Kleszcz u psa: jak go usunąć i czym może zarazić Twojego psa?

Wiesz, że co 3 kleszcz jest nosicielem boreliozy, zaś 5% jest zarażonych więcej niż jednym patogenem groźnym dla psa?

Posłuchaj wersji audio artykułu:

Kleszcze stanowią coraz większe zagrożenie dla zdrowia i życia naszych czworonożnych przyjaciół.

Kiedyś kojarzone jedynie z lasem lub wakacjami na wsi, obecnie coraz częściej kryją się w trawnikach miejskich parków.

Coraz częściej nie są też im straszne niskie temperatury – niejednokrotnie zdarzało mi się wyjmować kleszcza z szyi Yorka bądź spaniela w lutym czy marcu.

Babeszjoza, zwana przez ludzkich medyków malarią północy, do niedawna ograniczona do północy, wschodu i, od niedawna, centrum Polski, coraz częściej odnotowywana jest na południu naszego kraju.

Jak więc zapobiegać chorobom odkleszczowym? Na co zwracać uwagę po ugryzieniu kleszcza? Jak postępować w przypadku choroby?

Na te pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym artykule.

Co to jest kleszcz?

Zanim opowiem Ci o chorobach odkleszczowych, na początku warto przyjrzeć się jak wygląda kleszcz u psa.

Dlaczego kleszcze są tak skuteczne?

Ponieważ pajęczaki te są bardzo dobrze przystosowane do ataku na ofiarę.

Pierwsza para ich odnóży wyposażona jest w tzw. narząd Hallera – rozpoznający tysiące zapachów, między innymi pot, feromony czy wydychany przez Twojego psa dwutlenek węgla.

Kleszcze reagują także na wibracje, oświetlenie (rzucany przez pupila cień) oraz temperaturę – ciepło ciała.

Niczym najlepszy myśliwy swą ofiarę rozpoznają z odległości 20 m (przypomnę tylko że średnia wielkość kleszcza to 3 cm).

Ślina kleszcza zawiera substancje znieczulające, hamujące krzepliwość krwi, a także miejscową reakcję układu immunologicznego – ugryzienie kleszcza jest bezbolesne, dzięki czemu może pożywiać się krwią swej ofiary przez kilka godzin a nawet dni.

Pijąc krew Twojego pupila, kleszcz wymiotuje, uwalniając w ten sposób czynniki zakaźne.

Aby doszło do zakażenia patogenem, ten sprawny łowca, musi żerować od kilku godzin nawet do kilku dni na swym niespodziewającym się niczego żywicielu.

Jak wyciągnąć kleszcza z psa?

Po pierwsze należy wyciągnąć go jak najszybciej.

Najlepiej, jeśli zrobi to lekarz weterynarii.

Jeśli jednak nie jest to możliwe, będziesz musiał zrobić to sam.

A oto kilka punktów, o których należy pamiętać podczas usuwania kleszcza:

1. Kleszcza najlepiej wyciągać pęsetą, bądź specjalnymi kleszczołapkami. Nigdy nie usuwaj kleszcza gołymi rękami – ryzykujesz wówczas zakażenie!
2. Chwyć go jak najbliżej skóry i pewnym, ale i delikatnym ruchem wyciągnij lub wykręć. Z mojego doświadczenia wynika, że wykręcanie, wiąże się z mniejszym ryzykiem urwania kleszcza w połowie.
3. Ważne jest, żeby nie zaciskać pęsety na ciele kleszcza, gdyż może to spowodować wprowadzenie jego zawartości pod skórę.
4. Wykręca się go w kierunku przeciwnym do tego, w jakim się wkręcił. Kleszcze zazwyczaj wkręcają się ruchem w prawo, więc podczas wyciągania wykręcamy je delikatnie w lewo.

Jeśli dojdzie do urwania kleszcza i w ciele zostanie główka, musisz wyciągnąć ją w taki sam sposób.

Nawet niewielki kawałek pozostawiony w ciele zwierzaka może spowodować zakażenie chorobą od kleszcza.

Po wyjęciu najlepiej kleszcza spalić lub mocno czymś zmiażdżyć. Możesz to zrobić tylko po wyjęciu kleszcza!

Choroby u psów przenoszone przez kleszcze

Co to jest babeszjoza?

Babeszjoza, inaczej piroplazmoza psów jest chorobą występującą obecnie na całym świecie. Rzadko atakuje koty. Jest to choroba wywołana przez pierwotniaki – najczęściej Babesia canis i Babesia gibsoni.

W Europie stwierdzana od prawie 100 lat, zaś pierwszy polski przypadek stwierdzono w 1966 roku.

Przenoszone jest przez najpopularniejsze w naszym rejonie geograficznym kleszcze – Ixodes ricinus, Dermacentor reticulatus, i Rhipicephalus sanguineus.

Istnieje także możliwość zakażenia poprzez kontakt z zarażoną krwią (transfuzje, igły).

Chorują każde rasy psów, zwierzęta w każdym wieku i każdej płci. 

Przebieg babeszjozy jednak może być bardziej gwałtowny u zwierząt bardzo młodych, starszych lub takich, które cierpią na choroby nerek i wątroby.

Pierwotniaki wywołujące piroplazmozę szczególnie umiłowały sobie czerwone krwinki naszych pupili.

Rosnąc w ich wnętrzu w końcu uszkadzają ich strukturę doprowadzając do rozpadu komórki i hemolizy.

Podczas tej lizy Babesia uwalnia enzymy, które pogłębiają hemolizę, a także zaburzają krzepliwość krwi.

Organizm broniąc się przed obcą Babesią, tworzy przeciwciała, które atakują nie tylko chore ale i zdrowe erytrocyty w obrębie wątroby i śledziony (powodując zaburzenia ich funkcjonowania).

Powstają także kompleksy immunologiczne, które odkładają się w nerkach, stawach, skórze, siatkówce oka.

Tworzenie tych kompleksów może prowadzić do zapaleń w wyżej wymienionych strukturach, a z biegiem czasu do zaburzeń funkcjonowania narządów Twojego psa.

Nasuwa się więc pytanie:

skoro organizm tak dzielnie broni się przed inwazją, to czy Twój pies będzie odporny po zakażeniu?

Niestety nie.

Obecne badania wskazują, że odporność po zakażeniu, jeśli w ogóle wystąpi, utrzymuje się jedynie do kilku tygodni.

Są zwierzęta, które babeszjozę przechorowały kilka razy w  swoim życiu.

Babeszjoza objawy

• Pies jest apatyczny,
• smutny,
• mniej je,
• mniej pije,
• pies wymiotuje,
• pies ma biegunkę,
• ma wysoką temperaturę (około 40 – 42 st. C),
• jego mocz nagle zmienił barwę na czerwoną, czerwono – brunatną,
• przestał oddawać mocz,
• ma powiększone węzły chłonne,
• doszło do zażółceń skóry, spojówek, pach czy pachwin,
• błony śluzowe Twojego psa są bardzo blade.

Aby doszło do zakażenia, kleszcz u psa musi żerować od 24 h do 72 h, zaś okres inkubacji, czyli “wykluwania” się choroby waha się od kliku dni nawet do 3 tygodni.

Jeśli zauważysz, nawet po miesiącu od ugryzienia, którykolwiek z powyższych objawów, natychmiast zgłoś się do lekarza weterynarii!

Babeszjoza badania

W gabinecie konieczne będzie wykonanie badań krwi.

Oprócz tradycyjnych badań – morfologii i biochemii, lekarz zapewne zaleci rozmaz.

Badanie takie wykonuje się z krwi żylnej, bądź też z tak zwanej krwi włośniczkowej – pobranej z ucha (uważa się, że zagęszczenie Babesii jest tam największe).

Badanie to jest stosunkowo szybkie, można wykonać je w każdej lecznicy weterynaryjnej.

Może zdarzyć się i tak, że z powodu złego stanu zdrowia Twojego psa, lekarz wyda diagnozę na podstawie samych objawów i wprowadzi natychmiastowe leczenie. W leczeniu piroplazmozy bowiem, liczy się CZAS!

Babeszjoza leczenie

Leczenie babeszjozy polega na usunięciu pierwotniaka z erytrocytów Twojego psa.

Służy do tego imidokarb (Imizol), który podaję się 1-2 razy co 14 dni.

Oprócz tego lekarz może zadecydować o podawaniu kroplówek, witamin z grupy B, glikokortykosteroidów, preparatów zawierających żelazo.

Często też konieczna będzie antybiotykoterapia, z obawy przed infekcją mieszaną, a także podawanie leków wspomagających pracę nerek i wątroby.

U ciężko chorych pacjentów, z wyraźną anemią konieczna będzie także transfuzja krwi.

Często, w przypadku wcześnie wykrytej choroby, do całkowitej poprawy stanu zdrowia dochodzi po około 7-10 dniach leczenia szpitalnego.

Profilaktyka

Profilaktyka piroplazmozy polega w głównej mierze na zapobieganiu ugryzienia.

Obecnie na rynku jest dostępne szereg preparatów odstraszających kleszcze:

• spot on,
• obroże,
• tabletki.

Niektórzy właściciele stosują także profilaktyczne podanie Imizolu (bezpośrednio przed podróżą do miejsca, w którym zagrożenie jest bardzo duże).

Takie jednokrotne podanie chroni psa przez okres około 4 tygodni. Należy jednak pamiętać o skutkach ubocznych leku.

Do niedawna obecna była również szczepionka przeciw Babesii, jednak jej skuteczność była znikoma.

Borelioza u psa

Borelioza to inaczej choroba z Lyme.

Wywołana przez bakterie Borelia burgdorferi, ale także B. afzelli i garinii.

Dotyczy ona zarówno ludzi jak i naszych czworonożnych przyjaciół.

Podobnie jak piroplazmoza, występuje zróżnicowanie geograficzne występowania boreliozy.

Ocenia się, że kleszczy zarażonych Borelią w Polsce jest średnio 25%, w rejonach endemicznych nawet do 60%.

Borelioza jest bardzo podstępną chorobą.

Po pierwsze objawy pojawiają się bardzo późno, po 2-5 miesiącach, i to jedynie u 5% psów.

Często właściciele nie pamiętają już o wycieczce do lasu. Stąd też lekarzom weterynarii tak ciężko jest ja zdiagnozować.

Borelioza objawy

Jakie są objawy boreliozy u psów?

Zazwyczaj zauważa się:

• posmutnienie,
• gorączka (ok 40°C),
• brak apetytu,
• u zwierząt pojawiają się powracające, co pewien czas, kulawizny, często poprzedzone gorszym samopoczuciem,
• wtórnie może także dochodzić do zapalenia wątroby i nerek,
• zdarza się zapalenie opon mózgowych,
• padaczka,
• porażenia nerwu twarzowego lub niedowłady kończyn.

U ludzi choroba zaczyna się od zaczerwienienia w miejscu wkłucia się kleszcza, następnie, w ciągu 3 dni pojawienia się tak zwanego rumienia wędrującego, który może utrzymywać się nawet do miesiąca.

U psów rumień wędrujący po kleszczu zauważany jest rzadziej, z uwagi na gęstą sierść.

Do powikłań boreliozy należy kłębuszkowe zapalenie nerek na skutek odkładania się kompleksów antygen – przeciwciało, co prowadzi do niewydolności tego narządu, a w konsekwencji do objawów takich jak:

• spadek masy ciała,
• wymioty u psa,
• obrzęki kończyn.

W nieleczonej chorobie dochodzi do objawów nerwowych.

Borelioza badania

Diagnostyka zakażeń Borelią opiera się głównie na badaniu krwi – specjalnie do tego przygotowane laboratoria mogą oznaczać poziom antygenu, bądź przeciwciał IgM i IgG.

Przeciwciała IgM świadczą o niedawnym zakażeniu – pojawiają się po 3-4 tygodniach, znikają po 3-4 miesiącach.

Przeciwciała IgG zaś pojawiają się po około miesiącu i utrzymują się dłużej – mogą świadczyć o dawnym zakażeniu.

Na rynku obecne są również testy płytkowe – do wykonania na miejscu w gabinecie.

Podczas jednego badania lekarz jest w stanie ocenić, czy zwierzę zakażone jest Borelią, Anaplasmą czy Erlichią.

Minusem jest jednak fakt, iż test ten wykrywa przeciwciała – potrzeba więc czasu, aby organizm zdołał je wyprodukować. W przypadku Borelii około miesiąca.

W przypadku wyniku wątpliwego warto zrobic badanie PCR.

Borelioza leczenie

Jeśli lekarz weterynarii na podstawie objawów, historii choroby i badań rozpozna boreliozę, zapewne zastosuje długotrwałą antybiotykoterapię.

Do najczęściej używanych antybiotyków zalicza się doksycyklinę i amoksycylinę. Terapia trwa około 4 tygodnie.

Oprócz tego lekarz może zadecydować o płynoterapii, podaniu środków przeciwzapalnych, a także wspomagających pracę wątroby i nerek.

Borelioza profilaktyka

Aby nie dopuścić do infekcji Twojego psa musisz pamiętać o profilaktyce przeciw kleszczowej – czyli niedopuszczeniu do inwazji pasożyta.

Nie zawsze preparat na kleszcze, czy obroża przeciwkleszczowa ochroni zwierzę przed ukąszeniem w 100%, dlatego, po spacerze, należy dokładnie obejrzeć i wyszczotkować psa.

Gdy zauważysz kleszcza, należy go jak najszybciej usunąć (usunięcie do 48h zmniejsza ryzyko zarażenia boreliozą).

Szczepionka na boreliozę

W gabinetach weterynaryjnych dostępne są także szczepionki przeciw boreliozie u psów.

Szczepienie takie najczęściej wykonuje się w miejscach zagrożonych.

Pierwsze szczepienie wykonujemy w 3 miesiącu życia, drugie w 4 miesiącu życia Twojego psa.

Niestety, takie jednokrotne szczepienie, nie jest w stanie ochronić psa na całe życie, dlatego powtarzamy je co roku, przed sezonem kleszczowym.

Riketsje u psa

Riketsje powodują między innymi:

• gorączkę plamista Gór Skalistych (R. ricketsii),
• erlichiozę kotów i psów,
• chorobę łososiową – choroba jelit psów nad Pacyfikiem.

W naszej szerokości geograficznej występują jedynie erlichiozy.

Erlichia psów

Erlichiozę u psów powodują głównie:

• E. canis wywołująca tak zwaną erlichiozę monocytarną,
• Anaplasma phagocythophilum, E. ewingiii – tak zwaną erlichiozę granulocytarną,
• E. platys wywołująca erlichiozę trombocytarną, atakująca płytki krwi (u psów jest rzadka).

Wektorami erlichioz, podobnie jak poprzednich chorób, są kleszcze.

Po zakażeniu riketsje są roznoszone po całym organizmie zwierzęcia, dochodzi do upośledzenia działania szpiku kostnego, spadku ilości płytek krwi, co w konsekwencji może doprowadzić do krwotoków.

Erlichoza objawy

Objawy kliniczne erlichiozy są nieswoiste.

Pierwsze z nich mogą pojawiać się około 7 dni od zakażenia.

Początkowo są to:

• apatia,
• osłabienie,
• wysoka temperatura ciała.

Z czasem może dochodzić do:

• spadku masy ciała,
• krwawienia z błon śluzowych,
• powiększenia śledziony,
• powiększenia węzłów chłonnych,
• śluzowo – ropnego wypływu z nosa.

Niekiedy pojawiają się:

• wymioty i biegunka u psa,
• zapalenia stawów,
• objawy nerwowe – drgawki i porażenia.

W wyniku zapaleń naczyń krwionośnych oka może występować zmiana barwy i wyglądu oka, a nawet ślepota.

Erlichoza diagnostyka

Diagnostyka erlichoza opiera się przede wszystkim na badaniach krwi.

W badaniach krwi u psa stwierdza się często:

• niedokrwistość,
• niską liczbę leukocytów,
• trombocytopenię,
• niską wartość hematokrytu,
• monocytozę,
• podwyższony poziom białek krwi
• wzrost aktywności wskaźników czynności wątroby i nerek.

Anaplasma u psa

Do niedawna zaliczana do grupy erlichioz.

Wywołana przez bakterie Anaplasma phagocytophilum zakaża neutrofile zwierzęcia.

Objawy są bardzo podobne do objawów poprzedniego schorzenia, czyli:

• wysoka gorączka,
• anoreksja,
• bolesność i obrzęki stawów,
• symptomy neurologiczne.

Niekiedy obok objawów neurologicznych u psów rozwija się zapalenie mięśni, objawiające się szybkim pojawianiem się i narastaniem objawów chorobowych, porażeniami wszystkich czterech kończyn, wzmożonymi odruchami oraz zanikami mięśniowymi.

Zakażeniu tymi riketsjami może towarzyszyć trombocytopenia, zarówno limfocytoza, jak i limfopenia.

Podejrzewa się, że Golden Retriever i Labrador Retriever są rasami, które mogą wykazywać zwiększoną wrażliwość na zakażenie A. phagocytophilum.

Bardziej wrażliwe są także stare psy – powyżej 8 roku życia.

W ostatnim czasie zaobserwowano przypadki anaplasmozy również u kotów.

Diagnostyka anaplazmozy

Rozpoznanie choroby opiera się na badaniu krwi a w szczególności rozmazie krwi, w którym to ocenia się obecność wtrętów w białych krwinkach.

Często też diagnozuje się na podstawie badań serologicznych, PCR czy na podstawie objawów, w miejscach endemicznego występowania ricketsji.

Leczenie erlichiozy i anaplasmozy

Leczenie zarówno erlichiozy i anaplasmozy, polega na długotrwałej antybiotykoterapii (głównie są używane tetracykliny).

Terapia trwa około miesiąca.

Oprócz długotrwałego podawania antybiotyków lekarz może zdecydować się na podawanie środków przeciwzapalnych, witamin.

W przypadku postaci ostrej może być konieczne przeprowadzenie transfuzji krwi, a także podawanie preparatów krwiotwórczych.

Mykoplasma u psa

Mycoplasmoza do niedawna nazywana hemobartonellozą jest chorobą wywołaną przez drobnoustroje Mycoplasma haemocanis – u psów, a także Mycoplasma haemofelis – u kotów.

Przenoszona jest ona przez kleszcze, komary i inne owady kłujące.

Do zakażenia może dojść także podczas kontaktu matka – kocię (rzadziej szczenię), a także transfuzji krwi.

Mycoplasma po dostaniu się do układu krwionośnego opłaszcza erytrocyty.

Układ immunologiczny odczytuje wówczas własne erytrocyty jako materiał obcy i niszczy je.

W wyniku tego dochodzi do anemii.

Mykoplazmoza objawy

W wyniku zakażenia drobnoustrojem mogą pojawić się objawy takie jak:

• pies lub kot staje się apatyczny,
• osłabienie,
• wysoka temperatura,
• błony śluzowe stają się blade.

Zazwyczaj mykoplasmoza dotyka zwierząt osłabionych innymi chorobami takimi jak FIV, FeLV w przypadku kotów.

Może dotknąć także psy po zabiegu usunięcia śledziony. Narząd ten bowiem, spełnia funkcje swoistego filtra krwi. Gdy go zabraknie uszkodzone erytrocyty nie są usuwane z obiegu.

Mykoplazmoza diagnostyka

Rozpoznanie mykoplasmozy jest bardzo trudne.

Konieczne jest zrobienie badań krwi, a w szczególności rozmazu, który może, ale nie musi dać nam obraz wtrętów w czerwonych krwinkach.

Wykonuje się także badania PCR.

Mykoplazmoza leczenie

Leczeniem z wyboru jest długotrwała antybiotykoterapia.

Do tego celu używa się antybiotyków z grupy tetracyklin (doksycyklina) i podaje się je przez okres minimum 3 tygodni.

W niektórych przypadkach konieczna staje się transfuzja, a także leczenie objawowe.

Jak zapobiegać chorobom przenoszonym przez kleszcze?

Przede wszystkim uniemożliwić atak kleszcza.

Na rynku znajduje się obecnie szereg preparatów przeciwko kleszczom w formie sprayu, spot on, obroży na kleszcze, czy od niedawna tabletek.

Najlepiej żeby w swoim składzie zawierały substancje bójcze takie jak:

• fipronil,
• permetrynę,
• flumetrynę,
• propoksur,
• fluralaner.

Zabijają one pasożyta po ewentualnym wbiciu się w skórę Twojego zwierzaka.

Preparaty, których głównym, składnikiem są olejki eteryczne nie są skuteczne w walce z inwazją kleszczy.

W miejscach występowania babeszjozy, boreliozy i innych, ważna jest także kontrola psa po każdym spacerze – wyczesanie go i sprawdzenie czy nie posiada na sobie jakiegoś “pasażera na gapę”. Istnieje także możliwość szczepienia przeciwko boreliozie.

Podsumowanie

Choroby odkleszczowe są częstym problemem zagrażającym życiu i zdrowiu Twojego psa czy kota.

Dlatego, tak ważna jest walka z tymi małymi, ale groźnymi pasożytami.

Warto posiadać wiedzę na temat podstawowych chorób przenoszonych przez ukąszenie kleszcza, ponieważ umożliwia to wczesne rozpoznanie objawów u psa, co może uratować mu życie.

Mam nadzieję że po przeczytaniu tego artykułu wiesz już jak bardzo niebezpieczne są choroby przenoszone przez kleszcze i zdajesz sobie sprawę jak możesz im zapobiec.

Więcej informacji na temat kleszczy i pcheł znajdziesz w artykule “Pchły i kleszcze u psa, czyli co gryzie mojego zwierzaka?“

Jeśli masz pytania związane z ich leczeniem, lub swoje doświadczenia, którymi chcesz podzielić się z innymi Czytelnikami, dodaj teraz komentarz pod artykułem.