IBD (Inflamatory Bowel Disease) to skrótowa nazwa dla nieswoistego zapalenia jelit.
Zapalenie nieswoiste to takie, które nie ma ustalonej konkretnej i jednoznacznej przyczyny. Obecnie uważa się, że czynnikami, które mogą wpływać na rozwój IBD są:
- nieprawidłowa dieta,
- zaburzenia w równowadze mikroflory jelitowej,
- zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego,
- niewykluczone są też predyspozycje genetyczne.
IBD może dotyczyć jelita grubego i cienkiego, czasem zdarza się, że procesem zapalnym objęty jest także żołądek.
W poniższym artykule skupię się jednak na chorobie zapalnej jelit.
Co to jest IBD?
Pacjenci są najczęściej dotknięci dwoma głównymi postaciami tej choroby, są to:
- Limfocytarno-plazmocytarne zapalenie jelita cienkiego (w skrócie LPE).
- Eozynofilowe zapalenie żołądka, jelita cienkiego oraz okrężnicy (EGE).
W trakcie trwania choroby, organizm uznaje bakterie, zasiedlające jelito lub fragmenty treści pokarmowej, za substancje drażniące i wywołujące stan zapalny. Układ immunologiczny funkcjonujący w obrębie jelit, jest stale pobudzany obecnością drażniących dla organizmu substancji, w efekcie czego jego komórki takie jak eozynofile czy też plazmocyty, infiltrują ścianę jelita.
Jeśli proces nie zostanie w porę rozpoznany i leczenie nie zostanie wprowadzone, może dojść do ścieńczenia ściany jelit i utraty zdolności wchłaniania składników pokarmowych. Jelito traci przez to swoją funkcję.
Limfocytarno-plazmocytarne zapalenie jelita cienkiego
Limfocytarno-plazmocytarne zapalenie jelita cienkiego (LPE) występuje częściej, niż eozynofilowe zapalenie jelit, żołądka oraz okrężnicy (EGE).
Choroba nie daje żadnych, charakterystycznych objawów, dlatego postawienie rozpoznania bez dodatkowych badań jest ciężkie.
LPE u kota objawy
Kot dotknięty LPE wykazuje takie objawy jak:
- częste, nawracające biegunki, bez objawów bólowych,
- utrata masy ciała, przy stałym apetycie i niezmiennych stolcach,
- sierść kota może być nastroszona, pozbawiona blasku, a sam pacjent – apatyczny, bez chęci do zabawy.
Jeśli zmiany zapalne lokalizują się w dwunastnicy, biegunka może nie występować, a choroba będzie się objawiała wymiotami, głównie po posiłkach.
Mogą pojawić się krwawe stolce w mocno zaawansowanym stadium.
Zauważalne jest pogorszenie samopoczucia pacjenta, występuje ból w obrębie jamy brzusznej.
Opiekun często słyszy przelewającą się treść pokarmową, występują także obfite gazy o intensywnym zapachu. Pacjenci dotknięci tym schorzeniem, tracą apetyt, lecz mimo tego wymioty nadal trwają.
Zespół hipereozynofilowy
Zespół hipereozynofilowy (HES) zazwyczaj objawia się jako:
- płytka eozynofilowa,
- wrzód eozynofilowy,
- ziarniniak eozynofilowy.
W zaawansowanych przypadkach, oprócz wymienionych przeze mnie jednostek, występuje też eozynofilowe zapalenie jelita cienkiego (EGE).
Może także czasem pojawić się w przypadku uogólnionej mastocytozy. Objawy kliniczne są bardzo podobne do tych, które występują przy limfocytarno-plazmocytarnym zapaleniu jelita cienkiego, jednak mogą być silniej wyrażone.
Diagnostyka IBD u kota
Podczas stawiania diagnozy, należy najpierw wykluczyć wszystkie schorzenia, które również mogą wywołać takie objawy kliniczne.
Mogą to być na przykład:
- zatrucie pokarmowe,
- alergia pokarmowa,
- obecność ciała obcego w przewodzie pokarmowym.
Po wykluczeniu najbardziej oczywistych przyczyn, lekarz zajmujący się takim pacjentem, powinien się zastanowić nad:
- obecnością pasożytów w przewodzie pokarmowym pacjenta,
- chłoniakiem jelit, żołądka,
- infekcją bakteryjną,
- przerostem flory jelitowej,
- nadczynnością tarczycy.
Przy wykluczaniu powyższych jednostek chorobowych przydatne będą badania krwi.
U pacjentów dotkniętych nieswoistym zapaleniem jelit, wyniki badań krwi często nie odbiegają od norm. Może jednak wystąpić podwyższenie ilości białych krwinek (WBC), anemia, spowodowana upośledzeniem wchłaniania w obrębie jelit.
Dodatkowo, enzymy wątrobowe również mogą być podwyższone.
Charakterystyczny przy IBD jest obniżony poziom kwasu foliowego oraz witamin z grupy B (zwłaszcza B12, kobalaminy), spowodowany przez zaburzenia funkcji jelit. Określenie ich poziomu we krwi jest bardzo pomocne przy stawianiu diagnozy.
Przydatne przy diagnozowaniu IBD jest badanie ultrasonograficzne.
Do badania pacjent powinien być przygotowany ścisłą dietą, aby właściwie ocenić grubość ściany jelit. Zauważalna jest zmiana grubości ściany jelit, może wystąpić obrzęk jednego z obszarów jelit, u niektórych kotów da się także zauważyć powiększenie węzłów chłonnych krezkowych.
Bardziej pewną diagnozę można też postawić na podstawie badania wycinka lub bioptatu pobranego ze ściany jelit.
Wycinek jest przekazywany do badania histopatologicznego, gdzie po wybarwieniu i przygotowaniu preparatów poddaje się go dokładnej ocenie pod mikroskopem. U pacjenta dotkniętego IBD, w wycinku zostanie znaleziona duża liczba komórek zapalnych, stwierdzony też zostanie zanik kosmków jelitowych a także zmiany w nabłonku jelit.
Określenie typu komórek zapalnych pozwala na określenie z jakim konkretnie rodzajem IBD (eozynofilowe, plazmocytarne, limfocytarne) mamy do czynienia.
Niekiedy, w przypadku intensywnego wyrażonego procesu, trwającego od dawna, rozpoznanie bywa trudne, ponieważ zmiany w budowie jelita przypominają te, które obserwuje się w przypadku wystąpienia chłoniaka jelit. Wycinek może być pobrany podczas laparoskopii diagnostycznej lub za pomocą endoskopu.
Na podstawie badania kału, zostanie wykluczona lub potwierdzona obecność pasożytów. Dodatkowo, jeśli występuje podejrzenie przerostu flory bakteryjnej, lub też zapalenia bakteryjnego, warto zdecydować się na dokładne badanie próbki kału. Posiew bakteriologiczny wyjaśni, z jakimi bakteriami mamy do czynienia i pozwoli określić, jaki antybiotyk będzie najbardziej skuteczny.
IBD u kota dieta
Już przy podejrzeniach wystąpienia IBD warto zastanowić się nad dietą pacjenta.
Tak jak wspomniałam na początku, przyczyny rozwoju nieswoistego zapalenia jelit nie są do końca poznane, jednak prawie u połowy pacjentów ze stwierdzonym IBD poprawa następuje przy zmianie karmy dla kota.
Warto już na początku wykluczyć czynniki związane z jedzeniem, zmieniając karmę na taką, która jest przeznaczona dla alergików, lub zwierząt wrażliwych.
Zawsze warto zwracać uwagę na skład karmy, upewniając się, że jest tam tylko jedno źródło białka (na przykład tylko kurczak), karma nie ma dodatku wzmacniaczy smaku czy barwników sztucznych.
Przy zmianie karmy musisz uzbroić się w cierpliwość, ponieważ pierwsze efekty są widoczne po około dwóch tygodniach.
Przy określeniu niedoboru witamin z grupy B oraz kwasu foliowego, warto wprowadzić suplementację w dawce odpowiadającej zapotrzebowaniu pacjenta.
Najnowsze badania donoszą, że pozytywne efekty obserwuje się przy włączeniu pacjentom dodatkowej suplementacji kwasów omega 3 i 6. Rozsądne jest też wprowadzenie środków powlekających ścianę przewodu pokarmowego (np. sukralfat).
Leczenie IBD u kota
Oprócz odpowiedniej diety, równie istotne jest zapanowanie nad florą jelitową.
U pacjentów, którzy nie reagują na zmianę karmy, lub mają bardzo silnie wyrażoną biegunkę, konieczne jest wprowadzenie antybiotykoterapii, aby ograniczyć rozrost bakterii w jelitach, oraz odpowiednich preparatów probiotycznych, by nie doszło do wyjałowienia przewodu pokarmowego.
Dobre efekty terapeutyczne są osiągane przy stosowaniu metronidazolu oraz amoksycyliny z kwasem klawulanowym, w dawkach dostosowanych do masy ciała pacjenta.
Należy pamiętać o zastosowaniu odpowiednich odstępów czasowych, między podawaniem antybiotyków i probiotyków.
Jeśli mimo wprowadzenia diety oraz regulacji flory bakteryjnej, objawy nie ustępują, biegunki nadal trwają z taką samą intensywnością i nie jest zauważalna poprawa, warto przemyśleć wprowadzenie terapii kortykosterydoidowej, oczywiście nie rezygnując z diety.
Przeciwzapalny efekt działania kortykosteroidów, zmniejsza napływ komórek układu immunologicznego do jelita oraz zmniejsza obrzęk w ścianie jelita. Jest to terapia obarczona ryzykiem wystąpienia wielu skutków ubocznych (poliuria, polidypsja, nadmierny apetyt) a także zaburzeń prowadzących do cukrzycy, dlatego koty przyjmujące leki sterydowe powinny być szczególnie uważnie monitorowane na badaniach kontrolnych u lekarza prowadzącego.
Leki kortykosteroidowe najczęściej są podawane kotu doustnie. Dawka powinna być modyfikowana wraz z postępami w leczeniu.
Czasem jednak potencjał immunosupresyjny leków sterydowych może się okazać niewystarczający do opanowania intensywnego IBD. W takich przypadkach wprowadzane są leki takie jak chlorambucil czy też azatiopryna.
Jeśli żadna wprowadzona terapia nie przynosi pozytywnych efektów, diagnoza powinna być ponownie przemyślana, a badania przeprowadzone ponownie.
Warto pamiętać, że przewlekła biegunka u kota, zwłaszcza występująca z wymiotami, szybko może doprowadzić do odwodnienia. Udzielając pomocy takiemu pacjentowi, nie można więc zapominać o odpowiednim nawodnieniu oraz wprowadzeniu leków przeciwwymiotnych.
IBD u kota rokowanie
Rokowanie w przypadku pacjenta dotkniętego IBD jest zależne od stopnia zaawansowania procesu.
Jeśli choroba jest słabo wyrażona, manifestuje się okresową biegunką, bez wymiotów, osłabienia pacjenta i poddaje się zaordynowanemu leczeniu, rokowanie jest dobre.
Należy jednak pamiętać, że jest to schorzenie, z którym walka trwa całe życie pacjenta, nie można mówić o “wyleczeniu” a jedynie o “opanowaniu objawów”. Objawy chorobowe mogą powrócić w każdej chwili, przy zmianie karmy albo w chwilach stresu, nawet przy właściwie dobranych lekach.
Niezbędne są częste kontrole u lekarza prowadzącego i ocena stanu zdrowia pacjenta.
Badanie USG, pozwalające na ocenę stopnia zaawansowania choroby powinno być wykonywane przynajmniej raz na 4 miesiące, oczywiście u pacjentów ustabilizowanych.
Podsumowanie
Niestety, nie ma jednoznacznego sposobu aby zapobiec wystąpieniu IBD, nie należy jednak ignorować żadnych objawów, które mogą nasunąć podejrzenie choroby.
Jeśli nie zostanie podjęte leczenie, choroba może się rozwijać i zajmować kolejne części jelit. Jej objawy działają wyniszczająco na zwierzę, koty słabną i tracą chęć do życia.
Uważa się, że prawidłowa dieta, stosowanie dobrych jakościowo karm o wysokiej zawartości mięsa i niewielkiej ilości zbóż, może uchronić koty przed podrażnieniem przewodu pokarmowego i zmniejszyć ryzyko wystąpienia IBD.
Czy jeśli wykryto u kota IBD, można przejść na dietę barf ?
Dzień dobry.
Zwolennicy tej metody karmienia zwierząt uważają, że jest ona lekiem na praktycznie wszystkie schorzenia. W przypadku IBD odpowiednio dobrana dieta, pomaga złagodzić intensywność objawów i wyciszyć stan zapalny. Jeśli zdecyduje się Pani na przejście na BARF, sugerowałabym konsultacje u dietetyka zwierzęcego, który skupi się na stanie zdrowia pacjenta, a przy układaniu diety weźmie pod uwagę wyniki badań laboratoryjnych. Raczej nie korzystałabym z pomocy licznych storn internetowych, które dają złudne wrażenie, że można samodzielnie ułożyć odpowiednią dietę dla każdego zwierzaka. Proszę pamiętać, że jeśli po wprowadzeniu diety BARF, zauważy Pani pogorszenie stanu zdrowia pupila, należy wrócić do diety lub karmy, przy której pupil czuł się najlepiej.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.
Dzień dobry. Świetny artykuł! Mam kota z IBD, niedawno zdiagnozowane. Od niespełna tygodnia jesteśmy na gotowanym podstawowym barfie – i nie ma biegunek! To duży sukces ponieważ każda gotowa karma kończyła się wzdęciami, gazami i biegunka. Polecam jestem w tej kwestii skonsultować się z dietetykiem zwierzęcym, aby prawidłowo ułożyć dietę – wrażliwe brzuszki nie wszystko akceptują.
Witam,
Czy objawy IBD (chroniczne wymioty , brak biegunki) mogą zostać “opanowane” tylko za pomocą odpowiedniej diety – bez konieczności podawania leków?
Dzień dobry.
Wszystko zależy od stopnia nasilenia objawów. Jeśli Pani pupil wymiotuje regularnie, ma duże wahania masy ciała, jest osowiały i obolały, należy koniecznie wprowadzić leki. W momencie, gdy objawy się ustabilizują, warto modyfikować dawkę, aby ustalić najniższą skuteczną. IBD jest schorzeniem przewlekłym, niektórzy pacjenci muszą przyjmować leki do końca swojego życia. Dieta jest bardzo ważnym elementem terapii, warto zadbać, aby była lekkostrawna, niskotłuszczowa, aby nie obciążała zanadto przewodu pokarmowego. Rozumiem, że Pani kot został zbadany przez lekarza weterynarii, a diagnoza IBD została potwierdzona badaniem USG, lub analizą pobranych wycinków? Objawy IBD są dość niespecyficzne, przed stwierdzeniem, że kot z pewnością cierpi z powodu tego schorzenia, warto wykluczyć inne, łatwiejsze do opanowania choroby.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.
Dzień dobry, proszę o pomoc.
W listopadzie ub. roku wzięłam ze schroniska dwie kotki. Obydwie przed wyjściem ze schroniska otrzymały pierwszą dawkę leku odrobaczającego, drugą dawkę miałam podać sama. Okazało się to niemożliwe, ponieważ kotki są bardzo dzikie i podanie bezpośrednio do pyszczka było niemożliwe, a inne metody nie poskutkowały. Jedna z kotek ma cały czas biegunkę. Wykonaliśmy dwukrotnie w odstępie 1 miesiąca badania kału (standardowe na pasaożyty + Giardia) – wyniki negatywne. Weterynarz po wywiadzie (złapanie kotki i wizyta w gabinecie jest niemożliwe) zalecił karmę Gastrointestinal. Dodatkowo okresowo podaję kotkowi probiotyk. Poprawa jest, ale nieznaczna. Czasami biegunka podbarwiona jest krwią, kotek nie wymiotuje, ale jest apatyczny, pije wodę, ale apetyt ma mniejszy (w porównaniu z drugim kotem). Będę wdzięczna za każdą wskazówkę, Pozdrawiam, Marta Sawicka
Dzień dobry.
Czy koty akceptują się nawzajem i tolerują swoje towarzystwo? Biegunka może być efektem przewlekłego stresu, warto zatem postarać się oswoić koty. Proszę przemyśleć włączenie obróżek feromonowych, preparatów uspokajających, wyciszających oraz konsultację z behawiorystą. Jeśli chodzi o badania, które warto wykonać to przede wszystkim zaczęłabym od wykonania testu na FIV/FeLV, jeśli pupilka nie miała go wykonanego w schronisku. Dobrze byłoby też zrobić badanie USG u specjalisty – oceni on, czy to w jelitach tkwi problem, a także w których konkretnie partiach. Warto zwrócić uwagę na karmę, jaką przyjmuje cierpiący kot – biegunka, podbarwiona krwią może być wynikiem silnej nietolerancji pokarmowej. Warto zadbać, by dostawał monobiałkową dietę, bez dodatku smakołyków. Co do samego badania kału, proszę zastanowić się jeszcze nad sprawdzeniem, czy kot nie ma inwazji rzęsistków. U młodych kotów mogą one powodować przewlekłe, wyniszczające biegunki. Do czasu ustalenia przyczyny dobrze jest podawać kotu karmę typu gastro – intestinal, probiotyki, a także preparaty, które zagęszczą masy kałowe – proszę porozmawiać o nich ze swoim lekarzem prowadzącym.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.
Dzień dobry,
Czy są na rynku konkretne marki puszek dla kotów z IBD, które by Pani polecała? Wiem, że sukces u jednego kota nie daje gwarancji u drugiego ale zawsze mogłoby być wskazówką przy szukaniu nowej karmy hypoalergicznej – aktualna, która uspokoiła objawy niestety już się przejadła i muszę znaleźć inną na zamianę.
Dzień dobry.
Tak jak słusznie Pani zauważyła, to, że coś się sprawdzi u jednego kota, nie gwarantuje sukcesu u innego kota – są to zwierzęta o bardzo zmiennym guście i upodobaniach. Nie polecę żadnej konkretnej marki, zalecę jednak rozwagę i ostrożność w wyborze pokarmu. Proszę zwrócić uwagę na skład pożywienia, powinien na pierwszym miejscu zawierać mięso mięśniowe. W składzie powinno być tylko jedno źródło białka – im więcej źródeł białka, tym większe ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej. Dobrze byłoby, żeby karma była lekkostrawna i niskotłuszczowa, aby nie obciążać przewodu pokarmowego. Dodatek tauryny, lizyny, probiotyków, witamin i minerałów będzie dodatkowym atutem. Rozsądnie będzie unikać karm z wysoką zawartością zbóż, długim składem, konserwantami i wzmacniaczami smaku – mogą one podrażnić delikatny przewód pokarmowy pupila. Wspomnę też, że koty mają mniej kubków smakowych niż ludzie, nie są im potrzebne częste zmiany pożywienia.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.
Dziękuję za odpowiedź. Uczę się diety kociej przy IBD – dopiero ostatnio została wykryta u mojego 16-latka. Pewnie miał już wcześniej ale objawy były łagodne i nie zauważyłam( wyniki krwi ma dobre, problemem były silne i częste wymioty).
Wcześniej w diecie unikałam zbóż, starałam się wybierać dobre jakościowo puszki ( suchego nie je wcale) oraz dawałam mięso po wcześniejszym przemrożeniu. Karma jaka uspokoiła objawy ma w składzie ryż, polecona przez weterynarza. Jak patrzę na
składy hypoalergicznych karm to dużo ma w składzie ryż… czy skoro na takiej karmie mu się poprawiło to mogę szukac podobnej, również z ryżem? Czy ryż może mu zaszkodzić przy dłuższym podawaniu?
Pozdrawiam
Witam! Kota ,7 lat,Przed paroma dniami zdiagnozowno u niej zapalenie jelit. Przed wizytą do weterynarz miała starcie z innym kotem i okazalo się, że potluczony prawy bok. Dostała i antybiotyk(penicylinę)i przeciwzapalny zastrzyk. W południe wymiotowała śliną zabarwioną na rózowo, wizyta u weta(i tu diagnoza IBD), rozpoczęta kuracja sterydowa -HEDYLON5MG-1/2 tabletki dziennie,a oprócz tego dostała zastrzyk przeciwwymiotny(to było 4 pażdziernika).Na drugi dzień kot zaczął dziwnie się zachowywać, tzn. przykurcz łebka najpierw na lewą stronę, potem przez cały dzień przykurcz do klatki piersiowej, więc znowu wet i kroplówka, poniewąż nie sikała, i nic nie jadła, po kroplówce dziwny objaw , kot czołgał się chwilę po podłodze i cały dzień chodzila z przykurczonym łebkiem rozszerzonymi oczkami i jakby zdezorientowana, popołudniu wet i usg jamy brzusznej i tarczycy ,poza jelitami wszystko ok. Po południu był jeden sik, w nocy drugi i dzisiaj rano trzeci i “dwójka”, trochę zjadła i zachowanie raczej normalne, chód i łepek w normalnej pozycji. Moje pytanie , co ewentualnie mogło spowodować takie zachowanie, steryd ,czy zastrzyki? Muszę jej podać dzisiaj drugą dawkę sterydu i boję się żeby nie powtórzył sie incydent z wczoraj. Dziękuję za ewentualną podpowiedż i pozdrawiam.
Dzień dobry.
Czy jest Pani pewna, że potłuczony bok jest efektem bitwy z innym kotem? Czy Pani pupilka nie jest przypadkiem kotem wychodzącym? W starciach z innymi kotami widzimy często rany, większe lub mniejsze, stłuczony jeden bok raczej spotykamy po wypadkach komunikacyjnych, upadkach z wysokości, przy przypadkowych uderzeniach. Wtedy pasowałyby zaburzenia neurologiczne, które mogą wystąpić do 48h po silnym urazie. Nie sądzę, by opisywana przez Panią reakcja miała związek z lekami, jednak jeśli się powtórzy proszę zachować zimną krew i nagrać, jak dokładnie wygląda atak i niezwłocznie proszę się zgłosić do lekarza prowadzącego. Proszę w miarę możliwości spróbować uspokoić pupilkę, a także w trakcie ataku, zabrać jej jedzenie i wodę, by się nie zachłysnęła. Jeśli ataki będą się powtarzały, rozsądnie będzie skonsultować się z neurologiem.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.
Dzień dobry, mamy podejrzenie IBD, ale kot nie ma biegunek. Czy przy IBD zawsze występują biegunki? Kot ma ogromny apetyt, nie ma wymiotów.
Dzień dobry.
Nie zawsze przy IBD występują biegunki. Ba, nie zawsze muszą występować wymioty. Diagnozowanie tej jednostki chorobowej może przyprawić o ból głowy, objawy są niespecyficzne, a choroba przez długi czas może być bezobjawowa. Pomocne w postawieniu rozpoznania jest badanie USG u kota który jest na czczo (w zależności od zaleceń lekarza wykonującego badanie – od 12 do 18 godzin bez jedzenia i od 4 do 6 godzin bez picia) – pogrubiała ściana jelit może nasunąć podejrzenie IBD. Potwierdzeniem diagnozy jest badanie histopatologiczne wycinka jelit.
Pozdrawiam, Katarzyna Hołownia-Olszak, lekarz weterynarii.