Nowotwór po szczepieniu u kota: mięsak poiniekcyjny

Wiesz, że Twój kot może zapaść na chorobę nowotworową po zwykłym zastrzyku?

Mięsak poiniekcyjny (mięsak poszczepienny u kotów, sarcoma) to nowotwór złośliwy, w przypadku którego rokowanie jest zazwyczaj złe.

Opisany poniżej scenariusz jest niestety dość powszechny…

Pierwotnie było to tylko niewielkie zgrubienie pod skórą pomiędzy łopatkami. Pojawiło się jakiś czas po wcześniejszym szczepieniu kota.

Na początku nie przejmowałeś się tym zbytnio uważając, że to chwilowa reakcja na zastrzyk.

Jednak guzek szybko zwiększał swoje rozmiary…

Wcześniej jedynie wyczuwalna deformacja tkanki podskórnej stała się teraz wielkim, nieregularnym guzem widocznym nawet z odległości.

Postanawiasz pokazać go lekarzowi…

Sarcoma – usłyszałeś we wstępnym rozpoznaniu. Trzeba usunąć i to szybko.

A potem chemioterapia, może radioterapia, (ale nie w Polsce), no i modlitwa, żeby paskudztwo nie odrastało…

Mięsak? Co to właściwie jest? Skąd się wzięło u mojego kota? Jakie są objawy mięsaka u kota i jak można go rozpoznać? Jak leczyć tego raka i czy w ogóle jest wyleczalny?

To tylko kilka z wielu pytań, na które znajdziesz odpowiedź w poniższym artykule.

Co to jest mięsak poiniekcyjny (poszczepienny)?

Mięsaki poiniekcyjne (poszczepienne) to agresywne, szybko rosnące, wysoce inwazyjne i złośliwe nowotwory wywodzące się z tkanki łącznej. Określane są wspólnym mianem mięsaków tkanek miękkich (soft tissue sarcomas – STS).

Wśród tych nowotworów wyróżnić można kilka typów:

• włókniakomięsaki (fibrosarcoma) – najczęstsze,
• tłuszczakomięsaki (liposarcoma),
• śluzakomięsaki (myxosarcoma),
• mięsaki histiocytarne (malignant fibrous histiosytoma).

Opisywano też przypadki występowania:

• chrzęstniakomięsaków (chondrosarcoma),
• kostniakomięsaków (osteosarcoma),
• mięsaków niezróżnicowanych (undifferentiated sarcomas),
• mięśniakomięsaków prążkowanokomórkowych (rhabdomyosarcoma),
• mięśniakowłókniakomięsaków (myofibrosarcoma).

Znamienny jest związek pomiędzy ich pojawieniem się w miejscu, w którym wcześniej wykonywana była iniekcja.

Dlaczego pojawiają się mięsaki poszczepienne?

W roku 1987 w stanie Pensylwania (USA) wprowadzono obowiązek szczepienia kotów przeciwko wściekliźnie.

Do tego celu miały służyć szczepionki z adiuwantem glinowym, zawierające zabite wirusy.

Kilka lat później grupa patologów z Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu w Pensylwanii zauważyła, że od 1988 roku niepokojąco zwiększyła się ilość zdiagnozowanych histopatologicznie mięsaków u kotów.

Wykazano, że zdecydowana większość guzów znajdowała się w miejscach ciała, gdzie rutynowo wykonywano szczepienia.

Początkowo sądzono, że to właśnie adiuwant zawarty w szczepionkach jest “sprawcą” wystąpienia nowotworu.

Dziś już wiemy, że mięsaki poiniekcyjne mogą pojawić się nie tylko po podaniu szczepionki przeciwko wściekliźnie, ale i innych preparatów medycznych, jak:

• szczepionki przeciwko białaczce kotów,
• szczepionki zawierające zabite wirusy panleukopenii kotów i zakaźnego zapalenia dróg oddechowych,
• długo działające antybiotyki i steroidy,
• lufenuron,
• meloksykam (popularny lek przeciwzapalny, przeciwbólowy i przeciwgorączkowy),
• cisplatyna,
• opisano przypadek pojawienia się włókniakomięsaka u kota w miejscu implantacji mikroczipu, a także założenia głębokich
• niewchłanianych szwów,
• uraz i związane z nim zapalenie również może doprowadzić do rozwoju nowotworu.
• udokumentowane są przypadki mięsaka gałki ocznej po wcześniejszym urazie oka.

Uważa się, że prawdopodobieństwo rozwoju Sarcomy poszczepiennej u kotów zwiększa się wraz ze wzrostem liczby szczepień.

Możliwe są też jednak przypadki pojawienia się nowotworu nawet po jednym szczepieniu szczepionkami różnego rodzaju i różnych producentów.

W miarę poszerzania wiedzy na temat powstających po szczepieniach guzów u kotów zmieniało się również nazewnictwo tego nowotworu.

Najbardziej powszechne określenia to:

• mięsak poszczepienny (vaccine – associated sarkoma – VAS),
• mięsak poszczepienny u kotów (vaccine – associated feline sarkoma – VAFS lub fVAS),
• mięsak związany z miejscem szczepień (vaccine – site associated sarkoma),
• mięsak poiniekcyjny (postinjection sarkoma),
• mięsak związany z miejscem iniekcji (injection site sarkoma – ISS).

Czy mój kot jest w grupie ryzyka?

Mięsaki poiniekcyjne dotyczą głównie kotów. Opisywano też jednak przypadki pojawienia się bardzo zbliżonych nowotworów u fretek.

Nie istnieje żadna predylekcja rasowa ani płciowa, a średnia wieku pacjentów z VAS wynosi 8,2-10,3 roku. Choroba zdarza się też u młodszych osobników.

Rozpowszechnienie mięsaków jest trudne do oszacowania i w różnych badaniach wynosi 1-13 na 10 000 kotów.

Choroba może wystąpić w różnym czasie po szczepieniu, zwykle jest to okres od jednego miesiąca do 3,5 roku, czasem później.

Jak powstaje nowotwór?

Proces zapalny po podaniu zastrzyku

Koty są zwierzętami niesamowicie wrażliwymi i podatnymi na wszelkiego rodzaju reakcje zapalne po podaniu zastrzyku.

I to właśnie tenże przewlekły, nadmiernie wyrażony stan zapalny ma grać pierwsze skrzypce w patogenezie ISS.

Na skutek drażniącego działania wprowadzonego pod skórę leku dochodzi do wzmożonej proliferacji fibroblastów i miofibroblastów.

W miejscu tym powstaje guzek, który bardzo szybko nacieka okoliczne tkanki.

Czynniki genetyczne

Jedną z prawdopodobnych przyczyn pojawiania się guzów w miejscu iniekcji wydaje się być mutacja genu kodującego białko p53.

Białko to nazywane jest “strażnikiem genomu” i ma za zadanie zatrzymać cykl komórkowy lub wyeliminowanie komórek, w których pojawiło się nieodwracalne uszkodzenie DNA.

W sytuacji, gdy dojdzie do mutacji białka p53, zmienione genetycznie komórki bez przeszkód przechodzą cały cykl, szybko namnażają się i powielają błędne informacje zawarte w ich materiale genetycznym.

Brak kontroli nad tym procesem skutkuje pojawieniem się nowotworu w całej okazałości.

Zakażenia wirusowe

Wiadomo od dawna, że istnieje możliwość rozwoju wieloogniskowych mięsaków u kotów zakażonych wirusem mięsaka kotów (Feline Sarcoma Virus – FSV).

Jest on prawdziwą hybrydą – do replikacji wymaga obecności wirusa białaczki kociej (Feline Leukemia Virus – FeLV).

Zwierzęta, które są zakażone FSV są zawsze FeLV pozytywne.

Szacuje się, że tylko 2% włókniakomięsaków kotów są indukowane przez wirusy.

Rokowanie w przypadku mięsaka wynikającego z zakażenia FSV jest złe.

Mięsak u kota objawy

Co powinno Cię zaniepokoić? Różnej wielkości guz (lub guzy), często przekraczający średnicę 4 cm.

Zwykle pojawia się od kilku tygodni do kilku miesięcy po szczepieniu, choć do jego manifestacji może dojść nawet po latach.

Ze względu na specyfikę wykonywania iniekcji najczęstsza lokalizacja to:

• grzbiet okolicy szyjnej i międzyłopatkowej,
• grzbietowoboczna powierzchnia klatki piersiowej,
• okolica grzbietowa,
• okolica tylnej powierzchni ud,
• ściana brzucha.

Sarcoma poszczepienna u kotów rośnie szybko, zbyt szybko.

Guz po szczepionce jest tęgiej konsystencji, nieregularny, dobrze odgraniczony, zwykle przesuwalny i niebolesny.

Czasem – przy większych zmianach – widoczne są na powierzchni skóry owrzodzenia.

Mięsak poszczepienny inwazyjnie penetruje okoliczne tkanki i mięśnie.

Rzadko daje przerzuty. Przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych, śródpiersia, płuc, opłucnej czy kości stwierdza się w 12-24% przypadków.

Dość łatwo i szybko nacieka łopatki, wyrostki kolczyste kręgów, mięśnie leżące ponad kręgosłupem i ich powięzie.

Z reguły w początkowej fazie rozwoju nie stwierdza się dodatkowych objawów klinicznych.

Jednak wraz ze wzrostem rozmiarów mięsaka oraz jego naciekaniem zauważalne stają się symptomy wynikające z jego lokalizacji.

Może to być na przykład utrudnione poruszanie się, problemy z wyskakiwaniem.

Symptomem wynikającym z przerzutów może być na przykład duszność.

Rozpoznanie i diagnostyka nowotworów

Rozpoznanie oraz dalsze postępowanie opiera się na podstawie jak największej ilości danych.

Uzyskuje się je wykonując badania takie jak:

1. Dokładnego wywiadu – zwłaszcza dotyczącego wcześniejszych szczepień (miejsca podawania szczepionek, ich rodzaj).
2. Szczegółowego badania klinicznego. Ma ono ogromne znaczenie, ponieważ często mięsaki nie wyglądają groźnie, zdarza się, iż wyglądem przypominają ropnia i tak też są leczone… Należy zawsze uwzględniać włókniakomięsaka w diagnostyce różnicowej, ponieważ nie rozpoznany wcześnie może przekreślić szanse pacjenta na wyzdrowienie.
   Opracowano nawet specjalne wytyczne w przypadku stwierdzenia zmiany nasuwających podejrzenie mięsaka. Jeśli odpowiedź na te pytania jest twierdząca, należy natychmiast wykonać biopsję gruboigłową i rozpocząć agresywne postępowanie. Wytyczne te opierają się na zasadzie 3-2-1:
   • jeśli zmiana na skórze po szczepieniu lub iniekcji utrzymuje się dłużej niż 3 miesiące,
   • jeśli jej średnica przekracza 2 cm
   • lub jeśli zmiana powiększyła się w ciągu miesiąca od szczepienia albo iniekcji
3. Badania histopatologicznego wycinka guza. Ma na celu określenie charakteru zmiany i jest bardzo pomocne do określenia rozległości planowanego zabiegu chirurgicznego.
4. Rtg klatki piersiowej oraz usg jamy brzusznej (ocena ewentualnych przerzutów, naciekania nowotworu).
5. Testów w kierunku FIV i FeLV. Jak wspomniałam wcześniej, niektóre guzy przypominające mięsaka poszczepiennego są wynikiem zakażenia wirusem mięsaka kotów. Dlatego zawsze przed zabiegiem usunięcia zmiany należy wykluczyć FeLV. W razie stwierdzenia współistniejącego zakażenia wirusem białaczki kociej zwykle odstępuje się od chirurgii. Guzy w tym przypadku występują licznie na całym ciele pacjenta, stąd ich nieoperacyjny charakter.
6. Badania ogólnego kwalifikujące do zabiegu oraz oceniającego stan ogólny pacjenta (morfologia, badanie biochemiczne surowicy oraz analiza moczu).
7. Tomografii komputerowej. Badanie nie do przecenienia w diagnostyce włókniakomięsaka. Ze względu na fakt, że pierwsze usunięcie guza z jak największym marginesem jest tak ważne dla dalszego rokowania, szalenie istotna jest dokładna ocena jego rozległości. Udowodniono, że zasięg nowotworu był niejednokrotnie 2 razy większy niż stwierdzono w trakcie badania palpacyjnego!

Dopiero tak przeprowadzona diagnostyka daje nam pełny obraz stanu pacjenta. Pozwala też wykluczyć obecność przerzutów oraz zakwalifikować do zabiegu operacyjnego usunięcia mięsaka poszczepiennego oraz dalszej terapii.

Mięsak u kota leczenie

Operacja

Leczenie w przypadku mięsaków poszczepiennych w głównej mierze polega na jak najszybszym chirurgicznym usunięciu zmiany z jak największym marginesem, wynoszącym 3 – 5 cm z każdej strony oraz sięgającym nawet na głębokość 2 płaszczyzn powięzi lub całej grubości ściany brzucha bądź klatki piersiowej.

Niestety – często jest to niemożliwe.

Biorąc pod uwagę rozmiary naszych pacjentów z fibrosarcomą chirurg niejednokrotnie musiałby wyciąć pół kota!

Dodatkowo sprawę komplikuje fakt występowania tak zwanych ognisk satelitarnych guza.

Z tego też względu często zdarzają się wznowy nawet u pacjentów z czystymi marginesami chirurgicznymi. Stwierdza się je w 30-70% przypadków, pojawiają się średnio po 80-94 dniach i czasem konieczne jest wykonanie kolejnego zabiegu w krótkim czasie.

Zaznaczyć należy, że pierwsza operacja jest najważniejsza, daje największe szanse na wyleczenie i to od niej zależy, czy pojawią się wznowy.

W przypadku radykalnego wycięcia guza średni czas przeżycia (przy zastosowaniu wyłącznie zabiegu operacyjnego) wynosił około 800-900 dni.

W sytuacji, gdy nie udało się usunąć zmiany w całości, przeżywalność (po pierwszym i kolejnym zabiegu) spadała nawet do 390-576 dni.

Zrozumiałe jest zatem, że sama interwencja chirurgiczna nie jest wystarczającą metodą w przypadku leczenia fibrosarcomy.

Naświetlanie

Najbardziej optymalną formą jest leczenie skojarzone: radykalny zabieg w połączeniu z radioterapią przedoperacyjną lub radioterapią pooperacyjną.

Naświetlanie przed zabiegiem ma służyć zmniejszeniu rozmiarów guza.

Po operacji z kolei stosuje się radioterapię, gdy radykalne usunięcie masy nowotworowej nie zostało osiągnięte.

Niestety, radioterapia wciąż jeszcze nie jest w Polsce dostępna.

Ośrodki stosujące radioterapię u zwierząt znajdują się w:

• Niemczech,
• Słowenii,
• Austrii,
• Szwajcarii,
• Wielkiej Brytanii,
• Holandii,
• Włoszech,
• Francji.

Średni czas przeżycia przy terapii łączonej (operacja + naświetlanie) to 270-1300 dni, zależnie od “czystości” marginesów oraz obecności wznowy.

Chemioterapia

Chemioterapia jako leczenie uzupełniające może być stosowana w leczeniu paliatywnym w przypadku guzów nieoperacyjnych lub przed zabiegiem w celu zmniejszenia masy nowotworu.

Chemioterapia nie jest niestety wystarczająca jako jedyna metoda leczenia.

Najczęściej stosowana jest doxorubicyna.

Immunoterapia

Immunoterapia z zastosowaniem preparatu Oncept IL-2.

Uzupełnia ona leczenie operacyjne i radioterapię.

Może opóźnić nawrót choroby, a przy tym nie wywołuje takiej toksyczności, jak chociażby chemioterapia.

Schemat leczenia to 4 podania w odstępach 1-tygodniowych, a następnie 2 podania w odstępach 2-tygodniowych.

Elektrochemioterapia

Elektrochemioterapia ma zastosowanie do leczenia niewielkich guzków będącymi wznowami po zabiegu, a także do leczenia blizny pooperacyjnej.

Stosowana jest w leczeniu paliatywnym, gdy inne metody leczenia zawiodły lub są niedostępne.

Polega ona na nastrzykaniu zmiany cytostatykiem, a następnie poddawaniu guza działaniu prądu o napięciu 1000-1300V.

Z reguły wykonuje się 2 sesje co 7 dni.

Inhibitory kinazy tyrozynowej

Pewne nadzieje związane z leczeniem nieoperacyjnych ISS u kotów dają prace nad zastosowaniem inhibitorów kinazy tyrozynowej (metylosulfonian imatynibu).

Ich zastosowanie jest wciąż ograniczone – cały czas trwają badania, jednak ich wyniki są bardzo zachęcające.

Drugim takim lekiem z tej grupy jest mastinib (Masivet), zarejestrowany do leczenia mastocytomy u psów.

Podawany jest przedoperacyjnie w celu zmniejszenia rozmiarów guza, a także w zapobieganiu nawrotów i przerzutów.

Co ważne, może być łączony z każdym innym rodzajem terapii (radioterapii, chemioterapii i immunoterapii).

Interferon

Jeszcze nie sprawdzona klinicznie, jednak również kusząca, jest terapia wspomagająca z użyciem rekombinowanego kociego interferonu omega .

W jednym z badań podawano 12 dawek po 1×10 (6) U/kg m.c. tego leku w następującym schemacie: 1-4 podania bezpośrednio do masy guza jeszcze przed zabiegiem operacyjnym, potem nowotwór był usuwany chirurgicznie, a następnie podskórnie (w miejsce usuniętej zmiany) podawano 5-12 dawek leku.

Poprzez swoje działanie kontrolujące rozwój komórek nowotworowych rekombinowany koci interferon omega może ograniczyć lub spowolnić odrost nowotworu.

Mięsak u kota rokowanie

Rokowanie w przypadku mięsaka u kota z reguły nie jest dobre…

Pamiętaj, że mamy do czynienia z agresywnym nowotworem, którego należy potraktować równie agresywnie.

Głównym czynnikiem prognostycznie niekorzystnym jest wznowa po zabiegu operacyjnym.

Pojawia się u 30-70% kocich pacjentów, a czas jej manifestacji wynosi średnio od 3 do 6 miesięcy po operacji. Szybsze wznowy rokują jeszcze gorzej.

W przypadku terapii skojarzonej (chirurgia + radiacja + chemioterapia) czas względnego spokoju to około 2 lata.

Niezmiernie istotne jest zrozumienie ważności pierwszego zabiegu operacyjnego.

To, czy nowotwór odrośnie i czy wygramy (choć na chwilę) walkę z nim zależy od wielu czynników, między innymi:

1. Wielkości samego guza. Wiadomo jest, że dużo łatwiej usunąć małą deformację, niż guza wielkości głowy dziecka. Niestety, często zdarza się, że nowotwór zostaje rozpoznany bardzo późno… Przyczynia się do tego nie tylko opieszałość właścicieli, ale i same błędy w diagnostyce i leczeniu zmian u kotów. Dlatego tak duży nacisk kładzie się na wczesną diagnostykę każdej – niewielkiej nawet zmiany, która nasuwa podejrzenie mięsaka poszczepiennego.
2. Umiejscowienia nowotworu. Pamiętasz, jak duży margines chirurgiczny powinien zachować chirurg, by usunąć guza w całości? Wyobraź sobie teraz nowotwór wielkości pięści zlokalizowany w okolicy międzyłopatkowej. Nie można po prostu “wyłuszczyć” guza – należy wyciąć tkanki miękkie pod deformacją, a także usunąć okoliczne wyrostki kolczyste kręgów wraz z grzbietowymi częściami łopatek! Uzyskany w ten sposób “lej po bombie” (bo tak to wygląda) wcale nie gwarantuje nam czystych marginesów cięcia… Przy guzach zlokalizowanych z boku klatki piersiowej należy usunąć również okoliczne żebra. Takie głębokie i obszerne cięcia są problematyczne u kotów i nie zawsze udaje się wyciąć nowotwór z zapasem tkanek miękkich, stąd też stosunkowo często zdarzają się wznowy.
3. Podjęcia dalszej terapii. Chirurgia jest najważniejszą metodą przy leczeniu fibrosarcomy u kota, jednak warto wzmocnić zabieg radioterapią przedoperacyjną lub radioterapią pooperacyjną. Tu przeszkodą rzeczywiście jest fakt, że w Polsce nie ma ośrodka, który stosowałby naświetlania u zwierząt. My często kierujemy takich pacjentów do Wiednia. Należy zaznaczyć, że zarówno terapia jak i sam wyjazd i pobyt tam do tanich nie należą. Ale na pewno warto. Takie postępowanie daje dłuższy okres przeżycia pacjenta.

Zapobieganie

Wiemy już co jest najważniejszym czynnikiem inicjującym powstawanie włókniakomięsaków.

Najprostszym i najskuteczniejszym rozwiązaniem w ich zapobieganiu byłoby po prostu ograniczenie wstrzyknięć podskórnych.

Jednak nie jest to takie proste.

Nie możemy całkowicie zrezygnować ze szczepień, przecież ich celem jest profilaktyka poważnych, często śmiertelnych (również dla ludzi) chorób zakaźnych.

Dlatego też powołano w Stanach Zjednoczonych Oddział Specjalny do Spraw Mięsaków Poszczepiennych Kotów (Vaccine-Associated Feline Sarkoma Task Force), który wspólnie z Komitetem do Spraw Weterynaryjnych Produktów Medycznych (Committee for Veterinary Medicinal Products) Unii Europejskiej opracował zalecenia dotyczące zapobiegania rozwojowi VAS.

W celu zapobiegania VAS zaleca się

1. Stosowanie szczepionek nie zawierających adiuwantu bądź z adiutantem bez glinu.
2. Podskórną drogę podawania szczepionki (łatwiejsze wykrycie ewentualnego guza).
3. Ocenę zasadności niektórych szczepień u części pacjentów. Rutynowe szczepienia u kotów, u których nie ma ku temu wskazań nie są zalecane (np. szczepienia kota przebywającego wyłącznie w domu przeciwko wściekliźnie).
4. Rejestrowanie miejsca podawania szczepionek.
5. Rzadsze używanie szczepionek wieloskładnikowych.
6. Standaryzowanie miejsc iniekcji:
   • szczepionki przeciwko wściekliźnie – prawa kończyna miedniczna najniżej, jak to możliwe (R- Rabies)
   • szczepionki przeciwko białaczce kotów – lewa kończyna miedniczna najniżej, jak to możliwe (L – Leukemia)
   • pozostałe szczepienia – w okolicy ramienia po prawej stronie.

Odradza się podawanie szczepionek w okolicy międzyłopatkowej oraz krzyżowej.

Ja dodatkowo staram się unikać wykonywania wszelkich iniekcji podskórnych czy domięśniowych u kotów, jeśli istnieje możliwość podania leku inną drogą (dożylną, doustną, donosową).

Szczepienie kota

Aktualnie zaleca się następujący harmonogram szczepień u kociąt i dorosłych kotów:

• Pierwsze szczepienie: w wieku 8-9 tygodni (herpeswirus kotów – FHV, kaliciwirus kotów – FCV, wirus panleukopenii kotów – FPV i wirus białaczki kotów – FeLV),
• Drugie szczepienie: 3-4 tygodni po pierwszym (FHV, FCV, FPV i FeLV),
• Trzecie szczepienie: w wieku 16 tygodni (FHV, FCV, FPV, bez FeLV),
• Następnie powtarzanie szczepień nie częściej niż co 3 lata, a w przypadku FeLV – tylko, jeśli istnieje realne ryzyko zakażenia.
• Szczepienie przeciwko wściekliźnie – pierwszy raz pomiędzy 14 a 16 tygodniem życia, następnie powtórzyć po roku. Odporność utrzymuje się 3 lata.

Szczepić czy nie szczepić?

Niezmiernie istotną sprawą jest uświadomienie sobie zarówno ryzyka, jak i korzyści płynących ze szczepień ochronnych.

Nie ma złotego środka, wszelkie wytyczne dotyczące postępowania z pacjentem podejmowane są indywidualnie z uwzględnieniem jego trybu życia oraz realnego zagrożenia zakażeniem.

Lekarze weterynarii często muszą podejmować trudne decyzje, jednak zawsze powinno się zadać kilka pytań pomocniczych:

1. Czy kot jest młody?
2. Czy będą to jego pierwsze szczepienia?
3. Czy przebywa wyłącznie w domu?
4. Czy kontaktuje się z innymi kotami o nieznanym pochodzeniu?
5. Czy istnieje realne ryzyko zakażenia?

Po uwzględnieniu wszelkich “za” i “przeciw” wspólnie z właścicielem podejmuje się najbardziej optymalny sposób postępowania z pacjentem.

Zaleca się, by ewentualne szczepienia wykonywać w kończyny.

W momencie pojawienia się deformacji (która może być mięsakiem), możliwe jest odjęcie nowotworu wraz z kończyną w granicach tkanek zdrowych.

Brzmi barbarzyńsko, jednak to czasem jedyny sposób na uratowanie kotu życia…

Podsumowanie

Mięsaki poiniekcyjne kotów są koszmarnie paskudnymi nowotworami, które jedynie na chwilę pozwalają się ujarzmić za pomocą opisanych metod leczenia.

W zdecydowanej większości koty przegrywają walkę z nimi.

U tych nieszczęśników wszelkie działania lecznicze mają na celu jedynie poprawę komfortu i – w miarę możliwości – wydłużenie czasu przeżycia.

Niewielki odsetek pacjentów, u których stosunkowo wcześnie postawiono diagnozę oraz podjęto leczenie ma szanse na wyzdrowienie.

Dlatego tak ważne jest wczesne wykrywanie zmian, w razie potrzeby podjęcie szybkiej interwencji terapeutycznej, a przede wszystkim podejmowanie wszelkich działań, służących wyeliminowaniu zagrożenia rozwoju mięsaków poszczepiennych u kotów.