
  • ogonową (pars caudalis – Cd).

Rdzeń oraz odpowiednie korzenie nerwowe (czyli wiązki włókien nerwowych odchodzące bezpośrednio od rdzenia i przechodzące w nerw rdzeniowy) podzielone są na segmenty:

  • 8 segmentów szyjnych, ponumerowanych od 1-8 (C1-8),
  • 13 segmentów piersiowych (T1-13),
  • 7 segmentów lędźwiowych (L1-7),
  • 3 segmenty krzyżowe (S1-3),
  • 5 lub więcej segmentów ogonowych (Cd1-5 lub>).

Obwodowy układ nerwowy

Obwodowy układ nerwowy łączy ośrodkowy układ nerwowy z resztą ciała.

Zawiera on aksony nerwów rdzeniowych i czaszkowych oraz ich receptory i narządy efektorowe (np. mięśnie, gruczoły).

Włókna obwodowe mogą zawierać włókna ruchowe, czuciowe lub oba te rodzaje.

Organizacja funkcjonalna centralnego układu nerwowego

Funkcjonalnie centralny układ nerwowy można klasyfikować na wiele sposobów.

Jednym z nich jest podział na:

  • system ruchowy (odprowadzający),
  • czuciowy (doprowadzający),
  • systemy autonomiczne (zarówno aferentne, jak i eferentne).

Włókna nerwowe aferentne (czyli dośrodkowe lub czuciowe) przekazują impulsy od receptorów do układu nerwowego ośrodkowego.

Za pomocą tych nerwów przewodzone są specjalne odczucia, takie jak węch, widzenie, zachowanie równowagi, słyszenie i smak, a także odczucia somatyczne dotyku, bólu, temperatury i proprioceptywne (położenia ciała).

Nerwy czuciowe obwodowego układu nerwowego są pobudzane bezpośrednio lub za pośrednictwem specjalnych receptorów.

Bodziec następnie jest przekazywany do ciała neuronu (w zwojach obwodowego układu).

Następnie aksony wychodzące z neuronu czuciowego wnikają do OUN i łączą się z jądrami w pniu mózgu lub rdzeniu kręgowym (jądra są to zgrupowania ciał komórek nerwowych w OUN).

Neurony czuciowe ośrodkowego układu nerwowego opuszczają jądra i wchodzą do mózgowia za pośrednictwem uorganizowanych dróg czuciowych (drogi te często nazywane są od miejsca, gdzie zaczynają się i kończą, np. droga rdzeniowo-wzgórzowa).

Włókna nerwowe eferentne (odśrodkowe lub wykonawcze) – przekazują impulsy od układu nerwowego ośrodkowego do efektorów, którymi zwykle są mięśnie i gruczoły.

Są one odpowiedzialne za ruchy wszystkich mięśni szkieletowych i gładkich.

Nerwy ruchowe wychodzą z jąder w mózgu i pniu mózgu i przechodzą przez uorganizowane drogi, które także zwykle biorą nazwę od miejsca, gdzie się zaczynają i kończą (np. droga przedsionkowo-rdzeniowa).

Ośrodkowe neurony ruchowe tworzą drogi ruchowe.

Obwodowe neurony ruchowe budują nerwy obwodowe, które unerwiają mięśnie szkieletowe i trzewne.

Ciało komórki neuronu ruchowego zazwyczaj znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym. Ciało komórki nerwowej, jej akson, połączenie między aksonem i mięśniem (złącze nerwowo-mięśniowe) oraz mięsień są znane jako jednostka dolnego neuronu ruchowego.

Zarówno włókna aferentne, jak i eferentne służą układowi nerwowemu somatycznemu i autonomicznemu.

System ruchowy

System ruchowy składa się z dwóch części: górnych i dolnych neuronów ruchowych.

Uszkodzenia układu ruchowego wytwarzają objawy kliniczne zwane niedowładem lub porażeniem (w zależności od nasilenia zmian).

Górne neurony ruchowe są odpowiedzialne za inicjowanie dowolnych funkcji ruchowych i modulowanie aktywności jednostek dolnego neuronu ruchowego.

Są one zlokalizowane w korze mózgowej i pniu mózgu i dotyczą zarówno somatycznego, jak i autonomicznego układu nerwowego.

Ich aksony są zorganizowane w określone szlaki i synapsują na interneuronach (łączących ośrodkowe i obwodowe neurony ruchowe) w istocie szarej rdzenia kręgowego lub bezpośrednio na dolnych neuronach ruchowych.

System górnego neuronu ruchowego podzielony jest na układ piramidalny i pozapiramidalny.

Układ piramidalny umożliwia zwierzętom wykonywanie precyzyjnych ruchów, ale nie jest niezbędny do rozpoczęcia chodu u zwierząt.

Neurony znajdują się w płacie czołowym/ciemieniowym kory mózgowej, a aksony zawarte są w drogach korowo-rdzeniowych.

Aksony krzyżują się w piramidach znajdujących się w rdzeniu przedłużonym i schodzą po kontralateralnej (przeciwnej) stronie.

Aksony synapsują na dolnym neuronie ruchowym w rdzeniu kręgowym i dolnych neuronach ruchowych nerwów czaszkowych w pniu mózgu.

Dolne neurony ruchowe łączą ośrodkowy układ nerwowy z mięśniami i gruczołami.

Cała aktywność ruchowa układu nerwowego ostatecznie wyraża się za pomocą dolnych neuronów ruchowych.

DNR znajdują się we wszystkich segmentach rdzenia kręgowego w rogach pośrednich i brzusznych istoty szarej oraz w jądrach nerwów czaszkowych (od III do VII, IX i XII) w pniu mózgu.

Aksony wychodzące z tych komórek tworzą nerwy rdzeniowe i czaszkowe.

Układ nerwowy jest ułożony segmentowo. Segment rdzenia kręgowego jest wyznaczony przez parę nerwów rdzeniowych.

Mięsień lub grupa mięśni unerwionych przez jeden nerw rdzeniowy nazywa się miotomem.

Miotomy są ułożone segmentowo w mięśniach przykręgosłupowych, ale w kończynach są bardziej nieregularne.

Autonomiczny układ nerwowy

Układ nerwowy autonomiczny (inaczej wegetatywny), w odróżnieniu od układu somatycznego, funkcjonuje poza kontrolą i świadomością zwierzęcia.

Wpływa on na pracę narządów wewnętrznych, które odpowiedzialne są za procesy przemiany materii, krążenia krwi i rozmnażania.

Oddziałuje on przede wszystkim na układ:

  • pokarmowy,
  • oddechowy,
  • moczowo-płciowy,
  • naczyniowy,
  • dokrewny.

Autonomiczny układ nerwowy dzieli się na układ współczulny i przywspółczulny.

Jest to system wieloneuronowy.

Neurony centralne znajdują się w podwzgórzu, śródmózgowiu, moście i rdzeniu przedłużonym.

Podwzgórze jest podstawowym ośrodkiem integrującym funkcje autonomiczne.

Aksony przemierzają pień mózgu aby wpływać na autonomiczne dolne neurony ruchowe (DNR) zlokalizowane w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym.

Autonomiczne DNR unerwiają mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i struktur trzewnych, gruczołów i mięśnia sercowego.

Włókna czuciowe z wnętrzności zawierają się w komponencie obwodowej.

Dolne neurony ruchowe układu współczulnego są rozmieszczone w segmentach rdzenia kręgowego piersiowo-lędźwiowego i zasadniczo wykorzystują nerwy rdzeniowe w przechodzeniu do mięśni i skóry.

Specyficzne nerwy kontrolują funkcje trzewne.

Dolne neurony ruchowe przywspółczulnego układu nerwowego znajdują się z pniu mózgu (nerw czaszkowy III, VII, IX i X) i w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego.

Nerw błędny jest głównym nerwem ruchowym unerwiającym mięśnie krtani, przełyku oraz narządów wewnętrznych klatki piersiowej i brzucha.

Nerw miedniczny unerwia mięsień wypieracza pęcherza moczowego.

Przyczyny zaburzeń neurologicznych u psa

Przyczyny zaburzeń neurologicznych u psa
Przyczyny zaburzeń neurologicznych u psa

Przyczyny zaburzeń neurologicznych u psów mogą być rozmaite. W neurologii istnieje pewien schemat, który ułatwia odnalezienie kategorii choroby, wywołującej zaburzenia neurologiczne, a następnie pomaga w określeniu odpowiedniego rozpoznania.

Mowa tu o tzw. schemacie VITAMIN D, a litery tego akronimu określają pierwsze litery kategorii przyczyn zaburzeń neurologicznych.

Opierając się na schemacie VITAMIN D, przyczyny zaburzeń neurologicznych można zakwalifikować do następujących grup:

  • V (ang. vascular) – choroby naczyniowe, np.:
    • udar mózgu,
    • zator włóknisto- chrzęstny,
    • zawał rdzenia kręgowego;
  • I (ang. inflammatory, infectious) – choroby zapalne, zakaźne, np.:
    • zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych,
    • zapalenie krążka międzykręgowego i kręgów;
  • T (ang. trauma) – choroby urazowe, np.:
    • uraz głowy,
    • złamanie kręgosłupa;
  • A (ang. anomaly) – wady wrodzone, np. wodogłowie;
  • M (ang. metabolic) – zaburzenia metaboliczne i toksyczne, np.:
    • encefalopatia wątrobowa,
    • stan mocznicowy,
    • zatrucie ołowiem,
    • zatrucie karbaminianami;
  • I (ang. idiopathic) – choroby idiopatyczne, np. padaczka idiopatyczna;
  • N (ang. neoplasia) – choroby nowotworowe, np. guzy wewnątrzczaszkowe lub nowotwory rdzenia kręgowego;
  • D (ang. degenerative) – choroby zwyrodnieniowe, np. zespół ogona końskiego – cauda equina syndrome).

Jak widać, zaburzenia neurologiczne mogą wynikać z choroby bezpośrednio atakującej układ nerwowy (ośrodkowy lub obwodowy) lub też mogą być związane z innymi chorobami, w których przebiegu obserwuje się także objawy neurologiczne.

Objawy chorób neurologicznych u psa

Objawy chorób neurologicznych u psa
Objawy chorób neurologicznych u psa

Jako opiekun swojego zwierzęcia to Ty masz szansę zauważyć jako pierwszy oznaki, że coś jest nie tak.

Te oznaki ostrzegawcze obejmują między innymi następujące elementy:

  • Ból karku i/lub ból w okolicy kręgosłupa.
    Podczas głaskania bolącego obszaru pies może piszczeć lub skomleć.
    Zwróć uwagę, czy występują inne wskazówki, które mogą sugerować ból w tych miejscach, takie jak: niechęć do obracania głowy, skakania, wspinania się po schodach czy w ogóle niechęć do poruszania się.
    Możesz także zauważyć niskie noszenie ogona, zmniejszoną jego ruchomość (np. pies unika machania ogonem), a także trudności w przyjmowaniu odpowiedniej postawy do defekacji.
  • Problemy z równowagą.
    Obejmuje to brak koordynacji ruchowej, przechylenie głowy, przechylanie się na jedną ze stron, krążenie lub nawet upadanie na bok.
  • Nieprawidłowe ruchy gałek ocznych.
  • Dezorientacja.
    Możesz zauważyć wpatrywanie się w przestrzeń, utknięcie w kącie itp.
  • Chodzenie w kółko, chodzenie bez celu.
  • Zmieszanie.
    Twoje zwierzę może wyglądać na zdezorientowane lub zachowywać się tak, jakby cię nie rozpoznawało.
  • Problemy z poruszaniem się, szczególnie jeśli chodzi o tylne kończyny.
    Zwróć uwagę na potykanie się, widoczną słabość, kulawiznę, problemy ze wstawaniem lub staniem, a nawet paraliż (w skrajnych przypadkach).
  • Drapanie fantomowe.
    Drapanie powietrza, często w pobliżu ucha, karku lub w okolicy barków bez dotykania ciała.
  • Drgawki, napady padaczkowe.

Jeśli Twoje zwierzę wykazuje jeden lub więcej powyższych znaków ostrzegawczych – nawet epizodycznie – lub cokolwiek innego, co wydaje się nietypowe, skontaktuj się jak najszybciej z lekarzem weterynarii.

W zależności od ciężkości zaobserwowanych objawów, kolejne kroki mogą obejmować pełne badanie kliniczne oraz konsultację z neurologiem weterynaryjnym.

Choroby neurologiczne u psa rozpoznanie

Choroby neurologiczne u psa rozpoznanie
Choroby neurologiczne u psa rozpoznanie

W przypadku zwierząt z zaburzeniami neurologicznymi konieczne jest metodyczne podejście do badania klinicznego.

Badanie neurologiczne zwykle opisywane jest jako bardzo skomplikowany proces, zupełnie odrębny od badania fizykalnego, jednak już w trakcie rutynowego badania klinicysta może zaobserwować pewne symptomy, których obecność wymaga pogłębienia diagnostyki i przeprowadzenia pełnego badania neurologicznego.

W rozpoznawaniu chorób neurologicznych bierze się pod uwagę kilka kluczowych elementów, opisanych poniżej.

Opis zwierzęcia

Opis zwierzęcia na samym początku procesu diagnostycznego jest bardzo ważny, ponieważ pozwala na stworzenie pierwszej listy rozpoznań różnicowych.

Ze względu na występowanie pewnych predyspozycji gatunkowych, wiekowych, rasowych, a nawet związanych z płcią, informacje dotyczące gatunku, rasy, płci i wieku mogą pomóc w odnalezieniu predylekcji do różnych chorób i zespołów chorobowych.

Częstość występowania niektórych chorób różni się znacznie pomiędzy rasami, a pewne schorzenia diagnozowane są w określonym wieku zwierzęcia.

  • Predylekcje związane z gatunkiem:
    • u psów nosówka;
  • Predylekcje związane z wiekiem:
    • młode zwierzęta: częściej występują u nich wrodzone i dziedziczne zaburzenia, wady rozwojowe, choroby spichrzeniowe, a także choroby zakaźne,
    • starsze psy: nowotwory, choroby zwyrodnieniowe;
  • Predylekcje rasowe, przykładowo:
  • Predylekcje związane z płcią:
    • np. zapalenie prostaty u samców może wywołać zapalenie krążka międzykręgowego w okolicy lędźwiowo-krzyżowej (ze względu na bliskość procesu chorobowego),
    • padaczka częściej występuje u samców niż u samic.

Te kryteria nie są bezwzględne i należy zawsze zachować czujność (np. u młodych psów również możliwe są nowotwory układu nerwowego).

Jednak w ocenie wstępnej zwierzęcia, a czasami nawet w końcowym rozpoznaniu ważne jest uporządkowanie prawdopodobieństw.

U starszego psa rasy brachycefalicznej bardziej prawdopodobną przyczyną napadów drgawek jest nowotwór ośrodkowego układu nerwowego niż wada wrodzona.

Wywiad

Informacje uzyskane podczas wywiadu mogą mieć duże znaczenie diagnostyczne.

Podczas zapoznawania się z historią choroby lekarz weterynarii bierze pod uwagę obserwacje opiekuna zwierzęcia oraz główny problem, będący motywem konsultacji weterynaryjnej.

Wywiad chorobowy to nic innego, jak seria pytań zadawanych opiekunowi psa, które pomagają określić najbardziej prawdopodobną przyczynę głównego objawu oraz ustalić odpowiednie leczenie.

Przykładowe pytania, stawiane opiekunowi pacjenta neurologicznego mogą być następujące:

  • Kiedy zaobserwowano pierwsze objawy oraz jak przebiega choroba?
    Czas trwania choroby i szybkość narastania objawów są ważne, ponieważ już na tym etapie procesu diagnostycznego mogą udzielić wskazówek co do podejrzewanego charakteru schorzenia. Przykładowo:

     

    • gwałtowne wystąpienie objawów – urazy mózgu i rdzenia, zmiany naczyniowe;
    • bardzo szybkie narastanie objawów – infekcje OUN;
    • powolny i progresywny rozwój objawów – nowotwory, zmiany zwyrodnieniowe.
  • Czy objawy są ostre czy przewlekłe/postępujące czy niepostępujące/stałe czy przerywane? Czy może pojawiły się wkrótce po urodzeniu?
    Na podstawie wywiadu identyfikuje się chorobę jako ostrą lub przewlekłą, postępującą lub ustabilizowaną, trwałą lub z okresami remisji (nawracającą).
    Lekarz bierze pod uwagę przebyte wcześniej choroby, dane dotyczące szczepień oraz wyniki wcześniej przeprowadzonych badań.
  • Czy pies odczuwa ból? Jaki on ma charakter (ostry/tępy)? Czy daje się głaskać? Czy obecny jest niedowład kończyny lub kończyn?
    W przypadku obecności hiperestezji kręgosłupa (przeczulicy – zwierzę gwałtownie reaguje przy głaskaniu) określa się jej umiejscowienie (np. w odcinku szyjnym, piersiowo-lędźwiowym, lędźwiowo-krzyżowym i na kończynach), czas trwania (ostra, przewlekła), postęp (postępująca, o stałym nasileniu – czyli statyczna), utrzymywanie się (trwała, przerywana/nawracająca) i charakter (ostra, tępa).
    Jeśli pacjent jest dotknięty parezą (niedowładem), konieczne jest określenie czy ma ona charakter ostry czy przewlekły, postępujący lub ustabilizowany oraz trwały lub przerywany/nawracający.
    Zmiana wywołująca zaburzenia neurologiczne mogą być umiejscowione wewnątrz kanału kręgowego (np. zewnątrztwardówkowe, wewnątrztwardówkowo-zewnątrzrdzeniowe oraz wewnątrzrdzeniowe).
    U pacjentów z zewnątrztwardówkowymi (nadoponowymi) zmianami rdzeniowymi zwykle stwierdza się nagłe pojawienie się trwałego, czasem narastającego bólu i parezę.
    W przypadku pacjentów ze zmianami wewnątrztwardówkowo-zewnątrzrdzeniowymi występuje zwykle przewlekły, tępy ból z powolnie postępującą parezą.
    W przypadku zmian wewnątrzrdzeniowych może być obecny ból i pareza; ból – jeśli jest obecny – zwykle trwa krótko, pareza natomiast ma charakter trwały, ale nie postępujący.
  • Czy możliwy jest uraz?
    Jeśli odpowiedź jest twierdząca oraz zwierzę znajduje się w stanie krytycznym wdrażane jest postępowanie ratujące życie, a dopiero po ustabilizowaniu stanu pacjenta ewentualnie kontynuowane jest badanie.
  • Czy pies był narażony na działanie leków lub trucizn (np. płyn przeciwko zamarzaniu, pestycydy, ołów)?
  • Czy pies przebywa poza domem (niepilnowany)?
  • Czy pies rozpoznaje i reaguje na opiekuna?
  • Czy u psa występują napady (drgawkowe) lub inne zaburzenia neurologiczne (np. parcie głową, krążenie, chodzenie bezcelowe, zwiększona lub zmniejszona aktywność)?
  • Czy występują objawy ze strony innych układów (np. brak apetytu, zwiększone pragnienie i oddawanie moczu, żarłoczność, kaszel, kichanie, wymioty, biegunka, gorączka?
    • wymioty, biegunka, temperatura subnormalna – możliwość zatrucia;
    • gorączka ciągła lub zwalniająca – infekcje bakteryjne;
    • gorączka przerywana i powrotna- infekcje wirusowe;
    • świąd – choroba Aujeszky’ego;
  • Czy pies aktualnie na coś choruje lub chorował wcześniej? Czym jest/było leczone? Jaka była odpowiedź na leczenie?
  • Czym pies jest karmiony? (monodieta, niedobory)
  • W jakim środowisku przebywa pies? Czy ma kontakt z innymi zwierzętami? (narażenie na choroby zakaźne)
  • Jakie jest pochodzenie psa (schronisko, bazar – zwiększone ryzyko choroby zakaźnej)?
  • Jaki jest status szczepień profilaktycznych?
  • Czy podobne objawy występowały u rodziny i rodzeństwa zwierzęcia?

Podczas wywiadu niezmiernie ważna jest dokładna interpretacja słów opiekuna.

Niejednokrotnie zdarza się, iż opiekun zwierzęcia opisuje zauważony przez siebie objaw, błędnie go nazywając.

Przykładowo:

“Mój pies odczuwa ból.”

Objaw, który nasuwa takie podejrzenie to drżenie.

Jednak taki symptom może świadczyć nie tylko o doznaniach bólowych, ale także o:

  • osłabieniu,
  • zaburzeniach ruchu,
  • drżeniach zamiarowych,
  • gorączce,
  • silnym pobudzeniu emocjonalnym,
  • lęku.

W takiej sytuacji warto zastanowić się, jakie inne objawy – poza drżeniami – mogą świadczyć o tym, że zwierzę odczuwa ból?

Czy drżeniom towarzyszy szczekanie, piszczenie, skowyczenie?

Lekarz najprawdopodobniej poprosi Cię, byś dokładnie określił, w jakich okolicznościach pies drży.

“Mój pies więcej śpi, pewnie dlatego, że się starzeje.”

Jednak taki symptom może być również oznaką osowiałości, czy depresji.

Zastanów się, kiedy zwierzę zaczęło więcej spać?

Czy gdy pies nie śpi, zachowuje się jak wcześniej?

“Mój pies ma trudności ze wstawaniem”.

Opiekun zwykle przypisuje ten objaw zaburzeniom stawowym. Jednak może on wynikać także z uogólnionej słabości lub być wynikiem:

Prawdopodobnie zostaniesz zapytany, kiedy zauważyłeś, że pies ma problemy ze wstawaniem?

Czy problem zaostrza się po spoczynku, czy po wysiłku? Czy poza trudnościami ze wstawaniem zwierzę wydaje się zdrowe? Czy pies wymiotuje?

“Mój pies ma wylew.”

Taki wniosek często nasuwa się opiekunowi, gdy u psa doszło do epizodu zapaści (ze sztywnością lub bez).

Jest całkiem prawdopodobne, iż u zwierzęcia doszło do udaru, jednak symptom ten może być oznaką:

  • omdlenia,
  • drgawek,
  • osłabienia,
  • problemów metabolicznych.

Dlatego ważne jest określenie, czy bezpośrednio przed atakiem pies zachowywał się normalnie?

Jaki był po ataku?

Czy jesteś w stanie opisać przebieg ataku?

Kiedy występują ataki?

Po przeprowadzeniu wywiadu pierwszym krokiem w postawieniu diagnozy jest sklasyfikowanie problemu jako ostrego lub przewlekłego oraz progresywnego lub niepostępującego.

Dzięki takim informacjom problem automatycznie dzieli się na poszczególne grupy chorób.

Wybór chorób i stanów, będących prawdopodobną przyczyną zaburzeń neurologicznych później zawęża się poprzez wskazanie, czy zmiany i zaburzenia są ogniskowe, czy też rozproszone.

  • Choroby ostre
    • Choroby postępujące:
      • zwierzęta młode (<1 rok):
        • zmiany ogniskowe: wady wrodzone, choroby nowotworowe,
        • zmiany zapalne (np. ropień);
        • zmiany rozproszone: zapalne, zwyrodnieniowe, toksyczne, żywieniowe.
      • zwierzęta dorosłe (>1 rok):
        • zmiany ogniskowe: nowotworowe;
        • zmiany rozproszone: zapalne, toksyczne, zwyrodnieniowe.
    • Choroby niepostępujące:
      • zwierzęta młode (<1 rok):
        • zmiany ogniskowe: wady wrodzone,
        • zmiany pourazowe,
        • zmiany naczyniowe;
        • zmiany rozproszone są rzadkie.
      • zwierzęta dorosłe (>1 rok):
        • zmiany ogniskowe: zmiany pourazowe, naczyniowe;
        • zmiany rozproszone rzadkie.
  • Choroby przewlekłe:
    • Choroby postępujące:
      • zwierzęta młode (<1 rok):
        • zmiany ogniskowe: zapalne (np. ropień);
        • zmiany rozproszone: zwyrodnieniowe, metaboliczne, żywieniowe, toksyczne, immunologiczne;
      • zwierzęta dorosłe (> 1 rok):
        • zmiany ogniskowe: zwyrodnieniowe (np. dotyczące dysku międzykręgowego), nowotworowe, zapalne (np. ropień);
        • zmiany rozproszone: zwyrodnieniowe, metaboliczne, zapalne, żywieniowe.

Na podstawie danych uzyskanych od opiekuna psa lekarz przystępuje do usystematyzowania zgłoszonych objawów klinicznych oraz innych informacji.

Rozpoznanie najczęstszych objawów zaburzeń neurologicznych

Najczęstsze objawy zaburzeń neurologicznych u psa
Najczęstsze objawy zaburzeń neurologicznych u psa

Objawy z reguły związane z ośrodkowym układem nerwowym:

  • Napady padaczkowe (mózg, międzymózgowie).
    Napady (seizures) zawsze wskazują na lokalizację zmiany w przodomózgowiu, chociaż ich etiologia może być wtórna do stanu metabolicznego lub toksycznego.
    Rozróżnienie między napadami a omdleniami może być trudne, zwłaszcza dla opiekuna zwierzęcia.
  • Zmieniony stan psychiczny (mózg, układ limbiczny, międzymózgowie):
  • Otępienie lub śpiączka (twór siatkowaty pnia mózgu) są przejawami nieprawidłowej czynności mózgu lub pnia mózgu.
  • Nienormalne zachowanie (układ limbiczny).
    Zmiany w zachowaniu mogą być spowodowane przez pierwotne nieprawidłowości w mózgu lub mogą być wtórne w stosunku do czynników środowiskowych.
  • Niedowład, paraliż, deficyty propriocepcji (różne obszary).
  • Niedowład, porażenie – objawy pierwotnej dysfunkcji ruchowej – są spowodowane nieprawidłowościami neurologicznymi.
    Od tych objawów należy odróżnić kulawizny pochodzenia mięśniowo-szkieletowego (w dalszym postępowaniu – podczas badania fizykalnego i neurologicznego).
  • Ataksja:
    • pochylenie głowy, oczopląs – układ przedsionkowy,
    • drżenie celowe (intencyjne), dysmetria (móżdżek),
    • ogólne deficyty proprioceptywne, brak objawów mózgowych (rdzeń kręgowy),
  • Hipestezja, anestezja.
    Deficyty czuciowe, takie jak utrata propriocepcji lub hipestezja (osłabione czucie) są zawsze wynikiem nieprawidłowości w układzie nerwowym.

Objawy, które mogą (ale nie muszą) pochodzić z ośrodkowego układu nerwowego:

  • Omdlenie (zwykle przyczyny sercowo-naczyniowe lub metaboliczne).
  • Osłabienie, słabość mięśni (pochodzenie metaboliczne lub mięśniowe).
  • Kulawizna (zaburzenia ortopedyczne).
  • Ból, przeczulica.
    Ból (subiektywna reakcja na szkodliwy bodziec) może być związany ze zmianami nerwowymi.
    Np. podrażnienie korzenia nerwu może powodować miejscowy ból i kulawiznę, a pomocne w określeniu lokalizacji mogą być informacje uzyskane od opiekuna psa.
  • Ból może być uogólniony (wzgórze, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zmiany wpływające na wiele stawów, mięśni i kości) lub zlokalizowany.
  • Ślepota.
    Deficyty wzroku mogą być spowodowane nieprawidłowościami oka lub układu nerwowego.
    W celu postawienia diagnozy konieczne jest przeprowadzenie dokładnego badania okulistycznego.
    Informacje z wywiadu mogą wprowadzać w błąd w przypadku zaburzeń widzenia.
    Zwierzę w otoczeniu domowym, w znanym sobie środowisku może funkcjonować normalnie, nawet jeśli jest ślepe:

     

    • źrenice prawidłowe (międzymózgowie lub płat potyliczny mózgu),
    • źrenice nieprawidłowe (siatkówka, nerw wzrokowy, skrzyżowanie wzrokowe).
  • Deficyty słuchu.
    Wady słuchu są zwykle nierozpoznawane, chyba że są obustronne.
    Obustronny ubytek słuchu jest zwykle spowodowany nieprawidłowościami dotyczącymi ucha wewnętrznego.
    Uszkodzenia mózgu powodujące głuchotę są rzadkie.
  • Zaburzeniom lub brakowi węchu może okazjonalnie towarzyszyć brak apetytu.
    • brak objawów przedsionkowych (labirynt ślimakowy),
    • objawy przedsionkowe (nerw VIII, labirynt przedsionkowy).
  • Brak węchu (kanały nosowe, nerw węchowy).
  • Nietrzymanie moczu (nerw sromowy, rdzeń kręgowy, pień mózgu).

A. Badanie fizykalne

Niektóre choroby metaboliczne, sercowo-naczyniowe i mięśniowo-szkieletowe mogą przypominać obrazem klinicznym zaburzenia neurologiczne.

Przykładem może być:

Dlatego też w przypadku pacjenta z zaburzeniami neurologicznymi, lekarz przeprowadzi badanie fizykalne, z pomiarem temperatury ciała, osłuchiwaniem i badaniem palpacyjnym.

Już podczas wchodzenia psa do gabinetu oraz później – w trakcie przeprowadzania wywiadu lekarskiego – lekarz bacznie obserwuje zwierzę.

Zaburzenia widzenia mogą być łatwiej zauważalne, jeśli pies znajdzie się w nowym, obcym dla niego otoczeniu.

Wyraźniejsze mogą być także deficyty proprioceptywne, zwłaszcza na śliskiej podłodze.

Badający zwraca uwagę na ruchy celowe (np. czy pies próbuje samodzielnie poruszać kończynami).

W badaniu fizykalnym zawarte są także pewne elementy badania neurologicznego, jak ocena:

  • stanu psychicznego,
  • chodu,
  • postawy,
  • śladów urazu,
  • wyrazu twarzy,
  • toru oddechowego.

Jeśli pacjent jest po urazie, należy ograniczyć jego ruch (zwłaszcza chodzenie) do momentu wykluczenia złamań kręgosłupa.

Celem badania fizykalnego jest wykluczenie (lub też potwierdzenie) obecności objawów, które mogą wskazywać na chorobę wieloukładową.

Wszelkie nieprawidłowości, takie jak: gorączka, żółtaczka, bladość, sinica, wybroczyny, wylewy krwawe, zapalenie naczyniówki i siatkówki, nieprawidłowe szmery oddechowe, obecność szmerów sercowych, wyczuwalne guzy w jamie brzusznej, powiększone węzły chłonne, zmiany na skórze lub pod nią mogą świadczyć o toczącym się procesie patologicznym, który dotyczy nie tylko układu nerwowego, a w zasadzie może być przyczyną zaburzeń neurologicznych.

W przypadku obecności zaburzeń oddychania, określa się jego typ.

Obecność oddechu typu Cheyne-Stokesa (okresowe, bardzo głębokie oddechy z następowym bezdechem) świadczy o obustronnym, głębokim uszkodzeniu mózgu.

Z kolei hiperwentylacja neurogenna (głębokie, szybkie, regularne oddechy) – o zajęciu procesem chorobowym śródmózgowia.

Oddechy nieregularne co do rytmu i głębokości mogą wskazywać na zajęcie ośrodka oddechowego zagrażające zatrzymaniem oddechu.

Dodatkowo podczas tego badania oceniany jest ogólny stan kliniczny pacjenta.

Żeby ocenić symetrię ciała wykonuje się dokładne omacywanie układu mięśniowo-szkieletowego, skóry i tkanki podskórnej wraz z jednoczesnym porównywaniem obu stron.

Zwraca się uwagę na starte pazury, guzy podskórne lub położone głębiej, zmieniony kształt ciała, nietypowy ruch lub trzeszczenie (krepitację) oraz ocenia się rozmiar, napięcie i siłę mięśni.

Powłoka skórna

Pomimo, iż skóra zwykle nie jest zaangażowana w chorobę neurologiczną, jej ocena może udzielić pewnych wskazówek dotyczących diagnozy.

Blizny mogą wskazywać na wcześniejszy uraz.

Nieprawidłowo starte pazury mogą być związane z niedowładem lub deficytami proprioceptywnymi.

Kolor sierści i oczu może być związany z dziedziczną nieprawidłowością.

Przepuklina oponowo-rdzeniowa może być wyczuwalna palpacyjnie, gdy umiejscawia się do skóry w okolicy lędźwiowo-krzyżowej.

Temperatura kończyn może być znacznie obniżona z powodu niedrożności tętnic.

Zapalenie skórno-mięśniowe jest chorobą zapalną skóry mięśni owczarków szetlandzkich i owczarków collie.

Zmiany skórne występują na twarzy, wargach i uszach oraz powyżej wydatności kostnych.

Szkielet

Omacywanie szkieletu może ujawnić guzy obejmujące czaszkę lub kręgosłup, odchylenie od normalnego konturu, nieprawidłowy ruch lub krepitację.

Lekarz bada palpacyjnie wyrostki kolczyste kręgów pod kątem nieregularności ich konturu.

Odchylenia mogą wskazywać na zwichnięcie, złamanie lub wrodzoną anomalię.

Zagłębione lub wyniesione złamania czaszki często wyczuwalne są palpacyjnie.

Przetrwałe ciemiączko i linie szwów w czaszce mogą wskazywać na wrodzone wodogłowie.

W przypadku złamań i zwichnięć wykrywalny jest nieprawidłowy ruch.

Urazy nerwów obwodowych mozgą być związane ze złamaniami kości długich.

Mięśnie

Mięśnie są oceniane pod względem wielkości, napięcia i siły.

Wszystkie grupy mięśni są systematycznie omacywane, zaczynając od głowy, poprzez szyję i tułów, aż do każdej kończyny.

Podczas omacywania mięśni ocenia napięcie mięśniowe, bolesność (np. przy procesie zapalnym) oraz ewentualne asymetrie czy zaniki.

Wyróżnia się dwa rodzaje zaniku mięśniowego:

  • zanik neurogenny – pojawia się on szybko (do 2 tygodni) na skutek utraty wpływu impulsów nerwowych na mięsień,
  • zanik z nieczynności – pojawia się on powoli, a wynika z braku używania danego mięśnia lub grupy mięśni.

Zmiany w napięciu, zarówno zwiększone (spastyczność), jak i zmniejszone (wiotkość) można wykryć przez omacywanie i pasywną manipulację kończyną.

Zwiększone napięcie mięśni prostowników (częste w chorobie górnego neuronu ruchowego) objawia się zwiększoną opornością na bierne zgięcie kończyny.

Siła mięśni jest trudna do oszacowania.

Mięśnie prostowników można ocenić podczas reakcji posturalnych, takich jak podskakiwanie, w których zwierzę musi utrzymać ciężar na jednej kończynie.

Mięśnie zginacze można ocenić porównując względną siłę napinania podczas odruchu zginania.

Utrata siły mięśni jest zwykle oznaką choroby dolnego neuronu ruchowego, ale czasami obserwuje się ją w przebiegu choroby górnego neuronu ruchowego.

Badanie czucia

Badanie czucia (wrażliwości) w badaniu fizykalnym wykonuje się poprzez omacywanie całego ciała zwierzęcia, a następnie poszczególnych odcinków (zwłaszcza tych, podejrzanych o zmiany).

Najpierw sprawdzane są kończyny miedniczne, a następnie kręgosłup.

Kręgosłup uciska się symetrycznie po obu stronach wzdłuż całego jego przebiegu, rozpoczynając od poruszania ogonem we wszystkie strony, a kończąc na szyi (szyję zgina się na boki, dogrzbietowo i dobrzusznie).

W normalnych warunkiem pies jest w stanie dotknąć nosem klatki piersiowej po bokach ciała, a także żuchwą dosięga mostka bez wykazywania objawów bólowych.

Właściwe badanie dotykowe nie powoduje reakcji w normalnych obszarach i reakcji behawioralnej w obszarach, które są bolesne.

Zwierzęta, które odczuwają ekstremalny ból mogą reagować bez względu na to, gdzie są dotykane.

Podczas dotykania zwierzęcia można zaobserwować obszary o zwiększonej wrażliwości (przeczulica).

Nadwrażliwość bólowa (hiperpatia)

Nadwrażliwość na ból obserwuje się, gdy po uciśnięciu wyrostków kolczystych i mięśni przykręgowych okolicy piersiowej i lędźwiowej oraz wyrostków poprzecznych i mięśni przykręgowych okolicy szyjnej występuje ból i reakcja behawioralna.

Nadwrażliwość bólowa pojawia się w miejscach urazu rdzenia kręgowego, dlatego też wykazanie jej podczas badania pomaga w precyzyjnym zlokalizowaniu zmiany.

Podczas badania fizykalnego oceniane są niektóre nerwy czaszkowe:

  • Lekarz ocenia symetrię twarzy (nerw VII), symetrię pozycji oka i źrenic (nerw III, IV, VI i nerwy współczulne).
  • Wykonywany jest gest grożenia przy każdym oku, wywołujący mrugnięcie (nerw II i VII).
    Lekarz dotyka także przyśrodkowy i boczny kąt obu oczu, wywołując mrugnięcie (nerw V – gałąź oczna i szczękowa, nerw VII).
  • Badający obraca głowę psa na boki, obserwując skoordynowane ruchy gałek ocznych (nerw III, IV, VI i VIII), a następnie świeci światłem w każde oko obserwując odruch źrenicy na światło (nerw II i III).
  • Nos i szczęka są dotykane lub ściskane, a lekarz obserwuje ruchy twarzy i ewentualną reakcję behawioralną (nerw V- szczękowy i żuchwowy, nerw VII).
    Mięśnie skroniowe i żwaczowe są omacywane, otwierany jest także pysk psa w celu oceny tonusu szczęki (nerw V – gałąź żuchwowa).
  • W trakcie oceny błon śluzowych i migdałków podczas badania fizykalnego lekarz ocenia symetrię krtani i gardła i dotyka gardła, powodując odruch wymiotny (nerw IX, X i XI).
    Oceniający obserwuje symetrię języka, a po zamknięciu pyska przez psa ocenia nos – większość zwierząt oblizuje się w tym momencie, a lekarz może ocenić symetrię ruchów języka (nerw XII).

W takcie omacywania pacjenta mięśnie czworoboczny i ramienno-głowowy są oceniane pod kątem zaników mięśniowych (nerw XI).

Jedynym nie sprawdzanym nerwem czaszkowym (chyba, że podejrzewany jest deficyt przodomózgowia) jest nerw węchowy, który jednak może być sprawdzony przez awersyjną reakcję na alkohol.

B. Badanie neurologiczne

Badanie neurologiczne jest rozszerzeniem badania fizykalnego. Powinno ono ustalić obecność choroby neurologicznej oraz pomóc w określeniu lokalizacji zmian.

Żeby nie przeoczyć nieraz subtelnych zaburzeń konieczne jest jednolite i metodyczne podejście do badań, czemu ma służyć standaryzowany schemat badania neurologicznego.

W celu oceny stanu pacjenta używane są określenia takie, jak:

  • poprawa,
  • stabilizacja,
  • pogorszenie.

Badanie powinno być przeprowadzone w cichym i spokojnym miejscu i ważne jest, by pacjent był jak najbardziej zrelaksowany.

Przeprowadzenie badania neurologicznego oraz wnioski, wysnute na podstawie uzyskanych wyników pozwalają lekarzowi na:

  • zdefiniowanie, czy u psa w ogóle obecny jest problem neurologiczny,
  • ustalenie lokalizacji procesu chorobowego,
  • ustalenie charakteru procesu chorobowego (deficyty lub nadmierna aktywność układu nerwowego),
  • ustalenie przyczyny schorzenia,
  • sporządzenie listy diagnostyki różnicowej możliwych chorób (na podstawie wywiadu, objawów klinicznych, przebiegu choroby i wyników badania neurologicznego),
  • oszacowanie stopnia uszkodzenia układu nerwowego, a dzięki temu określenie rokowania dla pacjenta.

Sposób przeprowadzenie badania zależy w znacznym stopniu od stanu pacjenta – pewnych prób nie należy wykonywać, jeśli np. podejrzewa się złamanie kręgosłupa.

Badanie rozpoczyna się od określenia stanu psychicznego pacjenta, jego postawy oraz sposobu chodzenia.

A. Ocena stanu psychicznego psa

Oceniając stan psychiczny psa zwraca się uwagę na jego zachowanie (temperament, układność) oraz świadomość (czyli przytomność, czuwanie i zdolność do odbierania bodźców z otoczenia).

Na początku określa się świadomość, zachowanie, postawę oraz sposób chodzenia zwierzęcia. Pies powinien swobodnie poruszać się po gabinecie.

Lekarz weterynarii ocenia świadomość i zachowanie zwierzęcia, obserwując jego reakcje na bodźce pochodzące ze środowiska oraz na ludzi.

Pewne fizjologiczne różnice, takie jak np. intensywna ciekawość szczeniąt, czy obojętność psów w podeszłym wieku są zwykle normalnym zachowaniem.

Często w gabinecie widoczne są przejawy agresji oraz lęku.

Świadomość jest funkcją kory mózgowej i pnia mózgu.

Bodźce czuciowe z ciała, takie jak dotyk, temperatura czy reakcja na bodźce nocyceptywne (uszkadzające, bólowe) oraz płynące z zewnątrz, takie jak wzrok, dźwięk i zapachy, dostarczają informacji do tworu siatkowatego.

Świadomość jest utrzymywana przez rozproszone wypustki tworu siatkowatego do kory mózgowej.

Ten system pobudzenia nazywany jest układem siatkowym wstępującym pobudzającym (ARAS).

Częstą przyczyną obniżonego poziomu świadomości jest zaburzenie szlaków między tworem siatkowatym a korą mózgową.

Systemem, wpływającym na zachowanie jest układ limbiczny, będący układem struktur korowych i podkorowych mózgu.

Stan psychiczny można określić (zależnie od poziomu świadomości) jako:

  • Czujny / żywy (prawidłowy) – zwierzę prawidłowo reaguje na otoczenie, opiekuna, inne zwierzęta;
  • Przygnębiony /smutny (przytomny, ale nieaktywny).
    Pies jest spokojny, według opiekuna zbyt spokojny, ale reaguje prawidłowo;
  • Osowienie/depresja charakteryzuje się świadomym, ale nieaktywnym stanem.
    Pacjent reaguje tylko na bezpośrednie, silne bodźce (np. głośne dźwięki, dotyk, zawołanie po imieniu);
    zwierzę jest względnie niereagujące na środowisko i ma tendencje do spania, gdy nie jest niepokojone.
    Taka silna apatia może być spowodowane zaburzeniami ogólnoustrojowymi (pozaczaszkowymi), takimi jak gorączka, niedokrwistość lub zaburzenia metaboliczne.
    Jeśli związana jest z pierwotnymi problemami mózgu (śródczaszkowymi) wskazuje na rozlaną chorobę kory mózgowej lub uszkodzenie pnia mózgu.
  • Zdezorientowany/ oszołomiony; osłupienie jest stanem oszołomienia sennego, przy którym reakcja na większość bodźców ze środowiska (z wyjątkiem bólu) jest zmniejszona; dezorientacja, parcie głową na mur, chodzenie po okręgu, chodzenie bezcelowe, samookaleczanie, stereotypie mogą świadczyć o chorobie neurologicznej.
  • Otępiały – śpi, gdy mu się nie przeszkadza, nie reaguje na nieszkodliwe bodźce, takie jak hałas, ale budzi się na bodźce bólowe.
    Pies jest świadomy, ale przytłumiony i reaguje niewłaściwie.
    Otępienie zwykle wiąże się z częściowym rozłączeniem tworu siatkowatego i kory mózgowej, tak jak to ma miejsce w przebiegu uogólnionych choroby mózgu lub ucisku na pień mózgu.
  • Majaczenie – jest zachowaniem histerycznym (np. pies łapie nieistniejące muchy);
  • Śpiączka – jest długotrwałą, trwającą kilka godzin do wielu dni utratą świadomości.
    Zwierzę w stanie śpiączki leży bezwładnie i nie wykazuje żadnych reakcji na bodźce zewnętrzne.
    Psa nie można go obudzić nawet bodźcem bólowym, chociaż proste odruchy mogą pozostać nietknięte. Np. ściśniecie stopy powoduje odruch zginacza, ale nie spowoduje pobudzenia.
    Zwierzęta, które nie reagują na otoczenie, zwykle mają uogólnione zmiany kory mózgu.
    Śpiączka jest spowodowana brakiem połączenia pomiędzy tworem siatkowatym i mózgiem, a przyczyną tego może być: uraz głowy, niedotlenienie (np. na skutek topienia, duszenia), zatrucie lekami lub związkami toksycznymi (leki nasenne), zapalenie mózgu tła infekcyjnego lub pasożytniczego (np. wścieklizna), niedoczynność kory nadnerczy (rzadko), wodogłowie, guzy mózgu, zaburzenia naczyniowe mózgu, przyczyny metaboliczne: encefalopatia wątrobowa, stan mocznicowy, zaburzenia osmolarności osocza, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, hipoglikemia, hiperglikemia.
    Jej najczęstszą przyczyną u małych zwierząt jest ostry uraz głowy z krwotokiem w obrębie mostu i śródmózgowia.
  • Podniecenie (excitacio) oraz szał (mania) to wzmożona aktywność psychomotoryczna, przy której pies jest nadmiernie pobudzony.
    Często w gabinecie obserwowana jest wściekłość lub agresja, jednak w wielu przypadkach jest to zaburzenie behawioralne, a nie neurologiczne.
    Niemniej jednak agresja może być obserwowana w przebiegu pierwotnej choroby mózgowia.

Podczas oceny pacjenta lekarz zwraca uwagę na zachowanie zwierzęcia oraz jego reakcje w różnych sytuacjach (np. w domu, w gabinecie, w poczekalni, podczas badania). Część tych informacji uzyskuje od opiekuna psa.

Zaburzenia zachowania są często funkcjonalne, to znaczy związane ze środowiskiem i szkoleniem.

Jednak pierwotna choroba mózgu może również powodować zmiany w zachowaniu. Wskazują one na uszkodzenie mózgu lub międzymózgowia.

Zmiany zachowania mogą obejmować:

  • agresję,
  • strach,
  • wycofanie się,
  • dezorientację.

Inne objawy związane z nienormalnym zachowaniem obejmują:

  • ziewanie,
  • napieranie głową,
  • chodzenie kompulsywne,
  • krążenie,
  • “obserwowanie gwiazd”.

B. Ocena postawy psa

Prawidłowa postawa jest utrzymywana przez skoordynowane reakcje ruchowe na sygnały czuciowe z receptorów w kończynach i ciele, układzie wzrokowym i przedsionkowym.

Receptory przedsionkowe wyczuwają zmiany położenia głowy zwierzęcia w stosunku do grawitacji i wykrywają ruch.

Informacje czuciowe są przetwarzane przez pień mózgu, móżdżek i mózg. Móżdżek i układ przedsionkowy są szczególnie ważne.

Zintegrowane wyjście poprzez ścieżki motoryczne do mięśni szyi, tułowia i kończyn utrzymuje normalną postawę.

Wszystkie zwierzęta domowe mogą utrzymać postawę wyprostowaną już w krótkim czasie po urodzeniu; różnią się jednak zdolnością do stania i chodzenia.

Postawę ocenia się, gdy zwierzę swobodnie porusza się po pomieszczeniu. W prawidłowych warunkach pies powinien stać wyprostowany, z głową uniesioną.

Następnie kontynuuje się badanie, wymuszając różne pozycje, które pozwalają stwierdzić zdolność powracania do postawy prawidłowej.

Do zaburzeń postawy należą:

Nieprawidłowości dotyczące głowy

  • Przechylenie głowy.
    Występuje, gdy głowa jest pochylona na jedną stronę i jedno ucho znajduje się bliżej ziemi.
    Stałe przechylenie głowy jest związane z anomaliami przedsionkowymi.
    Przerywane przechylanie głowy, zwłaszcza jeśli wiąże się z tarciem ucha, może być spowodowane zapaleniem ucha zewnętrznego lub inwazją świerzbowca usznego.
    Ciągłe przechylenie głowy oraz opór przy jej wymuszonym prostowaniu przez lekarza prawie zawsze spowodowane są dysfunkcją układu przedsionkowego.
  • Skręcenie głowy.
    Przy skręceniu głowy uszy znajdują się na tym samym poziomie.
    Skręcenie głowy w kierunku zmiany spowodowane jest zaburzeniami w mózgu i międzymózgowiu. Często towarzyszy mu chodzenie w koło.
    Przechylenie i skręcenie głowy należy odróżnić od skurczu mięśni szyjnych spowodowanych przez chorobę rdzenia kręgowego lub chorobę korzenia nerwu.
    Głowa i szyja mogą być trzymane w ustalonej pozycji gdy występuje ból szyi.
    Psy z ogniskowym bólem szyi i osłabieniem kończyny piersiowej często wyginają kręgosłup i kładą nos na ziemi, najwyraźniej starając się nie obciążać kończyn piersiowych.
  • Zaburzenia koordynacji głowy i drżenia mogą być zauważalne przy ruchach głowy (np. próba jedzenia i picia). Wskazują ona zazwyczaj na zmiany w móżdżku.

Nieprawidłowości dotyczące tułowia

Nieprawidłowa postawa tułowia może być związana z wrodzonymi lub nabytymi zmianami kręgosłupa lub nieprawidłowym napięciem mięśniowym, wynikającym ze zmian w mózgu lub rdzeniu kręgowym.

Nieprawidłowości postawy ciała

  • lordoza (dobrzuszne wygięcie grzbietu),
  • kifoza (dogrzbietowe wygięcie grzbietu),
  • skolioza (boczne wygięcie kręgosłupa),
  • opuszczenie głowy w dół (wentrofleksja),
  • wygięcie głowy dogrzbietowo (opistotonus),
  • skręt głowy w jej osi lub skręcenie do boku (torticollis).

Nieprawidłowości dotyczące kończyn

Nieprawidłowe stawianie kończyn spowodowane jest deficytami propriocepcji.

Nieprawidłowa postawa kończyn obejmuje niewłaściwe ich ustawienie i zwiększenie lub zmniejszenie napięcia prostownika.

Postawa z szeroko rozstawionymi kończynami jest typowa dla wszystkich form ataksji (niezborności, zaburzeń koordynacji ruchowej). Jest ona także obserwowana w przypadkach uogólnionej słabości.

Niedobory proprioceptywne lub motoryczne mogą powodować, że pies stoi z odwróconą stopą (opiera stopę na jej grzbietowej powierzchni).

W przypadku zmian dolnego lub górnego neuronu ruchowego zwierzę często próbuje zmienić położenie kończyny.

Nierównomierne rozłożenie ciężaru na kończynach może być informacją wskazującą na osłabienie lub ból. Zwierzęta starają się przenieść większość swego ciężaru na kończyny piersiowe, gdy kończyny miedniczne są słabe lub bolesne i na odwrót.

Zmniejszone napięcie mięśni kończyn (zwiotczenie – kloniczność) jest często związane ze zmianami dolnego neuronu ruchowego i powoduje nieprawidłową postawę.

Kończyny są ułożone pasywnie, często z palcami podwiniętymi (knuckling).

Wzmożone napięcie mięśniowe (spastyczność)

Zwiększone napięcie w kończynach piersiowych z wiotkim porażeniem kończyn tylnych nazywa się zjawiskiem Schiffa-Sherringtona i jest związane ze zmianami rdzenia kręgowego między segmentami T2 a L4 rdzenia kręgowego.

Zwiększone napięcie zarówno w prostownikach, jak i w zginaczach obserwuje się w zatruciach tężcem i strychniną.

Zespół sztywności odmóżdżeniowej charakteryzuje się wyprostowaniem wszystkich czterech kończyn i tułowia (wzmożenie napięcia mięśni prostowników).

Jest to spowodowane uszkodzeniem zlokalizowanym w pniu mózgu.

Opistotonus, czyli wygięcie głowy i szyi do tyłu może towarzyszyć tym zmianom, jeśli uszkodzone są płaty donosowe móżdżku.

Często zmianie ulegają również funkcje mentalne.

Zwiększone napięcie mięśni prostowników jest oznaką choroby górnego neuronu ruchowego. Częściowe zmiany mogą powodować przesadne wyprostowanie stawów kolanowych i stawów skokowych.

Sztywność odmóżdżeniowa jest ekstremalną formą zwiększonego napięcia prostownika.

C. Ocena ruchu

Zwierzę obserwowane jest pod kątem nieprawidłowych ruchów podczas chodu oraz w trakcie odpoczynku.

Bardzo ważne jest uważne obserwowanie zwierzęcia, ponieważ ruch może być najważniejszą częścią badania neurologicznego, zwłaszcza u dużych i olbrzymich psów, u których badanie reakcji posturalnych jest trudniejsze.

Przyjmowanie odpowiedniej postawy, a także ruch są skomplikowane pod względem neurologicznym – wymagają udziału mózgu, rdzenia kręgowego oraz nerwów obwodowych.

Propriocepcja (zmysł położenia ciała) jest zdolnością rozpoznawania lokalizacji kończyn względem reszty ciała.

W celu utrzymania ciężaru kończyny utrzymywane są w wyproście dzięki odruchom z rdzenia kręgowego.

Na poziomie kręgosłupa zaprogramowane są także ruchy kroczące.

Organizacja różnych chodów (kłus, galop, stęp) w celu prawidłowego i normalnego przemieszczania się zachodzi na poziomie pnia mózgu w tworze siatkowatym.

Regulacja płynąca z móżdżku sprawia, że poruszanie się jest płynne i skoordynowane.

Wpływ przedsionkowy zapewnia równowagę.

Wpływ kory mózgowej jest niezbędny do celowego ruchu, dobrowolnej kontroli i dokładnej koordynacji, zwłaszcza w przypadku ruchów wyuczonych.

Badanie chodu przeprowadza się na powierzchni zapewniającej odpowiednią przyczepność (np. dywan, trawa).

Lekarz może także poprosić o wprowadzenie psa na schody lub sprowadzenie z nich czy też zasłonięcie zwierzęciu oczu.

Podczas oceny chodu zwierzę obserwowane jest z boku, z przodu – gdy pies idzie w kierunku badającego oraz z tyłu, gdy się oddala od niego, a także gdy porusza się po ciasnym okręgu oraz rusza się do tyłu.

Oceniana jest każda kończyna zarówno podczas normalnego chodu, jak i kłusu.

Zwierzę powinno być prowadzone po szerokich oraz ciasnych kołach, a także powinno być zawracane.

Nieprawidłowości w chodzie mogą obejmować niedowład i ogólną proprioceptywną, przedsionkową lub móżdżkową ataksję lub kulawiznę (obserwowaną przy zaburzeniach ortopedycznych).

Zaburzenia propriocepcji

Propriocepcja (lub inaczej wyczucie pozycji) to umiejętność rozpoznania położenia kończyn w stosunku do reszty ciała.

Niedobory (deficyty) proprioceptywne powodujące chodzenie na nadgarstkach (napięstkowanie / knuckling), nieprawidłowe stawianie stóp i/lub powłóczenie pazurami (może to nie być zauważalne przy każdym kroku) – mogą być związane ze zmianami w pniu mózgu oraz uszkodzeniami w każdym odcinku rdzenia kręgowego i nerwach obwodowych.

Ogólne ścieżki proprioceptywne w rdzeniu kręgowym znajdują się w słupach grzbietowym i grzbietowo-bocznym i sięgają do móżdżku (proces nieświadomy) oraz do kory mózgowej (proces świadomy).

Niedowład / porażenie / pareza – to deficyt świadomych ruchów.

Jest to inaczej częściowa utrata czucia oraz całkowita lub częściowa utrata funkcji motorycznych kończyny.

Dotknięte niedowładem kończyny nie są w stanie odpowiednio utrzymać ciężaru ciała, a także ruch dobrowolny jest nieobecny lub nieprawidłowy.

Niedowład powodowany jest przez przerwanie dróg ruchu świadomego/celowego biegnących od pnia mózgu do rdzenia.

Pareza jest widoczna klinicznie tylko przy przerwaniu zstępującego szlaku górnego neuronu ruchowego, mającego miejsce doogonowo od śródmózgowia oraz w rdzeniu kręgowym, albo też w przypadku zmian wpływających na jednostkę dolnego neuronu ruchowego.

Dlatego też niedowład może być typu GNR lub DNR.

Wyróżnia się:

  • porażenie wiotkie, gdy dochodzi do uszkodzenia dolnego neuronu ruchowego (DNR), czyli łuku odruchowego w zakresie kończyn,
  • porażenie spastyczne, podczas uszkodzenia górnego neuronu ruchowego (GNR), czyli układu wyższych ośrodków, kontrolującego napięcie dolnego neuronu.

Osłabienie lub brak odruchów rdzeniowych w kończynach świadczy o uszkodzeniu DNR, natomiast odruchy normalne, wzmożone lub spazm kończyn świadczy o uszkodzeniu GNR.

Ze względu anatomicznego wyróżnia się:

  • monoparezę – gdy niedowładem dotknięta jest tylko jedna kończyna,
  • paraparezę – niedowład obu kończyn miednicznych,
  • tetraparezę – dysfunkcją objęte są wszystkie cztery kończyny,
  • hemiparezę – gdy zaburzeniem dotknięte są kończyna piersiowa i miedniczna tej samej strony ciała.

Paraliż, plegia

To całkowita utrata funkcji czuciowych i ruchowych (czyli motorycznych) dotkniętej zmianami kończyny.

Pies nie jest w stanie świadomie wykonać żadnego ruchu kończyną objętą zmianą.

Odruchy rdzeniowe mogą ciągle być obecne, jednak nie świadczą one o zachowaniu integralności rdzenia kręgowego powyżej poziomu odruchu.

Ze względu anatomicznego wyróżnia się:

  • monoplegię – paraliż jednej kończyny,
  • paraplegię – paraliż obu kończyn miednicznych,
  • tetraplegię – paraliż wszystkich czterech kończyn,
  • hemiplegię – paraliż kończyny piersiowej i miednicznej po tej samej stronie ciała.

Krążenie

Choroba neurologiczna może spowodować, ze zwierzę krąży. Krążenie może mieć różny zasięg: począwszy od dryfowania po szerokim okręgu aż po kręcenie się w ciasnym kole.

Chodzenie po ciasnym okręgu jest zwykle spowodowane obecnością zmian w tylnej części pnia mózgu.

Jeśli towarzyszy mu przechylenie głowy może wskazywać na objęcie procesem chorobowym układu przedsionkowego.

Szerokie koła są zwykle spowodowane przez zmiany przodomózgowia.

Kierunek krążenia zwykle jest w kierunku zmiany (czyli krążenie w lewo – zmiana po lewej stronie), jednak zdarzają się wyjątki, zwłaszcza jeśli zmiana jest donosowo od śródmózgowia.

Ataksja (niezborność, bezład)

Oznacza zaburzenie koordynacji w poruszaniu się zwierzęcia, bez towarzyszącej parezy oraz spastycznych lub mimowolnych ruchów.

Może ona wynikać z zaburzeń proprioceptywnych, gdy zwierzę “nie wie”, gdzie znajdują się jego kończyny.

Niezborność może być wywołana uszkodzeniem na każdym poziomie układu nerwowego, zwykle jednak dotyczy zmian w:

  • móżdżku (dochodzi do zaburzeń dysmetrycznych w postaci hipermetrii czyli wyolbrzymienia kroków lub hipometrii, czyli zmniejszenia długości kroku),
  • przedsionku (dochodzi wówczas do zaburzeń równowagi),
  • rdzeniu kręgowym.

Ataksja tułowia charakteryzuje się słabo kontrolowanym kołysaniem ciała.

Ruch kończyn jest nieskoordynowany. Stopy mogą się krzyżować lub być umieszczane zbyt daleko od siebie.

Dysmetria charakteryzuje się zbyt długimi (hipermetria) lub zbyt krótkimi (hipometria) krokami i jest zwykle powodowana przez zmiany w móżdżku.

Częstym objawem dysmetrii jest tzw. “gęsi chód”. Krok może zostać gwałtownie zatrzymany, a zwierzę chwieje się z boku na bok.

Dysmetria głowy i szyi może być najlepiej zauważalna, gdy pies próbuje pić lub jeść, jednak nie trafia w miskę.

Atonia – nagłe zmniejszenie lub utrata napięcia mięśni

Katalepsja to nagła, całkowita utrata napięcia mięśniowego, która powoduje, że zwierzę wiotczeje. Zwykle obserwowana jest w połączeniu z narkolepsją.

Ruch celowy/świadomy

Ruch celowy jest wywołany świadomym zamiarem zwierzęcia, żeby poruszyć kończynami.

Ocena ruchu celowego z reguły przeprowadzana jest u osłabionych zwierząt, które nie są w stanie chodzić lub są na to zbyt słabe.

Pies próbuje podciągnąć kończyny, żeby przyjąć odpowiednią postawę.

Zwraca się uwagę na ruchy kończyn, zginanie stawów biodrowych i odpychaniem się od ziemi.

U zwierząt z parezą, niechodzących ocenę ruchów celowych można przeprowadzić przez uchwycenie jedną ręką podstawy ogona, podniesienie zwierzęcia i próbę przespacerowania się z nim.

Jeśli u psa kończyny zwisają bezładnie i nie wykazuje on ruchów celowych, może to oznaczać ciężkie, ale niekoniecznie nieodwracalne uszkodzenie rdzenia kręgowego.

Ruchy mimowolne

Drżenia mięśniowe

Powstają w wyniku naprzemiennych, rytmicznych skurczów przeciwnych grup mięśni. Drżenia mogą być:

  • Zamiarowe (celowe, intencyjne) – gdy zwierzę zamierza wykonać jakiś ruch świadomy.
    Drżenie intencyjne jest bardzo wyraźne, gdy ruchy są inicjowane.
    Jest to ważny objaw choroby móżdżku.
  • Spoczynkowe, obserwowane w przebiegu wielu chorób mięśni i nerwów.

Drżenie może być wywołane również przez zmęczenie, strach, dreszcze, reakcję na lek lub przez chorobę dotyczącą mięśni, dlatego ważne jest, by odróżnić te stany od drżenia neurologicznego.

Ciągłe drżenie zwykle wiąże się z nieprawidłowością układu ruchowego.

Mioklonie

Nagłe, mimowolne skurcze (szarpanie, zrywanie) mięśni.

Mogą one dotyczyć pojedynczego mięśnia (mioklonia ogniskowa) lub całych grup mięśni (mioklonia uogólniona/wieloogniskowa).

U psów można stwierdzić dwie formy mioklonii:

  1. W ostrym zapaleniu mózgu zmiana prawdopodobnie wiąże się ze zniszczeniem obszarów w jądrach podstawnych.
  2. Przewlekła postać (częstsza) jest związana z interneuronami lub dolnym neuronem ruchowym na poziomie segmentowym.

Najczęściej obserwowane są mioklonie nosówkowe, choć patogeneza nie jest do końca poznana.

Mioklonia obserwowana przy nosówkowym zapaleniu mózgu i rdzenia u psów jest zwykle rytmicznym szarpnięciem jednej grupy mięśni, takich jak zginaczy łokcia lub mięśnia skroniowego.

Jeśli mioklonie powtarzają się, widoczne są klinicznie jako drżenie.

Tężec lub tężyczka

Skurcz spastyczny wszystkich mięśni ciała, który jest obserwowany w przebiegu tężca oraz zaburzeń elektrolitowych (np. niedobór magnezu, niedobór wapnia).

Napady (konwulsje, napady drgawkowe) – to kliniczna manifestacja nadmiernych i/lub hipersynchronicznych wyładowań neuronalnych w mózgu.

Mogą przejawiać się jako epizodyczne ograniczenie lub utrata świadomości, nieprawidłowe zachowanie ruchowe, zaburzenia psychiczne lub czuciowe lub objawy z autonomicznego układu nerwowego, takie jak:

Najczęściej obserwowane objawy kliniczne u zwierząt z napadem padaczki to:

  • zaburzenia świadomości,
  • źrenice rozszerzone,
  • oczy szeroko otwarte,
  • oczopląs,
  • mimowolne oddawanie kału i moczu,
  • opistothonus,
  • uogólnione drgawki toniczno-kloniczne.

Skurcz toniczny

Utrzymujący się skurcz mięśnia trwający kilka sekund do kilku minut; w czasie napadów może powodować grymasy twarzy, otwarcie szczęk, dogrzbietowe wyprostowanie głowy i szyi i wyprostowanie kończyn.

Skurcze kloniczne

Regularnie powtarzane, krótkie, mimowolne skurcze mięśni; w trakcie skurczów mogą powodować drgania twarzy, kłapanie szczęk, urywane ruchy szyi i kończyn.

Skurcze toniczno-kloniczne

To naprzemienne okresy skurczów tonicznych i klonicznych.

Klastrowe napady

Dwa lub więcej napadów, występujące w okresie 24-godzinnym.

Okres zwiastunowy

To zmiany w zachowaniu, które poprzedzają wystąpienie napadów; zwierzę może ukrywać się, chodzić za opiekunem, wykazywać niepokój lub strach.

D.Badanie odruchów

Reakcje postawy (reakcje postawne/odruchy postawne/odruchy posturalne; postural reactions)

Odruchy posturalne to zespół odruchów, pozwalających na utrzymanie prawidłowej postawy stojącej zwierzęcia.

Jeśli ciężar ciała zwierzęcia zostanie przesunięty z jednej strony na drugą, z przodu na tył lub z tyłu na przód, nastąpi zwiększenie obciążenia kończyny lub kończyn aktualnie podtrzymujących ciężar ciała.

To wymaga zwiększonego napięcia mięśni prostowników, aby zapobiec załamaniu się kończyny.

Częściowa regulacja takiego napięcia mięśniowego osiągana jest poprzez odruchy rdzenia kręgowego, ale żeby zmiany były płynne i skoordynowane, konieczne jest zaangażowanie układu ruchowego i czuciowego mózgu.

Funkcjonowanie reakcji posturalnych wymaga współpracy wyższych ośrodków przodomózgowia, szlaków rdzeniowych oraz nerwów ruchowych, czuciowych i mięśni.

Są to reakcje świadome, a ponieważ w weterynarii istnieje ograniczona możliwość współpracy z pacjentem, sprawdzać je musimy za pomocą różnych testów i ćwiczeń.

Stwierdzenie obecności nietypowych reakcji postawy nie zapewnia dokładnej informacji o lokalizacji zmian (ponieważ zmiany w jednym z kilku obszarów układu nerwowego mogą wpływać na reakcję), ale może być wskazówką świadczącą o chorobie neurologicznej.

Dlatego też ocena reakcji posturalnych jest ważną częścią badania neurologicznego.

Minimalne deficyty w funkcji mózgu mogą powodować znaczące zmiany reakcji posturalnych, które nie są wykrywane, gdy obserwuje się chód.

Wszystkie reakcje posturalne umożliwiają ocenę funkcjonowania czucia proprioceptywnego.

W reakcjach postury i pozycji wyróżnia się fazę inicjacji (zapoczątkowania) oraz adaptacji ruchu.

Generalnie przy zaburzeniach czuciowych upośledzona jest faza inicjacji ruchu, podczas gdy przy zaburzeniach ruchowych obserwowane jest opóźnienie fazy adaptacji.

Pozycjonowanie proprioceptywne (inaczej reakcja korektury / świadoma reakcja proprioceptywna – proprioceptive positioning) – czyli sprawdzanie świadomości umiejscowienia części ciała w przestrzeni.

Zwierzę umieszcza się w taki sposób, by symetrycznie obciążało wszystkie cztery kończyny, a głowę miało skierowaną do przodu.

Lekarz zgina łapę psa tak, aby jej grzbietowa powierzchnia opierała się o podłoże.

W takiej pozycji przytrzymuje się kończynę przez chwilę, po czym puszcza łapę.

W prawidłowych warunkach pies powinien natychmiast przywrócić kończynę do naturalnej pozycji.

Większość zwierząt nie pozwala na opieranie ciężaru ciała w nienormalnym położeniu kończyny.

Gdy łapa ma nieprawidłową pozycję, zwierzę powinno zmienić jej położenie w celu uzyskania normalnego obciążenia.

Opóźniona korekcja opartej na napięstku łapy świadczy o chorobie neurologicznej.

Jeśli grzbietowe powierzchnie pazurów są otarte i/lub obecne są uszkodzenia skóry lub modzele na grzbietowej powierzchni palców może to oznaczać długotrwałe zaburzenia proprioceptywne.

Alternatywnie test ten można wykonać przez umieszczenie kartki papieru pod łapą i jej powolne przesuwanie w bok.

Pies, który ma świadomość o umieszczeniu swoich kończyn wykona ruch korygujący.

Ogólnie informacje proprioceptywne przenoszone są w kolumnach grzbietowych oraz drogą rdzeniowo-wzgórzową w grzbietowo-bocznym sznurze rdzenia kręgowego przez pień mózgu do kory czuciowo-ruchowej i włókien wnikających do móżdżku.

Odpowiedź ruchowa jest inicjowana przez korę mózgową i jest przekazywana do dolnego neuronu ruchowego w rdzeniu kręgowym.

Ponieważ ścieżki proprioceptywne są wrażliwe na kompresję, zaburzenia w pozycjonowaniu proprioceptywnym mogą wystąpić przed wykryciem dysfunkcji ruchowej (niedowładu).

Odpowiedź jest nienormalna, jeśli istnieje znaczny niedowład, ale inne reakcje posturalne, takie jak skakanie również są zmienione.

Niektóre zdrowe psy nie zmieniają położenia łapy po jej odwróceniu.

W takiej sytuacji zawsze należy ocenić reakcję podskakiwania.

Skakanie (podskakiwanie/reakcja podskakiwania – hopping)

Jest wiarygodnym testem reakcji posturalnej.

Ocenia wszystkie komponenty zaangażowane w dobrowolne ruchy kończyn.

Normalne reakcje podskakiwania wymagają nienaruszonych receptorów czuciowych, nerwów obwodowych, wstępujących długich dróg w rdzeniu kręgowym i pniu mózgu, kory czuciowej, układów górnego neuronu czuciowego oraz integracji z dolnym neuronem czuciowym w rdzeniu kręgowym.

Test ten wykonuje się w pozycji stojącej psa.

Lekarz unosi trzy kończyny zwierzęcia, popychając psa na bok w celu obserwowania zdolności do “chodzenia”, a raczej podskakiwania na każdej z kończyn z osobna.

W przypadku badania kończyn piersiowych reakcja podskakiwania jest sprawdzana z jedną kończyną piersiową uniesioną z podłoża.

Chociaż u małych psów łatwo jest podnieść trzy kończyny, u większych psów nie jest to konieczne.

Miednica psa powinna być jedynie wystarczająco podparta, aby zwiększyć nacisk na wyprostowaną kończynę.

W miarę wzrostu obciążenia na wyprostowaną (podporową) łapę ocenia się zdolność psa do utrzymania pełnego wyprostu.

Gdy pies jest odwrócony od egzaminatora, ciężar zwierzęcia przenoszony jest w bok – nad wyprostowaną kończynę, a następnie ocenia się inicjację, ruch i podparcie podczas podskakiwania.

Podskakiwanie przyśrodkowe jest trudniejsze, ale manewr ten pozwala wykryć subtelniejsze nieprawidłowości.

Podskakiwanie na kończynie miednicy odbywa się poprzez podparcie klatki piersiowej i uniesienie jednej kończyny miednicy.

Gdy pacjent jest skierowany w stronę egzaminatora ciężar jest przenoszony w bok nad ocenianą kończynę – ocenia się inicjację, ruch i podparcie.

Psy ras olbrzymich bada się, podnosząc jedną kończynę i przenosząc ciężar zwierzęcia aby przeskoczył na przeciwną kończynę.

Alternatywnie duże zwierzęta można ciągnąć za ogon lub popychać na boki (reakcja kołysania) w celu wywołania ruchów podobnych do reakcji podskakiwania.

Reakcja podskakiwania jest bardziej czuła niż inne reakcje posturalne do wykrywania drobnych deficytów.

Słabe rozpoczęcie reakcji sugeruje deficyty czuciowe (proprioceptywne), podczas gdy słabe kontynuowanie i rozpoczęcie ruchu sugeruje nieprawidłowość układu ruchowego (niedowład).

Normalne zwierzę może chodzić do przodu i na boki ze skoordynowanymi ruchami obu kończyn piersiowych.

Wymusza się ruch w bok lub do środka, a cały ciężar ciała jest podtrzymywany tylko na jednej kończynie.

Asymetria ruchu może pomóc w określeniu strony, po której znajduje się zmiana.

Badanie kończyn piersiowych zwykle dostarcza więcej informacji niż badanie kończyn miednicznych.

Taczkowanie (reakcja taczkowania – wheelbarrowing)

Test ten umożliwia ocenę czucia proprioceptywnego w kończynach przednich oraz porównanie obu tych kończyn.

Badanie to przeprowadza się, podpierając psa pod brzuchem, unosząc tylne kończyny i zmuszając go do przeniesienia całego ciężaru ciała na kończyny piersiowe.

Następnie wykonuje się kilka kroków do przodu.

Zdrowy pies będzie poruszał się do przodu dzięki skoordynowanym ruchom obu przednich kończyn.

Jeśli ruchy wydają się normalne, manewr powtarza się z podniesioną głową i wyciągniętą szyją.

Pozycja z uniesioną głową uniemożliwia psu patrzenie przed siebie, co uzależnia zwierzę od informacji proprioceptywnych.

Kiedy szyja jest wyciągnięta, u zwierząt mogą pojawić się subtelne nieprawidłowości kończyn piersiowych, które w przeciwnym razie wyglądają normalnie.

Ta reakcja jest szczególnie przydatna do wykrywania zmian kompresyjnych doogonowej części szyjnego odcinka rdzenia kręgowego, które przede wszystkim powodują paraparezę.

Osłabienie kończyn piersiowych może być wykryte podczas badania, ponieważ pies jest zmuszony do przeniesienia większości swojego ciężaru na dwie kończyny, stojąc tylko na jednej kończynie podczas ruchu.

Jeśli ruch do przodu rozpoczyna się z opóźnieniem może to świadczyć o deficytach propriocepcji lub niedowładzie spowodowanym zmianami w obrębie szyjnego odcinka rdzenia kręgowego, pnia mózgu lub kory mózgowej.

Ruchy przesadzone /nadmiernie wyrażone (dysmetria) mogą wskazywać na zmiany dotyczące szyjnego odcinka rdzenia kręgowego, niższej części pnia mózgu lub móżdżku.

Postawne pchnięcie prostowników (reakcja podporowa/reakcja podpierania – extensor postural thrust)

Reakcja podporowa jest przeprowadzana przez opuszczanie na ziemię zwierzęcia podtrzymywanego pod klatką piersiową.

Gdy zwierzę opuszczane jest na podłogę, powinno ono wysunąć kończyny w oczekiwaniu kontaktu z podłożem.

Jest to reakcja przedsionkowa i może być upośledzona lub nieskoordynowana u zwierząt ze zmianami układu przedsionkowego.

W momencie, gdy kończyny miedniczne dotkną podłoża, powinny (próbując uzyskać podparcie) poruszyć się do tyłu symetrycznymi ruchami (jak przy chodzeniu).

Ocena stanu pacjenta jest taka sama, jak przy taczkowaniu.

Można zaobserwować niesymetryczne osłabienie, brak koordynacji i dysmetrię.

Jest to reakcja trudna lub nawet niemożliwa do wykonania u dużych zwierząt.

Połowiczne stanie/skakanie (reakcja podskakiwania na parze kończyn, skakanie na kończynach jednej strony, reakcja półchodu – hemistanding/hemiwalking)

Reakcja ta umożliwia porównanie funkcji obu stron ciała.

Test półstania i półchodu przeprowadza się poprzez uniesienie kończyny piersiowej i miednicznej po jednej stronie ciała psa tak, że cały ciężar ciała jest oparty na przeciwległych kończynach.

W ten sposób ocenia się, czy zwierzę jest w stanie utrzymać ciężar ciała, następnie przesuwa się pacjenta i obserwuje ruch do przodu i na boki (podskakiwanie), a interpretacja wyniku badania jest taka sama, jak przy taczkowaniu.

W przypadku tego testu można zaobserwować objawy podobnie jak w przypadku innych reakcji posturalnych.

Test ten jest najbardziej przydatny u zwierząt ze zmianami przodomózgowia.

Takie psy mają stosunkowo normalny chód, ale mają deficyty reakcji postawy zarówno kończyn piersiowych, jak i miednicznych kontralateralnie do zmiany.

Reakcja umiejscawiania (próba krawędzi stołu – placing). To ćwiczenie, które pozwala na ocenę propriocepcji u psów ras małych i średnich (oraz u kotów)

Umieszczanie w pierwszej kolejności przeprowadza się bez angażowania wzroku psa (próba dotykowa, umieszczanie dotykowe).

W czasie tej próby badający podtrzymuje zwierzę pod klatką piersiową, jedną ręką (lub opaską) zakrywając mu oczy.

Nadgarstkami zwierzęcia dotyka się krawędzi stołu. Prawidłową reakcją jest natychmiastowe umieszczenie łap na powierzchni stołu w pozycji podtrzymującej ciało.

Brak reakcji po zetknięciu ze z przeszkodą może świadczyć o zaburzeniach czucia lub braku świadomości czucia (propriocepcji).

Umiejscawianie dotykowe wymaga zintegrowane działania receptorów dotykowych w skórze, ścieżek czuciowych przez rdzeń kręgowy i pień mózgu do kory mózgowej oraz ścieżek ruchowych od kory mózgowej do niższego neuronu ruchowego kończyn piersiowych.

Tę samą próbę następnie przeprowadza się pozwalając psu patrzeć (umieszczanie optyczne – visual placing).

Zwierzę, widząc krawędź stołu powinno unieść kończyny piersiowe lub miedniczne w celu umieszczenia ich na stole jeszcze zanim dotkną one blatu stołu.

Pies, który nie widzi lub nie zdaje sobie sprawy, że zbliżany jest do krawędzi, nie wykona żadnego ruchu lub też ruch ten będzie niezdarny.

Niektóre psy przyzwyczajone do trzymania na rękach mogą zignorować stół.

Psy takie lepiej zareagują, jeśli są trzymane w mniej wygodnej pozycji, z dala od ciała badającego.

Prawidłowy wynik tego testu wymaga prawidłowego funkcjonowania dróg wzrokowych kory mózgu, połączenia między korą wzrokową a korą ruchową oraz dróg ruchowych do nerwów obwodowych kończyny piersiowej.

Zaburzenie w jakimkolwiek odcinku tej drogi przewodzenia może spowodować nieprawidłowości w reakcji umieszczania.

Test można również przeprowadzić poprzez uniesienie pacjenta za tylne kończyny, a następnie powolne opuszczanie na podłoże głową w dół. Zwraca się uwagę na sposób ułożenia ciała – zwierzę powinno odchylić głowę do góry i rozstawić przednie kończyny w celu położenia ich na podłożu.

Psy ras olbrzymich można oceniać naprowadzając je na krawężnik lub stopień z możliwością patrzenia lub bez.

Prawidłowy wynik próby dotykowej przy nieprawidłowym rezultacie próby optycznej wskazuje na zmianę w układzie optycznym oka, podczas gdy prawidłowy wynik próby optycznej z zaburzonym umieszczaniem dotykowym wskazuje na zmiany w drodze czuciowej.

Zmiany w mózgu i międzymózgowiu powodują zaburzenia w kończynie strony przeciwnej (kontralateralne).

Zmiany poniżej śródmózgowia zwykle powodują zaburzenia po tej samej stronie (ipsilateralne).

Reakcja toniczna szyi

Pies znajduje się w normalnej pozycji stojącej, a lekarz unosi jego głowę i wyciąga szyję.

Normalną reakcją jest niewielkie wyprostowanie kończyn piersiowych oraz niewielkie zgięcie kończyn miednicznych.

Obniżenie głowy powoduje zgięcie kończyn piersiowych i wyprostowanie kończyn miednicznych.

Odwrócenie głowy w bok powoduje lekkie wyprostowanie ipsilateralnej kończyny piersiowej i lekkie zgięcie kontralateralnej kończyny piersiowej.

Toniczne reakcje szyi są inicjowane przez receptory w doczaszkowym obszarze szyjnym i są przekazywane przez twór siatkowaty pnia mózgu.

U zdrowych zwierząt odpowiedź jest subtelna i często jest dobrowolnie hamowana przez kontrolę korową.

Nieprawidłowości w układzie czuciowym (propriocepcja) lub ruchowym mogą powodować nieprawidłowe reakcje.

Zmiany w móżdżku powodują przesadne reakcje toniczne szyi.

Odruchy rdzeniowe

Badanie odruchów rdzeniowych bada integralność czuciowych i ruchowych wszystkich elementów łuku odruchowego oraz wpływ schodzących ścieżek motorycznych na odruch.

Badanie odruchów rdzeniowych umożliwia ocenę dolnego neuronu ruchowego (DNR) oraz wpływu na niego górnego neuronu ruchowego (GNR).

W skład dolnego neuronu ruchowego wchodzi:

  • receptor,
  • nerw wstępujący (czuciowy),
  • alfa-motoneuron leżący w rdzeniu kręgowym,
  • nerw zstępujący (ruchowy),
  • płytka motoryczna oraz mięsień, tworzące łuk odruchowy.

Sprawdzając odruchy rdzeniowe badający może uzyskać trzy rodzaje odpowiedzi:

  • odruch prawidłowy – wskazujący na ciągłość nerwów czuciowych i i ruchowych;
  • brak odruchu lub zmniejszony odruch, wskazujące na całkowitą lub częściową utratę integralności nerwów czuciowych lub ruchowych odpowiedzialnych za odruch (dolny neuron ruchowy – DNR);
  • odruch nasilony, wskazujący na zaburzenie w drogach zstępujących mózgu i rdzenia kręgowego, które u zdrowego zwierzęcia hamują odruch (górny neuron ruchowy – GNR).

Ze względu na siłę wyróżnia się:

  • odruch normalny (wartość 0),
  • wzmożony (+1),
  • kloniczny (+2),
  • osłabiony (-1),
  • brak odruchu (-2).

Wartości dodatnie świadczą o uszkodzeniu GNR, podczas gdy ujemne – o uszkodzeniu DNR.

Jeśli reakcje chodu i postawy są prawidłowe, odruchy rdzeniowe zwykle również są normalne.

Ponieważ każdemu z odruchów rdzeniowych odpowiada anatomicznie konkretny segment rdzenia kręgowego, toteż na podstawie zaburzeń odruchów rdzeniowych możliwe jest (przy uszkodzeniu rdzenia kręgowego) stosunkowo precyzyjne określenie lokalizacji zmiany.

Badanie odruchów rdzeniowych przeprowadza się u zwierzęcia leżącego na boku.

Początkowo ponownie ocenia się napięcie mięśniowe, tym razem w pozycji leżącej.

Lekarz najpierw sprawdza kończyny miedniczne. Pasywna manipulacja kończyną ocenia stopień napięcia mięśniowego, szczególnie w mięśniach prostownikach.

Rozszerzanie palców z lekkim naciskiem na opuszki wywołuje odruch oporowy prostownika.

Następnie ocenia się odruchy miotatyczne (własne mięśnia).

Rutynowo oceniany jest tylko odruch rzepkowy.

Można również ocenić mięsień piszczelowy doczaszkowy oraz brzuchaty łydki, ale odruchy te są trudniejsze do wywołania i oszacowania.

Następnie testowany jest odruch zginacza przez delikatne ściskanie palców u stóp.

Najbardziej przewidywalnym odruchem miotatycznym w kończynie piersiowej jest ten, wywołany uderzeniem mięśnia prostownika promieniowego nadgarstka (powodujący lekkie wyprostowanie nadgarstka).

Odruchy mięśnia trójgłowego i dwugłowego są trudne do wywołania u wielu zdrowych zwierząt.

Po badaniu kończyn po jednej stronie, lekarz obraca psa na drugą i bada przeciwne kończyny.

Odruchy miotatyczne (własne mięśnia lub rozciągające) są podstawą odruchami, regulującymi postawę i ruch.

Łuk odruchowy jest prostym dwu neuronowym szlakiem (monosynaptycznym).

Neuron czuciowy ma receptor we wrzecionie mięśniowym, a jego ciało komórki znajduje się w zwoju rdzeniowym.

Neurony ruchowe mają ciała komórkowe w rogu brzusznym istoty szarej rdzenia kręgowego.

Aksony tworzą komponenty ruchowe nerwów obwodowych, które kończą się w mięśniu (złącze nerwowo-mięśniowe).

Kończyna miedniczna:

Odruch rzepkowy (segmenty L4-L6, nerw udowy)

Jest on najbardziej pewnym odruchem kończyny miednicznej.

Badanie przeprowadza się u zwierzęcia leżącego na boku.

Kończynę, która znajduje się na górze podtrzymuje się pod kością udową przy lekko zgiętym stawie kolanowym. Lekarz energicznie uderza młoteczkiem neurologicznym w więzadło rzepki, a odpowiedzią powinno być energiczne, pojedyncze wyprostowanie kolana.

Odruch rzepkowy jest najbardziej wiarygodnie interpretowanym odruchem miotatycznym.

Interpretuje się go jako:

  • nieobecny (0),
  • osłabiony (+1),
  • normalny (+2),
  • przesadzony (+3),
  • przesadzony z klonusem (+4).

Prawidłowe odpowiedzi mogą się różnić pomiędzy przedstawicielami psów różnych ras, na przykład u dużych psów reakcja jest mniej szybka niż u małych psów.

Brak (0) lub osłabienie odruchu rzepkowego i obniżenie napięcia mięśniowego (zwiotczenie) wskazują na zmianę w czuciowej lub ruchowej składowej łuku odruchowego (objaw dolnego neuronu ruchowego lub objaw segmentowy).

Jednostronny brak odruchu wskazuje na uszkodzenie nerwów obwodowych, np. uszkodzenie nerwu udowego.

Obustronny brak tego odruchu wskazuje na segmentową zmianę w rdzeniu kręgowym, dotyczącą segmentów (neuromerów). Uszkodzenie to wpływa na neurony ruchowe obu kończyn, zlokalizowane w segmentach L4-6 rdzenia kręgowego u psa.

Ostateczne zróżnicowanie pomiędzy uszkodzeniami nerwów obwodowych a uszkodzeniami rdzenia kręgowego może wymagać oceny badania czuciowego oraz obecności lub braku innych objawów neurologicznych.

Zdarza się, że stare psy niekiedy tracą odruch rzepkowy, ale zachowują zdolność chodzenia.

Osłabienie (+1) odruchu ma takie samo znaczenie jak brak odruchu z tym wyjątkiem, że zmiana jest niekompletna.

Osłabienie odruchu występuje częściej w przypadku zmian rdzenia kręgowego w sytuacjach, w których dotyczy to niektórych, ale nie wszystkich segmentów rdzenia kręgowego (L4-6).

Należy również zbadać inne odruchy, ponieważ uogólnione osłabienie odruchów może występować u pacjentów z polineuropatiami lub nieprawidłowościami połączenia nerwowo-mięśniowego (botulizm, porażenie kleszczowe).

Zwierzęta, które są spięte lub trzymają kończynę wyprostowaną mogą mieć osłabione odruchy lub ich brak.

Odruchy nasilone i zwiększone napięcie mięśniowe (spastyczność), występujące jednoczenie z innymi objawami zaburzeń górnego neurony ruchowego, wskazują na dogłowowe od segmentu L4 umiejscowienie zmiany (GNR).

Odruchy normalne (+2) lub przesadne (+3, +4) i zwiększone napięcie wynikają z utraty schodzących ścieżek hamujących.

Ścieżki te wspomagają mięśnie zginacze i hamują mięśnie prostowniki.

Ich uszkodzenie uwalnia odruch miotatyczny, powodując odruch przesadny i zwiększone napięcie prostownika.

Klonus to powtarzające się kurczenie i rozluźnianie mięśni w odpowiedzi na pojedynczy bodziec.

Klonus często obserwuje się u pacjentów z przewlekłą (trwającą tygodnie lub miesiące) utratą schodzących szlaków hamujących. Klonus ma takie samo znaczenie lokalizacyjne jak odruchy przesadne.

Dwustronne przesadne odruchy najczęściej związane są z uszkodzeniem zstępujących dróg hamowania doczaszkowo do poziomu odruchu.

Uszkodzenie górnego neuronu ruchowego wywołujące przesadne odruchy miotatyczne powoduje również niedowład.

Odruch mięśnia piszczelowego doczaszkowego (segmenty L6-7, nerw kulszowy)

Odruch ten sprawdzany jest przez uderzenie młoteczkiem w mięsień piszczelowy doczaszkowy.

Prawidłową reakcją powinno być zgięcie stopy.

Mięsień piszczelowy dodatkowy to zginacz stawu skokowego i jest on unerwiony jest przez gałąź strzałkową nerwu kulszowego (pochodzącą z segmentów L6-7 rdzenia kręgowego u psa).

Odruch ten może być trudniejszy do wywołania u zdrowego zwierzęcia niż odruch rzepkowy, dlatego należy ostrożnie interpretować nieobecne lub osłabione odruchy.

Przesadne odruchy wskazują na uszkodzenie doczaszkowo do segmentów rdzenia kręgowego L6-7.

Odruch mięśnia brzuchatego łydki

Mięsień brzuchaty łydki jest przede wszystkim prostownikiem stawu skokowego i jest unerwiony przez odgałęzienie piszczelowe nerwu kulszowego (pochodzące z segmentów L7-S1 rdzenia kręgowego u psa).

Żeby utrzymać lekkie napięcie mięśnia, konieczne jest niewielkie zgięcie stawu skokowego.

Następnie lekarz uderza młoteczkiem neurologicznym w ścięgno mięśnia brzuchatego łydki.

Prawidłową odpowiedzią powinno być wyprostowanie stawu skokowego.

Może być również zauważalny skurcz tylnych partii mięśni uda.

Odruch mięśnia brzuchatego łydki jest interpretowany podobnie, jak odruch mięśnia piszczelowego doczaszkowego.

Odruch zginaczy (segmenty L6-S1, nerw kulszowy)

Odruch zginaczy jest bardziej złożony niż odruch miotatyczny.

W odpowiedź zaangażowane są wszystkie mięśnie zginacze kończyny, a zatem wymaga on aktywacji neuronów ruchowych w kilku segmentach rdzenia kręgowego.

Odruch zginaczy jest odruchem pochodzącym z rdzenia kręgowego i nie wymaga aktywacji mózgu.

Jeśli zwierzę nadepnie na kawałek szkła, natychmiast cofa stopę zanim świadomie odczuje ból.

Jeśli ciągłość rdzenia kręgowego jest całkowicie przerwana doczaszkowo od segmentów odpowiedzialnych za ten odruch, odruch jest obecny nawet, jeśli zwierzę nie ma świadomej percepcji bólu.

Odruch cofania kończyny miednicznej ocenia się u zwierzęcia leżącego na boku.

Okolicę podeszwową stopy stymuluje się jak najbardziej delikatnym bodźcem – lekarz uciska palcami lub kleszczykami fałd międzypalcowy.

Oczekiwaną reakcją jest cofnięcie kończyny w stronę ciała (zgięcie kończyny – w tym biodra, kolana i stawu skokowego).

Odruch ten wiąże się głównie z odcinkami rdzenia kręgowego od L6 do S1 oraz nerwem kulszowym.

Brak (0) lub osłabienie (+1) odruchu wskazuje na uszkodzenie segmentów L6-S1 lub gałęzi nerwu kulszowego.

Jednostronny brak odruchu jest najprawdopodobniej wynikiem zmiany w nerwie kulszowym, podczas gdy obustronny deficyt lub osłabienie występują na skutek zmiany w rdzeniu kręgowym.

Normalny odruch zginaczy (+2) wskazuje, że segmenty rdzenia kręgowego i nerwy działają.

Nasilony odruch cofania wiąże się z obecnością uszkodzenia dogłowowo od segmentu L6 rdzenia kręgowego.

Przesadzony (+3) odruch zginacza rzadko występuje przy ostrych zmianach szlaków zstępujących.

Przewlekłe i ciężki uszkodzenia ścieżki zstępującej mogą spowodować wyolbrzymienie odruchu.

Ujawnia się to jako trwałe cofnięcie kończyny po zadziałaniu bodźca.

Odruch masowy (+4) widoczny jest jako trwałe zgięcie obu kończyn ze skurczem mięśni ogona i krocza w odpowiedzi na bodziec zastosowany tylko do jednej kończyny. Świadczy to bardziej o przewlekłości, niż o ciężkości zmiany.

Odruch oporowy prostowników

Jest on ważny dla utrzymania postawy i jest składnikiem bardziej złożonych reakcji, takich jak skakanie.

Odruch może być wywołany u zwierzęcia w pozycji leżącej (na boku) lub u zwierzęcia zawieszonego za ramiona z wolnymi kończynami miednicznymi.

Palce są rozpostarte, a pomiędzy opuszkami wywierany jest niewielki nacisk.

Reakcją jest sztywne rozprostowanie kończyny.

Odruch jest inicjowany przez rozciąganie wrzecion w międzykostnych mięśniach stopy. Jednocześnie stymulowane są skórne receptory czuciowe.

W reakcji dominują prostowniki, zmuszając kończynę do sztywnego wyprostu.

Włókna czuciowe znajdują się w nerwie kulszowym (segmenty rdzenia kręgowego L6-S1), a odpowiedź obejmuje zarówno nerw udowy, jak i nerw kulszowy (segmenty L4-S1).

Nadmierna stymulacja włókien czuciowych odruchu zginaczowego (np. szkodliwym bodźcem) powoduje dominację odruchu zginacza i następuje wycofanie (zgięcie) kończyny.

Odruch oporowy prostownika jest rudny do wywołania u zdrowych zwierząt (zwłaszcza w pozycji poziomej). Wywołanie odruchu generalnie wskazuje na uszkodzenie doczaszkowo od L4.

Kończyna piersiowa:

Odruch prostownika promieniowego nadgarstka.

Mięsień prostownik promieniowy nadgarstka jest prostownikiem nadgarstka i jest unerwiony przez nerw promieniowy (pochodzący z segmentów C7-T1 rdzenia kręgowego u psa).

Jest to odruch trudniejszy do wywołania niż odruch rzepkowy, ale zwykle można go rozpoznać u psów.

Zwierzę leży na boku, kończyna piersiowa jest podtrzymywana pod łokciem przy zgiętym łokciu i nadgarstku.

Mięsień ten uderzany jest młoteczkiem neurologicznym tuż za łokciem. Odpowiedzią jest nieznaczne wyprostowanie nadgarstka.

Nieobecność lub osłabienie odruchów należy interpretować ostrożnie. Silne odruchy są zwykle przesadzone (+3) i wskazują na uszkodzenie doczaszkowo do segmentu L7.

Odruch mięśnia trójgłowego

Mięsień trójgłowy ramienia prostuje łokieć i jest niezbędny do utrzymania ciężaru ciała na kończynie przedniej.

Unerwiony jest przez nerw promieniowy, który wywodzi się z neuromerów C7-Th1 rdzenia kręgowego u psa.

Odruch mięśnia trójgłowego ocenia się u zwierzęcia leżącego na boku.

Kończynę podtrzymuje się pod łokciem, który powinien być całkowicie wyprostowany, a cała kończyna odciągnięta do tyłu.

Lekarz uderza młoteczkiem neurologicznym w ścięgno mięśnia trójgłowego ramienia, blisko wyrostka łokciowego. Prawidłową reakcją powinno być lekkie wyprostowanie łokcia lub widoczny skurcz mięśnia trójgłowego.

Uszkodzenie nerwu promieniowego można rozpoznać po utracie napięcia mięśniowego i niezdolności do utrzymania ciężaru. Odruch mięśnia trójgłowego jest trudny do wywołania nawet u zdrowych zwierząt, dlatego też brak lub osłabienie odruchów nie musi oznaczać zaburzeń.

Odruch nasilony wskazuje na zmianę umiejscowioną dogłowowo od neuromeru C7 (GNR).

Odruch mięśnia dwugłowego

Mięsień dwugłowy ramienia i mięsień ramienny są zginaczami stawu łokciowego. Są one unerwione przez nerw mięśniowo-skórny, który pochodzi z segmentów rdzenia kręgowego C6-8 u psa.

Lekarz weterynarii trzyma przedramię zwierzęcia, a palec wskazujący umieszcza na ścięgnie mięśnia dwugłowego, blisko łokcia.

Staw łokciowy musi być lekko wyprostowany, a lekarz młoteczkiem uderza we własny palec.

Prawidłową reakcją jest lekkie zgięcie stawu łokciowego.

Odruch ten jest trudny do wywołania nawet u zdrowego zwierzęcia. Brak lub jego osłabienie sugeruje zmianę dotyczącą odcinków C6-Th8 rdzenia kręgowego (DNR), ale u niektórych zwierząt może być normą.

Nasilony odruch (przesadny +3) wskazuje na zmianę dogłowowo od segmentu C6 rdzenia kręgowego (GNR).

Odruch cofania (zginaczy) (C7-T1 i nerw promieniowy, pachowy, mięśniowo-skórny, pośrodkowy i łokciowy)

Gałęzie nerwu promieniowego unerwiają powierzchnię doczaszkową stopy i wychodzą z segmentów rdzenia kręgowego C7-T1.

Przyśrodkowa powierzchnia dłoniowa jest unerwiona przez nerwy łokciowy i pośrodkowy, które wychodzą z segmentów C8-T1 rdzenia kręgowego.

Boczna powierzchnia dłoniowa i większość palców bocznych są unerwione przez gałęzie nerwu łokciowego.

Lekarz ściska paliczki palcem lub kleszczykami, a prawidłową reakcją powinno być zgięcie stawu ramiennego, łokcia, nadgarstka i czasem palców.

Bodziec czuciowy przechodzi przez nerw promieniowy, pośrodkowy i łokciowy, a bodziec ruchowy przechodzi przez segmenty C7-T1 rdzenia kręgowego i korzenie nerwowe oraz nerw pachowy, mięśniowo-skórny, pośrodkowy i łokciowy.

Brak lub osłabienie odruchów wskazuje na uszkodzenie segmentów C6-T1 rdzenia kręgowego lub nerwów obwodowych.

Nasilone odruchy, występujące z innymi objawami zaburzeń GNR, pojawiają się wskutek zmian zlokalizowanych dogłowowo od segmentu C6 rdzenia kręgowego (GNR).

Inne odruchy

Odruch zwieracza odbytu (odruch okołoodbytowy, odruch kroczowy – anal sphincter reflex; segmenty S1-2 (3), nerw sromowy)

Odruch zwieracza odbytu jest najlepszym wskaźnikiem czynnościowej integralności krzyżowych odcinków rdzenia kręgowego oraz korzeni nerwów krzyżowych.

Jego ocena jest szczególnie ważna u zwierząt z dysfunkcją pęcherza moczowego.

Odbyt jest unerwiony czuciowo i ruchowo przez nerw sromowy (nerw kroczowy jest nerwem czuciowym, nerw odbytniczy tylny – nerwem ruchowym) oraz segmenty S1-S2 (czasami S3) rdzenia kręgowego.

W zgięciu ogona uczestniczą nerwy ogonowe.

Odruch kroczowy wywołuje się przez delikatną stymulację krocza igłą lub kleszczykami.

Prawidłową reakcją jest skurcz mięśnia zwieracza odbytu i zgięcie ogona.

Podobną reakcję można uzyskać ściskając penisa lub srom (odruch opuszkowo-jamisty).

Ubytek lub osłabienie odruchu (deficyt skurczu odbytu) wskazuje na zmiany w krzyżowym odcinku rdzenia kręgowego lub nerwie sromowym (DNR).

Odruch nasilony występuje na skutek zmian powyżej odcinka S1 rdzenia kręgowego.

Opróżnianie pęcherza moczowego

Unerwienie pęcherza moczowego pochodzi głównie od nerwów autonomicznych (podżołądkowy i miedniczny) i somatycznych (sromowy).

Nerw sromowy unerwia mięśnie prążkowane cewki moczowej i pomaga w trzymaniu moczu.

Zaburzenia ze strony pęcherza moczowego mogą towarzyszyć urazom rdzenia kręgowego z uszkodzeniem nerwu sromowego (segment S1 i S2).

Zmiana w rdzeniu kręgowym powyżej odcinków krzyżowych powoduje skurczenie mięśnia wypieracza, co jest przyczyną trudności w opróżnianiu pęcherza moczowego (GNR).

Zmiana dotycząca odcinków krzyżowych rdzenia kręgowego powoduje brak napięcia mięśni zwieracza i zbyt łatwe opróżnianie pęcherza (DNR).

Skrzyżowany odruch prostowników (odruch prostowników-zginaczy, skrzyżowany odruch prostowników-zginaczy – crossed extensor reflex)

Odruch ten jest częścią normalnego mechanizmu podtrzymującego ciężar zwierzęcia.

Ciężar zwierzęcia stojącego rozkłada się równomiernie na kończyny.

Jeśli jedna z nich jest zgięta, zwiększone wsparcie wymagane jest od przeciwnej kończyny.

Włókna czuciowe odruchów zginaczy wysyłają wiązki do interneuronów po przeciwnej stronie rdzenia kręgowego, które pobudzają neurony ruchowe prostowników.

Odruch ten można obserwować przy wywoływaniu odruchu cofania (zginaczy).

Zwierzę kładzie się na boku, z rozluźnionymi kończynami, następnie lekko (delikatnie) szczypie się palcami palce kończyny leżącej wyżej (piersiowej lub miednicznej), wywołując odruch cofania.

Odpowiedzią nieprawidłową jest zgięcie kończyny na górze i jednoczesne wyprostowanie kończyny dolnej (taki odruch występuje fizjologicznie u młodych zwierząt do 2-3 tygodnia życia).

Odruch skrzyżowany jest ogólnie uważany za odruch nieprawidłowy, z wyjątkiem pozycji stojącej.

U zdrowego leżącego zwierzęcia odpowiedź prostowników jest hamowana przez ścieżki zstępujące.

Skrzyżowane odruchy prostowników wynikają ze zmian w ipsilateralnych hamujących ścieżkach zstępujących, co jest oznaką choroby górnego neuronu ruchowego.

Skrzyżowany odruch prostowników uznano za dowód ciężkiego uszkodzenia rdzenia kręgowego.

Jednak nie jest to wiarygodny wskaźnik ciężkości zmiany.

Odruch ten często towarzyszy stanom przewlekłym, ale nie wiąże się ze złym rokowaniem.

Odruch Babińskiego

Zwierzę leży w pozycji poziomej (jak przy odruchach miotatycznych), kończyna miedniczna utrzymywana jest proksymalnie do stawu skokowego (staw skokowy i palce lekko zgięte).

Młoteczkiem neurologicznym głaszcze się kończynę po powierzchni ogonowo-bocznej od stawu skokowego do palców.

Normalne zwierzę nie wykazuje żadnej reakcji ani nie zgina palców.

Nieprawidłową odpowiedzią jest rozszerzenie i “wachlarzowate” ruchy palców.

Odruch machania ogonem (odruch ogonowy – tail wagging reflex)

Zwierzęta o przerwanej ciągłości rdzenia kręgowego powyżej odcinków krzyżowego i ogonowego potrafią machać ogonem.

To odruchowe machanie zwykle obserwuje się przy opróżnianiu pęcherza moczowego lub wywoływaniu odruchu zwieracza odbytu.

Machanie ogonem może być także świadomą odpowiedzią na bodźce przyjemne, takie jak głaskanie po głowie lub widok opiekuna.

Ta świadoma reakcja sugeruje zachowanie ciągłości niektórych dróg rdzenia kręgowego.

Dlatego ważne jest odróżnienie spontanicznego (odruchowego) machania ogonem od machania świadomego (celowego).

Nie należy więc zakładać, że pies, który macha ogonem ma zachowaną ciągłość rdzenia kręgowego.

Czynność ta może być po prostu tylko odruchem.

Odruch podskórny (odruch skórny tułowia)

Umożliwia on dokładniejsze zlokalizowanie uszkodzenia rdzenia kręgowego.

Odruch ten sprawdza się poprzez nakłuwanie lub szczypanie skóry grzbietu po obu stronach kręgosłupa, zaczynając od okolicy lędźwiowo-krzyżowej i kontynuując w kierunku głowy.

Prawidłową odpowiedzią na te bodźce jest drganie mięśnia skórnego tułowia po obu stronach grzbietu (w miejscu przyłożenia bodźca i dogłowowo od niego).

Brak odpowiedzi na bodziec obserwuje się 1 lub 2 segmenty doogonowo od lokalizacji zmiany w rdzeniu kręgowym.

Odruch ten może być niewiarygodny, dlatego należy go interpretować bardzo ostrożnie.

Stały brak odruchu tylko po chorej stronie występuje w przypadku urazów z oderwaniem splotu ramiennego.

Klonus to efekt polegający na utrzymującym się skurczu lub drżenia, które można zauważyć lub wyczuć przy wywoływaniu odruchów rdzeniowych (zwłaszcza rzepkowego i skrzyżowanego prostowników).

Występowanie skurczów klonicznych często obserwuje się przy chorobach przewlekłych.

E. Ocena nerwów czaszkowych

Badanie nerwów czaszkowych ma duże znaczenie zwłaszcza przy podejrzeniu zmian w mózgu.

Nieprawidłowości, dotyczące tych nerwów są dowodem na obecność określonego, umiejscowionego obszaru zmian, który nie został ujawniony przez reakcje posturalne.

Nerw węchowy (I, n. olfactorius)

Nerw węchowy jest nerwem czuciowym dla świadomego postrzegania węchu.

Chemoreceptory w błonie śluzowej nosa dają początek aksonom, które przez otwory w kości sitowej przechodzą do synaps w opuszce węchowej.

Aksony od opuszki węchowej przechodzą przez przewód węchowy do ipsilateralnej kory węchowej. Reakcje behawioralne na zapachy są kontrolowane przez połączenia z układem limbicznym.

Ocena węchu u psa bywa trudna, a jego niedobory trudne do oszacowania.

Ważne informacje na temat tego zmysłu można uzyskać od opiekuna, a także obserwując zwierzę w gabinecie.

W celu ogólnego sprawdzenia węchu można zastosować reakcję behawioralną na przyjemne lub szkodliwe zapachy, wywnioskowane z wywiadu lub ocenić na podstawie bezpośrednich testów.

Alkohol, goździki, ksylol, benzol lub karma dla kotów zawierająca rybę wydają się stymulować nerwy węchowe.

Nie można stosować substancji drażniących, takich jak amoniak lub dym tytoniowy, ponieważ stymulują zakończenia nerwu trójdzielnego w błonie śluzowej nosa.

Do najczęstszych przyczyn utraty węchu (anosmii) należą:

  • zapalenie nosa,
  • guzy przewodów nosowych,
  • choroby blaszki sitowej.

Węch upośledzą również choroby zapalne, takie jak wirus nosówki czy parainfluenzy.

Nerw wzrokowy (II, n. opticus)

Jest nerwem czuciowym dla narządu wzroku oraz reakcji źrenic na światło.

Siatkówka oka pełni funkcję cyfrowego skanera. Zawiera ona komórki światłoczułe (czopki i pręciki), neurony bipolarne i neurony zwojowe.

Aksony z komórek zwojowych tworzą nerw wzrokowy. Donosowo w stosunku do międzymózgowia nerwy wzrokowe łączą się w skrzyżowaniu wzrokowym.

Ogólnie rzecz ujmując, włókna z przyśrodkowej połowy siatkówki obu oczu przecinają się w skrzyżowaniu wzrokowym, podczas gdy włókna z bocznej powierzchni siatkówki pozostają po tej samej stronie.

Po przejściu przez skrzyżowanie wzrokowe włókna biegną dalej w obustronnych drogach wzrokowych zlokalizowanych na powierzchni międzymózgowia.

Nerw wzrokowy bada się w połączeniu z nerwem okoruchowym (III), który zapewnia ścieżkę ruchową dla odruchu źrenicy na światło oraz nerwem twarzowym, który zapewnia ścieżkę ruchową dla odruchu grożenia.

Widzenie można ocenić obserwując ruchy zwierzęcia w nieznanym otoczeniu, unikającego przeszkód i poruszającym się za ruchomymi obiektami.

Bardziej obiektywna ocena wymaga trzech testów:

  • Sprawdzanie reakcji na grożenie (odruch zagrożenia, odruch na grożenie, reakcja zagrożenia, próba zagrożenia – menace response/ ocena siatkówki, nerwu wzrokowego, szlaków wzrokowych, kory mózgowej oraz nerwu twarzowego).
    Odruch ten sprawdza się poprzez wykonanie ręką grożącego gestu w stronę każdego oka.
    Normalną reakcją jest mrugnięcie, a czasem awersyjny ruch głowy.
    Brak tego odruchu może świadczyć o uszkodzeniu siatkówki, nerwu wzrokowego, szlaków wzrokowych, kory mózgowej lub nerwu twarzowego.
  • Wizualna reakcja na umieszczanie (jedna z reakcji posturalnych) jest doskonałą metodą oceny wzroku.
  • Sprawdzenie reakcji źrenic na światło – lekarz kieruje światło do każdego oka i sprawdza reakcję źrenic na światło.
    Zmiany wskazujące na zaburzenia ze strony nerwu wzrokowego i utratę wzroku to rozszerzenie źrenic i brak ich reakcji na światło (w próbie bezpośredniej i krzyżowej) przy źródle światła skierowanego w stronę chorego oka.

Nerw okoruchowy (III, n. oculomotorius)

Nerw okoruchowy posiada przywspółczulne włókna ruchowe odpowiedzialne za skurcz źrenicy.

Jest on nerwem ruchowym dla mięśni zewnątrzgałkowych i mięśnia unosiciela powieki górnej.

Ocena tego nerwu polega na:

  • Badaniu źrenic (oceniany jest nerw czaszkowy II, włókna przywspółczulne nerwu III, nerw współczulny Th1-3).
    Porównuje się wielkość źrenic, ich symetrię oraz reakcję na światło.
    Po skierowaniu światła na jedną ze źrenic obie powinny się symetrycznie zwęzić (odruch krzyżowy). Możliwe zmiany to:

     

    • różnoźreniczność (anizokoria),
    • zwężenie obu źrenic (miosis – świadczy o uszkodzeniu unerwienia współczulnego źrenicy)
    • rozszerzenie obu źrenic (mydriasis – świadczy o uszkodzeniu unerwienia przywspółczulnego źrenicy).
  • Ocenia się również ruch gałek ocznych (nerw III, IV, VI) obserwując oczy psa, gdy patrzy on w różnych kierunkach.
    Ruch gałek ocznych sprawdzić można również obserwując reakcję psa na ruch (jakiegoś przedmiotu) w obwodowym polu widzenia (lekarz sprawdza, czy zwierzę śledzi wzrokiem poruszający się przedmiot).
    Lekarz obserwuje zbieżność poruszania się gałek ocznych oraz ich symetrię.

     

    • uszkodzenie nerwu okoruchowego wywołuje zez brzuszno-boczny,
    • uszkodzenie nerwu bloczkowego (IV) – skręcenie gałki ocznej w osi,
    • uszkodzenie nerwu odwodzącego (VI) – zez brzuszno-dośrodkowy.
  • Bardziej bezpośrednią metodą jest wywołanie oczopląsu fizjologicznego, czyli oscylacyjnego ruchu gałek ocznych z szybką fazą w kierunku poruszania głowy.
    Odruch oczno-mózgowy (test “oka lalki”) wywołuje się przez ruchy głową psa na boki oraz do góry i w dół.
    Szybki rytm oczopląsu występuje w kierunku ruchu głowy. Oczy powinny poruszać się w sposób skoordynowany ze sobą (ruchy sprzężone).
    To badanie umożliwia ocenę funkcjonowania nerwu III, IV, VI i VIII.
    Prawidłowo pojawia się oczopląs fizjologiczny. Brak odruchu może świadczyć o ciężkim uszkodzeniu jąder nerwów III, IV i VI w pniu mózgu.
    Jeśli oczopląs pojawia się spontanicznie (bez prowokowania ruchami głową) może on świadczyć o uszkodzeniu układu przedsionkowego (obwodowego lub ośrodkowego).

Do reakcji nieprawidłowych zalicza się:

  • brak reakcji źrenic po stronie dotkniętej (nawet przy świeceniu na stronę przeciwną),
  • trwałe odchylenie boczne oka (zez – strabismus),
  • rozszerzenie źrenicy.

Opadająca górna powieka (ptosis) wskazuje na niedowład mięśnia dźwigacza powiek.

Nerw bloczkowy (IV, n.trochlearis)

Nerw bloczkowy jest ścieżką ruchową dla dla mięśnia skośnego dogrzbietowego gałki ocznej.

Jest on trudny do oceny.

Zmiany w tym nerwie wywołują boczną rotację oka.

Nerw trójdzielny (V, n. trigeminus)

Nerw trójdzielny jest ścieżką ruchową dla mięśni żuciowych oraz czuciową dla twarzy.

Gałąź motoryczna znajduje się nerwie żuchwowym i unerwia mięśnie:

  • żwacz,
  • skroniowy,
  • dwubrzuśćcowy,
  • skrzydłowy,
  • żuchowowo-gnykowy.

Nerw mięśni żuchwy jest nerwem czuciowym dla części twarzowej głowy.

Funkcje ruchowe nerwu trójdzielnego bada się poprzez ocenę masy mięśniowej i napięcia mięśniowego mięśni żuciowych żuchwy.

Omacywanie mięśni żwaczy (gałąź szczękowa nerwu V) jest badaniem umożliwiającym wykrycie asymetrii lub zaniku tych mięśni, będących skutkiem ewentualnego uszkodzenia nerwu trójdzielnego.

Obustronne porażenie ruchowe objawia się w postaci “opadniętej żuchwy”, której nie można zamknąć dobrowolnie, zanikiem mięśni skroniowych oraz brakiem odruchu żucia u psa.

Jednostronne porażenie powoduje zanik mięśnia skroniowego, obniżenie napięcia oraz siły mięśni żuchwy po dotkniętej stronie.

Funkcja czuciowa jest oceniana przez sprawdzanie czucia bólu części twarzowej, powiek, rogówki i błony śluzowej nosa.

Czucie sprawdza się poprzez dotyk lub delikatne uszczypnięcie określonych obszarów skóry twarzy.

Odruch powiekowy i rogówkowy (gałąź oczna nerwu nerwu V i nerw VII) wywołuje się przez dotknięcie przyśrodkowego kąta oka i rogówki za pomocą bibuły lub wacika, a efektem powinno być zamknięcie powieki.

Odruch powiekowy, sprawdzający gałąź oczną nerwu trójdzielnego, jest odpowiedzią na dotyk przyśrodkowego kąta oka.

Dotknięcie bocznego kąta oka sprawdza gałąź szczękową.

Reakcja mrugnięcia zależy od unerwienia mięśni przez nerw twarzowy (VII).

Odpowiedź na stymulację błony śluzowej nosa sprawdza gałęzie szczękową i oczną, a reakcja powinna być widoczna nawet u zwierząt otępiałych i bardzo spokojnych.

Uszczypnięcie żuchwy ocenia gałąź żuchwową.

Nerw odwodzący (VI, n. abducens)

Nerw odwodzący jest nerwem ruchowym dla mięśnia wciągacza i mięśnia prostego bocznego gałki ocznej.

Ruchy oka bada się metodą opisaną dla nerwu okoruchowego.

Mięsień wciągacz gałki ocznej można badać odruchem powiekowym lub rogówkowym.

Odpowiedzią na stymulację jest zwykle wciągnięcie gałki ocznej, co skutkuje wysunięciem trzeciej powieki.

Zmiany w nerwie odwodzącym skutkują zezem zbieżnym, utratą wzroku, niemożnością cofnięcia gałki ocznej.

Nerw twarzowy (VII, n. facialis)

Jest on nerwem ruchowym dla mięśni mimicznych twarzy i czuciowym dla wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej, podniebienia i 2/3 doustnej części języka (czucie smaku).

Porażenie nerwu twarzowego powoduje asymetrię twarzy (np. może opaść warga, powieka, ucho) oraz utratę możliwości mrugania i cofania warg.

Nos może być lekko odchylony od normalnego położenia, a nozdrza mogą się rozszerzać przy wdechu.

Szczelina powieki może być nieco poszerzona i nie domyka się podczas odruchu powiekowego lub rogówkowego.

Uszczypnięcie wargi powoduje reakcję behawioralną, ale warga może się nie cofnąć.

Przy długotrwałym porażeniu nerwu VII dochodzi do zaniku mięśni twarzowych oraz ich skurczu, co objawia się podciągnięciem wargi lub powieki po stronie porażonej oraz skrzywieniem nosa na stronę porażoną.

Można przetestować zmysł smaku zwierzęcia nanosząc odrobinę atropiny na wierzchołek języka.

Najpierw sprawdzana jest dotknięta strona.

Zdrowe psy natychmiast reagują na gorzki smak.

Opóźniona reakcja może pojawić się, gdy atropina dotrze do zdrowych obszarów języka.

Nerw przedsionkowo-ślimakowy (VIII, n. vestibulocochlearis)

Dzieli się on na część przedsionkową (która zapewnia informację na temat orientacji głowy względem grawitacji) i ślimakową (która jest odpowiedzialna za słuch).

Ślimak jest receptorem narządu słuchu i znajduje się w uchu wewnętrznym.

Ruch specjalnych komórek w ślimaku aktywuje włókna w nerwach ślimakowych.

Nerw ślimakowy łączy się z nerwem przedsionkowym, tworząc nerw czaszkowy VIII (nerw przedsionkowo-ślimakowy), który zmierza do rdzenia przedłużonego. Neurony nerwu ślimakowego znajdują się bezpośrednio w rdzeniu.

Świadoma percepcja dźwięku jest dwustronna i zlokalizowana jest w płatach skroniowych kory mózgowej.

Większość testów słuchu opiera się na reakcji behawioralnej na dźwięk, co jest niezmiernie subiektywne i może być błędnie interpretowane.

Ogólne badanie w gabinecie polega na zaskoczeniu psa głośnym hałasem (nagłe klaśnięcie, zagwizdanie).

Podobne odpowiedzi można monitorować za pomocą elektroencefalogramu (EEG) lub poprzez obserwację lub bezpośredni pomiar cyklu oddechowego.

Obiektywnym badaniem słuchu jest badanie audiometryczne.

Sprzęt obejmuje komputer uśredniający sygnał, który mierzy aktywność elektryczną pnia mózgu w odpowiedzi na bodźce słuchowe (reakcja wywołana słuchowo przez pień mózgu – brainstem auditory-evoked response/ BAER).

Badanie to nie tylko wykrywa deficyty słuchowe, ale także może wskazywać lokalizację zmiany.

Jednostronną głuchotę można potwierdzić wyłącznie na podstawie badania audiometrycznego

Układ przedsionkowy jest specjalnym systemem propriocepcji, który utrzymuje orientację zwierzęcia względem grawitacji oraz pozycję w przypadku przyspieszenia lub przechylenia głowy.

Dzięki niemu możliwe jest utrzymanie odpowiedniej pozycji oczu, tułowia i kończyn w stosunku do pozycji głowy lub ruchu.

Neurony znajdują się w jądrach przedsionkowych pnia mózgu i łączą się z receptorami w uchu wewnętrznym poprzez nerw VIII.

Receptory równowagi znajdują się w kanałach półkolistych.

Aby utrzymać prawidłową postawę i skoordynowane ruchy oka, bodźce przedsionkowe są przenoszone z jąder przedsionkowych do móżdżku oraz do jąder nerwu III, IV i VI.

Włókna ruchowe z jąder przedsionkowych przenoszą się na wszystkie poziomy rdzenia kręgowego przez drogi przedsionkowo-rdzeniowe i synapsują na interneuronach brzusznej istoty szarej.

Efektem jest wspomaganie mięśni prostowników ipsilateralnych (znajdujących się po tej samej stronie) oraz hamowanie mięśni zginaczy ipsilateralnych i mięśni prostowników kontralateralnych.

Jest to ważne dla utrzymania tonusu prostownika i ułatwienia mechanizmu odruchu rozciągania. Oba są ważnymi składnikami systemu antygrawitacyjnego zwierzęcia.

Do zaburzeń związanych z dysfunkcją nerwu przedsionkowo-ślimakowego należą:

  • ataksja,
  • przechylenie głowy,
  • chodzenie po okręgu,
  • oczopląs,
  • utrata słuchu.

Nieprawidłowości układu przedsionkowego wytwarzają kilka charakterystycznych znaków.

Większość zmian przedsionkowych jest jednostronna z wyjątkiem wrodzonych anomalii i sporadycznie w chorobach zapalnych.

Jednostronna choroba przedsionkowa zwykle powoduje ataksję, oczopląs i przechylenie głowy na stronę uszkodzenia.

Lekarz może uwydatnić objaw przechylenia głowy uniemożliwiając psu patrzenie lub usuwając propriocepcję dotykową.

Zwykle występuje ataksja przedsionkowa (nieskoordynowany, oszołomiony chód), której towarzyszy szeroka postawa i tendencja do upadania lub krążenia na stronę zmiany.

Oczopląs jest mimowolnym rytmicznym ruchem oczu.

Rozpoznawane są dwie jego formy.

Oczopląs z różną długością faz ma powolną fazę w jednym kierunku i i fazę szybkiego powrotu do prawidłowej pozycji.

Ta szybka składowa jest ważna i należy zaobserwować jej kierunek.

Ten typ oczopląsu może być pionowy, poziomy lub obrotowy.

Jest związany z chorobami przedsionkowymi i chorobami pnia mózgu.

Oczopląs wahadłowy to małe oscylacje oczu bez wolnych lub szybkich składowych.

Jest on związany z wadami wzroku i chorobami móżdżku.

Zespoły przedsionkowe są klasyfikowane jako obwodowe (ucho wewnętrzne, nerw przedsionkowy) oraz ośrodkowe (rdzeń przedłużony i móżdżek).

Nerw językowo-gardłowy (IX, n. glossopharyngeus), nerw błędny (X, n. vagus) i nerw dodatkowy (XI, n. accessorius)

Są one najczęściej rozpatrywane razem, ze względu na ich wspólne pochodzenie oraz drogę wewnątrzczaszkową.

Nerw językowo-gardłowy jest nerwem ruchowym dla mięśni gardła, dostarcza on również przywspółczulne włókna ruchowe do jarzmowych i przyusznych ślinianek.

Jest nerwem czuciowym doogonowej 1/3 języka i błony śluzowej gardła (zmysł smaku).

Nerw błędny jest nerwem ruchowym dla mięśni gardła i krtani.

Nerw błędny unerwia czuciowo tylną część gardła (w tym część języka), krtań i podniebienie oraz dostarcza przywspółczulne włókna motoryczne do wnętrzności ciała (z wyjątkiem narządów miednicy).

Nerw dodatkowy ma dwa korzenie – czaszkowy i rdzeniowy.

Korzenie czaszkowe pochodzą z tego samego jądra, co nerw błędny i językowo-gardłowy.

Gdy nerw dodatkowy opuszcza jamę czaszki, jego włókna dołączają do nerwu błędnego w celu unerwienia mięśni gardła i krtani.

Nerw językowo-gardłowy i nerw błędny kontrolują akt połykania.

Najprostszym testem czynnościowym jest obserwacja podniebienia i krtani pod kątem asymetrii oraz wywołanie odruchu wymiotnego i odruchu połykania.

Odruch połykania bada się poprzez wprowadzenie palca lub szpatułki do gardła, co wywołuje uniesienie podstawy języka, skurcz tej okolicy gardła oraz podciągnięcie krtani.

Odruch można także wywołać przez lekki ucisk z zewnątrz na okolicę gnykową (lub podając psu wodę lub smakołyk).

Obserwuje się jednocześnie odruch połykania i ruchy języka.

Odruch wymiotny wywołuje się przez włożenie szpatułki do tylnej części gardła i ucisk na trójkąt nerwu błędnego w tylnej części języka.

Czucie smaku można ocenić tak, jak przy testowaniu nerwu VII.

Do zaburzeń wywołanych przez zmiany w obrębie nerwów językowo-gardłowego i błędnego zalicza się utratę odruchu wymiotnego, dysfagię (niemożność przyjmowania pokarmu), problemy w wydawaniu głosu, zmiany głosu i porażenie krtani.

Podczas paraliżu krtani można zaobserwować ciężki oddech.

Funkcjonowanie nerwu XI (dodatkowego) jest trudne do oceny.

Możliwe są zaniki mięśniowe w okolicy karku, jednak najczęściej zaburzenia nerwu XI występują wspólnie z zaburzeniami nerwów IX, X i XII.

Trudności lub niezdolność psa do połykania (informacje uzyskane z wywiadu) mogą sugerować nieprawidłowości nerwu IX, X i XI. Dysfagia jest jednym z objawów wścieklizny.

Nerw podjęzykowy (XII, n. hypoglossus)

Nerw podjęzykowy jest ścieżką ruchową dla wewnętrznych i zewnętrznych mięśni języka i mięśnia bródkowo-gnykowego, odpowiada więc za ruchomość języka.

Mięśnie języka wysuwają i chowają język.

Każda strona języka jest unerwiona niezależnie.

W badaniu ocenia się napięcie mięśniowe języka, jego poruszanie się oraz symetrię.

Wysuwanie języka bada się przez zwilżenie nosa i obserwowanie możliwości wysunięcia języka do przodu.

Siłę wysuwania można sprawdzić przez łapanie języka przez gazę.

Przy odnerwieniu nerwu XII początkowo dochodzi do odchylenia języka na stronę przeciwległą, następnie odnerwione mięśnie ulegają zanikowi i skurczowi, co powoduje przesunięcie języka na stronę porażoną.

Zanik można zaobserwować, jeśli uszkodzenie było obecne przez 5-7 dni.

F. Ocena czucia

Badanie czucia dostarcza informacji związanych z anatomicznym położeniem zmiany oraz jej ciężkością.

Ocena świadomej reakcji zwierzęcia na szkodliwy bodziec wykonywana jest tylko u zwierząt wykazujących porażenie.

Pies, który jest w stanie samodzielnie wykonać dobrowolny ruch (nawet, jeśli nie może ono utrzymać masy ciała lub chodzić) powinien być zdolny do odczucia bodźca bólowego.

Badanie czucia odbywa się poprzez ocenę nerwów czaszkowych, odruchów kręgosłupa i pozycjonowanie proprioceptywne.

Tak więc na tym etapie badania neurologicznego lekarz dysponuje już pewnymi informacjami na temat zdolności odczuwania przez psa.

Dodatkowo pacjent sprawdzany jest pod kątem obecności przeczulicy, bólu powierzchownego i bólu głębokiego kończyn i tułowia.

Ścieżki czuciowe, które są istotne z punktu widzenia klinicznego obejmują te, odpowiedzialne za ogólną propriocepcję (poczucie pozycji) i ogólne informacje aferentne somatyczne (zwłaszcza odpowiedź na szkodliwe bodźce).

U zwierząt dwa rodzaje włókien przekazujących informacje, dotyczące szkodliwych bodźców przechodzą przez rdzeń kręgowy. Ze względu na lokalizację receptorów nazywane są one powierzchownymi i głębokimi ścieżkami.

Powierzchowne ścieżki nocyceptywne (służące odbiorowi dyskretnych bólowych bodźców w skórze, np. ukłucie szpilką) znajdują się w części brzusznej (u naczelnych) lub w części grzbietowo-bocznej (u kota) rdzenia kręgowego, z przekaźnikiem we wzgórzu.

Ścieżka prowadzi do kontralateralnej kory mózgowej w celu świadomego rozpoznania bólu.

Głęboka ścieżka nocyceptywna (do odczuwania silnego bólu kości, stawów lub narządów wewnętrznych, np. bólu miażdżącego) jest obustronnym układem, który rzutuje na:

  • twór siatkowaty,
  • wzgórze,
  • korę mózgową.

Ogólnie rzecz biorąc: żeby zablokować świadome odczuwanie bodźców bólowych odległych od zmian, uszkodzenia muszą być obustronne i poważne.

Badanie czucia powierzchownego

Obszar skóry unerwiony przez jeden nerw rdzeniowy nazywa się dermatomem.

Dermatomy są ułożone w regularny sposób segmentowy, z wyjątkiem pewnych zmian w kończynach.

Każdy nerw rdzeniowy przenosi odczucie bólu powierzchownego z określonego dermatomu.

Obecność nieprawidłowości w odczuwaniu danego dermatomu można wykorzystać do zlokalizowania zmiany w nerwie rdzeniowym lub korzeniu grzbietowym.

Sprawdzanie bólu powierzchownego wywołuje się delikatnie szczypiąc skórę kleszczykami lub nakłuwając igłą, zaczynając od tyłu zwierzęcia i przesuwając się do przodu.

Celem jest wywołanie reakcji behawioralnej u psa, która wskazuje na to, iż odczuwa on ból.

Lekarz sprawdza skórę tuż przy linii środkowej a następnie powtarza na linii bocznej.

Przeciwna strona jest sprawdzana podobnie.

Podczas tego badania można zaobserwować trzy odpowiedzi:

  • reakcję behawioralną,
  • odruchowe cofnięcie kończyny,
  • drganie skóry.

Reakcja behawioralna, taka jak przejaw lęku, próba ucieczki odwrócenie głowy lub wokalizacja wskazuje na odczuwanie powierzchownego bólu.

Cofnięcie kończyny jest odruchem i wskazuje jedynie na nienaruszony łuk odruchowy.

Odruch skórny jest skurczem mięśnia skórnego skóry powodując drganie skóry wzdłuż grzbietowej i bocznej części tułowia.

W zależności od reakcji, czucie może być opisywane jako:

  • nieobecne (0),
  • osłabione (+1),
  • normalne (+2),
  • zwiększone (przeczulica, +3).

Brak lub osłabienie czucia wskazuje na uszkodzenie nerwu lub ścieżki czuciowej:

  • Brak czucia (0) – określany mianem anestezji wskazuje na całkowite uszkodzenie nerwu lub ścieżki czuciowej;
  • Czucie osłabione (+1) – hipestezja czyli zmniejszone odczuwanie szkodliwych bodźców, znieczulenie; wskazuje na częściowe uszkodzenie;
  • Zwiększona wrażliwość może wskazywać na podrażnienie nerwu lub – częściej – podrażnienie sąsiednich struktur (np. przepuklina dysku z podrażnieniem opon mózgowo-rdzeniowych).
  • Przeczulica (+3) – hiperestezja, zwiększona wrażliwość na bodźce nocyceptywne/szkodliwe; uszkodzenie drażniące.
    Reakcje behawioralne na nieszkodliwy bodziec są interpretowane jako ból.

Poziom czucia – określa się poprzez kłucie lub szczypanie skóry grzbietu, od okolicy kręgu L7 i w stronę głowy.

Poziomem czucia określa się miejsce pomiędzy okolicą osłabionego czucia lub braku czucia a okolicą czucia prawidłowego.

Ponieważ korzenie nerwów odchodzą doogonowo i brzusznie, poziom czucia jest przesunięty 2-3 kręgi doogonowo względem zmiany w rdzeniu kręgowym.

Uszkodzenia układu nerwowego osłabiają czucie doogonowo od zmiany, czasami zwiększają czucie w miejscu zmiany i pozostawiają normalne uczucie bliżej zmiany.

Czucie twarzy

Czucie twarzy bada się dotykając różnych obszarów twarzy końcem kleszczyków hemostatycznych.

Brak reakcji może być spowodowany uszkodzeniem gałęzi nerwu trójdzielnego lub twarzowego.

Najbardziej wyraźną reakcję można zaobserwować przy dotknięciu przyśrodkowej części nozdrzy (gałąź szczękowa nerwu V) – jest to najbardziej wrażliwe miejsce.

Cześć wewnętrzna małżowiny usznej oraz donosowa część języka unerwiana jest czuciowo przez nerw twarzowy.

Czucie języka można sprawdzić poprzez wprowadzenie niewielkiej ilości gorzkiej substancji – prawidłową reakcją jest ślinienie, lizanie i poruszanie językiem.

Ocena czucia twarzy przeprowadzana jest przy badaniu nerwów czaszkowych.

Badanie czucia głębokiego

Obecność lub brak czucia głębokiego jest jednym z najważniejszych czynników prognostycznych w badaniu neurologicznym, a także wiarygodnym wskaźnikiem integralności rdzenia kręgowego.

Próba ta kończy badanie neurologiczne.

Przeprowadza się ją poprzez zadziałanie bodźcem bólowym na każdą z kończyn oraz ogon.

Znacząca reakcja behawioralna (wokalizacja, próba ugryzienia lub odsunięcia się, odwrócenie się w kierunku bodźca bólowego) wskazuje na obecność czucia.

Cofnięcie kończyny nie jest reakcją behawioralną, a tylko odruchem rdzeniowym.

Bodźce bólowe wyzwalane są za pomocą kleszczyków, którymi mocno szczypie się fałdy międzypalcowe lub palce kończyn i ogona.

Utrata funkcji rdzenia kręgowego po urazie rozwija się w następującej kolejności:

  • utrata propriocepcji,
  • utrata samodzielnych funkcji ruchowych,
  • utrata powierzchownego czucia bólu,
  •  utrata głębokiego czucia bólu.

Dlatego też zwierzę z uciskiem rdzenia kręgowego, które utraciło propriocepcję oraz samodzielne funkcje ruchowe, ale posiada zdolność powierzchownego i głębokiego czucia bólu (pareza), ma mniejsze uszkodzenie rdzenia kręgowego niż zwierzę, które utraciło wszystkie cztery funkcje (co spowodowało plegię i porażenie).

Utrata głębokiego czucia bólu wskazuje na poważne uszkodzenie rdzenia kręgowego i źle rokuje.

W czasie powrotu do zdrowia jako pierwsze powraca czucie, następnie funkcje ruchowe, a jako ostatnia propriocepcja.

G. Lokalizacja zmian

Po zakończonym badaniu neurologicznym konieczne jest umiejscowienie zmiany w układzie nerwowym, która jest odpowiedzialna za wszystkie stwierdzone objawy.

Najpierw lokalizuje się zmianę powyżej lub poniżej otworu wielkiego (foramen magnum).

Otwór wielki to doogonowy otwór w czaszce przy połączeniu mózgowia i rdzenia kręgowego.

Zmiany powyżej otworu wielkiego klasyfikowane są dalej do jednej z pięciu struktur mózgu:

  • kory mózgowej,
  • międzymózgowia (wzgórze i podwzgórze),
  • pnia mózgu (most, rdzeń przedłużony),
  • przedsionka,
  • móżdżku.

Uszkodzenia zlokalizowane poniżej otworu wielkiego są zaliczane do jednego z pięciu odcinków rdzenia kręgowego:

  • szyjnego dogłowowego (przedniego) – C1-C5
  • szyjnego doogonowego (tylnego) – C6-Th2
  • piersiowo-lędźwiowego – Th3-L3
  • lędźwiowo-krzyżowego – L4-S3
  •  krzyżowego (S1-S3).

Umiejscowienie zmiany w mózgu a zaburzenia neurologiczne:

Objawy zmian w mózgu

  • ataki drgawkowe,
  • zmiany w zachowaniu,
  • nieustanne poruszanie się zwierzęcia po okręgu,
  • ślepota,
  • deficyty czuciowe,
  • niewielkie zmiany w sposobie chodzenia.

Przodomózgowie

Utworzone jest ono z kresomózgowia i międzymózgowia.

Uszkodzenia wpływające na te obszary generalnie powodują kontralateralne objawy kliniczne (czyli pojawiające się po przeciwnej stronie, niż zmiana w mózgu je wywołująca) i ogólnie są podobne.

Objawy przodomózgowia obejmują:

  • ślepotę,
  • depresję,
  • drgawki,
  • kontralateralną utratę reakcji postawy ciała,
  • kontralateralne deficyty czuciowe.

Zwierzę ze zmianą w kresomózgowiu lub międzymózgowiu jest w stanie chodzić, ale nie ma precyzji ruchu zdrowego zwierzęcia. Jednakże reakcje posturalne są nieprawidłowe.

Kora mózgowa

Mózg zawiera obszary funkcji poznawczych (myślenie), wyuczonych odpowiedzi oraz zachowania.

Uogólniona choroba mózgu może powodować zmiany stanu psychicznego (otępienie, śpiączka), utratę wyuczonych reakcji i odpowiedzi (np. podczas treningu) i bezcelowe wędrowanie.

Również napady mogą być oznaką choroby mózgu.

Zmiana stanu psychicznego:

  • Chodzenie po okręgu w jedną stronę, dreptanie, napieranie głową;
  • Niedobory postawne i proprioceptywne po stronie przeciwnej do zmiany;
  • Korowa ślepota po stronie przeciwnej do zmiany (prawidłowe źrenice i ich odruch na światło);
  • Hemipareza GNR po stronie przeciwnej;
  • Napady padaczkowe.

Międzymózgowie (wzgórze i podwzgórze)

  • Zmiana stanu psychicznego:
    • agresja,
    • dezorientacja,
    • nadreaktywność,
    • śpiączka;
  • Niedobory postawne i proprioceptywne po stronie przeciwnej do zmiany;
  • Obustronny deficyt widzenia;
  • Zaburzenia jedzenia, picia, snu, temperatury ciała (podwzgórze);
  • Brak zmian czucia, napięcia mięśniowego, odruchów rdzeniowych.

Śródmózgowie

Zmiany w śródmózgowiu wywołują:

  • nieprawidłową czynność umysłową,
  • zaburzenia ruchów gałki ocznej (oczopląs) oraz ich pozycji (zez),
  • rozszerzone (zaburzenia przywspółczulne) lub zwężone (zaburzenia współczulne) źrenice,
  • słabe lub nieobecne odruchy źrenicy na światło,
  • deficyty chodu,
  • kontralateralne lub ipsilateralne (czyli występujące po tej samej stronie, co zmiana) deficyty reakcji postawy.

Tyłomózgowie i rdzeń przedłużony

Pień mózgu

Anatomicznie pień mózgu zawiera:

  • międzymózgowie,
  • śródmózgowie,
  • tyłomózgowie wtórne,
  • rdzeniomózgowie (rdzeń przedłużony).

Funkcjonalnie obejmuje wszystkie te struktury z wyjątkiem międzymózgowia.

Większość klinicystów ogranicza pień mózgu do mostu i rdzenia przedłużonego.

Most i rdzeń zawierają górne neurony ruchowe odpowiedzialne za generowanie chodu.

Uszkodzenia w ich obrębie powodują ipsilateralne deficyty ruchowe i czuciowe, zaburzenia przedsionkowe, deficyty funkcji nerwów czaszkowych i zaburzenia mentalne:

  • Od prawidłowego stanu psychicznego do otępienia i śpiączki; zmiany w stanie świadomości widoczne są, gdy choroba obejmuje elementy wstępującego, aktywującego układu siatkowatego;
  • Zaawansowane zaburzenia chodu i postawy:
    • Hemipareza GNR po stronie zmiany lub tetrapareza; chodzenie po okręgu, jeśli zwierzę jest zdolne do ruchu;
  • Deficyty nerwów czaszkowych od V do XII:
    • trójdzielny – deficyty ruchowe i czuciowe;
    • odwodzący – zez zbieżny;
    • twarzowy – porażenie twarzy;
    • przedsionkowo-ślimakowy- ośrodkowe objawy przedsionkowe, głuchota;
    • językowo-gardłowy/błędny – dysfagia, osłabione połykanie, zaburzenia krtaniowe;
    • podjęzykowy – zaburzenia poruszania językiem.
  • Zaburzenia przedsionkowe:
    • Niepokój lub prawidłowy stan psychiczny;
    • Przechylenie głowy po stronie zmiany, ruchy okrężne, tarzanie się, upadanie, asymetryczna ataksja i brak koordynacji ruchów;
    • Oczopląs (spontaniczny lub pozycyjny) z frakcją szybką w stronę odwrotną do zmiany;
    • Zez brzuszno-boczny w stronę zmiany.
  • Ciężkie zmiany w pniu mózgu (śródmózgowie i most) powodują sztywność odmóżdżeniową, ponieważ zanikają szlaki ruchowe, które hamują aktywność prostowników.

Zmiany z móżdżku a zaburzenia neurologiczne

Móżdżek pełni funkcję koordynatora ruchów pochodzących z systemu górnego neuronu ruchowego.

Jest również odpowiedzialny za utrzymanie równowagi, postawy, podparcia ciała w odpowiedzi na grawitację oraz ruchy oczu.

Aby móżdżek mógł funkcjonować, musi otrzymywać informacje sensoryczne, które związane są z pozycją głowy, tułowia i kończyn.

Po otrzymaniu tych informacji, móżdżek porównuje lub “mierzy”, które części ciała są zaangażowane w wykonywanie skoordynowanych ruchów.

Objawy kliniczne dysfunkcji móżdżku obejmują:

  • Brak koordynacji, ataksja móżdżkową z dominacją hipermetrii, w której dochodzi do nadmiernego zgięcia stawów kończyn podczas fazy wykrocznej, “gęsi chód”.
    Mogą temu towarzyszyć drżenia intencyjne (zamiarowe) – pojawiają się one zanim zwierzę wykona zamierzoną czynność (np. pobierze pokarm).
  • Drżenie głowy, drżenie przy celowych próbach ruchu.
  • Szeroka postawa z prawidłowym napięciem mięśni i reakcjami postawnymi.
    Ponieważ móżdżek nie inicjuje działania motorycznego, niedowład i porażenie nie są objawami choroby móżdżku.
    Ruchy mogą być nieskoordynowane do tego stopnia, że zwierzęta poważnie dotknięte chorobą nie są w stanie się poruszać, ale zwierzęta te nie są paretyczne, ponieważ mogą inicjować ruch i utrzymywać ciężar wbrew grawitacji.
    Reakcje postawy i chód mogą być inicjowane, a napięcie mięśniowe jest normalne.
    Czucie i odruchy rdzeniowe są prawidłowe.

Ponieważ móżdżek ma bezpośrednie połączenie z układem przedsionkowym, zaburzenia móżdżku mogą powodować również objawy dysfunkcji przedsionkowej.

Zmiany w móżdżku mogą również powodować deficyty odruchu grożenia przy normalnym widzeniu.

Utrata reakcji na zagrożenie występuje po stronie zmiany.

Zmiany w rdzeniu kręgowym z zaburzenia neurologiczne

W lokalizacji zmian pomaga także występowanie objawów górnego lub dolnego neuronu ruchowego, które mogą świadczyć o zmianach w różnych odcinkach rdzenia kręgowego.

Generalnie uszkodzeniom rdzenia kręgowego towarzyszą objawy zaburzeń górnego motoneuronu (np. wzmożone odruchy odcinkowe, doogonowo od miejsca uszkodzenia) i dolnego neuronu ruchowego (osłabienie lub brak odruchów oraz reakcji cofania w miejscu uszkodzenia), jeśli zmiany dotyczą zgrubienia szyjnego (C6-T2) lub lędźwiowo-krzyżowego (L4-S3).

Pojedyncza zmiana w rdzeniu może należeć zarówno do DNR, jak i GNR dla różnych grup nerwów i mięśni, dlatego należy zachować szczególną ostrożność w interpretowaniu objawów.

Objawy dolnego neuronu ruchowego

Uszkodzenia dolnego neuronu ruchowego, niezależnie od tego, czy jest to komórka, akson, płytka motoryczna czy mięsień, wytwarzają charakterystyczny zestaw objawów klinicznych.

Symptomy zmian DNR można łatwo rozpoznać podczas badania neurologicznego.

Niedowład lub porażenie, utrata napięcia mięśniowego i zmniejszenie lub brak odruchów występują natychmiast po uszkodzeniu jednostki DNR.

Szybki zanik mięśniowy staje się zauważalny w ciągu 1 tygodnia i staje się poważny.

Zanik jest ograniczony do odnerwionych mięśni.

Właściwa interpretacja tych objawów pozwala lekarzowi zlokalizować uszkodzenia dokładnie w określonym segmencie OUN, z którego wywodzi się dotknięta jednostka DNR.

Np. objawy DNR wpływające na kończynę piersiową są zlokalizowane w segmentach rdzenia kręgowego C6-T2, nerwach obwodowych lub mięśniach.

Większość mięśni unerwionych jest przez nerwy pochodzące z więcej niż z jednego segmentu rdzenia kręgowego, np. mięsień czworogłowy jest unerwiony przez neurony pochodzące z segmentów rdzenia kręgowego L4-6.

Utrata jednego segmentu lub jednego korzenia powoduje częściową utratę unerwienia mięśnia.

Objawem klinicznym jest niedowład, ale nie porażenie dotkniętych mięśni.

Odruchy mogą być osłabione.

Uszkodzenia nerwów obwodowych mogą powodować poważną utratę funkcji i wpływa to na wszystkie mięśnie unerwione przez nerw.

W tych zmianach odruchy są zwykle nieobecne.

  • Funkcja motoryczna:
    • niedowład do porażenia:
      • zwiotczałe mięśnie.
  • Odruchy:
    • hiporefleksja (osłabienie odruchów) do arefleksji (brak odruchów).
  • Zaniki mięśniowe:
    • wczesne i poważne:
      • neurogenne;
      • przykurcz kończyn.
  • Tonus mięśniowy:
    • zmniejszony.
  • Zmiany elektromiograficzne:
    • nieprawidłowe potencjały po 5-7 dniach.
  • Powiązane objawy czuciowe:
    • anestezja unerwionego obszaru (brak czucia);
    • parestezja (czucie opaczne – zwykle mrowienie, drętwienie itp.)
    • przeczulica sąsiadujących obszarów;
    • propriocepcja zmniejszona do nieobecnej.

Objawy górnego neuronu ruchowego

Uszkodzenia GNR wytwarzają charakterystyczny zestaw objawów klinicznych doogonowo od poziomu obrażeń.

Podstawowym objawem dysfunkcji ruchowej jest niedowład.

W przypadku choroby układu górnego neuronu ruchowego niedowład lub porażenie są związane z prawidłowym lub zwiększonym napięciem prostowników oraz prawidłowymi lub wyolbrzymionymi odruchami.

W niektórych przypadkach można zaobserwować nienormalne odruchy (np. skrzyżowany odruch prostownika).

Takie efekty powoduje utrata zstępującego hamowania na dolny neuron ruchowy.

Może dojść do zaników mięśniowych (z nieczynności), które rozwijają się powoli, nie są kompletne i w większości przypadków obejmują całą dotkniętą kończynę.

Ponieważ zmiany na wielu różnych poziomach OUN powodują objawy górnego neuronu ruchowego, zwykle nie jest możliwe przypasowanie zmiany do określonego segmentu rdzenia kręgowego (jeśli brane są pod uwagę wyłącznie objawy GNR).

Jednak właściwa interpretacja tych objawów i innych powiązanych symptomów pozwala zlokalizować uszkodzenie w danym regionie, np. niedowład GNR kończyn miednicznych wskazuje na uszkodzenie zlokalizowane doczaszkowo do segmentu L4 rdzenia kręgowego.

Gdyby uszkodzenie było w segmentach L4-S2 (bardziej doogonowo), obecny byłby niedowład DNR.

Jeśli kończyny piersiowe są w normie, zmiana musi być doogonowo w stosunku do segmentu T2 rdzenia kręgowego.

Dlatego niedowład kończyny miednicznej (GNR) z prawidłowymi kończynami piersiowymi wskazuje na uszkodzenie między segmentami rdzenia kręgowego T3 i L3.

  • Funkcja motoryczna:
    • niedowład do porażenia:
      • mięśnie spastyczne.
  • Odruchy:
    • normalne do hiperrefleksji (odruchy nadmierne lub przesadzone).
  • Zaniki mięśniowe:
    • późne i łagodne (z nieczynności).
  • Tonus mięśniowy:
    • normalny do zwiększonego.
  • Zmiany elektromiograficzne:
    • bez zmian.
  • Powiązane objawy czuciowe:
    • propriocepcja zmniejszona lub brak;
    • zmniejszone odczuwanie szkodliwych bodźców doogonowo od zmiany.

Rozróżnienie objawów górnego i dolnego neuronu ruchowego jest niezwykle ważne do lokalizacji zmian w rdzeniu kręgowym i pniu mózgu.

Objawy GNR lokalizują zmiany w obszarach rdzenia kręgowego, podczas gdy objawy DNR pomagają zlokalizować zmiany w określonych nerwach, korzeniach nerwowych lub segmentach rdzenia kręgowego.

Choroby nerwów obwodowych lub połączeń nerwowo-mięśniowych

Zaburzenia dotyczące nerwów obwodowych dają objawy uszkodzenia dolnego motoneuronu z zaburzeniami lub bez zaburzeń czucia.

Po uzyskaniu podstawowych danych medycznych (w tym wyników ogólnego badania fizykalnego, badania neurologicznego i badań krwi), konieczne może być wykonanie dodatkowych badań medycznych.

Istnieje wiele chorób, takich jak infekcje, zaburzenia endokrynologiczne, nowotwory, zatrucia toksynami, wady wrodzone, choroby zwyrodnieniowe i alergie, które uznaje się za związane z objawami neurologicznymi.

Dlatego też w przypadku braku jednoznacznego rozpoznania kontynuuje się proces diagnostyczny, przeprowadzając szereg badań.

H. Rozpoznanie różnicowe

Na podstawie informacji uzyskanych z wywiadu oraz wyników wcześniej wykonanych badań (badania fizykalnego oraz neurologicznego) lekarz weterynarii tworzy listę rozpoznań różnicowych.

Do tego celu może wykorzystać akronim VITAMIN-D.

Choroby centralnego układu nerwowego u psów oparte na akronimie: VITAMIN-D

Niewłaściwe oddawanie moczu / choroby układu moczowo-płciowego

  • V – brak danych,
  • I – nosówka,
  • T – choroby krążka międzykręgowego,
  • A – gładkomózgowie (bezzakrętowość), wodogłowie, syringohydromielia,
  • M – encefalopatia wątrobowa, zespół mocznicowy, hiperkalcemia, nadczynność tarczycy, hiperadrenokortycyzm, hipoadrenokortycyzm,
  • I – neurogenne zapalenie pęcherza moczowego, idiopatyczne zapalenie pęcherza moczowego,
  • N – nowotwór jąder podstawnych, wzgórza, móżdżku, nerwu sromowego,
  • D – choroby neurodegeneracyjne jąder podstawy, wzgórza, móżdżku, nerwu sromowego, choroba górnego i dolnego neuronu ruchowego.

Zachowanie agresywne

  • V – niedotlenienie mózgu, zaburzenia mózgowo-naczyniowe,
  • I – nosówka, wścieklizna, kryptokokoza, toksoplazmoza, reagujące na sterydoterapię zapalenia tętnic/opon mózgowo-rdzeniowych, odruchowa dystrofia współczulna,
  • T – uraz mózgu,
  • A – bezzakrętowość, wodogłowie, porencefalia,
  • M – encefalopatia wątrobowa, zespół mocznicowy, hiperkalcemia, nadczynność lub niedoczynność tarczycy, hipo- lub hiperadrenokortycyzm, zatrucie metalami ciężkimi,
  • I – neurogenne zapalenie pęcherza moczowego, idiopatyczne ganglioradiculoneuritis, padaczka idiopatyczna,
  • N – guzy śródczaszkowe: płatów skroniowych, układu limbicznego, podwzgórza,
  • D – poliencefalomalacja płata gruszkowatego i hipokampa, lizosomalne choroby spichrzeniowe, encefalopatie mitochondrialne.

Depresja, zmniejszona aktywność, senność, zachowanie apatyczne

  • V – zaburzenia mózgowo-naczyniowe, niedotlenienie mózgu,
  • I – nosówka, kryptokokoza, prototekoza, ehrlichioza, encefalitozoonoza psów, bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, martwicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ziarniniakowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych reagujące na sterydy,
  • T – uraz mózgu,
  • A – bezzakrętowość, wodogłowie,
  • M – encefalopatia wątrobowa, zespół mocznicowy, hiperkalcemia, nadczynność lub niedoczynność tarczycy, hiperadrenokortycyzm, hipoglikemia, zatrucie metalami ciężkimi, zatrucie marihuaną,
  • I – brak danych,
  • N – nowotwory śródczaszkowe: wzgórza, płatów czołowych, nakrywki śródmózgowia i mostu,
  • D – lizosomalne choroby spichrzeniowe, gąbczaste zwyrodnienie istoty szarej, martwicza encefalopatia.

Zmiany w zachowaniu związane z przyjmowaniem pokarmu

  • V – niedotlenienie mózgu,
  • I – wścieklizna,
  • T – brak danych,
  • A – brak danych,
  • M – nadczynność kory nadnerczy, nadczynność tarczycy, zatrucie ołowiem, encefalopatia wątrobowa, zespół mocznicowy,
  • I – brak danych,
  • N – nowotwory wewnątrzczaszkowe,
  • D – brak danych,

Zaburzenia poznawcze, deficyty uczenia się i pamięci, demencja

  • V – niedotlenienie mózgu,
  • I – nosówka, grzybicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, wścieklizna, toksoplazmoza, neosporoza,
  • T – uraz płata czołowego,
  • A – wodogłowie, syringohydromyelia i malformacja Arnolda-Chiariego,
  • M – organiczna acyduria, zatrucie ołowiem, encefalopatia wątrobowa, zespół mocznicowy,
  • I – brak danych,
  • N – guz płata czołowego,
  • D – związane z wiekiem uszkodzenia mózgu, lizosomalne choroby spichrzeniowe.

Stereotypie i zaburzenia kompulsywne

  • V – niedotlenienie mózgu, policytemia,
    I – wścieklizna, choroba Aujeszky’ego, ziarniniakowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, tężec, ehrlichioza, martwicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, prototekoza,
    T – uraz płata czołowego, odruchowa dystrofia współczulna,
    A – wodogłowie, malformacja Arnolda-Chiariego, syringohydromyelia,
    M – hipokalcemia, zatrucie ołowiem i talem, toksyczność loperamidu, encefalopatia wątrobowa, zespół mocznicowy, niedoczynność tarczycy, hiperadrenokortycyzm,
    I – idiopatyczne ganglioradiculoneuritis,
    N – guzy wewnątrzczaszkowe: płatów czołowych, jąder podstawnych,
    D – gąbczaste zwyrodnienie istoty szarej, neuropatia aksonalna, zespół ogona końskiego.

Nietypowy niepokój i strach

  • V – zaburzenia mózgowo-naczyniowe, niedotlenienie mózgu,
  • I – nosówka, wścieklizna, kryptokokoza, choroby przenoszone przez stawonogi, toksoplazmoza, neosporoza,
  • T – uraz mózgu, odruchowa dystrofia współczulna,
  • A – wodogłowie, syringohydromyelia, zespół Chiari-like,
  • M – encefalopatia wątrobowa, zespół mocznicowy, niedoczynność tarczycy, hiperadrenokortycyzm, hipoadrenokortycyzm, zatrucie metalami ciężkimi,
  • I – brak danych,
  • N – guzy wewnątrzczaszkowe (płatów czołowych, jąder podstawy),
  • D – brak danych.

Nieprawidłowości dotyczące zachowań seksualnych

  • V, I, T, A, M, I – brak danych,
  • N – guzy śródczaszkowe (płatów skroniowych, układu limbicznego, podwzgórza),
  • D – neuropatia aksonalna.

Diagnostyka różnicowa chorób rdzenia oparta na schemacie VITAMIN-D

  • V- Naczyniowe (vascular):
    • zator włóknisto-chrzęstny,
    • zawał rdzenia kręgowego.
  • I – Zapalne/infecyjen (inflammatory/infectious):
    • discospondylitis,
    • osteomyelitis.
  • T – Urazowe (traumatic):
    • złamanie/zwichnięcie kręgu.
  • A – Anomalie (anomalous):
    • niestabilność szczytowo-obrotowa.
  • M – Metaboliczne (metabolic), I – idiopatyczne (idiopathic):
    • brak danych
  • N – Nowotworowe (neoplasmatic):
    • guzy kręgosłupa,
    • nowotwory rdzenia kręgowego,
    • nowotwory opon mózgowo-rdzeniowych.
  • D – Zwyrodnieniowe (degenerative):
    • choroba dysku międzykręgowego,
    • zespół chwiejności,
    • zespół ogona końskiego,
    • mielopatia zwyrodnieniowa.

Badania dodatkowe

Badania laboratoryjne, takie jak: badanie morfologiczne krwi oraz biochemiczne surowicy, badanie moczu – w połączeniu z wynikami badania fizykalnego – to absolutne minimum, niezbędne do postawienia wstępnego rozpoznania.

Zależnie od rozpoznania wstępnego oraz informacji uzyskanych z badania neurologicznego może być konieczne przeprowadzenie badań dodatkowych:

U pacjentów z podejrzeniem zmian wewnątrzczaszkowych konieczne jest wykonanie:

U pacjentów z podejrzeniem zmiany w rdzeniu kręgowym niezbędne może być wykonanie:

  • serii przeglądowych zdjęć rentgenowskich kręgosłupa,
  • badania płynu mózgowo-rdzeniowego,
  • mielografii,
  • tomografii komputerowej i/lub rezonansu magnetycznego.

Te badania są pomocne w zlokalizowaniu zmiany wewnątrz czaszki lub rdzenia kręgowego, pozwalają określić najskuteczniejszy sposób postępowania (leczenie zachowawcze, chirurgiczne) i wskazać przyczynę zaburzeń neurologicznych u psów.

Dodatkowe badania krwi, które przeprowadzane są na tym etapie rozpoznawania chorób neurologicznych to najczęściej:

  • badanie kwasów żółciowych w surowicy w kierunku encefalopatii wątrobowej,
  • badanie cholinesterazy w surowicy w przypadku podejrzenia zatrucia preparatami fosforoorganicznymi,
  • oznaczenie poziomu hormonów tarczycy (rozpoznawanie niedoczynności tarczycy),
  • badanie immunologiczne w kierunku specyficznych mikroorganizmów (zapalenie opon, zapalenie mózgu i zapalenie rdzenia kręgowego),
  • badanie toksykologiczne (np. fenobarbital, bromek, ołów),
  • badanie w kierunku chorób odkleszczowych (np. borelioza).

Badanie rentgenowskie

Badanie rentgenowskie
Badanie rentgenowskie

Jako metoda szeroko dostępna i niedroga – wciąż jest istotnym badaniem w neurologii, zwłaszcza jeśli chodzi o choroby kręgosłupa lub zmiany dotyczące kości czaszki (np. zmiany pourazowe, zapalne lub rozrostowe).

Jednak rentgenografia w wielu przypadkach neurologicznych jest niewystarczającym badaniem (nakładanie się na siebie różnych struktur oraz trudna lub nawet niemożliwa ocena mózgowia, rdzenia kręgowego oraz korzeni nerwowych).

Przeglądowe radiogramy kręgosłupa pozwalają na zlokalizowanie zmian, gdy bezpośrednio dotyczą one kręgów lub ich przyczepów więzadłowych, np.:

  • zaburzenia wrodzone,
  • złamania/zwichnięcia kręgów,
  • nowotwory trzonów kręgów,
  • discospondylitis,
  • zapalenie szpiku trzonu kręgu,
  • przemieszczenie zwapniałego dysku międzykręgowego.

Objawy radiograficzne chorób kręgosłupa to najczęściej zmiany kształtu, rozmiaru, położenia i przezierności.

Przeglądowe zdjęcia rentgenowskie nie pozwalają jednak na bezpośrednią wizualizację rdzenia kręgowego.

U pacjentów z objawami klinicznymi, u których nie ma widocznych zmian w kręgach (np. z zatorem włóknistochrzęstnym, nowotworami rdzenia kręgowego lub opon mózgowo-rdzeniowych, przemieszczeniem dysku międzykręgowego, zespołem końskiego ogona lub zespołem chwiejności) do dokładnego zlokalizowania zmiany konieczne jest przeprowadzenie mielografii, badania tomografem komputerowym lub rezonansem magnetycznym.

Przeglądowe zdjęcia rtg czaszki mogą pomóc w ocenie pacjentów z urazami sklepienia czaszki, zapaleniem ucha środkowego, nowotworami obejmującymi sklepienie czaszki, jej mineralizację lub powodującymi jakiekolwiek zmiany bezpośrednio dotyczące struktur kostnych głowy.

Przeglądowe zdjęcia mogą jednak nie wykazać zmian u zwierząt z zaburzeniami neurologicznymi, które są wtórne do chorób wewnątrzczaszkowych (np. krwiaka, nowotworu, ropnia, wodogłowia i stanów zapalnych).

Radiografia czynnościowa (radiogram z obciążeniem)

Badanie przeprowadza się w stosunku do różnych odcinków kręgosłupa, stosując ostrożne grzbietowe przeprostowanie, zgięcie dobrzuszne i /lub liniowe rozciąganie.

Reakcją powinno być wzmożenie lub zniesienie zmian uciskowych.

Radiografia czynnościowa najczęściej stosowana jest w rozpoznawaniu niestabilności szczytowo-obrotowej, kręgów szyjnych i lędźwiowo-krzyżowej.

Mielografia

Badanie to uwidacznia zarys rdzenia kręgowego, dzięki czemu uwidocznione mogą zostać zmiany (np. ucisk rdzenia kręgowego, obrzęk lub inne zaburzenia, wady budowy kręgów lub rdzenia, uraz, nowotwór czy uszkodzenie krążka międzykręgowego).

Polega na podpajęczynówkowym wstrzyknięciu środka kontrastowego (z dostępu lędźwiowego lub potylicznego).

Mielografię wykonuje się w znieczuleniu ogólnym.

Zmiany rozpoznane na podstawie mielografii klasyfikuje się jako zewnątrztwardówkowe lub wewnątrztwardówkowe (te ostatnie mogą być zewnątrz-lub wewnątrzrdzeniowe).

Zmiany zewnątrzoponowe widoczne są w postaci uniesionej i odsuniętej od kanału kręgowego kolumny kontrastu.

Zmiany wewnątrztwardówkowo-zewnątrzrdzeniowe powodują, że kolumna kontrastu staje się szersza w jednej z projekcji.

Zmiany wewnątrzrdzeniowe powodują zwężenie kolumny kontrastu w obu projekcjach (brzuszno-grzbietowej i bocznej).

Mielografia czynnościowa (z obciążeniem) może pomóc w dokładnej lokalizacji zmian w kręgosłupie, a także w zaplanowaniu terapii. Jest zwykle stosowana w rozpoznawaniu zespołu chwiejności.

Mielografię czynnościową przeprowadza się prostując, zginając i wyciągając poszczególne odcinki kręgosłupa, nasilając w ten sposób ucisk na rdzeń kręgowy.

Epidurografia i dyskografia

Epidurografia to badanie kontrastowe polegające na wstrzyknięciu do doogonowego odcinka przestrzeni zewnąrztwardówkowej niejonowego środka cieniującego i radiograficznym zapisie obrazu.

Dyskografia z kolei wykonywana jest poprzez iniekcję kontrastu do przestrzeni dysku między trzonami kręgowymi. Obie metody są najczęściej używane przy diagnozowaniu zespołu ogona końskiego (cauda equina syndrome).

Zmiany radiograficzne na epidurogramie obejmują uniesienie lub ucisk kolumny kontrastu przez zmianę w kręgosłupie.

Zmiany na dyskogramie to nieregularny rozkład kontrastu w jądrze miażdżystym L7-S1 i przemieszczenie kontrastu do kanału kręgowego odcinka lędźwiowo-krzyżowego.

Tomografia komputerowa

Badanie tomograficzne – ze względu na swoją wysoką wrażliwość na zmiany w strukturach kostnych – jest często używane do oceny kręgosłupa.

Wykorzystuje się je także do oceny zmian w mózgu i rdzeniu kręgowym.

Zmiany zewnątrztwardówkowe rdzenia kręgowego często ocenia się tomograficznie po nadoponowym podaniu kontrastu.

Podobnie w przypadku rozpoznawania szczególnych struktur tkanek miękkich w czaszce (np. guzów nowotworowych wewnątrzczaszkowych) można stosować połączenie TK z dożylnym podaniem kontrastu.

Tomogramy mogą być użyte do określenia rozmiarów zmiany i stwierdzenia, czy sklepienie czaszki jest objęte procesem chorobowym.

Badanie rezonansem magnetycznym (MRI)

Podobnie jak tomografia komputerowa, również zapewnia obrazowanie przekrojowe, jednak do uzyskania obrazu nie używa promieniowania jonizującego.

Jest diagnostyczną metodą z wyboru przy zmianach mózgu, wewnątrzrdzeniowych oraz dotyczących każdej innej tkanki miękkiej (dysków międzykręgowych), powodujących zaburzenia neurologiczne, ponieważ daje możliwość doskonałego obrazowania tych struktur.

MRI jest badaniem nieinwazyjnym i jest bardziej dokładne w obrazowaniu tkanek miękkich niż TK.

Cechuje się też większą czułością w diagnozowaniu i lokalizacji zmian mózgowych.

Ultrasonografia śródoperacyjna

U pacjentów ze zmianami w mózgu lub w kręgosłupie do ostatecznego umiejscowienia zmiany i oceny, czy została ona w pełni usunięta można zastosować śródoperacyjne usg.

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego

Parametry oceniane podczas tego badania to:

  • Właściwości fizyczne:
    • W normalnych warunkach płyn mózgowo-rdzeniowy powinien być bezbarwny, przezroczysty, niekrzepnący. Możliwe nieprawidłowe wyniki:
      • płyn krwisty – spowodowany krwawieniami,
      • mętny – wzrost liczby komórek > 500/μl,
      • zielonkawy i mętny – ropne zapalenia opon mózgowych,
      • krzepnący – zapalenie opon mózgowych.
  • Liczba komórek (cytoza):
    • w prawidłowych warunkach <30/μl, limfocyty i komórki jednojądrzaste, pleocytoza (wzrost liczby komórek powyżej 100/μl) możliwa jet przy zapaleniach wirusowych i bakteryjnych ośrodkowego układu nerwowego, urazach, po mielografii.
    • białko – powinno wynosić 25-30 mg/dl. >60mg/dl + umiarkowana pleocytoza – choroby wirusowe ośrodkowego układu nerwowego, nowotwory ośrodkowego układu nerwowego,
    • około 1000 mg/dl – zapalenie bakteryjne ośrodkowego układu nerwowego.

W razie konieczności wykonuje się posiew w kierunku bakterii i grzybów, badanie immunologiczne w kierunku mikroorganizmów, określa się zawartość immunoglobulin i albumin.

Elektroencefalografia (EEG)

To badanie stosowane w diagnostyce zaburzeń funkcjonalnych ośrodkowego układu nerwowego.

Ma szczególne znaczenie w przypadku rozpoznawania padaczki u psów.

Służy ono do różnicowania drgawek podłoża neurologicznego z zaburzeniami behawioralnymi.

Elektromiografia (EMG)

Badanie to ocenia aktywność elektryczną nerwów obwodowych i mięśni.

Badanie to wykorzystywane jest do diagnozowania chorób obwodowego układu nerwowego oraz mięśni.

Rozpoznanie – przyczyna chorób neurologicznych u psa

Po przeprowadzeniu badania fizykalnego, neurologicznego oraz niezbędnych badań dodatkowych, lekarz weterynarii określa najbardziej prawdopodobną diagnozę.

Choroby, przebiegające z objawami neurologicznymi klasyfikowane są do kilku głównych grup.

Klasyfikacja chorób neurologicznych

V (Vasculopathiae – choroby naczyń)

Choroby naczyniowe mogą pojawić się w każdym wieku psa.

Ich przebieg zwykle jest nadostry, czasem zauważalna jest poprawa.

Czasem obecne są objawy inne niż neurologiczne. Lokalizacja zmian jest zwykle ogniskowa.

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego: białko + do +++, ewentualnie krew.

I (Inflammatio – zmiany zakaźna i zapalne)

Zmiany mogą pojawić się w każdym wieku, czasem towarzyszą im również objawy poza – neurologiczne.

Przebieg jest ostry do podostrego, rzadko przewlekle postępujący. Lokalizacja zmian jest ogniskowa do wieloogniskowej.

W płynie mózgowo-rdzeniowym obecność komórek (+ do ++++), oraz białko (+ do +++).

T (Trauma – uraz)

Do urazu może dojść w każdym wieku psa.

Uraz głowy lub kręgosłupa jest w istocie jednym z najczęstszych motywów konsultacji w przypadku zwierząt z zaburzeniami neurologicznymi.

Przebieg najczęściej nadostry (ewentualnie postępujący), czasem może dojść do poprawy.

Niekiedy urazowi towarzyszą objawy poza-neurologiczne. Lokalizacja ogniskowa do wieloogniskowej.

Punkcja w przypadku zmian pourazowych jest przeciwwskazana.

A (Anomalous – zaburzenia rozwojowe/nabyte)

Występują najczęściej u noworodków i młodych zwierząt.

Przebieg jest statyczny, czasem obserwowana jest poprawa.

Brak objawów poza-neurologicznych. Lokalizacja ogniskowa.

Brak zmian w płynie mózgowo-rdzeniowym.

M (Metabolic – choroby metaboliczne/zatrucia)

Mogą występować w każdym wieku.

Przebieg jest ostry, o szybkim przebiegu.

Możliwe objawy żołądkowo-jelitowe, sercowo-naczyniowe lub inne. Lokalizacja ogniskowo-rozsiana.

W płynie mózgowo-rdzeniowym białko (+ do +++), komórki (nieobecne do ++).

I (Idiopathic – choroby idiopatyczne)

Wiek – każdy.

Przebieg ostry o zmiennym przebiegu.

Brak objawów poza-neurologicznych. Lokalizacja ogniskowo-rozsiana.

Brak zmian w płynie mózgowo-rdzeniowym.

N (Neoplasia – nowotwór)

Nowotwory układu nerwowego zwykle dotyczą psów w podeszłym wieku, rzadko młodych.

Przebieg podostry do przewlekłego, postępujący.

Z reguły brak objawów poza-neurologicznych. Lokalizacja ogniskowa.

W badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego białko (+ do ++), komórki nowotworowe.

D – (Degenerative – zwyrodnienie)

Choroby zwyrodnieniowe dotyczą z reguły zwierząt młodych lub młodych dorosłych psów.

Choroby zwykle postępują przewlekle.

Brak objawów poza-neurologicznych. Lokalizacja ogniskowo-rozsiana.

W płynie mózgowo-rdzeniowym białki nieobecne do +.

Najczęstsze choroby/stany neurologiczne u psów

  1. Uraz układu nerwowego, spowodowany urazem głowy, rdzenia kręgowego, oderwaniem splotu ramiennego.
  2. Ataki drgawkowe wywołane napadowymi zaburzeniami w czynności elektrycznej neuronów tworzących mózg.
  3. Choroba krążków międzykręgowych – ucisk na rdzeń kręgowy spowodowany zwyrodnieniem, wysunięciem lub wypadnięciem krążka międzykręgowego.
  4. Zator włóknisto-chrzęstny – to choroba niedokrwienna rdzenia kręgowego, która spowodowana jest zatorem wywołanym przez fragmenty zwyrodniałego jądra miażdżystego w naczyniach krwionośnych, zaopatrujących rdzeń kręgowy.
  5. Nużliwość mięśni – zmniejszenie liczby receptorów dla acetylocholiny, prowadzące do zaburzeń w przekaźnictwie nerwowo-mięśniowym.
  6. Zapalenie mózgu, rdzenia kręgowego i opon mózgowo-rdzeniowych wrażliwe na steroidy.
  7. Porażenie odkleszczowe powodowane toksyną wydzielane przez samice kleszczy z rodzaju Dermacentor oraz innych.
  8. Ogniskowe zaburzenia nerwów czaszkowych (np. porażenie nerwu twarzowego, uszkodzenie nerwu trójdzielnego).
  9. Zatrucia ośrodkowego układu nerwowego, wywołane np. środkami fosforoorganicznymi/karbaminianami, metaldehydem, strychniną, ołowiem i wieloma innymi.
  10. Ostry zespół przedsionkowy (w przebiegu zapalenia ucha środkowego/wewnętrznego, idiopatyczne zapalenie błędnika).
  11. Zapalenie kręgów i krążków międzykręgowych – bakteryjne lub grzybicze zakażenie kręgów międzykręgowych i przylegających do nich trzonów kręgów.
  12. Wodogłowie – nagromadzenia się nadmiernej ilości płynu mózgowo-rdzeniowego w układzie komorowym mózgu oraz przestrzeni podpajęczynówkowej.
    Najczęściej jest to wada wrodzona.
  13. Zmiany guzowate mózgu i rdzenia kręgowego.
  14. Zaburzenia dziedziczne i wrodzone, dotyczące ośrodkowego układu nerwowego.

Po ustaleniu rozpoznania końcowego lekarz weterynarii przystępuje do opracowania planu terapeutycznego.

Leczenie chorób neurologicznych jest ściśle uzależnione od ich głównej przyczyny i może obejmować terapię zachowawczą, chirurgiczną lub połączenie obu tych metod.

Ponieważ postępowanie w stanów neurologicznych psów może się zasadniczo różnić pomiędzy poszczególnymi chorobami, omówienie terapii tych stanów wykracza znacznie poza ramy tego opracowania.

Choroby neurologiczne rokowanie

Choroby neurologiczne rokowanie
Choroby neurologiczne rokowanie

Na rokowanie odnośnie zdrowia i życia pacjenta z zaburzeniami i/lub chorobami neurologicznymi wpływa wiele zmiennych.

Głównymi czynnikami rokowniczymi są umiejscowienie zmiany, jej zasięg oraz przyczyna.

Choroby, które postępują powoli, takie jak stany nowotworowe lub zwyrodnieniowe, mają znacznie gorsze rokowanie niż te, których szczyt nasilenia już minął i ulegają one poprawie.

Istotnymi wskazówkami dotyczącymi rokowania są również objawy kliniczne.

Kompresja rdzenia kręgowego powoduje objawy, które zmieniają się wraz ze wzrostem kompresji.

Objawy nie są związane z położeniem przewodów w rdzeniu kręgowym, ale związane są ze średnicą włókien. Na skutek kompresji rdzenia kręgowego duże włókna tracą swoje funkcje zanim dotknięte zostaną małe włókna.

Poprawa czynności jest możliwa do momentu utraty odczuwania bólu.

Zwierzę, u którego brak jest odpowiedzi na bolesny bodziec przez czas dłuższy niż 48 godzin ma małe prawdopodobieństwo powrotu do zdrowia. Zwierzęta, które zdrowieją, mogą mieć poważne deficyty ruchowe.

Znaczącym czynnikiem rokowniczym jest również czas trwania zmiany, ponieważ tkanka nerwowa toleruje uszkodzenia jedynie przez krótki czas.

Ucisk na rdzeń kręgowy, który jest wystarczająco silny, by znieść dobrowolne funkcje ruchowe, ale niewystarczająco mocny, by znieść odpowiedź na szkodliwszy bodziec wiąże się z dość dobrym rokowaniem dotyczącym wyzdrowienia, jeśli w ciągu 5-7 dni nastąpi dekompresja rdzenia.

Im dłuższy czas kompresji, tym wolniejsze zdrowienie.

Ważna jest także lokalizacja i charakter zmiany.

Zawał rdzenia kręgowego np. może mieć zasięg od łagodnego do ciężkiego.

Równie poważne zmiany mają różne prognozy tylko dlatego, że różnią się np. lokalizacją. np. zwierzę z zawałem atakującym głównie istotę szarą w segmencie L1, z nienaruszonym czuciem w kończynach miednicznych ma dość dobre rokowanie.

Ten sam stopień uszkodzenia w segmencie L5 prawdopodobnie spowoduje trwałe zaburzenie z powodu zniszczenia dolnych neuronów ruchowych zaopatrujących nerw udowy.

Podsumowanie

Rozpatrując nieprawidłowe zachowania psa zawsze należy mieć na uwadze, że mogą one wynikać nie z problemów związanych z układem nerwowym, a raczej z nieprawidłowości behawioralnych.

W rzeczywistości wiele zaburzeń neurologicznych może prowadzić do modyfikacji behawioralnych, a dla wielu nietypowych zachowań nie ma jeszcze wyraźnego rozróżnienia pomiędzy zaburzeniami neurologicznymi a zaburzeniami behawioralnymi.

Jest to przypadek zaburzeń kompulsywnych – w przebiegu niektórych z nich pewne korzyści może przynieść podawanie leków przeciwpadaczkowych, podczas gdy inne leczy się z użyciem leków psychoaktywnych, zwykle stosowanych w leczeniu problemów behawioralnych.

Ta granica pomiędzy chorobą neurologiczną, a zaburzeniem behawioralnym często bywa niewyraźna, a dodatkowo nieprawidłowości te często współwystępują.

Na przykład wszystkie zaburzenia dotyczące centralnego układu nerwowego, zwłaszcza przodomózgowia, mają konsekwencje w zmianie zachowania zwierzęcia.

Ponadto choroby związane z percepcją, takie jak ślepota, są odpowiedzialne za wyraźne zmiany zachowania.

Dlatego też w niektórych przypadkach wskazana jest ścisła współpraca pomiędzy lekarzami i neurologami weterynaryjnymi a behawiorystami.

Lekarze weterynarii dzięki zastosowaniu zaawansowanych metod diagnostycznych i wykluczeniu chorób neurologicznych, metabolicznych czy zakaźnych mogą wziąć pod uwagę aspekty behawioralne, a w razie potrzeby skonsultować pacjenta z behawiorystą.

Z drugiej strony, behawioryści powinni wziąć pod uwagę, że pacjent z zaburzeniami behawioralnymi w pierwszej kolejności powinien być dokładnie zbadany, również pod kątem neurologicznym.

Pamiętać jednak należy, że rutynowe badanie neurologiczne może nie wykluczyć obecności problemów neurologicznych: przykładowo nowotwór wewnątrzczaszkowy może dać prawidłowe wyniki badania neurologicznego, a jedynym zauważalnym symptomem może być wyłącznie zmiana zachowania.

Tego typu sytuacje sprawiają, iż rozpoznawanie i leczenie niektórych chorób, przebiegających z zaburzeniami neurologicznymi jest niezwykle trudne i wymaga nie tylko sporych nakładów finansowych (konsultacje specjalistyczne, badania diagnostyczne), ale również ścisłej współpracy na linii: opiekun zwierzęcia – lekarz weterynarii/neurolog – behawiorysta.

Ten artykuł miał ogólnie przybliżyć zagadnienia związane z neurologią i unaocznić, jak skomplikowane może być rozpoznawanie chorób neurologicznych.

Dalszym krokiem powinno być podjęcie leczenia oraz – ewentualnie – rehabilitacji.

Choroba przebiegająca ze zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym nie musi oznaczać wyroku.

Postępy w neurologii weterynaryjnej i zwiększony dostęp do certyfikowanych neurologów weterynaryjnych, w połączeniu z udoskonalonym obrazowaniem i innymi technikami diagnostycznymi dają nową nadzieję na odpowiednią diagnozę i leczenie.

Obecne są oczywiście przypadki, w których – ze względu na złe rokowanie lub agresywność procesu chorobowego – odstępuje się od leczenia, istnieje jednak spora liczba chorób neurologicznych, które z powodzeniem można leczyć.

 

Wykorzystane źródła >>

lek wet Krystyna Skiersinis

Lekarz weterynarii Krystyna Skiersinis

Pracuję w Przychodni Weterynaryjnej w Myślenicach. Ze względu na specyfikę placówki zajmuję się głównie szeroko rozumianą diagnostyką, onkologią, rozrodem zwierząt, medycyną regeneracyjną, dermatologią. Swoją przyszłość chciałabym związać z kardiologią.

Komentarze
Subskrybuj
Powiadom o
guest
23 komentarzy
Zobacz wszystkie komentarze
Leszek
Leszek

Witam
Na wstępie – “Choroby neurologiczne u psa: jak je rozpoznać i leczyć?” – rewelacyjny artykuł, przeczytałem cały, mimo że długi, ale teraz trzeba by to poskładać wszystko w całość, w stosunku do Mojego psiaka…
Z tego co na pewno zauważyłem, około dwa lata temu pies w trakcie zabawy “rozłożył” się na schodach-nie upadł z nich, tylko po prostu łapy się rozjechały na boki i trzeba było ją podnosić…. zawsze lubiła się wygłupiać, mimo, że ma w chwili obecnej ponad 10 lat. Po tej nieszczęśliwej zabawie, miała olbrzymie problemy z wstawaniem na tylne łapy. Podczas wizyty u lekarza, miała zrobione prześwietlenie i wyszło, że przy łączeniu ( koniec kręgosłupa z początkiem ogona ) jest lekkie obniżenie między kręgami. Pies dostawał co dzień, przez 10 dni zastrzyki, nie wiem co w nich było, lekarz mówił, że przeciwzapalne i wzmacniające. Faktycznie psiak z dnia na dzień zaczął się czuć lepiej i przez blisko dwa lata było dobrze, ale…teraz pojawiło się coś podobnego, tylko, że przy bacznej obserwacji, odnoszę wrażenie, że psiak ma problem z tylną prawą łapą, tak jak by była ona słabsza, ciężko ją podnosi podczas mycia łap, zauważyłem, że tylko łapy nie stoją w linii prostej, tylko zaczyna stawiać je na boki. Od ukończenia kilku lat, czasami zauważałem, że jak pies szedł i próbował obracać albo ruszać głową, to go lekko na lewo znosiło. Do tego dochodzi późna sterylizacja ( w wieku 7 lat ) miała ropomacicze zamknięte. Obecnie psiak dostał kataru, wydzielina przypomina zwykłe kropelki wody. Miała to już wcześniej kilka razy i przeszło. Jest to pies posiadający podwójny włos, bynajmniej tak twierdzi lekarz. Uwielbia śnieg i chłód, często wychodzi na taras. Je normalnie, ale z uwagi na lekką nadwagę dostaje karmę dietetyczną o obniżonej kaloryczności + warzywa, które uwielbia, pije też normalnie.
Wraz z lekarzem podejrzewaliśmy problemy z tarczycą, ale badania nic nie wykazały, był też temat alergii, stąd karma delikatna dla alergików. Pies ma na ciele dwie małe plamki w których ciężko rośnie sierść i bardzo powoli, ale widać to tylko po ostrzyżeniu, na co dzień ma włosy długości około 10 cm. Macha ogonem normalnie, podnosi normalnie, dużo śpi, ale tak miała zawsze. Często chorują jej uszy, miała już zapalenie, krwiaka małżowiny usznej – ma regularnie czyszczone uszy. Bardzo często liże łapy. Do kąpieli ma szampon z cynkiem, zalecony przez lekarza
Często ma drgawki łap podczas snu towarzyszące piskom , niemalże co dzień.
Mam nadzieję że opisałem wszystko. Będę wdzięczny za jakiekolwiek informację.
Pozdrawiam
Leszek Jankowski

Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Odpowiedz  Leszek

Dzień dobry.
Opisał Pan bardzo szczegółowo stan swojego pupila, jednak domyślam się, że w głównej mierze chodzi Panu o drżenia łap oraz zaburzenia neurologiczne, tak? Do badań, które Pan wymienił, warto dołączyć jonogram, aby upewnić się, że pupilka nie ma zaburzeń w nim występujących. Jest to dość częsta przyczyna występowania drżeń i drgawek. Inną, mniej popularną są ataki padaczkowe. Wbrew pozorom, wcale nie muszą one przebiegać z utratą świadomości i drżeniem całego organizmu – mogą dotyczyć jednej kończyny, ogona, lub określonej partii skóry. Aby potwierdzić przypuszczenia, proszę rozważyć wizytę u neurologa weterynaryjnego. Pomocne w diagnostyce będzie nagranie drżenia na krótkim filmie. Problemy z kończynami miednicznymi mogą, ale nie muszą świadczyć o problemach z kręgosłupem. Psom w starszym wieku warto podawać preparaty działające wspomagająco na stawy (ale najpierw należy się upewnić, że nie mają one problemów z funkcjonowaniem wątroby!), ponieważ wraz z upływem czasu mogą pojawić się dysfunkcje z nimi związane. Jeśli chodzi o dietę i preparaty pielęgnacyjne – super, zdrowa dieta jest bardzo ważna. Wylizywanie łap może być związane z alergią pokarmową, ale też z bólem kości i stawów w tej okolicy. Tak jak wspomniałam, preparaty wspomagające funkcjonowanie stawów zdecydowanie powinny pomóc pupilce.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.

Leszek
Leszek

Dziękuje bardzo za odpowiedź.
Zastanawiam się, czy jest Pani w stanie polecić jakieś preparaty wspomagające stawy ?
Oczywiście rozumiem, że wizyta u lekarza jest konieczna, tyle że, dotychczas korzystałem z pomocy dwóch poradni weterynaryjnych i proszę Mi wierzyć, żaden z lekarzy nawet się nie zainteresował problemem, mimo, że zgłaszałem że takie rzeczy mają miejsce. Chyba najwyraźniej trzeba zmienić lekarza….
Ale stąd Moje pytanie odnośnie preparatów na stawy…Czy jest grupa takich “leków” które, nie obciążą za bardzo wątroby a mogą pomóc stawom i można je dostać internetowo? Chodzi Mi o weryfikacje przed wizytą u lekarza, czy faktycznie idę w dobrym kierunku, nim znajdę powiedzmy “dobrego” lekarza, który tak jak Pani, będzie się znał na sprawie i przede wszystkim będzie zainteresowany pomocą i wyleczeniem małego przyjaciela.
Pozdrawiam
Leszek Jankowski

Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Odpowiedz  Leszek

Dzień dobry.
Jeśli chodzi o preparaty działające wspomagająco na stawy większość z nich zawiera trzy składniki: kolagen, chondroitynę oraz glukozaminę. Chondroityna i glukozamina mogą podwyższyć poziom enzymów wątrobowych. Przed wprowadzeniem jakiegokolwiek preparatu warto zbadać ich poziom – jeśli okaże się podwyższony, należy zrezygnować z suplementacji. Zapewne są preparaty, które mają niewielki poziom wymienionych przeze mnie substancji, jednak ich działanie jest adekwatne do ilości substancji czynnej – podsumowując, rozsądniej jest jednak wykonać badania i wprowadzić preparat, który będzie działał efektywnie. Jeśli chodzi o drżenia, tak jak wspomniałam, warto porozmawiać o tym z neurologiem weterynaryjnym, lub lekarzem, który ma doświadczenie w leczeniu stanów padaczkowych.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.

Leszek
Leszek

Witam
Serdecznie dziękuje za poświęcony czas.
Mam wyniki badań krwi. Wykonane w przychodni, w której usłyszałem przy odbieraniu tych wyników, że nie ma się czym martwić, że są pewne odstępstwa, i ewentualnie można zastosować preparat witaminowy. Nie wiem, co sądzić o tym co usłyszałem o lekarza….
Mnie martwi…
PLT 445 tyś/mm3
RDW 13,29%
GRANULOCYTY 10,3 Tyś/mm3
EOS 0,6%
ALKP 387 U/I

Nie znalazłem nigdzie informacji o RDW, ale co do reszty to optymistycznie nie jest, jeżeli chodzi o możliwe powikłania. Załączyłem też cały wynik.
Gorąco proszę o kilka słów, bardzo Mi zależy na zdrowiu psiaka.
Pozdrawiam
Leszek Jankowski

Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Odpowiedz  Leszek

Dzień dobry.
Myślę, że wyniki Pańskiego psa są bardzo dobre, biorąc pod uwagę jego wiek. Przede wszystkim, wszystkie parametry opisujące pracę nerek są w idealnej normie. TT4 jest nieco obniżone – nadal w normie, ale warto skontrolować to za około pół roku, aby upewnić się, że nie zmierza to w kierunku niedoczynności tarczycy. Jeśli chodzi o ALT, albuminy, globuliny również są w granicach normy i świadczą o prawidłowej pracy wątroby. Jeśli chodzi o ALKP – jest to fosfataza zasadowa. Ten enzym ma trzy frakcje, kostną, jelitową i wątrobową. Bardzo ciężko jest je od siebie oddzielić, a biorąc pod uwagę Pańskie poprzednie wypowiedzi, kierowałabym się w stronę frakcji kostnej – ALKP może podwyższać się, w przypadku problemów ze stawami. Na podstawie wyników biochemicznych nie widzę przeciwwskazań do włączenia preparatów wspomagających stawy np. Arthroxan, ArthrovetHA). Jeśli chodzi o morfologię, niewielkie podwyższenie płytek może zdarzyć się na przykład po nadmiernej aktywności fizycznej, u psów z usuniętą śledzioną, czasem pojawia się w przypadku chorób nowotworowych. Tu podwyższenie nie jest duże, może być wynikiem błędnego zliczania maszynowego. Jeśli chodzi o RDW jest to wskaźnik mówiący o różnicach i wielkości i objętości czerwonych krwinek – obniżony, wskazuje na to że część erytrocytów jest nieco mniejsza, od reszty (wskazuje na to także MCV, czyli wskaźnik objętości erytrocytów). Wzrost ilości granulocytów jest mało miarodajny – do tej grupy zaliczone są łącznie neutrofile i bazofile, bez rozdziału na frakcje. Obniżone eozynofile zdarzają się bardzo rzadko, a przyczyną może być wysiłek przed badaniem, lub czas regeneracji po jakimś zatruciu.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.

Leszek
Leszek

Serdecznie Pani dziękuje. W międzyczasie, pisałem jeszcze z dwoma lekarzami weterynarii on-line, i nie chcę nawet komentować podejścia tych ludzi do kwestii pomocy lub ukierunkowania.
Życzę zdrowia i spokojnych świąt.
Pozdrawiam
Leszek Jankowski

Barbara
Barbara

Witam
mam 12 letniego pieska -York, 5 kg bardzo aktywny, wyniki morfologiczne wg lekarza jak u młodego pieska .I nagle taka sytuacja – pies miał epizod biegunki w domu , po powrocie z pracy ( był wyprowadzany 3-4 godziny wcześniej) zobaczyłam ślady biegunkowe. Pies wyszedł ze mną na dwór , biegunka już nie powtórzyła się . W nocy obudził mnie bo nie mógł wskoczyć na łóżko , pomyslałam, że boli go brzuszek ( miał często problemy z niestrawnością więc objawy wydawały mi się podobne) . Był 31 12-2020 , nie chciałam czekać na to czy mu samo pzrejdzie bo potem nowy rok ,- mąż zawiózł go do lekarza – diagnoza – pies przeładowany , antybiotyk . Wieczorem zaobserwowałam że pies ma problem z rozjeżdzaniem się na posadzce tylnych łap. Ogólnie samopoczucie ok. 1.01.21 wizyta u lekarza – podtrzymywanie diagnozy że to z brzuszka -psa boli brzuch chce go oszczęzdać, próbuje chodzić “okrakiem” dlatego łapy się rozjeżdzają. Pies się załatwiał normalnie , przy masażu brzucha nie widziałam najmniejszych oznak bólu -leżał na plecach zrelaskowany . 2.01.21 – pies chodzi coraz gorzej , wg mnie ma osłabione i przednie łapy – drugi weterynarz -może przewianie – spróbujemy leków przeciwzapalnych jesli nie to problemy neurologiczne – Nie polepszyło się-4.01.21 zalecenie konsultacji
neurologicznej. – 4.01.21- konsultacja neurologiczna – trzy wstepne diagnozy -tarczyca, coś z krążkami w kręgosłupie , nowotwór. Badanie tarczycy mozliwe dopiero 11 .01.21 bo pies miał podany steryd 2.01.21 , podane leki Previcox 57 mg 1/2 tabl, Sympletic 100 – 1/2 tabl. co 12 godzin zalecenia – ograniczenie ruchu do minimum. Jesli nie pomoze i tarczyca wyjdzie ok tomografia 13-01–21 . Na razie nie pomaga – pies w zasadzie nie chodzi, czołga sie tylko , postoi troche przy sikaniu i zaraz siada na pupę, od trzech dni nie zrobił kupy pomimo podawania oleju , czopka ,i syropu na pzreczyszczenie .
W ciagu w zasazdie trzech-czterech dni zrobił sie z żywego wesołego pieska inwalida, choć ma chęć do życia , zabawy, interesuje sie otoczeniem – nie ma siły/ nie może chodzić . Czy spotkał się Pan z takimi objawami ? Co to może być? Dodam jeszcze jeden objaw – psu zmienił sie głos , jest jakby zduszony . Pies nie ma trudności z przełykaniem . Z góry dziekuje za odpowiedz.

Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Odpowiedz  Barbara

Dzień dobry.
Opisywane przez Panią objawy są bardzo niepokojące. Nie zwlekałabym z wykonaniem badań obrazowych, czyli tomografii komputerowej, albo nawet RTG kręgosłupa w kilku projekcjach. Starsze psy bardzo często mają problemy z kręgosłupem – pojawiają się zwyrodnienia, albo właśnie przesuwają się nieco dyski, powodując ucisk na rdzeń. W efekcie pies powoli traci władzę w nogach, ma problem z wypróżnianiem, opróżnieniem pęcherza. Czy pupil jest wykastrowany? U psów, które nie przeszły tego zabiegu, może pojawić się rozrost prostaty. Gruczoł ten może osiągnąć imponujące rozmiary, uciska na prostnicę i w efekcie uniemożliwia wypróżnienie. Rozrost prostaty może też utrudniać chodzenie i powodować dyskomfort w obrębie jamy brzusznej. Rozumiem, że oprócz opisywanych objawów, nie zauważyła Pani żadnych epizodów utraty świadomości, napadów drgawek? Takie zaburzenia mogłyby faktycznie wskazywać na rozrost nowotworowy w obrębie mózgu, co również mogłoby powodować utratę władzy w kończynach i problemy z wypróżnianiem. Do czasu ustalenia, co dolega Pani pupilowi, rozsądnie będzie znacząco ograniczyć jakiekolwiek poruszanie się (jeśli objawy spowodowane są przesunięciem się dysku, nie powinny postępować przy braku ruchu).
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.

Barbara
Barbara

Dzień dobry Pani Doktor
bardzo dziękuje za odpowiedz. Pies nie jest wykastrowany ale z ogledzin lekarza weterynarii przy okazji problemów z wypróznieniem nie ma rozrostu prostaty , pies wypróznił sie po podaniu doodbytniczo oleju parafinowego w ciągu kilku minut i po pół godzinie bardzo intensywnie , wg lekarza masy kałowe byly miekkie i nic ich nie blokowało. Raczej problem z utrzymaniem sie na łapach i brak ruchu były powodem. Niestety z tym ruchem jest najgorzej , niby nie moze chodzić ale jest aktywny , pełza , kreci sie , ma swoje zdanie, zawsze miał, chyba go nic nie boli wiec próbuje sie przemieszczać. Nigdy nie miał żadnych utrat świadomości ani drgawek, cały czas jest przytomny .
Jutro jedziemy na tomografię z kontrastem.
Bardzo się martwię o niego .
Pozdrawiam

Kinga
Kinga

Dzień dobry. Przyjaciółka adoptowała ok. 3-letnią suczkę mieszańca ze schroniska. Zwróciła się do mnie o pomoc (psycholog zwierząt) z powodu problemów wychowawczych. Niepokoi mnie jednak to, iż sunia wygląda jak kulturystka. Wszystkie mięśnie poniżej szyi robią wrażenie nadmiernie rozwiniętych, jakby była na “anabolikach”. Jest wysterylizowana, szczepiona, regularnie odrobaczana. Waży 7,5 kg, zjada codziennie conajmniej 3-krotnie większą porcję karmy mokrej (Dolina Noteci) oraz 1/2 do 2/3 dziennej porcji karmy suchej (Fitmin Pro Life Mini), ale na wadze przybiera bardzo powoli i niewiele – w ciągu 7 miesięcy niespełna kilogram. Wykazuje nadmierną reaktywność emocjonalną – wokalizacje, nadruchliwość, lękliwość i chęć wtulania się w opiekuna, napięcie z drżeniem (jak z zimna).
Normogram w badaniu krwi, tzn. albuminy, α-amylaza, ALT, AP, AST, białko całkowite, bilirubina całkowita, chlorki, cholesterol, CK, fosfor nieorganiczny, fruktozamina, GLDH, glukoza, γ-GT,
kreatynina, LDH, lipaza, magnez, mocznik, potas, sód, trójglicerydy, wapń
+ globuliny + albuminy/globuliny
+ morfologia
+T4
Mocz, kał – prawidłowe. Badanie fizykalne nie wykazuje nieprawidłowości. Brak wskazań neurologicznych.
Co może być przyczyną takiego stanu? W jakim kierunku należałoby jeszcze wykonać badania? A może taki jej “urok”?

Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Odpowiedz  Kinga

Dzień dobry.
Jeśli chodzi o przybieranie na wadze – może pies ma prawidłową wagę, odpowiednią dla siebie sylwetkę i niepotrzebnie spożywa nadmierną ilość kalorii? Idealna sylwetka psia musi mieć “krągłości” – a więc zaznaczone wcięcie w talii, podkasany brzuch, widoczne ostatnie żebro oraz kolano. Proszę też pamiętać, że jeden kilogram u psa można porównać do 8-12 kilogramów u człowieka, więc przybranie kilograma to wcale nie tak mało. Wspomina Pani o braku wskazań neurologicznych – rozumiem, że została zbadana pod tym kątem przez lekarza weterynarii, sprawdzono wszystkie odruchy mięśniowe, rdzeniowe? Nie jestem w stanie powiedzieć, czym może być spowodowane nadmiernie emocjonalne reagowanie – może w przeszłości spotkało ją sporo złego, może ktoś ją skrzywdził, myślę, że ten problem da się wypracować z behawiorystą. Co do wyglądu pupilki, warto wykonać USG jamy brzusznej u specjalisty i upewnić się, że nie jest ona obojnakiem. Zdarza się, że szczątkowe gonady mogą produkować testosteron, co wpłynie na wygląd pupilki. Lekarz wykonujący badanie oceni też z pewnością wygląd nadnerczy oraz pozostałych narządów wewnętrznych.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.

Grzegorz
Grzegorz

Dzień dobry,

U mojego buldoga francuskiego wykryto immunologiczne zapalenie układu nerwowego. Od marca miał problem z uchem – zapalenie ucha środkowego, pod koniec kwietnia wykonaliśmy MRI głowy i okazało się ze mamy dwie zmiany zapalne i martwicze w pniu mózgu oraz istoty białej płata czołowego, następnie wykonaliśmy badanie płynu rdzeniowo mózgowego który potwierdził rodzaj zapalenia. Od czterech tygodni jesteśmy na lekach sterydowych, w poniedziałek mieliśmy kontrole u neurologa i była w miarę Ok, żadnego pogorszenia ale tez polepszenia. Od wtorku do objawów doszła osowiałość, coraz częściej kręci się w prawa stronę, jak położy się to zauważyłem ze jedna z nóg dostaje drgawek. Piesek ma dwa lata. Jakie są Pani doświadczenia z tą jednostka chorobowa? Czytałem historie kilku psów i nie wiem co mam sadzić. Czy leczenie sterydem to tak naprawdę w tym przypadku to niwelowanie objawów do następnego przypadku ich wystąpienia?

Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Odpowiedz  Grzegorz

Dzień dobry.
Schorzenia neurologiczne bardzo często dotykają psy tej rasy. Jak sam Pan zapewne przeczytał, nie jest do końca poznana przyczyna immunologicznego zapalenia mózgu, nie wiadomo co jest bodźcem, który wyzwala stan zapalny tkanki nerwowej. Leki sterydowe, stosowane z wyboru przy tej jednostce chorobowej, są zatem lekami objawowymi, a nie przyczynowymi. Leczenie ma sens tak długo, jak udaje się opanować lekami objawy kliniczne, może warto omówić z lekarzem prowadzącym modyfikacje dawki sterydu. Niepokojące są też drżenia, kręcenie się w prawo oraz osowiałość, o której Pan wspomniał. Niestety, rokowanie w przypadku psa z immunologicznym zapaleniem mózgu nie jest najlepsze, jeśli nie zareaguje na podawane sterydy. Nie można jednak przewidzieć na sto procent, jak choroba będzie wpływała na Pańskiego pupila oraz przez jaki czas leki będą na niego działały.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.

Joanna
Joanna

Cześć.
Pewnego dnia nasz pies(shihtzu) przestał chodzić i ma sparaliżowane tylne kończyny. Dodatkowo nie oddaje sam moczu.Stwierdzono też przez weterynarza brak czucia głębokiego. Po RTG okazało się że ma dyskopatię . Dostaliśmy skierowanie na pilny rezonans i kolejno został skierowany na operację. Kręg uciskał na rdzeń kręgowy zostało zoperowane i odbraczone.Operacja była wykonana po 9 dniach ucisku na rdzeń kręgowy . Czy ktoś z Was też miał taki przypadek lub podobny i udało się odzyskać czucie głębokie?? Szukam weterynarza , który zajmuje się takimi przypadkami neurologa, rehabilitacji itp. Na ten moment mamy zalecone to ćwiczenia bierne. Proszę o sugestie specjalistów rejonie województwa zachodniopomorskiego

Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Odpowiedz  Joanna

Dzień dobry.
Na Dolnym Śląsku kierowałabym Panią do dr Wrzoska, dr Niedzielskiego, prof Kiełbowicza – z tego co wiem, mają duże doświadczenie w dyskopatiach u psa. Niestety, nie jestem w stanie stwierdzić, czy Pani pies odzyska czucie głębokie, z pewnością warto porozmawiać o tym z lekarzem prowadzącym. Proszę zapewnić pupilowi jak najbardziej komfortowe warunki. Jeśli pies nie jest zacewnikowany a nadal nie oddaje moczu samodzielnie, musi Pani pamiętać o regularnym opróżnianiu pęcherza a także o wypróżnieniach, zaburzenia czucia mogą doprowadzić do nagromadzenia dużych ilości mas kałowych w prostnicy. Proszę wykonywać ćwiczenia wedle zaleceń lekarza prowadzącego.
Mam nadzieję, że Pani pies szybko dojdzie do siebie, życzę powodzenia, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.

Patrycja
Patrycja

Bardzo proszę o kontakt. Nikt nie jest w stanie zdiagnozować mi.psa. Ma napady-wykonuje okrezne ruchy glowa. Jesr pobudzona podczas tych ataków. Bardzo proszę o pomoc.

Joanna
Joanna

Witam, 2 tygodnie temu mój Labrador sernior przestał chodzić na tyle łapy. Po dwóch dniach przestał również na przednie. Ma ucisk na kręgosłupie. Aktualnie dostaje leki (witaminy z grupy B, lek na przewodnictwo nerwowe, steryd) i jest poddawany rehabilitacji od tygodnia. Cały czas ma zachowane czucie głębokie wszystkich łap, ale nie jest w stanie ustać. Czy jest szansa, że po rehabilitacji zacznie chodzić? Nie oddaje sam moczu (ma cewnik. Wypróżnia się sam. Miał już kilka lat temu problem z niedowładem jednej kończyny i zanikiem mięśni i wtedy posiedzenie padło na niedoczynność tarczycy.

Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Odpowiedz  Joanna

Dzień dobry.
Aby ustalić, jakie są rokowania, należy najpierw ustalić, co dokładnie powoduje ucisk na rdzeń kręgowy. Jeśli Pani pupil ma problem z dyskiem, który wklinował się do kanału kręgowego, rehabilitacja może nie być wystarczająca, by doprowadzić do pełnego powrotu do zdrowia i sprawności. Warto wykonać dodatkowe badania obrazowe (tomografię lub rezonans), aby ustalić, gdzie dokładnie leży przyczyna. Jeśli jest taka możliwość, rozsądnie jest zastanowić się nad rozwiązaniem chirurgicznym – często usunięcie dysku lub jego fragmentu znacząco poprawia sprawność psa. Do czasu podjęcia decyzji co do dalszego postępowania, warto kontynuować podawanie leków. Proszę zachować szczególną higienę okolicy cewnika i nie dopuszczać do przepełnienia pęcherza, to dość często wywołuje dodatkowo stany zapalne pęcherza oraz nerek.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.

Anita
Anita

Dzień dobry
Artykuł Jest na temat który dotyczy mojego szczenięcia suczka maltańczyk prawie 5 tygodniowa
Ponad tydzień temu wydarzył się straszny wypadek którego nigdy sobie nie daruję: wstając nadepnęłam na prawą stronę główki malutkiej
Pojechaliśmy na RTG nie wykazało żadnego złamania, dziewczynka dostała lek przeciwzapalny przeciwbólowy i zdaje się za duża dawkę, zaczęly się wymioty nocne dosłownie co 10 minut i lekkie drgawki
Pojechaliśmy na drugi dzień lek wet wspomniał że mogło nastąpić obrzęk mózgu, wstrząśnięcie mózgu, faktycznie miała głowke innej barwy niż ciałko
Dostała antybiotyk na 3 dni, glukozę, lek kazał dać jej spokój Aby doszła do siebie
Nie dostałam innych leków no.przeciw obrzękowi etc.
W między czasie miała potrzesiwanie główka/ co trochę pozostało, cały czas leżała oczywiście a stałym kontakcie/ opieka z mamą i z nami. Ból minął po 2 dniach/ tak myślę ponieważ nie piskala. Po malu dochodziła do siebie, trwało to 7 dni/ dziś 10 dzień po wypadku i malutka jest wesoła, chętnie je i chodzi, nie ciągnie od mamy a zlizuje mleko sztuczne, Choc np.mojego palca ssie. Jedyne na co zwracam uwagę jakby nie miała węchu, być może nie dowidzi choć bardziej to pierwsze Nakupilam witaminy, daje olej z łososia, myślałam o tomografie ale miałaby dostać narkozę 5 tygodniowy szczeniak Dlatego nie chce Jej robić badania
Czy Pani Doktor jest w stanie określić czy faktycznie został naruszony układ nerwowy? Czy to się całkowicie cofnie? Czy może powrócić? Co mam zrobić? Jestem hodowca maltanczykow od ponad 10 lat tak strasznie kocham swoje psy nigdy sobie nie wybaczę co zrobiłam

Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Lekarz weterynarii Katarzyna Hołownia-Olszak
Odpowiedz  Anita

Dzień dobry.
Przykro mi, bez tomografii nie da się z pewnością określić, czy układ nerwowy został uszkodzony, czy też nie. Z pewnością jest to prawdopodobny scenariusz – w trakcie urazu mogło dojść chociażby do powstania krwiaka, albo do wylewu krwi do mózgu. Młode organizmy dość szybko się regenerują, jednak nie ma Pani pewności, czy szczenię nie będzie miało deficytów neurologicznych w przyszłości. Zatem odpowiadając na pytanie – tak, może się to wycofać i tak, może powrócić. Jednoznaczną odpowiedź co do ewentualnych uszkodzeń da wynik tomografii. Owszem, znieczulenie takiego malucha wiąże się ze sporym ryzykiem, jednak w większości placówek dysponujących tomografem, pracują także anestezjolodzy, dla których znieczulenie 5 tygodniowego szczenięcia nie jest wyzwaniem.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.

Paulina
Paulina

Witam. Czy mogłaby się Pani ze mna skontaktowac. Mam problem z psem, myślę, że coś z problemami neurologicznymi

Magdalena
Magdalena

Dzień dobry, czy rasa Gryfonik brukselski/belgijski ma tendencje do problemów neurologicznych? Czytałam o pokrewieństwie genetycznym z cavalierami… Pozdrawiam

Co Piszczy w Sierści Twojego zwierzaka?

Zalecenia lekarzy weterynarii na Twoim mailu

+ ebook "Czy leki ludzkie są bezpieczne dla psa i kota?"

Co Piszczy w Sierści Twojego zwierzaka?

Porady lekarzy weterynarii na Twoim mailu

+ ebook "Czy leki ludzkie są bezpieczne dla psa i kota?"

Zgoda marketingowa: wyrażam zgodę, aby Co w Sierści Piszczy skontaktował się ze mną drogą mailową, korzystając z informacji podanych w tym formularzu dla celów informacyjnych, aktualizacji i marketingu. Jeśli chcesz wycofać Twoją zgodę kliknij link rezygnacji u dołu każdego wysyłanego przez nas maila. Szanujemy Twoją prywatność i dane osobowe. Tutaj znajdziesz naszą politykę prywatności i regulamin newslettera. Przesyłając ten formularz zgadzasz się, że możemy przetwarzać Twoje dane osobowe zgodnie z tymi warunkami. 

WYPEŁNIJ POLA, ABY POBRAĆ MATERIAŁY W PDF 👇

Zgoda marketingowa: wyrażam zgodę, aby Co w Sierści Piszczy skontaktował się ze mną drogą mailową, korzystając z informacji podanych w tym formularzu dla celów informacyjnych, aktualizacji i marketingu. Jeśli chcesz wycofać Twoją zgodę kliknij link rezygnacji u dołu każdego wysyłanego przez nas maila. Szanujemy Twoją prywatność i dane osobowe. Tutaj znajdziesz naszą politykę prywatności i regulamin newslettera. Przesyłając ten formularz zgadzasz się, że możemy przetwarzać Twoje dane osobowe zgodnie z tymi warunkami.