Sepsa u psa i kota: objawy i rokowania przy posocznicy

Co to jest sepsa i kiedy się pojawia?

Co się dzieje wówczas z organizmem?

Małe zwierzęta bardzo często trafiają do lecznicy ze słabo wyrażonymi objawami chorobowymi.

Wnikliwy lekarz weterynarii na podstawie analizy danych uzyskanych z wywiadu, badania klinicznego i wstępnych badań dodatkowych decyduje czy naszego pupila należy leczyć objawowo i wypisać do domu z zaplanowaną wizytą kontrolną czy też natychmiast dokonać szerszych badań i pozostawić w szpitalu na obserwacji.

Jedną sytuacji wysokiego ryzyka jest sepsa (posocznica).

Hasło to znamy głównie z radia i telewizji.

Co to jest sepsa?

Sepsa to zagrażająca życiu dysfunkcja narządów spowodowana niewłaściwa reakcją organizmu na zakażenie.

W obszarze ograniczonego uszkodzenia tkanek (rana po ugryzieniu czy wypadku komunikacyjnym) następuje miejscowa reakcja zapalna.

Objawy takiego stanu to:

• podwyższona temperatura,
• ból,
• zaczerwienienie,
• obrzęk.

Jest to spowodowane rozszerzeniem naczyń włośniczkowych znajdujących się w tym miejscu, oraz zwiększeniem przepuszczalności ich ścian aby usunąć szkodliwe czynniki np. zakaźne i uszkodzone komórki.

Czasem dochodzi do nadmiernego wypełnienia krwi mediatorami zapalnymi i rozwoju uogólnionych zaburzeń.

Sepsa u psa i kota objawy

Objawy sepsy są nieco inne u psów i kotów.

U kotów nie obserwuje się przekrwionych błon śluzowych i przyspieszonego tętna (u psów więcej niż 120 uderzeń serca na minutę), a raczej wręcz zwolnienie akcji serca i hipotermię.

Zarówno u psów i kotów występuje:

• gorączka (psy więcej niż 39,0 u kotów więcej niż 39,4 stopni Celsjusza),
• blade lub silnie przekrwione ceglastoczerwone błony śluzowe w zależności od fazy choroby,
• utrata łaknienia,
• zmniejszona reaktywność na bodźce,
• biegunka,
• wymioty,
• zwiększa się też liczba oddechów na minutę (u psów więcej niż 20 u kotów 40).

Jak rozpoznać sepsę?

Podstawowe narzędzie diagnostyczne to badanie krwi (morfologia i biochemia), badanie ogólne moczu i koagulogram (ocenianie zdolności krwi do krzepnięcia).

Jakie odstępstwa od normy występują w wynikach?

1. Hipoalbuminemia (utrata białek przez wysięk z przestrzeni rany, upośledzona czynność wątroby) w późniejszym okresie może przechodzić w hiperalbuminemię wtórnie do zastoju żółci w wątrobie u psów i rozpadu krwinek czerwonych u kotów.
2. Morfologia:
   • niedokrwistość,
   • podwyższony hematokryt,
   • zwiększona liczba leukocytów,
   • małopłytkowość,
   • obecność toksycznych neutrofilii.
3. Koagulogram – zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego czyli tak zwany DIC – początkowy stan nadkrzepliwości krwi który potem przechodzi w znacznie zmniejszoną krzepliwość.
   Dlaczego tak się dzieje? Cytokiny czyli białka wpływające na wzrost, proliferację i pobudzenie komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej oraz komórek hemopoetycznych; w tym przypadku tak zwane komórki stanu zapalnego aktywują płytki krwi (pobudzają do tworzenia konglomeratów) w wyniku czego są nadmiernie zużywane przez organizm.

Kolejne badanie jakie należy wykonać, aby potwierdzić sepsę to gazometria krwi – w wynikach mamy kwasicę metaboliczną, czyli upośledzony przepływ płynu ustrojowego w wyniku którego gromadzą się mleczany.

W badaniu moczu mamy do czynienia z izostenurią (utrata zdolności nerek do zagęszczania moczu), białkomoczem i glukozurią – cukier w moczu (w wyniku uszkodzenia kanalików nerkowych).

Jeśli obecne jest też zakażenie dróg moczowych może być obecna ropa lub krew w moczu.

U wszystkich pacjentów u których podejrzewa się sepsę, powinno się wykonać badania obrazowe klatki piersiowej i jamy brzusznej w celu wykrycia pierwotnego procesu chorobowego na tle zakaźnym.

Które narządy mogą ulec uszkodzeniu przy sepsie?

1. Serce – niemiarowość.
2. Wątroba – obniżone stężenie albumin, żółtaczka.
3. Nerki – ostre uszkodzenie.
4. Płuca – zespół niewydolności oddechowej.
5. Układ naczyniowy – nadmierna przepuszczalność naczyń.

Ważne jest również pobranie odpowiednich próbek na posiew z antybiogramem (antybiogram to badanie mikrobiologiczne, mające na celu określenie, na które antybiotyki bakterie są oporne, a na które wrażliwe).

W oparciu o wyniki antybiogramu można podać pacjentowi konkretny rodzaj antybiotyku zwalczającego bakterię, która jest przyczyną zakażenia, a co za tym idzie – maksymalnie zwiększyć skuteczność antybiotykoterapii.

Najczęściej izolowane bakterie to:

• Eschierichia Coli,
• Enterococcus spp,
• Staphyloccocus spp,
• Streptoccocus spp.

U zwierząt z biegunką krwotoczną trzeba rozważyć badanie kału (potencjalna możliwość choroby zakaźnej wirusowej, na przykład parwowirozy u szczeniąt).

Czynniki predysponujące do wystąpienia sepsy

Dużą rolę przy wystąpieniu posocznicy pełni układ immunologiczny, więc wszystkie stany osłabiające jego działanie są czynnikami ryzyka, przykładowo:

• zakażenie wirusem niedoboru immunologicznego kotów,
• przyjmowanie leków immunosupresyjnych np. glikokortykosterydy,
• wiek pacjenta – bardzo młody lub podeszły.

Ostatnie badania dowiodły, że również rasa może być czynnikiem predysponującym – u dobermanów i rottweilerów średnia produkcja czynnika martwicy nowotworów alfa w odpowiedzi na endotoksynę bakteryjną jest około dwukrotnie większa niż u psów mieszańców.

Występuje również zjawisko predyspozycji płciowej – samce znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka w przypadku sepsy.

Udowodniono na myszach, że hormony płciowe regulują odpowiedź zapalną u zwierząt.

Czynnikami ryzyka są także:

• kontakty z dziko żyjącymi zwierzętami,
• przebywanie zwierząt w grupie,
• urazy,
• oparzenia,
• choroba nowotworowa,
• udar cieplny,
• rozszerzenie żołądka,
• skręt jelita,
• przetaczanie krwi,
• cukrzyca.

U psów posocznica najczęściej wywodzi się z układu pokarmowego (perforacja jelit w wyniku zjedzenia ciała obcego lub procesu nowotworowego, parwowiroza) i może przebiegać z septycznym zapaleniem otrzewnej.

Inne możliwości zakażenia to:

• drogi oddechowe,
• zaawansowany stan zapalny dziąseł,
• ropomacicze u suk,
• zapalenie gruczołu krokowego u psów,
• zakażone rany,
• stany zapalne wsierdzia.

U kotów:

• ropniaki opłucnej,
• septyczne zapalenie otrzewnej,
• odmiedniczkowe zapalenie nerek,
• zapalenie szpiku,
• ropomacicze.

Rokowanie

U psów z posocznicą przeżywalność jest zwykle dużo wyższa (25-50%) niż u kotów (10-25%).

Bardzo ważny w rokowaniu jest czas, który upłynął od momentu rozpoznania posocznicy do wdrożenia leczenia.

Im dłużej zwleka się z rozpoczęciem terapii tym gorsze rokowanie dla pacjenta (ograniczenie niedokrwienia tkanek, uszkodzenia narządów wewnętrznych).

Dlatego nawet najmniejsze odstępstwa od normy powinny być dla nas alarmujące.

W sytuacji gdy zwierzak źle się czuje od tygodnia, nie je i nie pije bywa już czasem za późno na pomoc.

Sepsa u psa i kota leczenie

Podstawą jest płynoterapia w celu ustabilizowania układu sercowo-naczyniowego.

Wykorzystuje się do tego odpowiednie płyny do infuzji np. krystaloidy lub koloidy.

Czasem nawet dokonuje się transfuzji krwi w zależności o wyników badań morfologicznych.

Najbezpieczniej jest zaczynać od małych ilości płynów 10ml-20/kg masy ciała i obserwować reakcję organizmu (tak aby nie doprowadzić do obrzęku płuc).

Prawidłowa reakcja na płynoterapię to:

• lepiej wyczuwalna fala tętna,
• obniżenie częstotliwości uderzeń serca,
• wzrost reaktywności na bodźce.

Przy sepsie z łatwością dochodzi do przeciążenia łożyska naczyniowego płynami.

Zapotrzebowanie na krew jest uzależnione od tego czy doszło do utraty krwi, czy wymaga tego stan zwierzęcia np. przed poddaniem go znieczuleniu ogólnemu i gdy wartość hematokrytu jest niższa niż 12%.

Dawki to:

• Koncentrat czerwonokrwinkowy -10-15ml/kg.
• Krew pełna 20-25ml/kg mc.
• Świeżo mrożone osocze 15ml/kg m ciała.

U pacjentów z sepsą na skutek nadmiernego rozszerzenia obwodowych naczyń krwionośnych może dojść do rozwoju niedociśnienia, niezależnie od uzupełnienia prawidłowej objętość krwi krążącej.

Stosuje się wtedy leki zwiększające czynność serca – inotropowo dodatnie i zmieniające napięcie ścian naczyń takie jak:

• epinefryna,
• dopamina,
• wazopresyna.

W znaczący sposób można zmniejszyć ryzyko śmierci poprzez jak najszybsze wdrożenie właściwej antybiotykoterapii.

O ile to możliwe przed wdrożeniem tak zwanej terapii empirycznej czy podawaniu leków nacelowanych na najbardziej prawdopodobny patogen w danym zakażeniu należy pobrać próbki do zbadania czynnika zakażenie, żeby w przypadku niepowodzenia leczenia wiedzieć z czym mamy do czynienia.

Antybiotyki można stosować pojedynczo (tykarcylina 50mg/kg mc iv co 6h, cefoksytyna 15-30mg/kg mc iv co 6h, imipenem 5-10mg/kg co 6-8h), lub w połączeniu (np. ampicylina i enrofloksacyna lub amipicylina z amikacyną, klindamycyna i cefotaksym, klindamycyna i ennrofloksacyna).

Należy też pamiętać, że przy sepsie działanie układu pokarmowego jest ograniczone – stosuje się leki przeciwwymiotne, środki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego, nasilające motorykę przewodu pokarmowego a czasem wprowadza się nawet odżywianie dojelitowe lub pozajeliowe.

Pacjent z sepsą powinien zostać w szpitalu i być nieustannie monitorowany przez personel w placówce całodobowej, ze względu na niestabilny stan organizmu ulegający ciągłym zmianom – monitoruje się ciągły zapis badania elektrokardiograficznego i ciśnienie krwi.

Rokowanie przy sepsie u psa i kota zależy od:

• przyczyny pierwotnej sepsy,
• szybkości zastosowanej terapii,
• reakcji na leczenie.

Należy pamiętać, że ta choroba jest związana ze znacznym nakładem finansowym – całodobowa opieka, antybiotykoterapia dożylna, płyny, zaawansowane metody badań.

Pomimo leczenia śmiertelność bywa wysoka.

Dlatego trzeba zapobiegać niż leczyć.

Sterylizować młode suki co wyklucza ryzyko ropomacicza w późniejszych latach, lub jeśli nasz pies należy do grupy ryzyka przy skręcie żołądka, ograniczać jedzenie – nie dopuszczać do sytuacji, że pies może zwędzić coś z kuchni, ograniczać ruch po posiłku.

Koty mające tendencję do częstych stanów zapalnych (zwłaszcza kastrowane samce) należy poddawać badaniu moczu i utrzymywać na diecie urinary.

Gdy dojdzie do tak silnego stanu zapalnego, że jedyną możliwością jest wprowadzenie cewnika, aby zwierzę mogło normalnie oddawać mocz, występuje większe ryzyko zakażenia.

Oczywiście bez cewnikowania mogłoby dojść do pęknięcia pęcherza przy zatkaniu cewki moczowej.

Niedrożność jest często powodowana przez kamienie moczowe zbudowane z wapnia widoczne w zdjęciu rtg.

Warto wykonywać badania profilaktyczne naszych podopiecznych, bo gdy widoczne są objawy ogólne może być czasem za późno.