Jesteś tym, co jesz, jak mówi stare porzekadło ludowe. Jedzenie jest niesamowicie ważne u wszystkich istot żyjących, ludzi i zwierząt, dostarcza ważnych składników odżywczych i jednocześnie jest ogromną przyjemnością. Bez jedzenia ani zwierzę ani człowiek nie jest w stanie przetrwać.
Odpowiednie bilansowanie posiłków i gotowanie zdrowych potraw może przysporzyć sporo wysiłku, a komercyjne karmy, oferowane w sklepach zoologicznych i u lekarzy weterynarii często nie odpowiadają nie tylko wysublimowanym gustom, ale i potrzebom zdrowotnym psów i kotów. Poziom trudności w przygotowywaniu posiłków zwiększa się, jeśli zwierzę cierpi z powodu niewydolności narządów wewnętrznych albo ma alergię na jakiś składnik pokarmowy.
Jak zatem przygotować zdrowe i smaczne dania, których jedzenie sprawi pupilowi przyjemność? Jak dobrać składniki żywieniowe, by wspomóc zwierzę w walce z chorobą? Z pomocą przychodzą dietetycy weterynaryjni. W poniższym artykule przedstawię Państwu na czym polega praca dietetyka dla zwierząt.
Dietetyk weterynaryjny – kto to właściwie jest?
Specjalista żywienia zwierząt, lub certyfikowany dietetyk weterynaryjny to lekarz weterynarii, który ukończył dodatkowe kursy doszkalające z zakresu żywienia zwierząt, proponowane przez European College of Veterinary and Comparative Nutrition (ECVCN) lub The American College of Veterinary Nutrition (AVCN). Lekarz, po co najmniej jednym roku pracy klinicznej aplikuje na kurs specjalizacyjny. Rezydentura trwa trzy lata, w czasie których kursant praktykuje pod okiem doświadczonego, dyplomowanego specjalisty, przeprowadza badania naukowe i publikuje artykuły. Na koniec kursu przeprowadzany jest egzamin. Co 5 lat specjaliści są ponownie egzaminowani. Na chwilę obecną w Polsce nie ma lekarzy, którzy ukończyli opisywaną specjalizację.
Alternatywną ścieżką jest ta opisywana przez Doktor Karolinę Hołdę – zdobycie stopnia naukowego w dziedzinie żywienia i odbycie stażu pod okiem dyplomowanego członka ECVCN. Jest w Polsce kilka osób, które wybrały tą drogę rozwoju i udzielają konsultacji w zakresie żywienia.
Zawód dietetyka weterynaryjnego nie jest w żaden sposób uregulowany w Polsce, stąd powstają określenia takie jak “specjalista żywienia psów i kotów”, “konsultant dietetyczny”, “konsultant żywieniowy”, “dietetyk psów i kotów”.
Najczęściej dietetykiem weterynaryjnym są osoby (lekarze weterynarii, technicy, dietetycy, zootechnicy), które również poświęciły wiele czasu na naukę, uczestniczyły w licznych kursach, stażach i szkoleniach i mogą poszczycić się dużym doświadczeniem w układaniu zdrowych diet dla czworonogów.
Jakie są wskazania do konsultacji u kociego i psiego dietetyka?
Tak naprawdę każdy opiekun, który chciałby zdrowo żywić swojego podopiecznego, powinien chociaż raz porozmawiać z dietetykiem weterynaryjnym. Odpowiednie żywienie psa i kota jest kluczowe dla zdrowia zwierzęcia, pozwala na uniknięcie wielu chorób (takich jak otyłość, cukrzyca) i w efekcie przedłuża życie psa czy życie kota.
Konsultacje żywieniowe u dietetyka weterynaryjnego powinni odbyć opiekunowie zwierząt otyłych. Nadwaga zwierząt, podobnie jak nadwaga u ludzi, to plaga w dzisiejszych czasach. Oczywiście rzadko zdarzają się opiekunowie celowo przekarmiający swojego podopiecznego, najczęściej z dobrego serca, miłości i troski nie odmawiają dokładki do posiłków, przekąsek i smakołyków. Dietetyk zwierzęcy pomoże z ustaleniem odpowiedniej dawki pożywienia i będzie kontrolował utratę zbędnych kilogramów.
Odpowiednie żywienie jest kluczowe w przypadku schorzeń takich jak niewydolność nerek (o niewydolności nerek przeczytacie Państwo w artykule https://cowsierscipiszczy.pl/dieta-niewydolnosc-nerek/), IBD ( https://cowsierscipiszczy.pl/ibd-kota/) a także przy alergiach pokarmowych.
Nie wszystkie dostępne w sklepach gotowe karmy weterynaryjne (które pomagają w opanowaniu schorzeń i są elementem terapii) są smaczne i czasami zwierzęta odmawiają ich przyjmowania. Niekiedy przekonanie pupila, by chociaż spróbował karmy dla alergików, albo karmy dla zwierząt z problemami nerkowymi jest niewykonalne. Opiekunowie szukają wtedy alternatywnego wyjścia. Dietetyk zwierzęcy w takich przypadkach układa specjalistyczną dietę, odpowiednią dla danego zwierzęcia, z uwzględnieniem jego schorzeń i preferencji żywieniowych.
Jeśli opiekunowie chcą żywić swojego psa lub kota dietą typu BARF, lub różnymi jej modyfikacjami, również powinni zasięgnąć rady doświadczonego w tych modelach żywienia dietetyka weterynaryjnego. Odpowiednie, samodzielne komponowanie posiłków i dobór właściwych suplementów i ich dawek jest dużym wyzwaniem i bez wskazówek jak należy to robić, można przyczynić się do niedoborów minerałów i witamin u pupila.
Jak wygląda konsultacja u dietetyka zwierzęcego?
Oczywiście, każdy psi dietetyk ma swoje podejście do kwestii konsultacji i wizyt, dlatego umawiając spotkanie u dietetyka weterynaryjnego warto spytać o to, jak będzie wyglądała wizyta u danego specjalisty.
Na początku dietetyk zwierzęcy powinien ocenić ogólny stan zwierzęcia i stopień jego odżywienia w skali BCS. Skala BCS to ocena kondycji ciała psa lub kota, można określić ją mianem “zwierzęcego BMI”. Kryteriami w ocenie BCS to łatwość wyczuwania linii żeber, zarys talii i brzucha, ilość tkanki tłuszczowej pod skórą i ilość mięśni. Zdrowy pies, który nie cierpi z powodu nadwagi, będzie miał dobrze wyczuwalne, ale niewidoczne pod skórą żebra, wyraźne wcięcie w talii, brzuch płaski lub lekko podkasany do góry. Zwierzęta można oceniać w pięciopunktowej (wtedy dobrym wynikiem jest 2-3) lub dziewięciopunktowej skali (wtedy idealny wynik to 4-5).
Po ocenie sylwetki zwierzęcia, dietetyk zwierzęcy z pewnością zapyta o oczekiwania opiekuna, czyli o cel wizyty. Spotkania w celu ustalenia odpowiedniej diety komercyjnej są zazwyczaj krótsze niż takie, na których specjalista żywienia zwierząt układa cały jadłospis dla psa czy kota borykającego się z wieloma chorobami. Czasami psi i koci dietetyk na pierwszej wizycie analizuje wyniki badań krwi, badania moczu, czy badania kału, a dopiero na kolejnej omawia z opiekunem swoje zalecenia lub przedstawia odpowiedni program żywieniowy dla psów i kotów.
Dobierając odpowiednią dietę, dietetyk zwierzęcy patrzy na swojego pacjenta “całościowo”, analizując poszczególne problemy stara się znaleźć takie rozwiązania, które będą dla niego najlepsze i wspomogą działanie całego organizmu. Stąd, ustalenie odpowiedniej diety psa czy kota może zająć kilka dni, a nawet tygodni.
Po pierwszej wizycie zazwyczaj zalecana jest wizyta kontrolna, po określonym przez dietetyka weterynaryjnego czasie (zazwyczaj po 3-6 miesiącach). Na kontroli specjalista żywienia zwierząt ponownie oceni sylwetkę zwierzęcia i przeanalizuje wyniki badań. Na takiej wizycie często modyfikowana jest dawka żywieniowa, ilość zaleconych suplementów, omawiane są też dalsze czynności lub badania, jakie należy wykonać.
Dietetyka weterynaryjna – ustalenie odpowiedniej dawki i bilansowanie posiłków
Nie ma uniwersalnego posiłku, który będzie idealny dla każdego psa i kota. Bilansowanie posiłków jest niczym innym, jak dobieraniem odpowiednich ilości białka, węglowodanów i tłuszczów a także witamin i minerałów dla danego zwierzęcia. W przypadku ludzi, można znaleźć kalkulatory, które w prosty sposób przeliczą ile węglowodanów, tłuszczu i białek należy dziennie spożywać. Brzmi to wszystko banalnie prosto, jednak jeśli chodzi o zwierzęta, jest to bardzo skomplikowane. W bilansowaniu posiłków należy uwzględnić wszystko, co dotyczy danego psa lub kota – jego tryb życia, sylwetkę, ilość tkanki tłuszczowej, oraz wyniki jego badań krwi. Posiłek zbilansowany dla yorka najprawdopodobniej będzie nieodpowiedni dla pracującego w policji owczarka niemieckiego. Nawet gotowe karmy dla psa i kota, dostępne w sklepach zoologicznych, mimo że są określane jako pełnoporcjowe i zbilansowane, mogą nie być dobrym rozwiązaniem dla wszystkich zwierząt. Stąd też podział karm na takie dla zwierząt młodych, w wieku średnim i seniorów, dla zwierząt ras małych i dużych, takich które cierpią z powodu niewydolności nerek, niewydolności wątroby, nowotworów, dla alergików, niekiedy można spotkać karmy dedykowane konkretnym rasom psów i kotów.
Osobno należy przeanalizować bilansowanie posiłków u zwierząt chorych. Rzadko kiedy opiekun zgłasza się do dietetyka z jednym tylko problemem zdrowotnym – otyłość, czyli najczęstsza przyczyna wizyty, często idzie w parze z niewydolnością wątroby i problemami stawowymi, a także z nie do końca dobrze funkcjonującą skórą. Bilansowanie posiłków polega także na takim doborze składników, by nie obciążały organów, które pracują gorzej oraz by maksymalnie wspomóc w procesie zdrowienia.
Nie sposób rozważać bilansowania posiłków bez wzmianki o suplementach. Odpowiednie dodatki żywieniowe są bardzo istotne, zwłaszcza, jeśli pies lub kot dostaje jedzenie przygotowywane samodzielnie przez opiekuna. Nieodpowiednie komponowanie posiłków i skupianie się na jednym źródle białka może doprowadzić do niedoborów konkretnych aminokwasów. Przykładem jest tauryna w żywieniu kotów – suplementacja tauryny jest absolutnie konieczna u tych zwierząt i plan żywieniowy powinien to uwzględnić. Należy pamiętać, że nadmiar witamin i minerałów szkodzi tak samo jak niedobór. Dietetyk zwierzęcy, mając na uwadze wyniki badań krwi i wszystkie schorzenia psa lub kota, przygotowuje jadłospis tak, by każdy posiłek był odpowiednio dla danego pupila zbilansowany. Dlatego, mając w domu kilka zwierzaków, nie należy podawać im posiłków, które specjalista żywienia zwierząt skomponował dla tylko jednego z nich.
Jak przygotować się do konsultacji u dietetyka weterynaryjnego?
Przed wizytą u lekarza weterynarii dietetyka warto spytać o to, jakie wyniki badań będą potrzebne, lub jakie informacje należy przygotować na konsultacje żywieniowe.
Badania potwierdzające stan zdrowia, które warto wykonać przed konsultacją u lekarza weterynarii dietetyka:
| Badanie krwi | Warto przygotować wyniki badań krwi, uwzględniające morfologię z rozmazem oraz biochemię, a w niej poza podstawowymi parametrami: alt, ast, ap, mocznik, kreatynina, białko całkowite, globuliny, albuminy, glukoza, fruktozamina, oznaczenia poziomu hormonów tarczycy, oznaczenie poziomu lipazy trzustkowej (DGGR oraz cPLI lub fPLI). W badaniach powinien też być uwzględniony jonogram, poziom witaminy b12 i kwasu foliowego. |
| Badanie kału | Badanie kału najlepiej w szerokim panelu. |
| Badanie moczu | Badanie mikroskopowe i osad. |
Jeśli specjalista żywienia zwierząt ma przygotować dietę dla chorego psa czy kota, należy przedstawić całą dokumentację medyczną, stwierdzającą dane schorzenie. Jeśli konsultacja dietetyczna ma dotyczyć ustalenia diety dla psiego lub kociego alergika, należy zabrać ze sobą wyniki testów, które stwierdzają nietolerancje pokarmowe. Ważne, by przed wizytą u dietetyka weterynaryjnego przygotować dokładną listę rzeczy, jakie w ciągu dnia i tygodnia jada pupil. Chodzi o precyzyjne podanie dawki, jaką przyjmuje pies czy kot, najlepiej w gramach. Określenie, że pies zjada “pół filiżanki” karmy dziennie wnosi niewiele informacji. Oprócz podstawowej karmy należy też zrobić listę podawanych przekąsek. Ważne by zachować szczerość i uwzględnić nawet te składniki, które nie są polecane i zdrowe, na przykład parówki, albo plasterek wędliny do śniadania. W czasie konsultacji nie warto ukrywać nawet najmniejszych grzeszków żywieniowych, bo to utrudni dalszą współpracę z dietetykiem weterynaryjnym i uniemożliwi osiągnięcie założonego celu.
Warto przed konsultacją u lekarza weterynarii dietetyka określić swoje oczekiwania:
- czy wizyta u dietetyka zwierzęcego ma pomóc w ustaleniu zdrowej diety,
- czy chodzi o mało skomplikowane posiłki, odpowiednie dla pupila,
- czy ważna jest utrata masy ciała, czy optymalnie zbilansowana dieta pozwalająca na utrzymanie wagi na tym samym poziomie.
Należy to omówić ze specjalistą w czasie wizyty.
Oprócz tego, psi dietetyk może zapytać o sposób podawania pożywienia – czyli jak wyglądają miski pupila, czy oprócz jedzenia podanego w formie posiłków, podawana jest kula- smakula, kong, lub stosowane są maty węchowe? A także, jak je zwierzę – szybko, wolno, czy wynosi kęsy poza miskę, czy zjada posiłek w całości.
Ile kosztuje konsultacja u dietetyka weterynaryjnego?
Cena konsultacji u dietetyka weterynaryjnego zależy od zakresu działań. Jeśli konsultacja psiego lub kociego dietetyka polega na omówieniu ogólnych zaleceń dla zdrowego, dorosłego zwierzęcia i doborze karmy dostępnej w sklepach zoologicznych, cena może wynosić od około 150 zł. Cena rośnie, jeśli zwierzę cierpi z powodu chorób metabolicznych, na alergie pokarmowe i gdy opiekunowi zależy na ułożeniu jadłospisu dla psa czy kota – w takich okolicznościach cena konsultacji dietetycznej może wynosić od 400 zł do 700 zł. Inaczej też są ustalane ceny w dietach typu BARF, a także wtedy, gdy przez dietetyka weterynaryjnego układana jest zdrowa dieta dla kilku zwierzaków, mieszkających w domu.
