Otyłość u psa i kota: jak wpływa na zdrowie i jakość życia?

Otyłość definiowana jest jako nagromadzenie nadmiernych ilości tkanki tłuszczowej w organizmie.

Obecnie szacuje się, że około 40% psów i kotów ma problem z nadmierną masą ciała, a 33% psów, będących pacjentami klinik weterynaryjnych prezentuje otyłość.

Częstość występowania tego problemu u zwierząt rośnie wraz ze wzrostem otyłości u ludzi w całej populacji.

Niestety, otyłość to nie tylko nagromadzenie się tłuszczu w organizmie. To także cała masa negatywnych konsekwencji hormonalnych i metabolicznych, które stanowią punkt wyjścia do różnych – często bardzo poważnych – schorzeń i stanów klinicznych, takich jak:

• choroba zwyrodnieniowa stawów,
• zaburzenia oddechowe,
• nietolerancja glukozy,
• cukrzyca,
• nadciśnienie,
• zmniejszona tolerancja na ciepło,
• niektóre typy nowotworów,
• zwiększone ryzyko wystąpienia powikłań anestezjologicznych i chirurgicznych oraz wiele innych.

W opracowaniu tym chciałabym poruszyć temat tych właśnie negatywnych następstw, które pociąga za sobą nadmiar kilogramów u psów i kotów.

Artykuł ten ma na celu przestrzec Czytelnika i uzmysłowić mu, iż otyłość – oprócz tego, iż sama w sobie jest chorobą – pociąga jeszcze za sobą mnóstwo szkodliwych, a nawet niebezpiecznych dla zdrowia i życia implikacji.

Nie wolno tego bagatelizować.

Zapobieganie i wczesne rozpoznawanie otyłości, a także umiejętne jej korygowanie ma zasadnicze znaczenie dla właściwej opieki zdrowotnej i zwiększa nie tylko jakość, ale także wydłuża życie psów i kotów.

Nie przedłużając zanadto wstępu, zapraszam do zapoznania się z poniższym tekstem.

Przyczyny otyłości u psa i kota

Przyczyny otyłości są naprawdę liczne i istnieje wiele czynników predysponujących (zarówno genetycznych, jak i środowiskowych), jednak główną i ostateczną przyczyną nadwagi oraz otyłości jest brak równowagi energetycznej – czyli spożywanie zbyt dużej liczby kilokalorii, zużywanie zbyt małej ilości energii lub też kombinacja obu tych czynników.

Nadmiar energii pozostający w organizmie jest odkładany jako materiał zapasowy w postaci tłuszczu.

Niezależnie od tego do rozwoju otyłości usposabiają liczne czynniki, w tym genetyczne, stan aktywności fizycznej oraz zawartość energii w diecie, a więc zarówno czynniki wewnętrzne (np. rasa, płeć, wiek), jak i zewnętrzne:

• karmienie ad libitum,
• dieta wysokokaloryczna,
• sterylizacja lub kastracja,
• tryb życia,
• leki,
• czynniki społeczne.

Wśród powodów, wpływających na odkładanie się nadmiernej liczby kilogramów można wymienić:

Predyspozycje rasowe do otyłości

Uważa się, że rasy psów o zwiększonym ryzyku otyłości to:

• labrador retriever,
• bokser,
• Cairn terrier,
• terier szkocki,
• owczarek szetlandzki,
• basset hound,
• Cavalier King Charles,
• cocker spaniel,
• jamnik (zwłaszcza długowłosy),
• beagle,
• niektóre psy rasy olbrzymiej.

Jednak pewne rasy psów są wyraźnie oporne na rozwój otyłości, a wśród nich prym wiodą charty.

W przypadku kotów problem otyłości często dotyka większość mieszańców kotów krótkowłosych.

Płeć

Otyłość występuje częściej u młodszych samic psów, ale w podeszłym wieku (>12 lat) około 40% zarówno suk, jak i psów jest otyłych.

W przypadku kotów większe skłonności do otyłości wykazują samce kastraty.

Wiek

Tendencja do otyłości wzrasta (do pewnego momentu) wraz z wiekiem. Uważa się, że ma to związek ze zmniejszeniem tempa metabolizmu, które następuje stopniowo wraz ze starzeniem się organizmu.

W podeszłym wieku mogą jednak pojawiać się schorzenia wpływające na osłabienie apetytu, dlatego też u pacjentów w bardzo zaawansowanym wieku częstość występowania otyłości w danej populacji może się zmniejszyć.

Tak więc w przypadku psów najwięcej otyłych osobników obserwuje się pomiędzy 5 a 8 rokiem życia, a u kotów – między 5 a 10 rokiem życia.

W tym wieku aktywność zwierząt ulega obniżeniu, co predysponuje do szybkiego przyrostu masy ciała.

Zaburzenia endokrynologiczne u psów, takie jak niedoczynność tarczycy i hiperadrenokortycyzm

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoidyzm) jest spowodowana niedoborem hormonów tarczycy i dotyczy przede wszystkim psów (u kotów występuje bardzo rzadko).

Objawy hipotyreozy są liczne i dotyczą różnych narządów i układów, głównie skóry, układu nerwowego, mięśniowego, rozrodczego i wielu innych, a otyłość jest jednym z jej widocznych przejawów.

W zespole Cushinga dochodzi do przewlekłej nadwyżki glikokortykosteroidów, co skutkuje (między innymi) otyłością i gromadzeniem się tłuszczu w obrębie brzucha.

Status gonadalny

Kolejnym czynnikiem ryzyka jest kastracja.

U kastrowanych zwierząt obu płci częstość występowania otyłości jest większa. Wynika to ze zmian hormonalnych, które następują po usunięciu gonad, a także ze spadku szybkości przemiany materii, który jest następstwem obniżenia poziomu hormonów płciowych.

Hormony płciowe (zwłaszcza estrogen) są ważnymi regulatorami metabolizmu i poboru energii. Estrogen hamuje lipogenezę i jest znany jako wyznacznik liczby adipocytów (komórek tłuszczowych).

Zmiany w hormonach płciowych po kastracji mogą więc wpływać na rozwój otyłości poprzez bezpośrednie oddziaływanie na ośrodki mózgu, oddziałujące na sytość i metabolizm (np. podwzgórze), a pośrednio – poprzez wpływ na metabolizm komórek oraz hormonalne regulatory pożywienia (grelina i leptyna).

Zwiększony apetyt jest wynikiem lokalnie wydzielanej greliny (tzw. krótkotrwały sygnał głodu).

U otyłych psów jest jej o 24% więcej niż u osobników z prawidłową wagą.

Po zabiegu usunięcia gonad dochodzi do zwiększenia poziomu leptyny, która wpływa ujemnie na metabolizm glukozy.

Po kastracji dochodzi do szybkiego wzrostu insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1) w osoczu.

Żeby więc zapobiec przyrostowi masy ciała po kastracji, konieczne jest albo zmniejszenie spożycia kalorii o około 1/3, albo proporcjonalne zwiększenie aktywności lub też połączenie obu.

Wzrost masy ciała we wczesnym wieku

Podobnie, jak to ma miejsce w przebiegu otyłości u dzieci, nadwaga u szczeniąt predysponuje do otyłości u dorosłych psów, a otyłe suki w wieku od 9 do 12 miesięcy są 1,5 razy bardziej narażone na otyłość w wieku dorosłym.

Podobne zjawisko przyrostu masy ciała po kastracji występuje u młodych kotów, predysponując je do wczesnych przyrostów masy ciała i zmian hormonalnych, które się z tym wiążą.

Leki skutkujące hiperfagią, czyli nadmiernym apetytem (np. leki przeciwdrgawkowe, antykoncepcyjne, glikokortykosteroidy).

Rozwój otyłości może mieć również podłoże genetyczne

U psów rasy beagle wykryto związek pomiędzy polimorfizmem dwóch pojedynczych nukleotydów w genie MC4R a wzrostem masy ciała.

Nuda i stres emocjonalny

Zwierzęta mogą – podobnie jak ludzie – przejadać się w odpowiedzi na stres, takich jak lęk, depresja, czy nuda.

Konkurencja z innymi zwierzętami, obecnymi w domu

Tam, gdzie w domu jest więcej niż jedno zwierzę, dominujący osobnik może zjadać więcej niż potrzebuje.

Czynniki zależne od opiekunów:

Karmienie resztkami ze stołu

Według danych amerykańskich niemal 60% psów otrzymuje resztki ze stołu.

Takie pokarmy zawierają zmienną wartość odżywczą, stąd bardzo trudno oszacować jest rzeczywistą ilość energii, dostarczoną zwierzęciu.

To może sprawić, że pies lub kot otrzyma nadmierne ilości pożywienia, co z kolei zwiększa ryzyko otyłości.

Nadmierna ilość przysmaków, podawanie przekąsek pomiędzy posiłkami

Dokarmianie zwierząt poza posiłkami ma istotny wpływ na rozwój otyłości.

Nawet jeśli opiekunowie mają kontrolę nad przyjmowaną przez zwierzaki ilością energii w poszczególnych posiłkach w ciągu dnia, to wielu z nich nie uwzględnia energii, zawartej w pokarmach i przekąskach, podawanymi pomiędzy posiłkami.

Stwarza to ryzyko nadmiernej podaży energii.

Żywienie psów i kotów do woli lub brak kontroli nad żywieniem ułatwia przyjmowanie nadmiernej ilości energii i stwarza ryzyko zwiększenia masy ciała u czworonoga.

Wysokokaloryczna dieta przygotowywana w domu może być również przyczyną otyłości zarówno u psów, jak i u kotów.

Błędy przy odmierzaniu karm komercyjnych

Nawet takie czynniki, jak wielkość miski i łyżki, służącej do nabierania karmy mogą mieć istotny wpływ na ilość pokarmu, podawanego zwierzęciu.

Zastosowanie dużej miski zwiększa prawdopodobieństwo podania nadmiernej ilości karmy, ponieważ wizualnie wydaje się, iż pokarmu w misce jest za mało.

Do odmierzania karmy suchej bardzo dobrze sprawdzają się specjalnie zaprojektowane przez producentów kubki.

Wiek opiekunów

W pewnym badaniu wykazano większą częstość występowania otyłości u psów, których opiekunowie byli w podeszłym wieku.

Zjawisko to ma najprawdopodobniej związek z jedzeniem, zachowaniami i ćwiczeniami.

Styl życia opiekuna jest również ważny w trosce o utrzymanie zdrowej wagi zwierzęcia.

Aktywny opiekun, uprawiający sport często przenosi swoje przyzwyczajenia na swojego podopiecznego, stąd ryzyko nadwagi u obu jest niewielkie.

Z kolei siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej i spędzanie większości czasu w domu przyczyniają się do rozwoju otyłości, zwłaszcza u psów.

Związek między zwierzakiem a opiekunem może mieć znaczący wpływ na utrzymanie zdrowej wagi. Opiekunowie często używają jedzenia jako formy interakcji ze swoim pupilem.

Niektórzy opiekunowie mają skłonność do pewnego rodzaju “uczłowieczania” swoich podopiecznych, zastępując ludzkie towarzystwo czworonożnym przyjacielem.

Częstowanie przekąskami, “wspólne” przygotowywanie posiłków i ich spożywanie, podawanie zwierzęciu resztek ze stołu, a nawet słodyczy może doprowadzić do utraty kontroli nad przyjmowanymi kaloriami i rozwoju nadwagi, a w późniejszym czasie otyłości.

Nie ma wątpliwości, że regularne ćwiczenia fizyczne są kluczowym czynnikiem w zapobieganiu otyłości.

Opiekunowie psów zazwyczaj zapewniają swoim podopiecznym regularne spacery, zabawy i ogólnie pojmowaną aktywność fizyczną.

Jednak wielu opiekunów kotów nie inicjuje zabawy ze swoim zwierzakiem, co przyczynia się do niewystarczającego zapewnienia dziennego poziomu aktywności.

Nawet koty wychodzące mogą nadal wymagać zachęty do konstruktywnego zużywania swojej energii w zabawie i ruchu, by utrzymać zdrową wagę.

Rodzaje oferowanych pokarmów i nieprawidłowe wzorce żywieniowe

Wielu opiekunów nie posiada wystarczającej wiedzy na temat prawidłowego żywienia swoich podopiecznych.

Liczba posiłków w ciągu dnia

Psy otyłe bardzo często otrzymują tylko jeden posiłek w ciągu dnia, albo też są karmione trzy lub więcej razy.

Z drugiej strony psy, karmione dwa razy dziennie mogą pobierać więcej karmy w porównaniu z psami, spożywającymi jeden posiłek.

Wynika to z ograniczonej objętości żołądka.

Dlatego też należy dzielić dzienną porcję jedzenia na kilka mniejszych posiłków, a nie podawać dwa lub trzy duże zamiast jednego.

Koty, mające stały dostęp do wysokowęglowodanowej karmy suchej w ciągu dnia mają większe tendencje do otyłości niż zwierzęta, otrzymujące kilka wydzielonych posiłków.

Błędna ocena kondycji ciała przez opiekunów psów i kotów

Opiekunowie często postrzegają swoje psy i koty jako szczuplejsze, niż są w rzeczywistości. Dodatkowo wiele osób nie uważa otyłości jako cechy niepożądanej.

Badania wykazują, że część opiekunów otyłych zwierząt często sama ma problem z nadwagą. Opiekunowie nie zawsze potrafią rozpoznać podobny problem u swojego zwierzaka.

W jaki sposób dochodzi do otyłości?

Czynniki, biorące udział w rozwoju otyłości są jak widać naprawdę liczne.

Uogólniając – można je podzielić na dwie grupy:

• czynniki, które wpływają na metabolizm energii,
• czynniki, które wpływają na przyjmowanie i przyswajanie energii.

Na metabolizm energii bezpośrednio oddziałuje:

• spoczynkowa szybkość metabolizmu,
• aktywna szybkość metabolizmu,
• aktywność względna.

Na spożycie energii wpływają:

• czynniki behawioralne (zachowanie, przyzwyczajenia żywieniowe) i hormonalne,
• wydajność trawienia,
• czynniki wpływające na przyswajanie składników pokarmowych.

Teorie dotyczące otyłości

Ponieważ nadwaga i otyłość osiągnęła rozmiary pandemii zarówno u ludzi, jak i u zwierząt, podjęto próby wytłumaczenia tego stanu rzeczy.

Otyłość przez wiele lat tłumaczona była tzw. modelem glukostatycznym lub lipostatycznym.

Modele te zakładały, że glukoza lub lipidy w diecie były głównymi czynnikami odpowiedzialnymi za pobudzanie lub tłumienie apetytu za pośrednictwem hormonalnego środowiska, które pojawia się wraz ze spożyciem tych składników.

Teoria glukostatyczna

Teoria glukostatyczna sugeruje, że głównym powodem głodu jest konieczność zachowania homeostazy glukozy oraz hormonów, które regulują jej poziom (np. insuliny) w surowicy.

Wykazano, że glukoza i inne hormony glukostatyczne (amylina i peptyd glukagonopodobny GLP-1) nie tylko napędzają wydzielanie insuliny, ale także pobudzają centra głodu w mózgu.

Teoria lipostatyczna

Ta teoria straciła na aktualności na rzecz teorii lipostatycznej, ponieważ wydaje się, że to kwasy tłuszczowe w diecie są głównym czynnikiem napędzającym zwiększanie wydzielania hormonów żołądkowo-jelitowych, które jest sygnałem dla mózgu o głodzie lub sytości.

Teoria nastawienia

Inna teoria, tak zwana teoria nastawienia (set-point) zakłada, że istnieje kontrola jedzenia, która oparta jest na energetycznym nastawieniu, do którego dąży organizm.

Innymi słowy, to taki wewnętrzny “wagostat”, pewna określona wartość odzwierciedlająca masę ciała, która jest zaprogramowana dla danego osobnika, przy której czuje się on najlepiej i do której będzie dążył.

W przypadku otyłości dochodzi do pewnego rodzaju rozregulowania pomiędzy aktualną masą ciała, a masą “zaprogramowaną”.

Teoria oszczędnego genu

Teoria “oszczędnego genu” mówi o tym, że przetrwanie zarówno zwierząt, jak i ludzi zależy od umiejętności skutecznego magazynowania energii w organizmie.

Przy obfitości pożywienia psy (oraz ludzie) jedzą i tyją, magazynując energię w formie tłuszczu na okres przyszłego głodowania.

Koty z kolei jako myśliwi mają swobodny dostęp do małych gryzoni, dzięki czemu polując – zaspokajają swoje potrzeby w sposób ciągły, bez konieczności odkładania na później.

Na tej podstawie można wysnuć wniosek, iż posiadanie oszczędnego genu otyłości było cechą pozytywną i pozwalało przetrwać gorsze czasy.

Obecnie jednak zwierzęta – w większości przypadków – nie potrzebują tego mechanizmu oszczędzania energii, a wręcz jest on zbędny i związany z różnymi problemami zdrowotnymi.

Teoria o mięsożercach

Teoria o mięsożercach zakłada, że przyczyną otyłości jest niedostosowanie rodzaju pokarmu do mięsożernej natury zwierząt.

Psy w procesie udomowienia nabyły zdolności trawienia i wchłaniania skrobi, natomiast koty oparły się wszelkim zmianom, dotyczących metabolizmu węglowodanów.

Posiłki wysokowęglowodanowe skutkują wzrostem stężenia insuliny, która u kotów (ze względu na niską aktywność wątrobowej glukokinazy oraz ograniczoną zdolność magazynowania glukozy w postaci glikogenu) nie obniża tak skutecznie stężenia glukozy we krwi, jak to ma miejsce u psów czy u ludzi.

Takie długotrwałe podawanie kotom posiłków wysokowęglowodanowych skutkuje powstaniem chronicznej hiperglikemii, a w konsekwencji grozi rozwojem cukrzycy.

Teoria współzależności pomiędzy zwierzęciem a jego opiekunem

Dla wielu opiekunów zwierzęta są jak dzieci. Podobnie jak rodzice, opiekunowie dają swoim podopiecznym domowe przysmaki lub dodatkowe posiłki, by zyskać ich miłość i pozytywne relacje ze swoimi zwierzętami.

Skutkiem tego zwierzaki mogą szybko uzależnić się od jedzenia.

Ponadto psy i koty bardzo szybko uczą się, jak zdobyć dodatkowe jedzenie oraz w jaki sposób reagować, gdy nie dostaną tego, co chcą.

Mogą stać się nawet agresywne, dominujące, gryzące lub prezentujące inne negatywne zachowania.

Opiekun ugina się pod naporem oczekiwań zwierzęcia, nie zdając sobie nawet sprawy, że jest emocjonalnie terroryzowany przez własnego pupila. Ponieważ jednak chce być kochany przez swoje szczęśliwe zwierzę, ulega mu i częstuje dodatkowymi przekąskami, zwiększając ryzyko wystąpienia otyłości.

Zajadanie stresu

Zajadanie stresu to kolejna teoria, próbująca wytłumaczyć skłonność do otyłości u niektórych zwierząt.

Mózg ludzki bardzo chętnie przyjmuje każde zachowanie, które łagodzi stres lub lęk, co może rozwinąć się w uzależnienie behawioralne.

Zajadania stresu lub nerwowe jedzenie jest właśnie przykładem takich zaburzeń, a stres u zwierząt – podobnie jak to się dzieje u ludzi – może powodować przejadanie się i otyłość.

Przykładowo: u kotów przebywających wyłącznie w domach częstość występowania otyłości jest wyższa niż u kotów, które mają możliwość swobodnego wychodzenia na zewnątrz.

Ograniczona przestrzeń może powodować otyłość nie tylko poprzez brak ruchu (czyli niewystarczające zużycie energii), ale także w wyniku przejadania się, wywołanego stresem, którym jest brak możliwości zaspokojenia naturalnych instynktów.

Uzależnienie od jedzenia

Początkowo zwierzęta mogą się przejadać, ponieważ pożywienie jest stale dostępne i po prostu dobrze smakuje.

Jeśli jednak będą zdarzać się sytuacje, że pewne negatywne emocje, jak lęk, depresja, izolacja, nuda zostaną złagodzone poprzez skonsumowanie smacznego pożywienia i będą się one powtarzać, może dojść do uzależnienia.

Zwierzęta będą jadły nie z powodu głodu, ale by złagodzić nieprzyjemne doznania. To z kolei w szybkim tempie doprowadzi do wystąpienia otyłości.

Niezależnie jednak od patomechanizmu powstawania, otyłość jest konsekwencją braku równowagi energetycznej, gdzie spożycie przekracza wydatki przez zmienny czas, co prowadzi do dodatniego bilansu energetycznego.

Otyłość jako choroba

Otyli ludzie zwykle nie żyją tak długo, jak ich szczupli odpowiednicy, ponieważ znacznie bardziej narażeni na choroby związane z otyłością.

Psy i koty są również podatne na te same szkodliwe skutki, w tym zmniejszoną długowieczność i rozwój różnych zaburzeń, które są również związane z ludzką otyłością.

W pewnym badaniu przeprowadzonym na labradorach ograniczenie kalorii w diecie w celu utrzymania beztłuszczowej masy ciała znacznie zwiększyło długość życia u 24 psów.

Te labradory karmione były dietą o zmniejszonej o 25% energii w stosunku do grupy psów, którym pozwolono na nadwagę lub otyłość.

Chude psy żyły średnio o 2 lata dłużej niż ich odpowiedniki z nadwagą, a także stwierdzono u nich mniejszą częstość występowania:

• dysplazji stawów biodrowych,
• choroby zwyrodnieniowej stawów,
• nietolerancji glukozy.

Z tego oraz z wielu innych badań wynika, że otyłość jest nierozerwalnie związana ze zwiększoną zachorowalnością na różne choroby oraz zwiększoną śmiertelnością.

U otyłych psów i kotów obserwuje się dodatkowo:

• nietolerancję ciepła,
• zwiększone ryzyko znieczulenia,
• utrudnienie przeprowadzenia rutynowych procedur klinicznych, takich jak założenie wenflonu, omacywanie czy obrazowanie,
• niejednokrotnie konieczność przedłużenia czynności chirurgicznych.

Poniżej znajduje się lista zaburzeń i chorób, które pociąga za sobą otyłość.

Warto się z nią zapoznać, ponieważ uświadomienie sobie tych konsekwencji jest często dla opiekuna zwierzęcia silnym motywatorem do wprowadzenia zmian w diecie swojego podopiecznego.

Zaburzenia związane z otyłością u psa i kota

• Zaburzenia ortopedyczne:
  • zapalenie kości i stawów,
  • złamania (głównie kłykci kości ramiennych),
  • naderwanie/zerwanie więzadła krzyżowego,
  • choroba krążka międzykręgowego,
  • choroby stawów,
• zaburzenia endokrynologiczne i metaboliczne:
  • nadczynność kory nadnerczy,
  • niedoczynność tarczycy,
  • cukrzyca,
  • niedoczynność przysadki mózgowej,
  • hiperlipidemia,
  • nietolerancja glukozy,
  • lipidoza wątroby (koty),
• zaburzenia serca i układu oddechowego:
  • zapaść tchawicy,
  • porażenie krtani,
  • zespół oddechowy ras brachycefalicznych,
  • zmniejszona podatność dróg oddechowych,
• zaburzenia układu moczowo-płciowego:
  • kamica moczowa (szczawiany wapnia),
  • zaburzenia mechanizmu zwieracza cewki moczowej,
  • rak z komórek przejściowych pęcherza moczowego,
  • nowotwór gruczołu sutkowego,
  • problemy porodowe,
  • idiopatyczne zapalenie pęcherza moczowego,
• inne różne zaburzenia:
  • nietolerancja ciepła,
  • nietolerancja wysiłku,
  • zwiększone ryzyko znieczulenia
  • skrócenie życia.

Zaburzenie endokrynologiczne i metaboliczne

Podobnie jak u ludzi, u psów i kotów otyłość często związana jest z różnymi zaburzeniami endokrynologicznymi.

Insulinooporność i cukrzyca

Insulinooporność i zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 jest najbardziej znanym i najczęściej badanym przykładem.

Problem insulinooporności wywołanej otyłością w ciągu ostatnich lat wzrasta równolegle wraz ze wzrostem cukrzycy typu 2 u ludzi.

Produkowana w trzustce insulina jest hormonem biorącym udział w regulacji metabolizmu węglowodanów, białek i tłuszczów.

Wytwarzana jest w odpowiedzi na podwyższone stężenie glukozy we krwi.

Insulina, działając na komórki (np. mięśniowe, tłuszczowe, wątrobowe), pobudza je do większego wychwytu glukozy, co prowadzi do obniżenia poziomu glukozy we krwi.

Insulinooporność to zaburzenie, które polega na zmniejszeniu wrażliwości komórek na insulinę. Skutkiem tego jest pojawienie się szeregu nieprawidłowości w metabolizmie węglowodanów i innych składników odżywczych, a także – w konsekwencji – cukrzycy typu 2.

Koty najczęściej cierpią na cukrzycę, która przypomina cukrzycę typu 2 u ludzi, dlatego też otyłość jest właśnie głównym czynnikiem ryzyka u tego gatunku.

I rzeczywiście, eksperymentalnie udowodniono, ze koty z cukrzycą mają znacznie niższą wrażliwość na insulinę niż koty bez cukrzycy.

Natomiast psy częściej cierpią z powodu cukrzycy, przypominającej ludzką cukrzycę typu 1.

Otyłość powoduje insulinooporność i jest czynnikiem ryzyka u tego gatunku. Ponieważ jednak cukrzyca typu 2 jest rzadkością u psów, otyłość rzadko prowadzi do jawnych objawów klinicznych cukrzycy.

Niedoczynność tarczycy

Oprócz hormonalnego wpływu otyłości na funkcję insuliny istnieje coraz więcej dowodów na to, że otyłość ma głęboki wpływ na funkcję hormonów tarczycy.

W jednym z badań 42% otyłych psów miało biochemiczne dowody niedoczynności tarczycy (niskie stężenia fT4 i/lub wysokie stężenia TSH w surowicy krwi), a wśród tych psów wysoki odsetek nie miał innych klinicznych objawów niedoczynności tarczycy.

Jednakże we wcześniejszym badaniu, oceniającym rolę hormonów tarczycy w otyłości u psów jedyne zaobserwowane różnice dotyczyły całkowitych stężeń T4 i T3, które były wyższe u otyłych psów.

Może to wynikać z oporności na hormony tarczycy.

W każdym razie sama otyłość ma subtelny, ale prawdopodobnie nieistotny klinicznie wpływ na czynność tarczycy.

Ponadto utrata masy ciała spowodowała u psów znaczne zmniejszenie całkowitej T3 i cTSH.

Tak więc, chociaż otyłość i późniejsze ograniczenie masy ciała mogą mieć pewien wpływ na bilans energetyczny i homeostazę tarczycy, takie zmiany raczej nie wpłyną na interpretację testów czynności tarczycy.

Niedoczynność tarczycy jest niezwykle rzadka u kotów.

Warto zauważyć, że w badaniu otyłych kotów stężenie fT4 znacznie wzrosło, a ten wzrost był proporcjonalny do wzrostu niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych (wzrastają one u otyłych kotów).

Jest to odkrycie, które może wskazywać na to, ze wychwyt hormonów tarczycy na poziomie komórkowym jest hamowany przez obecność wysokich stężeń niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych.

Dyslipidemie

Dyslipidemie (zmiany poziomu cholesterolu, trójglicerydów i kwasów tłuszczowych) są powszechnie związane z otyłością u ludzi i są jednym ze składników zespołu metabolicznego.

Przeprowadzono kilka badań na psach i kotach, które dodatkowo określają zmiany w lipidach w surowicy u tych gatunków.

W jednym badaniu na psach oceniano wpływ otyłości na stężenie glukozy, cholesterolu, cholesterolu HDL, trójglicerydów i aktywności aminotransferaz w surowicy krwi oraz stwierdzono, że u otyłych psów występował znaczny wzrost stężenia trójglicerydów i cholesterolu całkowitego.

W innym badaniu u kotów karmionych w sposób, zmierzający do uzyskania długotrwałej otyłości, ujawniono podobne zmiany w lipidach w osoczu, podobne do obserwowanych u osób otyłych.

Otyłe koty miały zwiększone stężenie kwasów tłuszczowych i trójglicerydów, zmniejszone stężenie HDL, zwiększone stężenie LDL i ogólny wzrost całkowitego cholesterolu, a zmiany te występowały niezależnie od diety.

Zarówno u psów, jak i u kotów, otyłość wydaje się powodować znaczne zmiany w metabolizmie lipidów i lipoprotein, które mogą mieć znaczenie w rozwoju innych chorób, związanych z otyłością.

Zaburzenia ortopedyczne

Zbyt duża ilość kilogramów u zwierząt towarzyszących powoduje nadmierne obciążenie organizmu i ograniczenie funkcji motorycznych, a w konsekwencji pojawienie się różnych problemów, związanych z układem kostno-stawowym.

Otyłość jest głównym czynnikiem ryzyka chorób ortopedycznych u zwierząt domowych, zwłaszcza u psów.

Jedno z badań wykazało, że masa ciała jest czynnikiem predysponującym do złamań kłykcia kości ramiennej, zerwania więzadła krzyżowego przedniego i choroby krążka międzykręgowego u cocker spanieli.

W wielu badaniach podkreśla się związek pomiędzy otyłością a rozwojem choroby zwyrodnieniowej stawów, przy czym zmniejszenie masy ciała może prowadzić do znacznej poprawy stopnia kulawizny u psów z chorobą zwyrodnieniową stawów biodrowych.

Większość chorób ortopedycznych jest w dużym stopniu spowodowana mechanicznym przeciążeniem układu kostno-stawowego, jednakże interesujące są również dane wskazujące na obecność adiponektyny i leptyny w mazi stawowej oraz podwyższenie ekspresji leptyny w osteofitach i tkance chrzęstnej u otyłych pacjentów.

Prawdopodobne jest więc, iż adipokiny, produkowane przez komórki tłuszczowe zlokalizowane w okolicy stawów mogą odgrywać istotną rolę w rozwoju zwyrodnieniowej choroby stawów.

Choroby układu sercowego i oddechowego oraz nadciśnienie

Otyli ludzie są podatni na rozwój różnych zespołów oddechowych i zaburzeń dróg oddechowych:

od zwiększonych epizodów astmy do trudności w oddychaniu, hiperwentylacji oraz innych problemów.

Niewiele jest informacji o podobnych skutkach otyłości u psów i kotów, jednak istnieją doniesienia o znacznym wzroście wysiłku oddechowego u psów z zapaścią tchawicy, porażeniem krtani i u kotów z astmą.

Otyłość rzeczywiście może mieć głęboki wpływ na czynność układu oddechowego.

Stanowi ona ważny czynnik ryzyka zapaści tchawicy u małych psów.

Może ona pogarszać udar cieplny u psów.

Inne choroby związane z układem oddechowym, których przebieg może zaostrzać otyłość to porażenie krtani czy zespół oddechowy psów krótkoczaszkowych.

Otyłość może również oddziaływać na czynność serca:

zwiększona masa ciała może wpływać na rytm serca i zwiększenie objętości lewej komory, wzrost ciśnienia krwi i objętości osocza.

Wpływ otyłości na nadciśnienie jest kontrowersyjny u psów.

W jednym z badań sugerowano, że otyłość była istotnie związana z nadciśnieniem tętniczym, ale jej wpływ był tylko niewielki.

W przeciwieństwie do tego wiele badań eksperymentalnych wykorzystuje otyłe psy jako modele do patogenezy nadciśnienia i insulinooporności.

Otyłość może być związana z zakrzepicą żyły wrotnej i niedotlenieniem mięśnia sercowego.

Zaburzenia układu moczowego i rozrodczego

Istnieją dowody (uzyskane od psów doświadczalnych) na to, iż początek otyłości jest związany ze zmianami histologicznymi w nerkach.

W pewnym badaniu odnotowano zmiany funkcjonalne, obejmujące zwiększenie stężenia reniny w osoczu, stężenia insuliny, średniego ciśnienia tętniczego i przepływu nerkowego.

Autorzy sugerowali, że te zmiany – jeśli są przedłużone – mogą predysponować do poważniejszego uszkodzenia kłębuszków nerkowych i niewydolności nerek.

Zgłoszono związek między otyłością, a niektórymi przypadkami niewydolności zwieracza cewki moczowej.

Otyłość nie jest tu jedynym czynnikiem ryzyka, ponieważ ovariohisterectomia, a w konsekwencji brak hormonów płciowych odgrywa główną rolę.

Niemniej jednak wpływ otyłości jest oczywisty u niektórych psów, których objawy nietrzymania moczu pojawiają się tylko przy obecności sporej nadwagi.

Często zmniejszenie masy ciała u takich psów jest wystarczające do ustąpienia objawów.

Mechanizmy, predysponujące do tego stanu rzeczy nie są oczywiste, jednak sugeruje się, że odpowiedzialny za nietrzymanie moczu jest efekt czysto mechaniczny, np. zwiększona ilość tłuszczu zaotrzewnowego prowadzi do doogonowego przemieszczenia pęcherza moczowego.

U otyłych psów zwiększa się również ryzyko rozwoju kamicy szczawianowo-wapniowej a także dystocji (związanej najprawdopodobniej z nadmiarem tkanki tłuszczowej w kanale rodnym i wokół niego).

Zbyt duża ilość tkanki tłuszczowej w organizmie może także obniżać płodność.

W wyniku oddziaływania leptyny może dochodzić do zmiany proporcji w stężeniach estrogenów do stężenia testosteronu.

Nowotwory

U ludzi otyłość predysponuje do wielu różnych rodzajów raka:

• piersi,
• okrężnicy,
• nerki,
• przełyku.

Związek między otyłością a rakiem gruczołu sutkowego odnotowano również w niektórych (nie we wszystkich) sprawozdaniach u psów.

Sugeruje się również większe ryzyko rozwoju raka z komórek przejściowych pęcherza moczowego u psów.

Inne zaburzenia

Otyłe zwierzęta mogą być narażone na większe ryzyko wystąpienia pewnych zaburzeń dermatologicznych.

Intensywne łuszczenie skóry często obserwowane jest u otyłych kotów (najprawdopodobniej wskutek zmniejszonej zdolności do skutecznej pielęgnacji).

Zwierzęta, które są poważnie otyłe mogą mieć odleżyny.

Częstość występowania problemów skórnych jest nawet o ok. 40% większa u otyłych zwierząt.

Często osłabienie funkcji układu odpornościowego (a przez to zmniejszona odporność na zakażenia) związane jest z otyłością.

U zwierząt otyłych mogą również pojawić się problemy z wolniejszym gojeniem ran (np. po zabiegach chirurgicznych) oraz stosunkowo częściej może dochodzić u nich do komplikacji po zabiegach.

Nierzadkie także są:

• problemy żołądkowo-jelitowe,
• zaparcia,
• wzdęcia.

Otyłości może towarzyszyć zwiększenie stężenia trójglicerydów we krwi oraz wzrost ryzyka zapalenia trzustki.

Również czynność wątroby może się pogorszyć na skutek nagromadzenia tłuszczu w wątrobie – tak się zdarza np. u otyłych kotów z nagłym zmniejszeniem przyjmowania pokarmu lub innymi problemami zdrowotnymi.

W takim przypadku może rozwinąć się stłuszczenie wątroby (lipidoza wątroby). Jest to sytuacja zagrażająca życiu.

Ryzyko anestetyczne i chirurgiczne

Dysfunkcja narządów w wyniku otyłości powoduje zwiększenie ryzyka anestetycznego.

Niestety, u otyłych pacjentów to nie tylko nadmierna masa ciała, ale także jej oddziaływanie na układ oddechowy i krążenia, wpływają na wzrost ryzyka.

Dodatkowo, wiele otyłych pacjentów cierpi już z powodu innych chorób (np. endokrynologicznych, nerek, wątroby czy trzustki).

Zmiany w funkcjonowaniu układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, które stwierdzane są u psów to np.:

• zwiększony opór oddechowy,
• nadciśnienie układowe,
• przebudowa lewej komory.

Otyłość może nie tylko wywołać lub pogorszyć wiele chorób górnych dróg oddechowych, ale także utrudniać utrzymanie drożności układu oddechowego w czasie znieczulenia i zabiegu chirurgicznego.

Otyłość może też wywołać nadreaktywność dróg oddechowych.

Nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy gardła i krtani może nasilać współistniejące choroby, takiej jak:

• zapadanie tchawicy,
• porażenie krtani,
• astmę u kotów,
• przewlekłe zapalenie oskrzeli.

Nagromadzenie się tkanki tłuszczowej wokół klatki piersiowej w połączeniu ze wzrostem przepływu krwi w płucach zmniejsza podatność płuc i klatki piersiowej, zwiększa opór w drogach oddechowych, a tym samym wysiłek oddechowy, zmniejsza funkcjonalną pojemność resztkową płuc oraz objętość rezerwy wydechowej.

Aby utrzymać wentylację minutową wzrasta częstość oddechów u otyłych zwierząt (także i ludzi); u małych psów może pojawić się dyszenie.

U znacznie otyłych psów dochodzi do obniżenia się wskaźników natlenowania organizmu.

Prawdopodobieństwo śmierci podczas znieczulenia otyłych kotów rasy europejskiej, ważących więcej niż 6 kg jest trzy razy większe niż kotów, ważących od 2 do 6 kg.

Niezmiernie ważnym faktem jest zmiana farmakokinetyki leków u otyłych zwierząt.

U pacjentów z otyłością (zwłaszcza znacznego stopnia) reakcja na podawane dawki leków (nie tylko anestetycznych) może być różna od spodziewanej.

Dodatkowo, niektóre leki (np. propofol i opioidy) mają szczególne powinowactwo do kumulowania się w tkance tłuszczowej i powolnego uwalniania się z niej. Żeby więc uzyskać efekt terapeutyczny (odpowiednią głębokość snu podczas zabiegu) konieczne jest zastosowanie wyższych dawek anestetyków. To z kolei wiąże się z dłuższym wybudzaniem się pacjenta po operacji oraz zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Przewlekłe zapalenie tkanki tłuszczowej

Rozwojowi otyłości towarzyszy więc zwiększona aktywność wydzielnicza prozapalnych substancji, pochodzących z tkanki tłuszczowej oraz zmniejszenie tkankowych czynników przeciwzapalnych.

Tkanka tłuszczowa nie jest wyłącznie magazynem tłuszczu i energii, ale też bardzo aktywnym hormonalnie “organem” oraz uczestnikiem przemian metabolicznych organizmu, który wydziela wiele związków, działających ogólnoustrojowo.

Przykładem są adipokiny, będące międzykomórkowymi białkami sygnałowymi wydzielanymi przez adipocyty.

Nagromadzenie nadmiaru tłuszczu powoduje umiarkowanie nasilone, ale uporczywe zapalenie w wyniku braku równowagi pomiędzy adipokinami pro- i przeciwzapalnymi, wpływającymi na homeostazę neurohormonalną.

Do adipokin należy między innymi leptyna.

Do związków, uwalnianych przez tkankę tłuszczową należą także:

• wolne kwasy tłuszczowe;
• typowe cytokiny prozapalne (TNF-α, IL-6, IL-8);
• białka ostrej fazy i reakcji na stres komórkowy (haptoglobina, białko C-reaktywne CRP, PAI-1);
• białka prozapalne powiązane z układem immunologicznym (MCP-1, MIF, leptyna);
• czynniki wzrostu (TGF-β);
• składowe dopełniacza i białka z nim związane;
• adiponektyna;
• adipsyna;
• białko stymulujące acylację;
• białka odpowiedzialne za regulację ciśnienia krwi (angiotensynogen) i angiogenezę (czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego);
• białka uczestniczące w metabolizmie lipidów (lipaza lipoproteinowa, białko transportujące estry cholesterolu).

Otyłości towarzyszy niedotlenienie tkanki tłuszczowej, co prowadzi do zwiększonego wydzielania prozapalnych adipokin (leżących u podłoża przewlekłego stanu zapalnego), w tym leptyny, interleukiny-6 (IL-6) i czynnika martwicy nowotworów (TNF-α).

Leptyna zwiększa wydatek energetyczny i zmniejsza apetyt poprzez modyfikację różnych neuroprzekaźników, wpływających na ośrodek sytości oraz metabolizm energetyczny.

Pomimo tych mechanizmów zmniejszających masę tłuszczową, u otyłych psów i kotów udokumentowano hiperleptynemię.

Leptyna jest uwalniana w ilościach proporcjonalnych do ilości tkanki tłuszczowej.

Wysokie poziomy krążącej leptyny związanej z otyłością są prawdopodobnie spowodowane opornością na leptynę w podwzgórzu.

Wydzielanie adipokiny przeciwzapalnej – adiponektyny, jest z kolei odwrotnie proporcjonalne do masy tłuszczu w organizmie i wiąże się z wrażliwością na insulinę niezależnie od ilości tkanki tłuszczowej.

Udokumentowano zmniejszenie stężenia adipomektyny u otyłych kotów, ale jej znaczenie w patogenezie otyłości u psów nie jest jasne.

W kilku badaniach udokumentowano normalne stężenia adiponektyny u otyłych psów, inne z kolei badania zaobserwowano zmniejszone jej stężenia.

TNF-α jest cytokiną zapalną, wytwarzaną przez makrofagi tkanki tłuszczowej, która przyczynia się do powstania insulinooporności.

Zwiększone stężenia TNF-α w osoczu stwierdzono w otyłości indukowanej eksperymentalnie u psów. Donoszono wprawdzie o wysokich stężeniach TNF-α u otyłych kotów, jednak nowsze badania wykazały, że otyłość nie była związana ze zwiększonym stężeniem tego czynnika.

Sugerowano, że na insulinooporność związaną z otyłością może mieć większy wpływ działanie miejscowych stężeń TNF-α w porównaniu z krążącymi.

Skrócenie długości życia

Według badań, u szczupłych psów występuje znaczący wzrost mediany długości życia (prawie 2,5 roku – badanie przeprowadzone na labradorach) i znaczne opóźnienie wystąpienia objawów choroby przewlekłej.

Jak widać, otyłość oraz wszystkie jej konsekwencje przyczyniają się do skrócenia życia i negatywnie wpływają na jakość życia zwierzęcia.

Zwierzęta zdrowe i sprawne fizycznie żyją dłużej, są szczęśliwsze i cieszą się bardziej życiem.

Problem otyłości u zwierząt towarzyszących jest bardzo poważny. Komitet “One Health”/ One Health Committee of the World Small Animal Veterinary Association (proponujący zjednoczenie zawodów medycznych i weterynaryjnych w celu ustanowienia wspólnych przedsięwzięć w zakresie leczenia, opieki klinicznej, nadzoru i kontroli chorób międzygatunkowych, edukacji i badań) we współpracy z amerykańskimi Ośrodkami Kontroli i Zapobiegania Chorobom (U.S. Centers for Disease Control and Prevetion) wydał nawet w tej sprawie oświadczenie:

Otyłość jest chorobą i powinna być określana jako taka.

Otyłość jest chorobą o rosnącej częstości występowania w populacjach zwierząt i ludzi.

Otyłość wiąże się z licznymi chorobami towarzyszącymi u ludzi i zwierząt.

Personel medyczny i weterynaryjny ma trudności z omówieniem otyłości z klientami.

Zapobieganie otyłości powinno być głównym priorytetem dla zawodów medycznych i weterynaryjnych.

Lekarz weterynarii odgrywa więc istotną rolę w poprawie zdrowia zwierząt domowych, podobnie jak opiekun, będący troskliwym opiekunem swojego czworonoga.

Czy moje zwierzę jest otyłe?

Skoro już wiadomo, z czym wiąże się otyłość i jakie są jej następstwa, warto jest teraz poświęcić trochę czasu i sprawdzić, czy aby Twój  pies/kot nie przejawia pewnych cech, które mogłyby wskazywać na nadwagę lub otyłość.

Definiowanie nadwagi i otyłości

U psów i kotów, podobnie jak u ludzi, rozróżnia się nadwagę i otyłość.

Nadwagę można zdefiniować jako stan, w którym poziom tkanki tłuszczowej przekracza poziom uważany za optymalny dla zachowania dobrego zdrowia.

Przekroczenie masy ciała o 15% powyżej wagi prawidłowej definiowane jest jako nadwaga.

Otyłość z kolei to znaczna nadwaga, przy której bardzo prawdopodobne są poważne skutki dla zdrowia. Jest ona stanem, przy którym dochodzi do zwiększenia masy ciała o ponad 20-30% powyżej wartości optymalnej.

Optymalny procent tkanki tłuszczowej – według danych literaturowych – wynosi u psów i kotów 15-30%. Jednak zależy on od wielu czynników, takich jak:

• wiek,
• rasa,
• płeć,
• aktywność fizyczna zwierzęcia,
• stan kliniczny i wiele innych.

Dodatkowo wartości te różnią się zależnie od zastosowanej techniki pomiarowej.

Techniki pomiaru tkanki tłuszczowej u ludzi, takie jak analiza bioimpedancji elektrycznej i absorpcjometria podwójnej energii promieniowania rentgenowskiego (metoda DEXA) nie są powszechnie dostępne w praktyce klinicznej dla zwierząt i dlatego lekarze weterynarii nadal muszą polegać na mniej zaawansowanych metodach.

U ludzi wskaźnik masy ciała (BMI) jest szeroko stosowany jako praktyczna metoda oceny, jednak opiera się on wyłącznie na informacjach o wadze i wzroście osoby, a zatem nie jest dobrą metodą u zwierząt, zwłaszcza w odniesieniu do psów, ponieważ istnieją różne rasy o rozmaitych konformacjach ciała.

U zwierząt najczęściej stosowaną metodą jest ocena kondycji ciała (Body Condition Score – BCS).

Ta skala obejmuje wiele kategorii od “wychudzonych” do “poważnie otyłych” i jest oparta na subiektywnej ocenie pewnych określonych cech, takich jak kształt zwierzęcia oglądanego z góry oraz łatwość wyczuwania żeber podczas omacywania.

Określanie prawidłowej masy ciała

Ważenie

To bardzo prosta i dostępna metoda kontrolowania masy ciała pupila.

Stanowi dobry punkt odniesienia i pozwala zarówno opiekunowi, jak i lekarzowi weterynarii monitorować rozwój młodych zwierząt oraz śledzić zmiany masy ciała dorosłych psów i kotów.

Idealnie byłoby ważyć swojego podopiecznego regularnie, przynajmniej raz w miesiącu, w domu.

Oczywiście – zwłaszcza w przypadku dużych i olbrzymich ras psów- może to być bardzo trudne do wykonania. Dlatego łatwiejsze i dokładniejsze pomiary można wykonywać okresowo w gabinetach weterynaryjnych.

Ocena kondycji ciała (BCS)

Istnieje wiele różnych narzędzi, które można wykorzystać do określenia, czy zwierzę ma nadwagę. Niektóre z nich są odpowiednie do wykorzystania przez opiekunów, inne wymagają specjalistycznej wiedzy weterynaryjnej.

Ocena kondycji ciała jest jest szybką, łatwą i bardzo przydatną techniką do ogólnego pomiaru zarówno obecnego stanu, jak i monitorowania zmian zachodzących w czasie.

Określenie kondycji ciała (BCS) polega na wizualnej i palpacyjnej ocenie kształtu ciała i grubości tkanki tłuszczowej w pewnych określonych obszarach:

• nad żebrami,
• wzdłuż kręgosłupa,
• u podstawy ogona,
• w dolnej części jamy brzusznej.

BCS opiera się na skali liczbowej dziewięcio- lub pięciostopniowej.

Psy i koty, które zdobywają 5/5 lub 8-9/9 punktów (zależnie od rodzaju skali) uznawane są za otyłe.

Skala 9-stopniowa jest zweryfikowana przez DEXA (absorpcjometrię podwójnej energii promieniowania rentgenowskiego).

Zależność pomiędzy zawartością procentową tkanki tłuszczowej (BF- Body Fat) a 9-stopniową skalą BCS jest znacząca, ponieważ każdy wzrost w jednostkach BCS jest związany z 5% wzrostem zawartości tkanki tłuszczowej.

Idealny BCS wynoszący 5/9 odpowiada 20-25% BF, dlatego zwierzęta są uznawane za otyłe (8-9/9 BCS) gdy BF przekracza 35%.

W systemie 9-punktowym wynik 4 lub 5 jest idealny, podczas gdy w systemie 5-punktowym pożądany jest wynik równy 3.

Biorąc pod uwagę, że w systemie 5-stopniowym często stosuje się pół punktu, te dwa systemy są praktycznie równoważne.

BCS – skala 5-stopniowa

Zwierzę wychudzone – wyraźnie widoczne są:

• klatka piersiowa,
• kręgosłup,
• łopatki i miednica.

Oczywista utrata masy mięśniowej. Brak wyczuwalnego tłuszczu na klatce piersiowej.

Zwierzę chude – łatwo dostrzegalne:

• klatka piersiowa,
• kręgosłup,
• łopatki i miednica.

Wyraźne wcięcie w talii. Minimalna ilość tłuszczu brzusznego.

Idealna kondycja – niewidoczne, ale łatwo wyczuwalne:

• klatka piersiowa ,
• kręgosłup.

Wyraźne wcięcie w talii. Niewielka ilość tłuszczu brzusznego.

Nadwaga – niełatwo wyczuwalne:

• klatka piersiowa,
• kręgosłup.

Brak wcięcia w talii, wyraźne powiększenie brzucha.

Otyłość – masywne złogi tłuszczu na:

• klatce piersiowej,
• wzdłuż kręgosłupa,
• brzuchu.

Masywne powiększenie brzucha.

BCS – skala 9-stopniowa – pies

Niedowaga

• Żebra, kręgi lędźwiowe, kości miednicy i wszystkie wyniosłości kostne widoczne z dużej odległości. Brak wyczuwalnej tkanki tłuszczowej. Widoczny zanik tkanki mięśniowej.
• Żebra, kręgi lędźwiowe i kości miednicy dobrze widoczne. Brak wyczuwalnej tkanki tłuszczowej. Inne wyniosłości kostne są dostrzegalne. Niewielki zanik tkanki mięśniowej.
• Żebra łatwo wyczuwalne przez omacywanie, bez wyczuwalnego tłuszczu; żebra mogą być widoczne. Widoczne są wierzchołki kręgów lędźwiowych oraz kości miednicy. Wyraźnie zaznaczona talia i podkasany brzuch.

Sylwetka prawidłowa

• Żebra łatwo wyczuwalne z minimalną ilością pokrywającej je tkanki tłuszczowej. Patrząc od góry, talia jest dobrze widoczna. Ewidentnie podkasany brzuch.
• Żebra wyczuwalne bez nadmiaru pokrywającej je tkanki tłuszczowej. Za żebrami (patrząc od góry) widoczne jest wcięcie w talii. Brzuch podkasany patrząc z boku.

Nadwaga

• Żebra wyczuwalne z niewielkim nadmiarem pokrywającej je tkanki tłuszczowej. Wcięcie w talii dostrzegalne (patrząc z boku), ale nie jest wyraźne. Może być widoczne podkasanie brzucha.
• Z trudnością wyczuwalne są żebra, obficie pokryte tkanką tłuszczową. Zauważalne pokłady tkanki tłuszczowej w okolicy lędźwiowej i u nasady ogona. Talia nieobecna lub ledwie zauważalna. Może być widoczne podkasanie brzucha.
• Żebra niewyczuwalne pod grubą warstwą tkanki tłuszczowej albo wyczuwalne jedynie przy dużym nacisku. Obfite pokłady tkanki tłuszczowej w okolicy lędźwiowej i u nasady ogona. Talia niewidoczna. Brak podkasania brzucha. Widoczne może być powiększenie zarysu powłok brzusznych.
• Masywne pokłady tkanki tłuszczowej nad klatką piersiową, kręgosłupem i nasadą ogona. Talia niewidoczna i brak podkasania brzucha. Pokłady tkanki tłuszczowej na szyi i w okolicy lędźwiowej. Wyraźne powiększenie obrysu brzucha.

BCS skala 9-stopniowa – kot

Niedowaga

• Żebra widoczne u krótkowłosych kotów, brak wyczuwalnego tłuszczu. Bardzo wyraźne wcięcie w talii. Kręgi lędźwiowe i skrzydła kości biodrowych łatwo wyczuwalne.
• Żebra łatwo widoczne u kotów krótkowłosych, kręgi lędźwiowe wyraźne z minimalną masą mięśniową. Widoczne wcięcie w talii, brak wyczuwalnego tłuszczu.
• Żebra łatwo wyczuwalne z niewielką ilością pokrywającej je tkanki tłuszczowej, kręgi lędźwiowe wyraźne. Wyraźnie widoczna talia za żebrami. Minimalna ilość tłuszczu brzusznego.
• Żebra wyczuwalne z niewielką warstwą tłuszczu. Zauważalna talia za żebrami. Lekkie podkasanie brzucha, brak poduszki tłuszczowej na brzuchu.

Sylwetka prawidłowa

• Zwierzę proporcjonalne. Widoczna talia za żebrami, wyczuwalne żebra z nieznaczną warstwą tkanki tłuszczowej. Poduszka tłuszczowa brzucha niewielka.

Nadwaga

• Żebra wyczuwalne z lekkim nadmiarem tkanki tłuszczowej. Zauważalna talia, poduszka tłuszczowa brzucha widoczna, ale nie rzuca się w oczy. Brak podkasania brzucha.
• Żebra niełatwo wyczuwalne, z umiarkowaną ilością tkanki tłuszczowej. Słabo dostrzegalna talia. Wyraźne zaokrąglenie brzucha. Umiarkowana poduszka tłuszczowa brzucha.
• Żebra niewyczuwalne z nadmiarem tkanki tłuszczowej. Brak talii. Wyraźne zaokrąglenie brzucha z widoczną brzuszną poduszką tłuszczową. Złogi tkanki tłuszczowej obecne w okolicy lędźwiowej.
• Żebra niewyczuwalne pod grubą warstwą tkanki tłuszczowej. Obfite złogi tkanki tłuszczowej w okolicy lędźwiowej, twarzy i kończyn. Znaczne powiększenie zarysu powłok brzusznych bez talii. Rozległe złogi tkanki tłuszczowej na brzuchu.

Inne objawy i zaburzenia towarzyszące otyłości

• Nietolerancja wysiłku (szybkie męczenie się),
• brak tolerancji na podwyższoną temperaturę otoczenia,
• skłonność do występowania chorób układu sercowo-naczyniowego, skóry i trzustki,
• duszność,
• wzrost ciśnienia krwi,
• spadek aktywności fizycznej,
• problemy z układem ruchu (zerwanie więzadła krzyżowego, przepuklina krążków międzykręgowych, dysplazja stawów biodrowych),
• mniejsza odporność na infekcje i częstsza zapadalność na infekcje.

Lekarze weterynarii powinni rejestrować masę ciała pacjenta i BCS podczas każdej wizyty, a wykaz poprzednich wag powinien zostać poddany przeglądowi w celu oceny tendencji.

Zaleca się ważenie rosnących psów i kotów co miesiąc aż osiągną dojrzałość szkieletową i monitorować tempo wzrostu. Poprawi to prawdopodobieństwo osiągnięcia przez zwierzę dojrzałości szkieletowej przy optymalnej masie ciała, potwierdzonej przez ocenę BCS.

W wieku dorosłym psy i koty powinny być ważone przynajmniej raz na 6 miesięcy, a u starszych pacjentów minimum raz na 3 miesiące.

Taka kontrola umożliwi wczesne zidentyfikowanie niewielkiego wzrostu masy ciała, zanim zwierzę zostanie uznane za pacjenta z nadwagą, dzięki czemu można będzie zastosować środki zaradcze.

Dodatkowo, starsi pacjenci tracący na wadze mogą być zidentyfikowani na wcześniejszym etapie choroby.

Wszyscy pacjenci, którzy biorą udział w kuracji odchudzającej powinni być ważeni przynajmniej raz w miesiącu.

Leczenie otyłości psa i kota

Jeśli stwierdzisz, że Twój podopieczny ma nadwagę (BCS 7/9) lub jest otyły (8-9/9) w pierwszej kolejności powinieneś zabrać go do lekarza weterynarii.

Przed wprowadzeniem jakiekolwiek programu odchudzania zaleca się wykonanie dokładnego badania klinicznego po to, by ustalić stan pacjenta.

Pamiętaj, że otyłość może być skutkiem innych chorób, dlatego często zalecane jest również wykonanie badań dodatkowych (jak np. badanie krwi), by ustalić, czy u podłoża otyłości nie leży choroba podstawowa.

Badania są jak najbardziej uzasadnione, zwłaszcza, że jak już wiesz otyłość pociąga za sobą szereg negatywnych następstw.

Lekarz może oszacować idealną masę ciała dla Twojego pupila, a następnie obliczyć ilość energii, którą zwierz będzie dostawał każdego dnia, aż osiągnie docelową masę ciała.

Dieta

Przygotuj się na zmiany w diecie swojego czworonoga, a nawet na wprowadzenie specjalnej karmy weterynaryjnej (jeśli pies lub kot jest otyły i musi osiągnąć znaczną utratę wagi – zwykle więcej niż 15% jego aktualnej masy ciała).

Odpowiednia dieta oraz zmniejszenie dawki dziennej pokarmu.

Zwierzętom otyłym należy podawać pokarm o ograniczonej kaloryczności.

Należy bezwzględnie ograniczyć lub wyeliminować z diety węglowodany (ziemniaki, potrawy mączne, słodycze). Podaje się specjalną karmę weterynaryjną o ograniczonej zawartości energii (smaczna, dobrze zbilansowana i łatwa w dawkowaniu) lub chude mięso, chudy twaróg, a jako produkty o działaniu wypełniającym poleca się otręby, suszone wytłoki, mączkę z zielonek lub warzywa gotowane.

Smakołyki, które dostawał pies lub kot powinny być “wliczone” w dobową dawkę pokarmową.

Ćwiczenia fizyczne

Osiągnięcie i utrzymanie zdrowej masy ciała to nie tylko dieta.

Regularny ruch i aktywność fizyczna są dobre dla zwierząt w trakcie kuracji odchudzającej, ponieważ zwiększa się w ten sposób ilość zużytkowanej energii.

W połączeniu z dietą o umiarkowanej zawartości kalorii, ćwiczenia pomagają zwierzęciu zrzucić nadmiar kilogramów. Wyprowadzanie psa na spacer i ruch na świeżym powietrzu przynosi wiele korzyści zarówno Twojemu psu, jak i Tobie.

Trudniej jednak jest ćwiczyć z kotem, ale taka zabawa jak gra “obiektowa”, która naśladuje naturalne instynkty łowieckie kota, pogoń za zabawkami i bawienie się materiałami, które zmuszają czworonoga do skakania lub biegania pomagają spalać nadmiar energii.

Edukacja

Niestety, walka z otyłością u czworonoga nie jest wyłącznie kwestią odpowiedniej diety.

Jednym z największych wyzwań, które stoi przed lekarzem weterynarii jest uświadomienie opiekunowi, iż jego zwierzę jest otyłe i stanowi to naprawdę poważny problem zdrowotny.

Tylko około połowa opiekunów dotkniętych nadwagą psów i kotów ma świadomość, ze ich zwierzę waży za dużo. Jedynie nieliczni zdają sobie dokładną sprawę z liczby kalorii, którą podają swoim podopiecznym w postaci codziennych posiłków.

Opiekunowie zwierząt bardzo różnie reagują na sugestie lekarza, dotyczące otyłości zwierzęcia.

Najczęstsze zwroty, słyszane od Klientów w gabinetach weterynaryjnych to:

“Mój pies/kot jest bardzo szczęśliwy. Nie przeszkadza mi to, że jest gruby”,

“Ale mój grubasek jest taki słodki”.

Otyłość to nie tylko kwestia wyglądu. To także skutki dalekosiężne, a najgorszym z nich jest skrócenie czasu przeżycia (jak donoszą najczęściej cytowane badania na labradorach) nawet o 2 lata.

Dodatkowo otyłe zwierzęta wcześniej zapadają na różnorodne choroby niż ich szczupli pobratymcy, co wiąże się nie tylko z niepotrzebnym bólem i cierpieniem, ale także przekłada się na wysokie rachunki związane z leczeniem.

Niektórzy opiekunowie wzdrygają się na myśl o ograniczeniu jedzenia swojemu zwierzęciu, kojarząc dietę z czymś bardzo nieprzyjemnym, a konieczność wyeliminowania ulubionych przekąsek stawiana jest na równi niemalże z cierpieniem fizycznym.

Przypominam:

Zwierzęta czują się o wiele lepiej, gdy utrzymują prawidłową masę ciała.

Mają wówczas więcej energii i doświadczają mniej bólu związanego z chorobą zwyrodnieniową stawów.

Nie ma konieczności rezygnowania z przysmaków, trzeba je jednak wliczyć w dobową dawkę pokarmową. Warto też poszukać tych zdrowszych i o niższej zawartości kalorii.

Przy ograniczaniu liczby pobieranych kalorii należy pamiętać, by nie zredukować jednocześnie zanadto składników odżywczych, bo w przeciwnym razie dojdzie do utraty masy mięśniowej zamiast spalania tłuszczu.

Podsumowanie

Wskaźniki otyłości u psów i kotów osiągnęły już wymiary niemalże pandemii i są podobne do tych, występujących u ludzi.

Otyłość należy traktować nie jako defekt kosmetyczny, ale realny problem zdrowotny, chorobę, którą należy leczyć najszybciej jak to jest możliwe.

Osiągnięcie sukcesu podczas kuracji odchudzającej zależy w głównej mierze od Ciebie i innych członków rodziny.

Przygotuj się na trudny okres, pełen wysiłku i zaangażowania, ale ten przewidywany efekt jest tego wart – w końcu gra się toczy o optymalną jakość życia oraz zdrowie, którymi będzie cieszył się Twój podopieczny.