Choroba Addisona u psa: objawy, badania i leczenie

Choroba Addisona czyli niedoczynność kory nadnerczy to przykład trudnych do zdiagnozowania objawów u zwierząt towarzyszących.

Wszyscy posiadacze zwierząt domowych bez wątpienia chcieliby aby ich podopieczni bez względu na wiek czy stan fizjologiczny zawsze wykazywali pełną witalność i jak najlepsze zdrowie.

Takie pragnienia nie dziwią chyba nikogo, ale jak pokazuje życie prawie nigdy nie mogą być zrealizowane w stu procentach.

Nasi psi czy koci przyjaciele cierpią często na te same schorzenia jak ludzie choć czasem nie zawsze identycznie one przebiegają klinicznie.

Zwierzęta nie powiedzą nam też co je boli, co im dokucza czy obniża komfort życia a tylko zamanifestują to swoim zachowaniem czy pewnymi niepokojącymi objawami.

Podobnie jednak jak z dziećmi, nie powiedzą nam obiektywnie gdzie tkwi problem czym mogliby ukierunkować i ułatwić diagnostykę i pomoc dzięki niej wdrożoną.

Pewne bowiem rozpoznanie jest koniecznym warunkiem do wprowadzenia skutecznego leczenia, które w wielu przypadkach, nawet chorób przewlekłym jest możliwe i całkiem skuteczne.

Musimy więc poprzez dokładne obserwacje naszych podopiecznych sami dysponować jak największą ilością informacji, objawów ułatwiających postawienie pewnego rozpoznania.

Wiele chorób nie daje też pewnych i charakterystycznych symptomów na podstawie których moglibyśmy z całą pewnością postawić trafną diagnozę.

Objawy bowiem są na tyle mało specyficzne, że pasują praktycznie do każdej jednostki chorobowej.

Bez dodatkowych badań wybranych na podstawie wiedzy lekarza prowadzącego trudno czasem postawić słuszne rozpoznanie a tym samym skrócić dyskomfort odczuwany przez zwierzę.

Wiele chorób ma skryty czy podstępny przebieg czym nastręcza liczne kłopoty nawet doświadczonym lekarzom weterynarii.

Czasem obserwowane objawy czy otrzymywane wyniki badań mogą też wprowadzić nas na błędny tok postępowania, a opóźniając leczenie rujnować zdrowie psa czy kota.

Doskonałym przykładem tego o czym piszę niech będzie właśnie jedna z chorób natury endokrynologicznej czyli niedoczynność kory nadnerczy zwana inaczej chorobą Addisona.

W artykule postaram się w przystępny sposób wyjaśnić podłoże schorzenia oraz skuteczne rozpoznanie i idące za nim leczenie.

Czym są nadnercza i choroby endokrynologiczne?

Choroba Addisona dotyczy jak już wiemy narządu jakim są nadnercza zwanych po łacinie glandulae suprarenales.

Nadnercza są parzystymi narządami leżącymi w jamie brzusznej psa czy kota w przestrzeni zaotrzewnowej.

U psa znajdują się one po obu stronach kręgosłupa i rozmieszczone są symetrycznie.

Nie są dużymi strukturami bowiem przykładowo u dużych psów mają około 2- 3 centymetrów wielkości, ważą kilka gramów i leżą po przyśrodkowej stronie nerek.

Prawe nadnercze zlokalizowane jest w okolicy trzynastego kręgu piersiowego i wygląda jak przecinek, a lewe leży w okolicy drugiego kręgu lędźwiowego.

Generalnie wyglądają one jak łupina orzecha nerkowca.

Nadnercza są więc dość małymi narządami ale niezwykle ważnymi i niezbędnymi do życia.

Chirurgiczne usunięcie nadnerczy prowadzi do nieuchronnej śmierci w ciągu zaledwie kilku dni.

Życie bez sprawnie działających nadnerczy jest więc niemożliwe o czym warto już na wstępie dokładnie pamiętać.

Należą one do gruczołów wydzielania dokrewnego i wraz z innymi większymi narządami tworzą połączony ze sobą układ dokrewny czyli endokrynny.

Nauka zajmująca się chorobami tych narządów a więc przykładowo tarczycy, trzustki, przysadki mózgowej czy grasicy nazywa się właśnie endokrynologią.

Przypominając to właśnie gruczoły dokrewne produkują hormony, które uwalnianie do krążenia ogólnego czy chłonki regulują i sterują prawidłową pracą wszelkich narządów i tkanek.

Układ dokrewny współdziała w tym zakresie właśnie z układem nerwowym.

O ważnej i ogromnej roli nadnerczy świadczyć też może ich niezwykle intensywne unaczynnienie.

Każde nadnercze zbudowane jest z kory stanowiącej 80-90% całego nadnercza czyli części zewnętrznej i rdzenia położonego głębiej, na który przypada około 10% narządu.

I tak co niezwykle istotne wspomniana kora zbudowana jest z:

• warstwy kłębkowatej, która leży bezpośrednio pod torebką narządu i produkuje hormony zwane mineralokortykoidami,
• warstwy pasmowatej produkującej glikokortykosteroidy,
• oraz najgłębiej położonej warstwy siatkowatej wydzielającej hormony zwane androgenami a także glikokortykosteroidy.

Rdzeń kory nadnerczy stanowiący środek narządu wytwarza hormony zwane katecholaminami.

Dla wyjaśnienia hormony są substancjami chemicznymi o różnorodnej budowie będącymi nośnikami informacji w organizmie a ich obecność warunkuje utrzymanie homeostazy czyli inaczej stanu zdrowia ustroju.

Hormony kory nadnerczy mają budowę steroidową i zbudowane są między innymi z cholesterolu co powoduję, że nie rozpuszczają się w wodzie w przeciwieństwie do hormonów rdzenia, czyli katecholamin wykazujących budowę białkową a więc rozpuszczalnych w wodzie.

Rola hormonów nadnerczy w organizmie

Jak już wiemy nadnercza z uwagi na produkowane i wydzielane do krwioobiegu hormony są narządem niezbędnym do życia a dzieje się tak właśnie poprzez niezwykle istotne role jakie pełnią te substancje w każdym organizmie psa czy kota.

Mineralokortykosteroidy

Mineralokortykosteroidy z najważniejszych swym przedstawicielem czyli aldosteronem wytwarzane są w warstwie kłębkowatej kory nadnerczy. Najważniejszym zadaniem tych hormonów jest udział w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej ustroju i utrzymania odpowiedniego ciśnienia krwi.

Powodują one resorpcję sodu, wody i chloru jak również sekrecję potasu w śluzówce jelit czy nerkach.

W kanalikach krętych bliższych resorują chlor i sód a dalszym resorbują sód w zamian za potas.

Wydzielanie aldosteronu pozostaje pod ścisłym wpływem układu renina-angiotensyna.

Hormony tej grupy wpływają więc na ilość i jakość wydalanego przez zwierzę moczu.

Niedobór aldosteronu prowadzi więc do zaburzenia w zatrzymywaniu sodu oraz wody i do retencji potasu czego klinicznie objawem będzie hiponatremia i hiperkaliemia, a więc bardzo poważne zaburzenia gospodarki mineralnej organizmu.

Będziemy mieli też hiperwolemię i nadciśnienie tętnicze co nie pozostaje bez znaczenia zdrowotnego na wiele narządów i tkanek.

Glikokortykoid

Glikokortykoidy reprezentowane są głównie przez kortyzol i kortykosteron a w mniejszym stopniu kortyzon.

Hormony te:

• odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy regulując procesy przemiany białek, węglowodanów czy tłuszczów,
• pobudzają również glukoneogenezę,
• działają anabolicznie stymulując syntezę białek i kwasów nukleinowych,
• zwiększają odkładanie glikogenu w wątrobie,
• wpływają na układ odpornościowy hamując niektóre reakcje immunologiczne,
• warunkują prawidłową mineralizację kości,
• warunkują właściwy rzut czyli pracę serca,
• uczestniczą w gospodarce wapniowo- fosforanowej.

W sytuacji zaś nadmiernej sekrecji, która ma miejsce w stanie długo trwającego stresu powodują szereg niekorzystnych zmian w organizmie na czele z zatrzymaniem wody i sodu a utratą wapnia co prowadzi do:

• odwapnienia kości,
• insulinooproności,
• zbytnim odkładaniem się tkanki tłuszczowej,
• nadciśnieniem tętniczym,
• spadkiem odporności ogólnej organizmu.

Androgeny

Androgeny to hormony steroidowe występujące u samców oraz w małych ilościach u samic a produkowane głównie przez komórki jądra czy jajników.

Ich głównym przedstawicielem jest testosteron.

Androgeny produkowane w nadnerczach są ważnym prekursorem estrogenów.

Regulują one popęd płciowy i odpowiadają za cechy wyglądu męskiego samców czy pełnią rolę anaboliczną szczególnie na komórki mięśniowe.

Katecholamin

Katecholaminy to z kolei hormony powstające głównie z tyrozyny a reprezentowane przez wszystkim dobrze znaną adrenalinę, noradrenalinę i dopaminę.

Odgrywają one bardzo liczne role w organizmie z najbardziej chyba kojarzoną funkcją dostosowawczą w sytuacji stresu, zagrożenia co przejawia się błyskawiczną reakcja całego ustroju na stan zagrożenia.

Niejednokrotnie warunkują one przetrwanie, stanowiąc ważny element w procesie trwania gatunku.

Przykładowo adrenalina powoduje przyspieszenie tętna i siły skurczu mięśnia sercowego, podwyższa ciśnienie krwi, poprawia wydolność układu oddechowego, zmniejsza motorykę jelit czy podnosi poziom cukru we krwi tym samym polepszając warunki do walki lub ucieczki w sytuacji zagrożenia.

Widzimy więc nawet w dużym skrócie jak liczne, różnorodne i ważne dla życia role przypadają w udziale hormonom produkowanym przez ten drobny i niepozorny narząd jakim są nadnercza.

Co to jest choroba Addisona?

Choroba Addisona zwana również pierwotną niedoczynnością kory nadnerczy jest schorzeniem endokrynologicznym, konsekwencją niedoboru hormonów produkowanych przez nadnercza w wyniku procesów patologicznych niszczących struktury tego narządu.

W wyniku niedoboru hormonów niezbędnych do życia dochodzi do bardzo poważnych zaburzeń metabolicznych o szerokim spektrum niespecyficznych i różnie nasilonych objawów.

W wielu przypadkach choroba ma przewlekły i podstępny przebieg a jej skrajna postać zwana przełomem nadnerczowym może zakończyć się śmiercią cierpiącego zwierzęcia.

Co więcej, mylące objawy na początku choroby mogą być zbagatelizowane lub zwyczajnie pominięte przez opiekunów.

Musimy pamiętać, że choroba Addisona rozwija się w wolnym tempie, a objawy narastają w ciągu tygodni czy nawet miesięcy.

Bardziej wyraźne objawy zaobserwujemy przy uszkodzeniu znacznej części nadnerczy, nawet 90% a także w sytuacji stresowej gdy zapotrzebowanie na hormony zdecydowanie wzrasta.

Choroba jest wielkim naśladowcą wszelkich innych schorzeń stąd czasem ogromne problemy w jej diagnozowaniu.

Przebiega bardzo nietypowo z okresami, które nie dają żadnych niepokojących objawów a zwierzę cieszy się pełnią zdrowia (nie ma więc ciągłości objawów) co niejednokrotnie wprowadza w błąd opiekuna zwierzęcia, bagatelizującego problem.

Możliwe są też zaostrzenia procesu chorobowego przypisywane często innym współistniejącym problemom zdrowotnym.

Niedoczynność kory nadnerczy została po raz pierwszy zbadana i opisana u ludzi cierpiących na gruźlicę nadnerczy przez angielskiego fizjologa i lekarza Thomasa Addisona w połowie XIX wieku.

U psów opisano ją jednak znacznie później bo po upływie ponad 100 lat w połowie XX wieku (1953 r.) co czyni z niej stosunkowo młodą, aczkolwiek dobrze poznaną jednostkę chorobową.

Dotyka ona niemal wszystkim ras psów i wystąpić może u każdego, choć nie jest często występującym problemem (według różnych danych poniżej 0,5 % na 1000 zwierząt).

Być może takie dane wynikają z niedoszacowania i wielu nierozpoznanym przypadków.

Koty na szczęście są w lepszej sytuacji i choroba jest u nich niezmiernie rzadka (opisano zaledwie około 20 przypadków).

Niedoczynność kory nadnerczy prowadzi do niewystarczającej produkcji i uwalniania hormonów glikokortykosteroidów i mineralokortykosteroidów i jak już wiemy do bardzo poważnych zaburzeń metabolicznych.

Wyróżniam:

• pierwotną niedoczynność kory nadnerczy (gdy schorzenie dotyczy bezpośrednio kory),
• wtórną niedoczynność kory nadnerczy,
• atypową postać choroby.

Choroba Addisona przyczyny

Jak w przypadku wielu chorób nie mamy w pełni poznanych mechanizmów prowadzących do niedoczynności kory nadnerczy, których przyczyny mogą być bardzo różnorodne.

Nie mniej jednak możemy mówić o kilku ważnych powodach tego schorzenia.

Najczęściej diagnozowaną i najważniejsza przyczyną niedoczynności pierwotnej jest toczący się w organizmie proces autoimmunologiczny objawiający się produkcja przeciwciał niszczących enzymy odpowiedzialne za powstawanie hormonów.

Powstający w ich wyniku stan zapalny prowadzi stopniowo do upośledzenia pracy, a w konsekwencji do zniszczenia komórek kory nadnerczy stąd choroba narasta powoli.

Objawy kliniczne manifestują się przy dużym niedoborze hormonów gdy zniszczeniu ulegnie około 90% narządu.

Proces autoimmunologiczny dotyczy równocześnie także innych narządów np. przytaczyc czy tarczycy.

Pierwotna niedoczynność nadnerczy rozwija się również w przypadku:

• nowotworów nadnerczy (gruczolaki lub chłoniaki),
• zaburzeń metabolicznych (np. amyloidoza),
• chorób zakaźnych (np. gruźlica, histoplazmoza),
• zakrzepicy tętnic,
• krwotoków i zawałów nadnerczy,
• wad wrodzonych,
• interwencji chirurgicznych dotyczących tego narządu.

W wielu przypadkach niszczenie kory nadnerczy ma charakter idiopatyczny i nie można ustalić jej pierwotnej przyczyny.

Może też rozwinąć się jako konsekwencja leczenia nadczynności nadnerczy a więc w przypadku podawania leków w zespole Cushinga, które mają za zadanie uszkodzić korę produkującą nadmiar hormonów. Wtedy mówimy o jatrogennej postaci choroby Addisona.

Wszelkie te przyczyny są jednak rzadsze w porównaniu z autoimmunologicznymi przyczynami choroby.

Wtórna niedoczynność kory nadnerczy wynika z zaburzenia pracy przysadki mózgowej i podwzgórza i produkowanego ACTH (hormonu adrenokortykotropowego).

Dzieje się tak często w wyniku podawania przez lekarza egzogennych glikokortykosteroidów, czy sporadycznie w:

• zawale przysadki,
• zabiegach chirurgicznych na mózgowiu,
• udarze przysadki,
• procesie nowotworowym.

I wreszcie atypowa postać niedoczynności tarczycy powodowana przez identyczne czynniki jak w formie pierwotnej z ważną różnicą, a mianowicie uszkodzeniem tylko komórek produkujących glikokortykosteroidy.

Przebiega ona łagodniej a na czoło wysuwają się objawy dotyczące układu pokarmowego.

U kotów kora nadnerczy może ulec zniszczeniu na skutek rozwijającego się w niej chłoniaka.

Niektóre zwierzęta mogą znajdować się w grupie podwyższonego ryzyka stąd wymagają szczególnej obserwacji i nie bagatelizowania nawet najdrobniejszych objawów.

Są to przykładowo wszystkie te osobniki u których ktoś z bliskiej rodziny zachorował na chorobę Addisona, oraz wszelkie cierpiące na:

• cukrzycę,
• niedoczynność i inne choroby przysadki mózgowej,
• zapalenie wątroby,
• niedoczynność tarczycy, przytarczyc,
• po rozległych urazach jamy brzusznej.

Choroba jak już pisałem może wystąpić u każdego zwierzęcia, praktycznie w dowolnym jego etapie życia.

Częściej jednak możemy ją podejrzewać u suk raczej większych ras (dużych i olbrzymich), niepoddanych zabiegowi sterylizacji czy u kastrowanych samców.

Najczęściej diagnozowana była u młodych lub w średnim wieku osobników czyli w przedziale 4-6 lat.

Choroba Addisona predyspozycje rasowe

W przypadku niektórych ras schorzenie występuje z większą częstotliwością.

Są to często popularne rasy psów występujące na naszym rodzimym podwórku.

I tak możemy tutaj wymienić takie rasy jak:

• rottweiler,
• nowofundland,
• doberman,
• leonberger,
• sznaucer olbrzymi,
• labrador,
• pudel,
• wyżeł niemiecki,
• pekińczyk,
• west highland white terrier.

Widzimy więc że w większości są to rasy dużych psów choć nie powinno nas to zmylić gdyż małe rasy też cierpią na to schorzenie.

Choroba Addisona objawy

Jak już sobie powiedzieliśmy niedoczynność kory nadnerczy jest chorobą o bardzo zróżnicowanych objawach w dodatku różnie nasilonych co stwarza ogromne trudności diagnostyczne.

Większość z tych symptomów jest tak mało specyficzna, że nie da się na ich podstawie postawić trafnego rozpoznania.

Często opiekun zwierzęcia już na pierwszej wizycie informuje nas o:

• biegunce,
• wymiotach,
• apatii,
• ospałości zwierzęcia.

Takie objawy w pierwszej kolejności kojarzą się każdemu z chorobami przewodu pokarmowego a nie zaburzeniem natury endokrynologicznej.

Czy zatem u każdego pacjenta z biegunką czy wymiotami należy od razu podejrzewać chorobę Addisona?

Oczywiście, że nie.

Występująca biegunka i wymioty mogą pojawiać się co jakiś czas i ustępować po objawowym leczeniu.

Często występuje utrata apetytu, osłabienie, spadek masy ciała czy różnego stopnia odwodnienie.

W bardziej zaawansowanych przypadkach mamy do czynienia ze wstrząsem hipowolemicznym, omdleniami czy zaburzeniami pracy mięśnia sercowego objawiającymi się bradykardią (zwolnieniem częstości skurczów).

Mogą też występować drżenia, dreszcze czy wręcz drgawki.

Objawom tym towarzyszyć może bolesność jamy brzusznej czy krwotok do przewodu pokarmowego czego wyrazem będzie smolisty kał oraz ciemna biegunka.

Wielokrotnie będziemy mieli objawy mogące wskazywać na chorobę nerek, a więc:

• azotemię,
• izostenurię,
• wielomocz,
• nadmierne pragnienie.

Czasem występuje:

• hipotermia czyli obniżona temperatura ciała,
• wypadanie sierści,
• ataksja,
• niezborność ruchów czy problemy w poruszaniu się,
• objawy kardiologiczne (np. słaby puls).

Rzadziej możemy się spotkać z przełykiem olbrzymim i ulewaniem pokarmu.

Widzimy więc, że określenie choroby jako “wielki naśladowca” jest w pełni zasadne, ponieważ objawy kliniczne mogą wskazywać na choroby układu pokarmowego, nerek czy schorzenia neurologiczne i nie można na ich podstawie absolutnie postawić trafnego rozpoznania.

Są bowiem mało specyficzne co nastręcza wielu trudności nawet doświadczonym klinicystom.

Nasilenie objawów uzależnione jest od wytwarzanych hormonów przez nadnercza a każda sytuacja gdy zapotrzebowanie na nie rośnie (np. urazy, zabiegi, stres, wysiłek, ciąża, wystawa) może nasilać objawy.

Najcięższą postacią niedoczynności kory nadnerczy jest wspominany już przełom nadnerczowy.

Przełom nadnerczowy: stan zagrożenia życia

Przełom nadnerczowy jest w dużym skrócie najcięższą, najniebezpieczniejszą postacią niedoczynności kory nadnerczy wymagającą bardzo szybkiej interwencji lekarskiej.

Mamy bowiem tutaj stan, w którym kora nadnerczy nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości hormonów w odpowiedzi na zwiększone stresem czy chorobą zapotrzebowanie organizmu.

Przełom nadnerczowy jest więc kliniczną manifestacją zaburzeń związanych z ostrą niedoczynnością kory nadnerczy.

Często w jego przebiegu dochodzi do zapaści naczyniowej i wstrząsu.

Konsekwencjami zagrażającymi życiu będą więc:

• hiperkaliemia,
• hipoglikemia,
• hipowolemia,
• hiponatriemia.

Objawami zaś klinicznymi:

• silne odwodnienie,
• upośledzenie perfuzji tkanek,
• zaburzenie rytmu serca,
• drgawki,
• spowolnienie rytmu serca,
• niskie ciśnienie krwi,
• arytmia,
• utrata świadomości,
• wstrząs,
• w przypadku braku szybkiej reakcji śmierć zwierzęcia.

Zwierzę będące w stanie przełomu nadnerczowego jest otępiałe, ma obniżoną temperaturę ciała, nitkowate tętno, blade błony śluzowe a więc typowe objawy hipowolemii zagrażające życiu.

Na pierwszy rzut oka widać, że naprawdę jest w bardzo ciężkim stanie ogólnym.

Przełom nadnerczowy najczęściej zaczyna się wcześniej występującymi niespecyficznymi objawami np. ze strony przewodu pokarmowego (biegunka czy wymioty, brak apetytu, osłabienie czy apatia), które nie przechodzą same a często przybierają na sile.

Większe też jest prawdopodobieństwo tego ciężkiego powikłania przy pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy.

Choroba Addisona rozpoznanie

Nie jesteśmy w stanie zdiagnozować choroby bazując tylko i wyłącznie na objawach chorobowych.

Zawsze musimy uciec się do wykonania badań dodatkowych popartych odpowiednio przeprowadzonym wywiadem czyli dogłębną i szczegółowa rozmową z właścicielem zwierzęcia, która dostarczyć nam może cennych wskazówek.

Powinniśmy ustalić wszelkie objawy kliniczne, ich nasilenie oraz sytuacje w jakich występują wraz z przebytymi chorobami, interwencjami chirurgicznymi czy urazami.

Nieodłącznym elementem ustalania trafnego rozpoznania jest badanie krwi.

Już w zwykłej morfologii stwierdzić możemy limfocytozę i eozynofilię oraz często anemię nieregeneratywną.

W sytuacji krwotoku do przewodu pokarmowego z reguły mamy ciężką niedokrwistość czasem maskowaną odwodnieniem.

Koniecznie musimy wykonać oznaczenie elektrolitów w surowicy a więc:

• sodu,
• potasu,
• chlorków,
• wodorowęglanów.

W niedoczynności kory nadnerczy będziemy mieli do czynienia z:

• hiponatremią,
• hipochloremią (obniżeniem odpowiednio sodu i chloru),
• hiperkaliemią (podwyższonym poziomem potasu).

W chorobie Addisona mamy też wspomnianą już azotemię czyli podwyższony poziom mocznika, kreatyniny i fosforanów co sugerować może niewydolność nerek.

Tak naprawdę azotemia jest następstwem hipowolemii, której konsekwencją będzie niedostateczne ukrwienie nerek (potrzebują one fizjologiczne ogromnej ilości krwi).

Jest to azotemia przednerkowa.

Wiele parametrów laboratoryjnych ulega zmianie a najważniejsze to:

• eozynofilia, czyli zwiększenie liczby eozynofilów,
• limfocytoza, czyli zwiększenie liczby limfocytów we krwi,
• neutropenia, czyli spadek liczby granulocytów obojętnochłonnych,
• podniesione enzymy wątrobowe,
• hipoalbuminemia czyli spadek ilości albumin,
• hiperkalcemia czyli wzrost ilości wapnia,
• hipoglikemia,
• hiperkaliemia,
• hipochloremia,
• hiponatremia,
• stosunek sodu do potasu < 25:1,
• gęstość moczu w granicach 1:15-1:30.

U zwierząt z choroba Addisona występuje hiperkaliemia, która objawiała się będzie w zmienionym zapisie EKG (utrata załamka P, zwiększona amplituda załamków T, wydłużenie QRS itd.).

Pomocne w rozpoznaniu mogą być badania obrazowe z USG, tomografia komputerowa czy rezonansem magnetycznym.

Za ich pomocą możemy uchwycić wielkość nadnerczy, ich kształt, strukturę zmiany natury nowotworowej czy zapalnej a za pomocą rezonansu zbadać struktury mózgu w tym przysadkę.

Serce zaś “obejrzymy” u pacjenta wykonując RTG klatki piersiowej, które dodatkowo zobrazuje nam przełyk (możliwy przełyk olbrzymi).

Możemy też wykorzystać bardziej specjalistyczne i ukierunkowane na nadnercza badania laboratoryjna takie jak:

• badanie stężenia kortyzolu,
• badanie aktywności ACTH,
• badanie aldosteronu w surowicy,
• test stymulacji ACTH.

Są to narzędzia bardzo pomocne aczkolwiek bardziej skomplikowane dlatego nie będą tutaj omawiane z wyjątkiem może testu stymulacji ACTH.

Jest on bowiem bardzo pomocny w rozpoznaniu choroby.

Polega on na oznaczeniu stężenia kortyzolu w surowicy a następnie na podaniu dożylnym syntetycznego ACTH.

Po upływie godziny ponownie oznaczmy kortyzol.

Gdy nadnercza są niewydolne zaobserwujemy bardzo minimalny lub brak wzrostu kortyzolu.

W diagnostyce różnicowej musimy wykluczyć inne choroby dające podobne objawy laboratoryjne i kliniczne a więc przykładowo:

• niewydolność nerek,
• choroby wątroby,
• nowotwory,
• krwotoki i utratę krwi,
• zapaleni trzustki,
• choroby jelit i biegunki,
• nadczynność tarczycy,
• hipoglikemię.

Widzimy więc jasno jak skomplikowany i czasem wieloetapowy może być proces diagnozowania choroby.

Choroba Addisona leczenie

Leczenie choroby Addisona tak naprawdę powinno sprowadzać się do uzupełnienia niedoboru hormonów kory nadnerczy z jednej strony, a z drugiej do przeciwdziałania wszelkim zaburzeniom przez nie powodowanym.

Podawanie glikokortykosteroidów i mineralokortykosteroidów powinno odzwierciedlać w miarę naturalny fizjologiczny sposób ich wydzielania w organizmie co do częstotliwości jak i dawki dobowej.

Każde zwierzę wymaga przy tym indywidualnego podejścia terapeutycznego i opracowanego tylko dla niego protokołu leczenia.

W przypadku pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy zwierzęta wymagają doustnego podawania glikokortykosteroidów i mineralokortykosteroidów, a w przypadku wtórnej niedoczynności tylko glikokortykosteroidów. Takie leczenie najczęściej jest dożywotnie bowiem choroba Addisona ma charakter przewlekły i nie da się jej raz na zawsze wyleczyć.

Pacjentów odwodnionych w ciężkim stanie ogólnym i z zaburzeniami elektrolitowymi powinniśmy ustabilizować za pomocą odpowiedniej płynoterapii.

Najlepszym płynem podawanym zwierzętom w leczeniu niedoczynności kory nadnerczy jest 0,9 % NaCl, który zawiera najwyższe stężenie jonów sodowych i chlorkowych a niskie potasowych.

W sytuacji szczególnie wstrząsu hipowolemicznego stosujemy go w szybkim wlewie dożylnym w dawce 40-80 ml/kg m. c. w ciągu 1-2 godzin.

Właściwe nawodnienie nie tylko koryguje objawy wstrząsu, polepszając perfuzje niedotlenionych tkanek ale minimalizuje też konsekwencje kwasicy metabolicznej.

Jeśli pacjent znajduje się w bardzo poważnym wstrząsie hipowolemicznnym możemy też podać stężony roztwór 7,5 % NaCl w dawce 4-5 ml /kg m. c. dożylnie, który szybko neutralizuje zagrażającą życiu hipowolemię.

Znaczną hiperkaliemię (powyżej 8,5 mEq/l) korygujemy za pomocą dwuwęglanu sodu w dawce 1-2 mEq/lg i.v. w ciągu 15-20 minut, glukozą 0,5-1,0 g kg m. c. w ciągu godziny, oraz czasem krótko działająca insuliną krystaliczną (uważamy jednak żeby nie wywołać hipoglikemii).

Jeśli w trakcie przełomu nadnerczowego pacjent jest w stanie hipoglikemii podajemy oczywiście dożylnie glukozę.

Lekiem z wyboru do suplementacji minertalokortykosteroidów jest fludrokortyzon podawany w standardowej dawce 0,02 mg/kg m. c. dwa razy dziennie.

Jego dawkę modyfikujemy w razie potrzeby bazując przy tym na odpowiednim poziomie stężeń sodu i potasu.

Najczęściej wybieranym glikokortykosteroidem jest prednizon w dawce 0,2 mg / kg m. c. podawany najczęściej dwa razy dziennie.

Nie jest to dawka stała, bowiem w trakcie leczenia możemy ją obniżyć lub wręcz całkowicie odstawić podawanie tego specyfiku.

W leczeniu choroby Addisona możemy wykorzystywać preparaty ludzkie glikokortykosteroidów.

Skuteczne leczenie choroby wymaga pewnego wysiłku ze strony właściciela oraz regularnie podawanych leków czy badań kontrolnych.

Szczególnie w pierwszym etapie leczenia choroby, po jej rozpoznaniu wizyty te są częstsze a później po wyrównaniu wszelkich zaburzeń nie muszą być uciążliwe ani dla zwierząt ani dla ich posiadaczy.

Właściciel chorego psa musi bezwzględnie stosować się do zaleceń lekarza prowadzącego i nie modyfikować leczenia na swój własny sposób.

Podsumowanie

Reasumując problem choroby jaka jest niedoczynność kory nadnerczy warto zdać sobie sprawę, że choć trudno ją rozpoznać z uwagi na mało specyficzne objawy z innych narządów i układów to rokowanie w wielu przypadkach jest dobre.

Zwierzęta takie mogą naprawdę cieszyć się długim życiem w miarę komfortowych warunkach.

Leczenie jednak wymaga zaangażowania opiekuna i stosowania się bezwzględnego do zaleceń kompetentnego lekarza weterynarii.

Co niezwykle istotne powinno się też unikać wszelkich sytuacji stresowych, które jak dobrze wiemy mogą wpływać na pogorszenie zdrowia chorującego psa.

I choć pierwotna niedoczynność kory nadnerczy jest chorobą przewlekłą i nieuleczalną a podawanie leków prowadzi do łagodzenia objawów niedoboru to zwierzęta takie naprawdę mogą cieszyć się dobrym zdrowiem.

Warunkiem jest jednak odpowiedzialny opiekun, który nie bagatelizuje objawów i bacznie obserwuje swojego pupila.

On sam bowiem nie poprosi o pomoc i leczenie, które jest niezbędne.

Zwierzę nie ma celu udawania objawów choroby, żeby zwrócić na siebie uwagę, a jeśli rzeczywiście coś manifestuje to warto tego nie bagatelizować, a wręcz przeciwnie przyjrzeć się dokładnie niepokojącemu objawowi.

Pozwoli to szybciej postawić pewne rozpoznanie i w wielu przypadkach wdrożyć skuteczne leczenie czego choroba Addisona jest świetnym przykładem.