Posłuchaj wersji audio artykułu:
Choroby neurologiczne są chyba najtrudniejszymi do leczenia i diagnozowania jednostkami u zwierząt. W wielu przypadkach, bardzo ciężkie jest określenie konkretnej patogenezy schorzenia.
Objawy kliniczne zwykle są dość gwałtowne, lub wręcz przeciwnie – w początkowych fazach są na tyle łagodnie wyrażone, że właściciele i opiekunowie nie zwracają na nie uwagi, lub myślą, że nie są ważne.
Ciągły rozwój możliwości diagnostycznych sprawia, że diagnozowane i odkrywane są nowe schorzenia i zespoły chorobowe, o których istnieniu nie zdawaliśmy sobie sprawy.
Zespół wobblera u psa jest właśnie taką jednostką.
Pierwsze wzmianki o tym schorzeniu pochodzą z lat trzydziestych, ale dokładny opis objawów klinicznych pojawił się dopiero w latach siedemdziesiątych. Zespół wobblera (od angielskiego “wobble”, czyli chwiać się), inaczej nazywany też zespołem chwiejności, niestabilnością kręgów szyjnych, sponydlomielopatią doogonowej części kręgosłupa szyjnego albo kręgozmykiem szyjnym, jest schorzeniem o nie do końca poznanej etiologii i dość silnie wyrażonych objawach klinicznych.
Syndrom wobblera u psa predyspozycje i pagtogeneza
Tak jak wspomniałam, etiologia zespołu wobblera nie jest do końca poznana. Nie ma konkretnej bakterii lub wirusa, który odpowiadałby za wystąpienie objawów klinicznych schorzenia.
Uważa się, że zespół chwiejności u psa wywoływany jest przez zmiany w budowie kręgosłupa szyjnego (mówimy wtedy o zespole wrodzonym), a konkretnie kręgów C5 – C7 (czyli ostatniego jego fragmentu). Należą do nich głównie:
- zwężenie światła rdzenia kręgowego,
- deformacja wyrostków stawowych kręgów,
- wydłużenie doczaszkowej części kręgów,
- przemieszczenie trzonu kręgu do światła kanału kręgowego.
Wymienione przeze mnie wady powodują ucisk na rdzeń kręgowy lub nerwy, które z niego wychodzą na danych odcinkach. Bodziec mechaniczny i ucisk sprawia, że przewodzenie impulsu nie przebiega sprawnie, pojawiają się więc zaburzenia neurologiczne.
Predysponowane do wystąpienia zespołu chwiejności są psy ras dużych i olbrzymich, które mają w swym rozwoju etap bardzo szybkiego wzrostu. Szacuje się, że ponad połowa psów z zespołem wobblera to dogi niemieckie (u których występuje zespół wrodzony) i dobermany (u których częściej diagnozowany jest zespół nabyty). Inne rasy, u których może wystąpić zespół chwiejności to na przykład:
Zespół chwiejności dotyczy częściej samców niż samic.
Bardzo ważnym aspektem, predysponującym do pojawienia się objawów klinicznych schorzenia są niedobory mineralno – witaminowe w okresie szybkiego wzrostu. Mają one wpływ na rozwój całego organizmu, nie tylko na wystąpienie zespołu wobblera, jednak w trakcie badań nad tym schorzeniem ustalono, że bardzo często występuje ono u zwierząt, które w swoich młodych latach przebywały w złych warunkach środowiskowych i były narażone na wystąpienie niedoborów wapnia, fosforu, oraz białka w swojej diecie. Dlatego tak istotna jest dieta o odpowiednim składzie, zbilansowana karma dla psa oraz dobrej jakości suplementy diety w okresie wzrostu zwierzęcia.
Do wystąpienia zespołu chwiejności predysponują także wszelkie urazy w obrębie kręgosłupa szyjnego. Chodzenie w niedopasowanej obroży, ciągnięcie na spacerach, wypadki komunikacyjne – wszystkie te sytuacje mogą powodować nieodwracalne, drobne uszkodzenia w obrębie kręgosłupa szyjnego i zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu chwiejności.
Wadami nabytymi, które mogą predysponować do wystąpienia zespołu chwiejności są na przykład:
- rozrosty torebek stawowych w połączeniach poszczególnych kręgów,
- zwyrodnienia krążków międzykręgowych,
- przepuklina jądra miażdżystego,
- wszelkie schorzenia powodujące ucisk od grzbietowej lub brzusznej strony rdzenia kręgowego.
Zespół wobblera może być schorzeniem towarzyszącym innym jednostkom chorobowym lub objawem klinicznym, na przykład w przypadkach:
- pojawienia się guzów nowotworowych,
- krwiaków pourazowych,
- zmian zapalnych mięśni w okolicy szyi.
Zespół wobblera u psa objawy
Należy zaznaczyć, że w większości przypadków (ponad 70%) choroba ma przebieg przewlekły, ze słabo wyrażonymi, początkowymi objawami klinicznymi.
Pierwsze objawy kliniczne bywają ignorowane przez opiekunów zwierząt. Są to lekka, nieznaczna niezborność ruchowa, która tłumaczona jest “szczenięcą niezdarnością”. Lekkie niedowłady są kolejnym etapem schorzenia. Chód zaczyna się lekko “wyciągać”, wierzchnia strona kończyn może mieć przerzedzoną sierść, ubytki skóry i wytarcia. Mogą wystąpić zaburzenia czucia i odruchów w obwodowych odcinkach kończyn.
Rozchwianie i brak stabilności chodu sprawiają, że chore zwierzęta wyglądają, jakby właśnie zeszły z karuzeli, często przewracają się, potykają się, mają problem z utrzymaniem prawidłowej równowagi.
Charakterystyczny jest chód zwierzęcia, które wykazuje objawy zespołu wobblera. W trakcie zmiany kierunku ruchu występuje krzyżowanie kończyn i wręcz uderzanie kończyn o siebie. Kończyny w trakcie chodu są bardzo silnie zginane, podnoszone nieadekwatnie do ruchu. Zwierzę siada z szeroko rozstawionymi kończynami miednicznymi i piersiowymi, aby uzyskać możliwie jak najlepsze oparcie i stabilność.
Przebieg przewlekły schorzenia predysponuje do zaników mięśniowych – zwierzę zdecydowanie mniej się porusza, zatem może dochodzić do atrofii mięśni, zwłaszcza w okolicy barkowej.
Zwierzę, zdając sobie sprawę z braku sprawności, jest niechętne do ruchu, zabawy, jest osowiałe.
Bardzo często może pojawić się lekkie opadnięcie głowy – zwierzę szuka pozycji i postawy, w której nie odczuwa dyskomfortu. Nie wolno prostować szyi i podnosić głowy na siłę – może to spowodować pogłębienie deficytów neurologicznych. Czasami pojawia się przeczulica w okolicy szyi i znaczna bolesność w tym miejscu.
Ostry przebieg choroby jest dużo rzadszy.
Opiekun może obserwować niewielkie niedowłady, jednak często bywają one przeoczone. Choroba ma przebieg błyskawiczny – następuje bardzo szybkie i gwałtowne pogorszenie, na przykład w trakcie biegu, zabawy z psem, wyskoku. Zwierzę bez żadnych objawów zwiastujących, przestaje wykazywać ruchomość kończyn, następuje porażenie dwu – lub czterokończynowe, połączone z brakiem świadomości oddawania moczu i kału.
Diagnostyka zespołu chwiejności u psów
W przypadku podejrzenia zespołu chwiejności, pierwszym krokiem diagnostycznym, jaki należy wykonać, jest zdjęcie RTG odcinka szyjnego kręgosłupa. Wspomnę tylko, że zdjęcie powinno być wykonane z dużą starannością, dokładnością i na idealnie ustawionych parametrach – wady, które są poszukiwane, często dają bardzo delikatny obraz.
Na centralnym punkcie zdjęcia powinny znajdować się TYLKO 3 kręgi kręgosłupa, aby było ono miarodajne do oceny.
Na zdjęciu RTG mogą być zauważalne zmiany w szerokości kanału kręgowego oraz niektóre wady w budowie kręgów. Jednak znalezienie zmian nie stanowi podstawy do postawienia pewnego rozpoznania. Jeśli u psa podejrzewa się zespół chwiejności można też zdecydować się na badanie rezonansem magnetycznym.
Aby upewnić się co do diagnozy, warto zdecydować się na wykonanie badania mielograficznego. Wykonuje się je w znieczuleniu ogólnym (zatem przed jego wykonaniem należy zrobić badanie krwi oraz badanie kardiologiczne pupila). Polega na podaniu środka kontrastowego do przestrzeni podpajęczynówkowej i wykonaniu kolejnych zdjęć RTG. Badanie pozwala z dużą dokładnością uwidocznić miejsce ucisku na rdzeń kręgowy oraz ewentualne zaburzenia w przepływie środka kontrastowego.
Badanie krwi wraz z rozszerzonym jonogramem wykonywane jest głównie w celu wykluczenia pozostałych schorzeń o podobnym przebiegu (np. podwyższenie mocznika i kreatyniny lub zaburzenia w ilości jonów).
Syndrom wobblera u psa leczenie
Istnieją dwie formy terapii zwierząt, dotkniętych zespołem chwiejności:
- terapia nieinwazyjna
- leczenie chirurgiczne.
Terapia nieinwazyjna, czyli zachowawcza, ma na celu przede wszystkim poprawę jakości funkcjonowania zwierzęcia. Ograniczenie ilości ruchu, zapewnienie stabilnego, mało śliskiego podłoża, zmiana obroży na szelki dla psa, a w przypadku młodych zwierząt zmiana diety na wartościową oraz odpowiednio zbilansowaną, mogą przynieść poprawę komfortu życia psa.
W zaostrzeniach schorzenia stosowane są leki sterydowe, aby zmniejszyć stan zapalny w miejscu największych zmian. Początkowo stosuje się wysokie dawki, do czasu ustąpienia objawów klinicznych, a następnie zmniejsza się dawkę do najniższej skutecznej. W bardzo zaawansowanych przypadkach stosowane są leki zmniejszające napięcie mięśniowe, jednak ich stosowanie jest dyskusyjne.
Zabieg chirurgiczny ma na celu zmniejszenie ucisku rdzenia kręgowego, czyli dekompresję rdzenia. Dlatego przed zabiegiem należy koniecznie, z dużą dokładnością ustalić, gdzie tkwi przyczyna problemu.
W zależności od rodzaju przyczyny pierwotnej i jej lokalizacji, metodą terapeutyczną może być:
- laminektomia (czyli usunięcie wyrostków kolczystych i łuków kręgów, wraz z więzadłem, które między nimi przebiega),
- dekompresja brzuszna,
- rozciągnięcie,
- ustalenie brzuszne.
Rehabilitacja psa z syndromem chwiejności
W przypadku postępowania po zabiegu chirurgicznym, należy dać pupilowi czas na wygojenie się tkanek. Zalecane jest znaczące ograniczenie ruchu przez co najmniej dwa miesiące od zabiegu (oczywiście zależy to też od użytej metody postępowania), jednak w tym czasie można masować kończyny, zginać je i prostować, stymulując w jakiś sposób mięśnie. Dopiero po czasie rekonwalescencji należy wprowadzać ćwiczenia i zwiększać dawkę ruchu.
Zalecanymi ćwiczeniami w przypadku zespołu wobblera są takie, które wzmocnią obręcz barkową i usprawnią stabilność zwierzęcia.
Bieżnia wodna, chodzenie w płytkich zbiornikach (tak, aby nie dochodziło do przeprostów i wyginania szyi) jest jak najbardziej wskazane.
Laseroterapia, elektroterapia i masaże w późniejszym okresie również usprawnią funkcjonowanie psa. Wszelkie zabiegi fizjoterapeutyczne należy jednak koniecznie skonsultować z lekarzem prowadzącym – muszą one być dobrane indywidualnie do stanu zwierzęcia.
Rokowanie
Rokowanie zależy od formy choroby (wrodzona, nabyta, ostra, przewlekła), zastosowanej formy terapii, wieku zwierzęcia i dalszej opieki nad nim.
Jeśli wystąpiła forma ostra, z porażeniem czterokończynowym, u zwierzęcia w średnim wieku, szanse na powrót do pełnej sprawności są bardzo małe, zwłaszcza jeśli jest stosowane tylko leczenie zachowawcze, bez interwencji chirurgicznej. Jeśli jest to forma przewlekła, u młodego zwierzęcia, zdiagnozowanego we wczesnej fazie choroby, poddanego zabiegowi chirurgicznemu, rokowanie jest pomyślne.
Czy da się uniknąć zespołu wobblera? Niestety, nie wszystkie sytuacje da się przewidzieć i im zapobiec, jednak warto wprowadzić pewne zachowania, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu chwiejności u psa.
Z pewnością, w przypadku dużych ras psów należy zadbać o ich odpowiednią dietę. Dobra jakościowo karma w okresie szybkiego wzrostu pupila, oraz odpowiednio dobrane suplementy zagwarantują zdrowy rozwój psa.
Szelki są zdecydowanie mniej urazowe, niż nawet najlepszej jakości obroża.
Należy zawsze dobierać odpowiednią dawkę i jakość ruchu i ćwiczeń, dostosowaną do stanu zdrowia oraz wydolności pupila.
Warto ustawić też miski z jedzeniem oraz wodą na pewnym podwyższeniu, aby pupil nie musiał się zanadto schylać. Wprowadzenie tych czynności i zmiana pewnych nawyków może ustrzec psa przed urazami odcinka szyjnego kręgosłupa.
