Katar u psa: przyczyny i leczenie chorób objawiających się katarem

Katar z reguły kojarzy nam się z błahym przeziębieniem i raczej nie przejmujemy się nim, stosując się do znanego powiedzenia, że:

“katar leczony trwa siedem dni, a nieleczony – tydzień”.

Wytrzymujemy więc te kilka dni, chodząc z zatkanym lub cieknącym nosem, wspomagając się jedynie od czasu do czasu specyfikami, znanymi z reklam telewizyjnych.

Niektórzy z nas ratują się także domowymi i bardziej naturalnymi sposobami.

Co jednak w sytuacji, gdy wypływ z nosa pojawi się u naszego psa?

Czy czekać, aż sam przejdzie?

Czym wspierać smarkającego nieboraka?

Czy rzeczywiście wstrzymywać się z wizytą u lekarza, czy też od razu skonsultować zauważone objawy?

Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w tym opracowaniu.

Budowa i funkcje nosa psa

Żeby rozpocząć rozważania na temat kataru u psów, dobrze jest pobieżnie zapoznać się z budową nosa oraz podstawowymi funkcjami jamy nosowej.

Kształt nosa u psa determinowany jest przez twardą strukturę kostną oraz bardziej ruchomą część, stanowiącą szkielet chrzęstny.

Płaska, przednia powierzchnia nosa to tzw. lusterko nosowe.

Zawiera on w środku mały rowek, oddzielający od siebie nozdrza zewnętrzne (otwory nosowe).

Nozdrza przednie ograniczone są z boków przez tzw. skrzydełka nosowe.

Psy brachycefaliczne mają bardzo krótkie nosy z – najczęściej – wąskimi nozdrzami, co jest jedną z ważniejszych przyczyn problemów oddechowych u przedstawicieli tych ras.

Dwa główne kanały, którymi powietrze dostaje się do dalszych odcinków układu oddechowego rozpoczynają się od nozdrzy zewnętrznych.

Swój koniec mają w tylnej części gardła, uchodząc w miejscu określanym jako nozdrza tylne.

Jama nosowa podzielona jest na dwie części przez przegrodę nosową.

Składa się ona głównie z chrząstki, ale zawiera także elementy kostne i błoniaste.

Bardzo cienkie zwoje kości, zwane małżowinami nosowymi rozwijają się z grzbietowych i bocznych ścian jamy nosowej i wypełniają kanały nosowe, a dzięki swemu ułożeniu oraz budowie dzielą wnętrze nosa na trzy przewody:

• dolny,
• środkowy,
• górny.

Przewody te tworzą tunele, którymi przepływa powietrze.

Większość wdychanego strumienia powietrza jest kierowana brzuszno-bocznie – ku największemu, brzusznemu przewodowi nosowemu.

Małżowiny nosowe pokryte są bogato unaczynioną błoną śluzową i występują symetrycznie w obu kanałach nosowych.

Gdy podczas wdechu powietrze przechodzi przez nos, zostaje – dzięki obficie ukrwionej śluzówce, wyściełającej wnętrze jamy nosowej – ogrzane, nawilżone, a także przefiltrowane z drobnych zanieczyszczeń.

Jama nosowa oddzielona jest od jamy ustnej za pomocą podniebienia twardego.

Wśród zatok przynosowych wymienia się:

• zachyłek szczękowy,
• zatokę czołową,
• zatokę klinową.

Zachyłek szczękowy brany jest pod uwagę jako część jamy nosowej, ponieważ stanowi on niejako jej boczne przedłużenie (wgłębienie) i tylko po przyśrodkowej stronie doogonowej części jest ograniczona przez kość.

Zatoka czołowa znajduje się w wyrostku nadoczodołowym kości czołowej i posiada ona różną formę i wielkość, ze względu na różnorodne kształty czaszki u poszczególnych ras psów.

Zarówno jama nosowa, jak i zatoki wyścielone są błoną śluzową.

Gruczoły, obecne w błonie śluzowej jamy nosowej, zatok okołonosowych oraz gardła produkują wydzielinę, która nawilża śluzówki i zabezpiecza środowisko przed patogenami.

Przednią część jamy nosowej zasiedlają bakterie, stanowiące normalną florę w tym miejscu.

Taka budowa nosa, jamy nosowej i zatok umożliwia im pełnienie bardzo ważnych funkcji.

Są to:

1. Ogrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza.
   Poprzez pofałdowanie i mocne rozgałęzienie małżowin nosowych zwiększana jest powierzchnia, z którą styka się przepływające powietrze.
   Silne unaczynienie błony śluzowej oraz wydzielina gruczołów zapewniają nawilżenie i ogrzanie strumienia powietrza, wdychanego przez jamę nosową.
2. Ochrona przed drażniącymi cząsteczkami lub patogenami.
   Błona śluzowa jamy nosowej pokryta jest lepką wydzieliną, która nie dość, że na drodze mechanicznej wyłapuje zanieczyszczenia, które następnie – dzięki nabłonkowi rzęskowemu – kierowane są do gardła i przełyku, to jeszcze zawiera szereg związków o właściwościach bakteriobójczych, dzięki czemu już na tym poziomie eliminowana jest znaczna ilość drobnoustrojów.
   Dodatkowo odruch kichania oraz turbulentny strumień powietrza nad błoną śluzową przyczyniają się do opróżniania nosa z drobnych zanieczyszczeń.
3. Umożliwienie odczuwania zapachu dzięki zakończeniom nerwu węchowego.
   Odczuwanie zapachów ułatwia wewnętrzna struktura jamy nosowej – dzięki pofałdowaniu małżowin nosowych tworzą się turbulentne strumienie powietrza, które powodują nierównomierne rozmieszczenie cząstek zapachowych, dzięki czemu możliwa jest selektywna ich ekspozycja receptorom węchowym.
4. Ułatwianie oddawania ciepła poprzez parowanie.
   W wysokich temperaturach otoczenia ważną rolę odgrywa boczny gruczoł nosa, produkując znaczną ilość wydzieliny.
   Podczas przegrzania dochodzi do przyspieszenia oddechów – wówczas większość powietrza jest wdychana przez nos, a wydychana przez jamę ustną.
   Dzięki temu wdychany strumień jest w szybki sposób nawilżany na znacznej powierzchni błony śluzowej, a następnie – podczas wydechu – szybko “wyrzucany” przez jamę ustną.
   Ten mechanizm zapobiega ponownemu uwolnieniu ciepła i wilgoci, co miałoby miejsce, gdyby wydychanie powietrza następowało przez nos.

Skąd się bierze katar u psa?

Popularny “katar” określa się jako nieżyt śluzówki nosa.

Błona śluzowa, wyścielająca jamę nosową jest nieustannie “bombardowana” drobnymi cząsteczkami, z których wiele działa drażniąco, alergogennie lub patogennie.

Naturalną obroną organizmu, skierowaną przeciwko rozmaitym zanieczyszczeniom, jest przekrwienie, obrzęk i zwiększone wydzielanie śluzówki nosa.

Z wieloma patogenami mechanizmy obronne radzą więc sobie bez problemu, a ten proces – filtrowania i usuwania szkodliwych substancji – w normalnych warunkach pozostaje niezauważalny.

Jednak w przypadku infekcji (wirusowej, bakteryjnej czy grzybiczej), inwazji pasożytniczej, reakcji nadwrażliwości (w przebiegu alergii) lub też przy silnym działaniu czynników drażniących, dochodzi do wzmożonej reakcji zapalnej.

Pojawia się wówczas wydzielina z nosa wraz z szeregiem objawów towarzyszących, do których należą między innymi:

• kichanie,
• wypływ z oczu,
• świąd,
• pocieranie okolicy nosa i oczu,
• kichanie wsteczne,
• chrapanie,
• świst nosowy itp.

Wydzielina z nosa (w zauważalnie zwiększonej ilości) najczęściej ma związek z chorobami przewodów nosowych, zatok i nosogardzieli.

Dość częstą przyczyną ropnego, jednostronnego wypływu są zaawansowane choroby zębów i wytworzenie przetoki ustno-nosowej.

Zdarza się także, że schorzenia dalszych odcinków układu oddechowego, jak tchawica czy oskrzela wpływają na pojawienie się kataru.

Przy zaburzeniach połykania lub innych stanach patologicznych przewodu pokarmowego (np. przy refluksie żołądkowym) wydzielina z przełyku lub żołądka może być wtłaczana do gardła tuż przy nozdrzach tylnych, skutkując ujawnieniem się wypływu z nosa.

Pojawienie się wypływu z nosa nie zawsze jest objawem zaburzeń lub chorób.

Niewielka ilość wydzieliny obserwowana jest również u zdrowych psów.

Najczęściej w momentach ekscytacji, silnego pobudzenia lub zdenerwowania może dojść do okresowego wzmożenia wydzielania przez gruczoły obecne w jamie nosowej.

Także przy nagłej zmianie temperatury (np. wyjście z ciepłego pomieszczenia na mróz) lub też przebywaniu w środowisku o niskiej wilgotności często ujawnia się krótkotrwały katar, który – po przywróceniu normalnych warunków otoczenia – szybko ustępuje.

Rodzaje wypływu z nosa

Wydzielina z nosa może być zróżnicowana pod względem konsystencji, barwy, ilości, symetrii,a także częstotliwości pojawiania się.

Może zawierać domieszki – jak np. krew, kłaczki ropy czy nawet drobne elementy ciał obcych, które dostały się do nosa.

Wygląd kataru może być bardzo pomocny w ustaleniu jego pochodzenia lub też naprowadzić lekarza na dobór odpowiednich metod diagnostycznych, dlatego też dobrze jest precyzyjnie określić poszczególne cechy wypływu z nosa. Są to:

1. Symetria wypływu.
   • Wydzielina jednostronna pojawia się najczęściej w schorzeniach zatok okołonosowych (np. w nieżytach zachyłka szczękowego lub zatoki czołowej), przy obecności nowotworów, ciał obcych, zakażeń grzybiczych oraz przetok ustno-nosowych, które mogą wpływać na pojedynczy kanał nosowy.
   • Obustronna wydzielina z nosa towarzyszy procesom bardziej uogólnionym, które dotyczą nosa i zatok okołonosowych, rozsianym procesom zapalnym, infekcjom wirusowym, bakteryjnym, bardziej rozległy chorobom grzybiczym (przy których dochodzi do uszkodzenia przegrody nosowej lub obecnych w zatokach), a także agresywnym i bardziej doogonowo zlokalizowanym nowotworom.
     Obustronny wypływ z nosa może także świadczyć o stanach chorobowych narządów, położonych ku tyłowi od nozdrzy tylnych, a więc lubi pojawiać się przy schorzeniach gardła, przełyku czy żołądka (zwłaszcza przy wymiotach).
2. Ilość wypływu.
   • Wypływ skąpy – występuje przy lekkich stanach zapalnych dróg oddechowych.
     Niewielka ilość wydzieliny może być zauważona przez spostrzegawczych opiekunów u tych psów, które wypływ szybko zlizują z powierzchni nosa lub też połykają.
     Niestety, pies nam nie powie, że katar spływa po tylnej powierzchni gardła, co u zwierząt również się zdarza.
   • Wypływ obfity – jest już ewidentnie stwierdzany przez opiekuna.
     Towarzyszy rozległym stanom zapalnym oraz infekcjom (zwłaszcza wirusowym) dróg oddechowych, a także ciałom obcym w jamie nosowej czy nowotworom.
     Zwiększona ilość wydzieliny z nosa – czyli popularny katar pojawia się w sytuacji, gdy różnego rodzaju czynniki – infekcyjne, chemiczne, zapalne i inne podrażniają śluzówkę jamy nosowej i/lub zatok okołonosowych.
     Czasem taka zwiększona wydzielniczość jest mechanizmem obronnym, związanym z obecnością ciała obcego, tkwiącego w przewodzie nosowym.
     Możliwe są zmiany w ilości wypływu, obserwowane w ciągu dnia.
     Zdarza się, że pies podczas snu lub spaceru nie wykazuje objawów kataru (lub wypływ jest naprawdę skąpy), a w trakcie różnych czynności, związanych z ruchami i pochylaniem głowy (np. przy jedzeniu), dochodzi do obfitego wycieku z nosa.
     Dzieje się tak, ponieważ wydzielina może gromadzić się w różnych zachyłkach lub jamach, których ujścia pozwalają jedynie na nieznaczny wypływ.
     Dopiero po nagłym pochyleniu głowy, czy gwałtownych jej ruchach (np. przy kaszlu) wydzielina jest ewakuowana w większej ilości.
     Tak się może zdarzać przy stanach zapalnych zachyłka szczękowego, zatoki czołowej, nosa, gardła, oskrzeli czy płuc.
     Ze względu na częstotliwość pojawiania się wydzieliny:

      

     • katar stały – inaczej ciągły, przewlekły – obserwowany mniej więcej z niezmiennym nasileniem przez dłuższy czas,
     • katar przerywany – okresowe pojawianie się wypływu z nosa, najczęściej z towarzyszącymi objawami dodatkowymi, jak kichanie, wypływ z oczu, świąd okolicy nosa itp.
3. Barwa wypływu.
   • Wypływ przezroczysty, bezbarwny zwykle jest typowy dla wydzieliny surowiczej, śluzowej lub surowiczo-śluzowej.
     Czasem przez nos może być wykrztuszana woda z niewielką domieszką śliny.
   • Wypływ szary, szaro biały lub biały zawiera niewielką ilość komórek lub też domieszkę pęcherzyków powietrza.
   • Wypływ szaro-żółty, żółtawy lub lekko zielonkawy zawiera domieszkę hematoidyny (barwnika, pochodzącego z rozkładu hemoglobiny).
   • Wypływ o barwie rdzawej, brązowawej, czerwonej, krwistoczerwonej świadczy o domieszce czerwonych krwinek lub krwi.
   • Wypływ o barwie brudnoszarej, czekoladowej, brudnobrązowej czy czarnoczerwonej pojawia się przy procesach gnilnych.
4. Zapach wypływu.
   Wydzielina, wydostająca się z nozdrzy zewnętrznych może być bezwonna lub też może cechować się pewnym określonym zapachem, odrażającym, gnilnym, kwaśnym, zapachem krwi, itp.
   Odrażająca woń wypływu z nosa wskazuje na rozpadowe, gnilne procesy, toczące się na terenie dróg oddechowych.
   Katar o nieprzyjemnym, wręcz odrażającym zapachu najczęściej związany jest z chorobami stomatologicznymi lub ciałami obcymi.
   Czasem, przy obecności rozpadającego się, wrzodziejącego nowotworu złośliwego w okolicy jamy nosowej również dochodzi do nieprzyjemnego zapachu, dobywającego się z nosa psa.
   Nieprzyjemny zapach wydzieliny może być także związany z domieszką zawieszonych w niej resztek pokarmowych, które dostały się do jamy nosowej np. podczas wymiotów.
   Może też być wynikiem stanu ropnego oraz zalegania resztek jedzenia w przetokach ustno-nosowych, utworzonych najczęściej wskutek chorób zębów.
   Kwaśna woń wydzieliny z nosa jest następstwem zarzucenia treści z żołądka do jamy nosowej podczas wymiotów.
5. Skład i konsystencja wypływu.
   W zależności od rodzaju substancji, wchodzących w skład wydzieliny, a także obecności różnego rodzaju domieszek, może ona cechować się różnymi właściwościami.

    

   • Wypływ surowiczy (wodnisty, bezbarwny, rzadki i klarowny, z niewielką ilością komórek) – najczęściej spowodowany jest alergią, stanem zapalnym, może także być wczesnym objawem infekcji wirusowej.
     Wypływ surowiczy zwykle poprzedza pojawienie się wypływu śluzowo-ropnego.

      

     • Wypływ surowiczy z domieszką barwnika krwi może być żółtawy, żółty, rdzawobrązowy.
     • Wypływ surowiczy z domieszką krwi jest czerwonawy.
     • Wypływ surowiczo-śluzowy jest nieco lepki, nie jest tak wodnisty jak surowiczy i może się nitkowato ciągnąć.
     • Wypływ śluzowy jest lepki i bardziej gęsty, wyraźnie ciągnie się nitkowato, przy tym jest zwykle bezbarwny i szklisty.
   • Wydzielina śluzowa może mieć zabarwienie białawe lub żółtawe i zwykle spowodowana jest przewlekłym stanem zapalnym. Przy domieszce komórek przybiera barwę szarą, a obecność leukocytów może nadawać jej kolor szarobiaławy, biały lub szarożółty.
     Wydzielina śluzowo-ropna jest mieszaniną śluzu i ropy, a jej przyczyną mogą być wszystkie wymienione wyżej czynniki. Najczęściej towarzyszy stanom zapalnym, toczącym się na terenie jamy nosowej, które mogą być wywołane działaniem czynników zakaźnych, obecnością ciał obcych, nowotworów, stanów alergicznych czy przejściem procesu zapalnego z jamy ustnej.
     Ma zwykle gęstą, lepką konsystencję, może mieć różną barwę – od białawej, poprzez żółtą aż do zielonkawej.
   • Ropna wydzielina ma gęstą konsystencję i różną barwę – od białej, poprzez żółtą, zielonkawożółtą, a nawet zieloną.
     Wywołana jest najczęściej przez infekcje bakteryjne, które najczęściej mają charakter wikłający (rzadko stanowią pierwotną przyczynę). W badaniu cytologicznym stwierdza się zwiększoną liczbę zdegenerowanych neutrofili oraz liczne bakterie.
   • Ślina wypływająca z nosa jest ciągliwa, bezbarwna, połyskująca, może tworzyć pianę oraz zawierać drobne cząstki pokarmu.
     Wypływ taki towarzyszy najczęściej zaburzeniom anatomicznym (np. rozszczepowi podniebienia), może też być oznaką obecności przetoki ustno-nosowej.
     Ślina może także wydostawać się przez nos przy zaburzeniach połykania na skutek różnych procesów chorobowych.
   • Krwisty wypływ z nosa występuje w sytuacji, gdy krew miesza się z innym rodzajem wypływu z nosa i może być spowodowany urazem lub chorobami zębów lub zatok, ciałem obcym, infekcją grzybiczą czy przetoką ustno-nosową.
     Może także towarzyszyć nowotworom.
     Sporadycznie – przewlekły stan zapalny jamy nosowej może powodować krwisty wypływ z nosa.
     Wydzielina z niewielką domieszką krwi bywa albo równomiernie czerwona (ale nie tak czerwona, jak krew), albo też zawiera smużki i skrzepy krwi.
     Bywa, że taki wypływ z nosa towarzyszy alergicznemu nieżytowi nosa, czasem jest również efektem obecności ciała obcego i jego oddziaływania na błonę śluzową jamy nosowej.
     Delikatne krwawienie może pokazać się także po ataku kichania.
   • Krwotok z nosa najczęściej jest skutkiem urazu.
     Często stanowi również objaw choroby niszczącej struktury nosowe, jak np. proces nowotworowy czy infekcje grzybicze.
     Przy krwawieniach z nosa krew może wypływać kropelkami (określane jest to mianem “epistaxis”), lub też strumieniem (jest to krwotok – “rhinorrhagia”).
     Długotrwałe i/lub nawracające krwawienie z nosa może być także oznaką różnorodnych zaburzeń ogólnoustrojowych, np.:

      

     • nadciśnienia,
     • zapalenia naczyń,
     • zaburzeń krzepnięcia (koagulopatii, które mogą przebiegać wskutek toczących się na terenie organizmu zakażeń np. ehrlichiozy) w przebiegu np.:
       • małopłytkowości,
       • trombocytopatii,
       • choroby von Willebranda,
       • zatrucia rodentycydami antykoagulacyjnymi.

Przyczyny wypływu z nosa

Przyczyn pojawienia się wypływu z nosa u Twojego podopiecznego może być mnóstwo.

Mogą one wynikać z infekcji, alergii, działania czynników drażniących, ciał obcych, problemów z zębami, a nawet być wynikiem pozornie nie mających nic wspólnego z nosem zaburzeń, jak np. refluks żołądkowy, czy zapalenie płuc.

Przyjrzyjmy się bliżej, jakie czynniki oraz stany kliniczne mogą wywoływać popularny katar.

Niedrożność przewodu nosowego

Jeśli u Twojego psa pojawił się wypływ z nosa, ale dotyczy on tylko jednego nozdrza, bardzo prawdopodobne jest, że jeden z przewodów nosowych jest zablokowany.

Mogło w nim coś utknąć, np. ziarno, źdźbło trawy, a nawet kawałki patyków, żwir czy elementy zabawek.

W takiej sytuacji pies jest zwykle bardzo niespokojny – pociera nerwowo łapami nos, trze nim o różne przedmioty, tarza się lub wkłada głowę w ciasne miejsca, jakby samodzielnie próbował pozbyć się ciała obcego.

Towarzyszy temu zwykle częste i gwałtowne kichanie, a wydzielina z nosa może być nawet podbarwiona krwią.

Jeśli jesteś w stanie zobaczyć wystające ciało obce, możesz spróbować delikatnie usunąć je palcami lub za pomocą kleszczyków.

Większość tego typu przypadków jednak znajduje swój happy end w gabinecie lekarza weterynarii – psy bardzo rzadko pozwalają na manewrowanie w obrębie nosa, dlatego w celu usunięcia ciała obcego często konieczna bywa sedacja.

Jeśli w porę nie zareagujemy i ciało obce pozostanie w nosie psa, w miarę upływu czasu objawy mogą nawet słabnąć, jednak wypływ z nosa pozostaje.

Zmienić się może jego charakter – na skutek wtórnej infekcji bakteryjnej katar staje się ropny, może mieć domieszkę świeżej krwi.

Infekcja

Katar może być spowodowany infekcją bakteryjną, wirusową lub grzybiczą.

Katar infekcyjny zwykle jest łatwo zauważany ze względu na kolor i konsystencję wydzieliny- jest ona żółta lub zielonkawa.

Dodatkowo najczęściej towarzyszą mu inne objawy, takie jak kaszel, zapalenie spojówek, podwyższona temperatura wewnętrzna ciała, powiększenie węzłów chłonnych i inne.

Leczenie infekcji uzależnione jest od bezpośredniej przyczyny:

• zakażenie bakteryjne zwalcza się za pomocą antybiotyków,
• grzybicze – przy pomocy specjalnych technik miejscowego aplikowania leków przeciwgrzybiczych i/lub terapii ogólnej.

W przypadku przewlekłych infekcji może zaistnieć konieczność leczenia chirurgicznego.

Wirus nosówki psów

Wirus nosówki psów (CDV- canine distemper virus) odpowiedzialny jest za wywołanie jednej z najgroźniejszych (zwłaszcza dla szczeniąt) chorób zakaźnych.

Na szczęście – dzięki powszechnie prowadzonym szczepieniom udało się ograniczyć występowanie tej niebezpiecznej choroby.

Poszczególne szczepy tego wirusa różnią się patogennością, co jest powodem manifestacji różnorodnych objawów klinicznych oraz występowania różnych postaci choroby.

I tak możemy mieć do czynienia z:

Łagodną postacią nosówki, w przebiegu której dochodzi do:

• apatii,
• utraty apetytu,
• gorączki,
• symptomów ze strony układu oddechowego.

Najczęściej zauważalny jest obustronny, surowiczy wypływ z oczu i nosa, który następnie może przechodzić w śluzowo-ropny.

Dodatkowo pojawia się kaszel i duszność.

Powikłaniem choroby może być suche zapalenie rogówki, a u niektórych psów notowana bywa także utrata węchu.

Najczęściej rozpoznawana jest ciężka postać choroby.

Najczęściej dotyczy ona szczeniąt w wieku 12-16 tygodni, a pierwszym, często niezauważanym objawem jest gorączka.

Potem pojawia się surowicze, śluzowe i śluzowo-ropne zapalenie spojówek (opiekunowie często zgłaszają, że psiak najpierw intensywnie łzawił, a potem pojawiła się ropa w oczach).

Kaszel, zwykle suchy i męczący ujawnia się niedługo potem.

Zwierzak nie chce jeść, pić, jest apatyczny, zaczyna wymiotować.

Często występuje biegunka (z domieszką krwi i śluzu).

W wyniku uogólnienia się choroby i wycieńczenia organizmu w szybkim tempie może dojść do śmierci zwierzęcia.

Ponieważ objawy kliniczne, które towarzyszą chorobie mogą występować z różnym nasileniem i dotyczyć różnych układów, przyjęto klasyfikować poszczególne jej postaci na postać:

• nieżytową,
• płucną,
• jelitową,
• nerwową,
• skórną,
• oczną.

Warto pamiętać, że nosówka także może być przyczyną żółtego, gęstego, ciągnącego wypływu z nosa u psa.

Zawsze jednak obecne są również inne, dużo bardziej niebezpieczne symptomy, których rodzaj i nasilenie jest różny i zależny od postaci choroby.

Leczenie nosówki uzależnione jest od występujących objawów i z reguły obejmuje:

• antybiotykoterapię,
• podawanie leków przeciwdrgawkowych, uspokajających, przeciwbólowych i wspomagających.

Nosówka jest bardzo niebezpieczna, zarówno pod względem śmiertelności, jak i pojawiania się późniejszych powikłań, dlatego też nie należy zapominać o szczepieniach profilaktycznych psów, które zasadniczo ograniczają rozprzestrzenianie się tej choroby.

Pewne doniesienia wskazują, że rasy brachycefaliczne rzadziej chorują, mają też niższy odsetek powikłań oraz śmiertelności niż psy długoczaszkowe.

Wirus parainfluzenzy psów

Wirus parainfluzenzy psów (CPiV – Canine Paraifnluenza Virus) jest jednym z najczęściej (obok bakterii o nazwie Bordetella bronchiseptica) izolowanych czynników zakaźnych kaszlu kenelowego.

Nazwa medyczna tej choroby to zakaźne zapalenie tchawicy i oskrzeli psów, a w jej etiologii może brać udział kilka czynników (wirusy, bakterie i mikoplazmy).

W przypadku CPiV zakażenia najczęściej dotyczą górnych dróg oddechowych, a jeśli jest on jedynym czynnikiem wywołującym chorobę, zwykle stwierdza się suchy, napadowy kaszel i surowiczy wypływ z jamy nosowej.

Psi adenowirus typu 2

Psi adenowirus typu 2 (CAV-2) jest czynnikiem etiologicznym, wywołującym zapalenie krtani i tchawicy.

Wraz z psim adenowirusem typu 1 (CAV-1) może być przyczyną łagodnych zakażeń górnych dróg oddechowych

Herpeswirus psów

Herpeswirus psów (CHV – Canine Herpesvirus) – najbardziej narażone na jego działanie są nowo narodzone szczenięta, które mogą ulec zakażeniu jeszcze wewnątrz macicy, a po porodzie – przez kontakt z innymi szczeniętami lub też z pośrednictwem wydzieliny z nosa i gardła matki.

W przypadku zakażenia śródmacicznego możliwe są ronienia i rodzenie martwych płodów lub słabych szczeniąt.

U tych ostatnich, w ciągu następnych kilku dni, często rozwija się ogólne zakażenie.

Przy zakażeniu, mającym miejsce w trakcie porodu lub po nim przebieg choroby jest zwykle ostry i często kończy się śmiercią.

U szczeniąt obserwowana jest:

• osowiałość,
• brak apetytu,
• szybkie tracenie na wadze,
• biegunka lub miękki, zielonożółty kał,
• objawy bolesności brzucha,
• nieprzerwana wokalizacja,
• niepokój,
• drżenia.

Dochodzi do zapalenia błony śluzowej jamy nosowej z surowiczym, śluzowo-ropnym, rzadziej krwistym wypływem z nosa.

Na błonach śluzowych widoczne są wybroczyny.

Czasem pojawia się wysypka oraz obrzęk dolnej powierzchni brzucha i pachwin.

Pęcherzyki mogą być widoczne także na narządach rozrodczych oraz na błonie śluzowej policzków.

Przebieg choroby jest bardzo szybki, w ciągu 24-48 godzin od pojawienia się objawów klinicznych dochodzi do śmierci szczeniąt.

U niektórych z nich objawy są łagodne i następuje wyzdrowienie.

Jednak wskutek zakażenia może dojść do późniejszego ujawnienia się powikłań, zwłaszcza objawów neurologicznych.

Szczenięta starsze niż 3-5 tygodni z reguły wykazują łagodne objawy ze strony układu oddechowego.

U nich rzadko notuje się objawy ogólne.

Zakażenie przez kontakt płciowy u dorosłych psów może dawać objawy ze strony układu rozrodczego.

Bakteryjne zapalenia jamy nosowej.

Pierwotne, ostre stany zapalne jamy nosowej u psów są rzadkie.

Bordetella bronchiseptica (będąca jednym z czynników etiologicznych zakaźnego zapalenia tchawicy i oskrzeli psów, czyli kaszlu kenelowego) lub Mykoplazmy mogą powodować objawy ze strony górnych dróg oddechowych.

Jednak w większości przypadków kataru u psów bakterie są czynnikami wikłającymi już toczący się proces na terenie jamy nosowej, nie stanowiąc bezpośredniej przyczyny.

Bakterie, normalnie bytujące na powierzchni śluzówki jamy nosowej – na skutek procesów, zaburzających naturalne mechanizmy obronne – szybko namnażają się.

Wówczas wprowadzenie antybiotyków rzeczywiście może skutkować ustąpieniem objawów klinicznych, jednak po zaprzestaniu ich podawania często dochodzi do nawrotów choroby.

Dlatego też – przy nawracającym lub przewlekłym katarze – konieczne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki, mającej na celu identyfikację podstawowej przyczyny kataru.

Grzybice jamy nosowej

Aspergillus fumigatus bytuje normalnie w jamie nosowej, jednak w pewnych sytuacjach może stać się patogenny, prowadząc do rozwoju choroby grzybiczej, zwanej aspergilozą.

Na błonie śluzowej jamy nosowej tworzy tzw. zmatowienia grzybicze, co widoczne jest w badaniu rinoskopowym w postaci białawego lub zielonego nalotu pleśniowego, zwykle w formie płytek.

Często obecne są także nadżerki w małżowinach nosowych.

Czynnikami predysponującymi do rozwoju choroby są:

• inne stany patologiczne, toczące się w obrębie nosa, jak np. nowotwory, ciała obce, wcześniejsze urazy,
• ogólny spadek odporności.

Aspergiloza może pojawić się u wszystkich ras psów w każdym wieku, jednak najczęściej dotyka młode samce ras średnio-lub długoczaszkowych.

Objawia się przewlekłym wypływem z nosa o charakterze śluzowym, śluzowo-ropnym, z domieszką krwi lub nawet krwistym (zależnie od zaawansowania procesu).

Wypływowi (jedno-lub obustronnemu) może towarzyszyć kichanie.

Dość specyficznymi symptomami, sugerującymi aspergilozę jest wrażliwość przy dotykaniu kości trzewioczaszki, a także owrzodzenie lusterka nosowego.

Cryptococcus neoformans rzadko atakuje psy (częściej stwierdzany jest u kotów).

Patogeny wnikają do organizmu przez drogi oddechowe, a objawy najczęściej związane są z ośrodkowym układem nerwowym.

Często także infekcja rozszerza się na płuca.

Problemy z zębami

Na skutek przewlekłych schorzeń przyzębia może dochodzić do powstania przetoki – czyli patologicznego połączenia pomiędzy jamą ustną i nosową.

Przez taką przetokę (której zwykle towarzyszy rozległa infekcja tkanek przyzębia), resztki pokarmowe i ślina mogą dostawać się do jamy nosowej, wywołując kichanie i wypływ z nosa.

Ponieważ bardzo szybko dochodzi do objęcia procesem chorobowym tkanek jamy nosowej, pojawia się wydzielina z nosa, która może być jedno-lub obustronna, najczęściej ropna i cuchnąca.

Postępowanie w tym przypadku jest dwutorowe:

• leczenie stomatologiczne z opracowaniem lub ekstrakcją chorych zębów,
• chirurgiczne zamknięcie przetoki.

Wszystko odbywa się w akompaniamencie antybiotykoterapii, podawania leków przeciwzapalnych oraz przeciwbólowych oraz dbałości o stan jamy ustnej.

Alergiczny nieżyt nosa

Alergia jest to jedna z najczęstszych przyczyn występowania nieprawidłowego wypływu z nosa u psów.

Zwykle obserwowany jest wodnisty, dość obfity wyciek z nosa, ale nie tylko.

Bardzo często katarowi u psa towarzyszy:

• kichanie,
• świąd okolicy nosa i oczu,
• pocieranie twarzy,
• zapalenie spojówek,
• problemy z oddychaniem,
• krwawienie z nosa.

Niestety, objawy te utrzymują się do momentu, gdy z otoczenia zwierzaka nie zostaną wyeliminowane alergeny je wywołujące.

Dlatego podstawową kwestią terapeutyczną powinno być odnalezienie oraz wyeliminowanie przyczyny.

Niestety, podobnie jak to ma miejsce u ludzi, istnieje mnóstwo czynników, które mogą wywołać objawy alergii.

Są to między innymi:

• pyłki roślin,
• składniki pokarmowe,
• leki,
• roztocza,
• zarodniki grzybów,
• środki chemiczne,
• a nawet naskórek.

W przypadku podejrzewania alergicznego tła kataru lekarz weterynarii zaleci wykonanie testów alergicznych, dzięki czemu możliwe stanie się zidentyfikowanie alergenów.

Jeśli się to uda, następnym krokiem będzie próba wyeliminowania ich z otoczenia psa, co niestety – często jest to niemożliwe.

Dostępna jest terapia odczulająca, jednak nie zawsze jest ona skuteczna.

Z pomocą przychodzą leki przeciwhistaminowe i/lub immunosupresyjne (np. sterydy), ale pamiętać trzeba, że nie leczą one alergii, a jedynie tłumią nieprzyjemne dla zwierzęcia objawy, takiej jak katar, kichanie czy świąd.

Limfocytarno-plazmocytarne zapalenie jamy nosowej psów

Obecnie jest to coraz częściej diagnozowana choroba jamy nosowej, w przebiegu której uporczywy wypływ z nosa utrzymuje się bardzo długo – tygodnie, miesiące, a nawet lata (ciągle lub z przerwami).

Bezpośrednia przyczyna zapalenia nadal pozostaje nieznana.

Uważa się, że jest ono wynikiem nadmiernej reakcji ze strony układu odpornościowego, a czynnikami odpowiedzialnymi za ten stan mogą być:

• pierwotne i wtórne bakteryjne zapalenia błony śluzowej nosa,
• zakażenia grzybicze,
• procesy nowotworowe,
• stany alergiczne,
• obecność ciała obcego,
• zaburzenia układu odpornościowego.

Obecnie za główne przyczyny występowania limfocytarno-plazmocytarnego zapalenia jamy nosowej psów uważa się reakcję nadwrażliwości na grzyby z rodzaju Aspergillus lub alergeny wziewne.

Wiadomym jest, iż w jamie nosowej psów występują w pewnej ilości organizmy z rodzaju Aspergillus.

Mogą one wywołać chorobę – wówczas dochodzi do rozwoju aspergilozy, jednak czasem układ odpornościowy reaguje nieprawidłowo nawet na nie zwiększoną liczbę kolonii tych mikroorganizmów.

Wówczas dochodzi do nadmiernej aktywności komórek układu immunologicznego i pojawiają się kliniczne symptomy choroby.

Alergeny wziewne, takie jak pyłki roślin czy roztocza również mogą wykazywać się podobnym działaniem.

Objawy większości chorób jamy nosowej są bardzo podobne, więc także i tu obserwuje się przede wszystkim kichanie oraz śluzowy, śluzowo-ropny lub krwisty wypływ z nozdrzy przednich.

Stan taki może trwać bardzo długo (miesiące, a nawet lata z możliwymi przerwami).

Katarowi towarzyszyć może:

• kaszel,
• kichanie,
• chrapliwy oddech,
• łzawienie,
• obrzęk i przekrwienie spojówek.

Zwykle jednak nie obserwuje się objawów ogólnych.

Znamienne jest, iż po wdrożeniu antybiotykoterapii z reguły nie jest obserwowana poprawa kliniczna.

Zapalenie limfocytarno-plazmocytarne stwierdzane jest najczęściej u psów ras dużych, średnio- i długoczaszkowych, w średnim lub starszym wieku, a szczególnie predysponowane są owczarki niemieckie, owczarki collie i labradory.

Nowotwory nosa psa

Nowotwory jamy nosowej najczęściej rozwijają się u starszych psów.

Jednym z pierwszych i najczęściej notowanych objawów jest wypływ z nosa, o różnej konsystencji (surowiczy, śluzowy, śluzowo-ropny lub krwisty).

Może być jedno-lub obustronny, jednak z reguły z jednej ze stron bywa bardziej intensywny.

Wypływowi z nosa może towarzyszyć kichanie oraz – w zależności od wielkości guza – różnego stopnia utrudniony przepływ powietrza, który opiekunowie zwierząt opisują jako świszczenie.

Często obserwowana jest także deformacja kości trzewioczaszki, podniebienia twardego czy szczęki (zależnie od lokalizacji guza).

Nierzadko nowotworom towarzyszą objawy neurologiczne zwłaszcza, jeśli guz rozrasta się w głąb.

Jeśli lokalizuje się on w okolicy oczodołu, może dojść do wytrzeszczu oka.

Rozwijającemu się procesowi nowotworowemu mogą także towarzyszyć objawy ogólne, jak brak apetytu, spadek masy ciała, apatia, niechęć do ruchu itp.

U psów mogą występować następujące rodzaje nowotworów:

• złośliwe:
  • gruczolakorak (adenocarcinoma),
  • rak płaskonabłonkowy,
  • niezróżnicowany rak,
  • mięsak limfatyczny (lymphosarcoma),
  • chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma),
  • kostniakomięsak (osteosarcoma),
  • rak z komórek przejściowych,
  • naczyniakomięsak (haemangiosarcoma),
  • guz z komórek tucznych (mastocytoma),
  • czerniak złośliwy;
• łagodne:
  • gruczolak (adenoma),
  • chrzęstniak (chondroma),
  • kostniak (osteoma),
  • włókniak (fibroma),
  • histiocytoma.

Pamiętaj, że katar u psa nie oznacza od razu najgorszego.

Jeśli jednak u Twojego psa katar nie reaguje na standardowe leczenie, jego charakter stał się ropny, krwisty lub śluzowy, oddech jest głośny, czasem świszczący – może to oznaczać, że w jamie nosowej znajduje się guz.

Zwykle taki rodzaj wypływu z nosa utrzymuje się dłużej niż kilka tygodni, zwierzę ma słabszy apetyt, a na kufie może być zauważalne wybrzuszenie (najczęściej jednostronne).

W takiej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki obrazowej (rentgenografia, tomografia komputerowa głowy z oceną nosa i zatok okołonosowych).

Nowotwory nosa występują z reguły u psów starszych, powyżej 8 lat.

Leczenie zwykle opiera się na przeprowadzeniu zabiegu usunięcia masy z przewodu nosowego.

Taki guz następnie powinien zostać poddany badaniu histopatologicznemu.

Łagodne nowotwory nosa usuwa się chirurgicznie.

W przypadku zmian złośliwych często pojawia się asymetria twarzy (zgrubienie w okolicy nosa lub oka), utrata masy ciała, ogólne osłabienie – ich całkowite usunięcie rzadko kończy się sukcesem, dlatego konieczna jest dalsza terapia (chemioterapia, radioterapia).

Niestety, prognozy w przypadku nowotworów nosa są z reguły niepomyślne.

Wrodzone i anatomiczne nieprawidłowości

Anatomiczne uwarunkowania kataru dotyczą z reguły psów któkoczaszkowych (np. buldożków), u których najczęściej występują zbyt wąskie otwory nosowe.

U nich wypływ z nosa jest tylko jednym z dość licznych objawów tzw. zespołu oddechowego.

Zwykle katarowi towarzyszy między innymi głośny oddech, chrapanie oraz problemy oddechowe.

Leczenie opiera się na chirurgicznej plastyce nozdrzy, jednak często przeprowadza się ją dopiero w momencie, gdy psiak osiągnie dorosłość.

Rozszczep podniebienia

To anomalia rozwojowa, do której występowania silne predyspozycje również mają psy brachycefaliczne, ale pojawiać się ona może u wszystkich ras psów.

Na skutek braku kompletnej przegrody pomiędzy jamą ustną, a nosową, już u noworodków pojawiają się pierwsze symptomy:

• brak przybierania na wadze,
• skomlenie,
• wyciekanie mleka z nozdrzy,
• katar.

Tego typu wady leczy się chirurgicznie.

Pasożyty jamy nosowej

Pneumonyssoides caninum to białe roztocza o wielkości ok. 1 mm, zasiedlające przewody nosowe i zatoki przynosowe psów i dziko żyjących psowatych.

W Polsce rzadko diagnozowane.

Najczęstszym objawem, widocznym u psów jest kichanie, któremu często towarzyszy:

• niepokój zwierzęcia,
• potrząsanie głową,
• pocieranie nosa,
• kichanie wsteczne,
• przewlekły katar,
• a nawet krwawienie.

Kapilarioza, wywołana przez Capillaria boehmi.

Pasożyty bytują na powierzchni błony śluzowej jamy nosowej i zatok czołowych.

Objawy kliniczne inwazji to kichanie, śluzowo-ropny wypływ z nosa (czasem z domieszką krwi).

Inne zaburzenia, mogące być przyczyną kataru:

• przetoka ustno-nosowa,
• przełyk olbrzymi (megaesophagus),
• zwężenie nosogardzieli (nasopharyngeal stenosis),
• achalazja pierścienno-gardłowa, dysfagia,
• dyskineza rzęskowa,
• przewlekłe zapalenie płuc,
• przewlekłe wymioty,
• przewlekłe zapalenie ucha.

Przyczyny krwawienia z nosa

Odrębną sprawą jest krwawienie z nosa.

Może ono być wywołane tymi samymi przyczynami, które są odpowiedzialne za pojawienie się kataru, ale może także towarzyszyć innym chorobom.

Ponieważ pojawienie się krwistego wypływu lub krwotoku jest bardzo niepokojące dla opiekuna, a także stanowi ważny klinicznie objaw, zawsze należy znaleźć przyczynę krwawienia z jamy nosowej.

Potencjalne czynniki, mogące doprowadzić do krwawienia z nosa:

• nowotwory jamy nosowej,
• ciała obce,
• przewlekły nieżyt błony śluzowej jamy nosowej,
• grzybicze zapalenia jamy nosowej,
• pasożyty jamy nosowej,
• urazy jamy nosowej,
• choroby ogólne.

Zdarza się, że choroby ogólnoustrojowe mają wpływ na naczynia krwionośne, znajdujące się w jamie nosowej.

Zwykle w ich przebiegu pojawiają się różnorodne objawy kliniczne, w tym także może dojść do krwawienia z jamy nosowej.

Wówczas najczęściej obserwowany jest wypływ czystej krwi z nozdrzy, który jest trudny do opanowania.

Może towarzyszyć mu:

• kichanie,
• potrząsanie głową,
• dezorientacja zwierzęcia.

Epizod krwawienia przedstawia się bardzo groźnie, a przerażony opiekun zwierzaka szuka natychmiastowej pomocy lekarza weterynarii.

Do najczęściej występujących zaburzeń ogólnoustrojowych, którym towarzyszy krwawienie z nosa należą:

Nabyte zaburzenia krzepnięcia

Powinno się je uwzględnić w diagnostyce różnicowej w sytuacji, gdy krwawieniu z nosa towarzyszą wybroczyny na błonach śluzowych i skórze, oku lub też obecne są ślady krwi w kale lub moczu.

W grupie nabytych zaburzeń krzepnięcia bierze się pod uwagę:

• trombocytopatie,
• trombocytopenie,
• zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC),
• zatrucie rodentycydami antykoagulacyjnymi,
• wrodzone koagulopatie,
• zespół paranowotworowy,
• szpiczak mnogi,
• zatrucie estrogenami (egzo- i endogenne);
• nadciśnienie ogólnoustrojowe;
• ciężkie choroby wątroby;
• zapalenie naczyń;
• posocznica;
• choroby zakaźne (ehrlichioza, leiszmanioza, babeszjoza);
• zakażenia ogólne (np. erlichioza);
• chłoniak;
• czerwienica prawdziwa (policytemia).

Jak zatrzymać krwawienie z nosa psa?

1. Weź ręcznik i zmocz go w zimnej wodzie.
2. Delikatnie, ale stanowczo chwyć psiaka i uspokajającym tonem przemawiaj do niego.
3. Na grzbiecie kufy (pomiędzy oczami o czubkiem nosa) połóż zimny kompres.
4. Głowa psa powinna znajdować się wyżej, jednak przechylaj jej do tyłu.
5. Nie wkładaj też niczego do nozdrzy.
6. Czasem korzystne mogą być okłady z lodu lub zimnego “cold-packa”.
7. Jeśli krwawienie jest intensywne i nie ustępuje w ciągu paru minut, natychmiast zabierz psa do lekarza.
8. Kontrola u lekarza jest również konieczna w sytuacji, gdy uda Ci się zatrzymać krwawienie z nosa. U jego źródeł mogą bowiem leżeć bardzo poważne przyczyny.

Objawy kataru u psa

Katar może występować jako jedyny i samodzielny symptom chorobowy, mogą też towarzyszyć mu inne objawy.

Wbrew pozorom czasem trudno jest dostrzec obecność nieprawidłowej wydzieliny z nosa, zwłaszcza, jeśli jest jej niewiele lub też pojawia się nieregularnie w ciągu dnia.

Lusterko nosowe psów jest bardzo mocno unerwione, zwierzaki bardzo szybko zlizują wszystko, co tylko znajduje się na powierzchni nosa.

Dlatego też, jeśli podejrzewasz, że psiak rzeczywiście może mieć katar, sprawdź jeszcze, czy na włosach w okolicy nosa, kufy i przednich łap nie ma śladów zaschniętej wydzieliny.

Czy sierść w tych miejscach nie jest posklejana.

Zdarza się – przy przewlekłym katarze – że wydzielina tak podrażnia skórę w okolicy nosa, że tworzą się tzw. rynienki wypływowe – czyli drobne pasma (najczęściej bezwłose), będące śladem po spływającym katarze.

Zwykle skóra w tych miejscach jest zaogniona, objęta już procesem zapalnym.

Bywa także, że na skutek intensywnego zlizywania wypływu przez psa dochodzi do wytarcia włosów i maceracji naskórka.

Z obecnością wypływu z nosa często związane są również inne zjawiska, które wszystkie razem współtworzą obraz kataru lub też są z nim ściśle związane.

Należą tu:

Kichanie

Nie ma chyba potrzeby dokładnego definiowania kichania.

Każdy z nas z własnego doświadczenia wie, na czym polega ten akt, a ja wspomnę jedynie, że z punktu widzenia biologicznego jest to bardzo korzystny odruch obronny, pozwalający na usunięcie drażniących elementów z jamy nosowej.

Różnego rodzaju bodźce stymulują receptory podnabłonkowe w nosie, wywołując odruch kichania.

Ta ewakuacja zanieczyszczeń odbywa się pod dużym ciśnieniem – dlatego też kichanie polega na gwałtownym, szybkim i odruchowym wyrzucie powietrza z płuc przez jamę nosową.

Pojedyncze epizody kichania są zupełnie normalne i nie stanowią powodu do niepokoju.

Inaczej sprawa się ma sytuacjach, gdy kichanie staje się utrwalone i napadowe.

Najczęstszymi przyczynami nagle pojawiających się salw kichania są ciała obce, obecne w jamie nosowej lub ostre infekcje.

Rzadziej – wdychanie drażniących substancji lub obecność w jamie nosowej psów roztoczy Pneumonyssoides caninum.

Do innych przyczyn kichania należą wszelkie stany i choroby, przy których pojawia się wypływ z jamy nosowej.

Kichanie początkowo pojawia się nagle, a w miarę upływu czasu – nawet przy dalszej obecności czynnika wyzwalającego reakcję – może ustępować zarówno pod względem częstotliwości, jak i intensywności (tzn. może być rzadsze i mniej “siarczyste”).

Jednak taka ewolucja procesu kichania wcale nie wyklucza obecności ciała obcego, zwłaszcza przy późniejszym pojawieniu się wypływu z nozdrzy, a także intensywnym i uporczywym pocieraniu nosa przez zdenerwowane zwierzę.

Jeśli ciała obce są zlokalizowane w dalszej części jamy nosowej, mogą wywoływać:

• krztuszenie,
• parskanie,
• odruch wymiotny,
• kichanie wsteczne.

Wypływ z nozdrzy w tej sytuacji jest zwykle jednostronny.

W przypadku wdychania drażniących aerozoli wypływ – najczęściej surowiczy – jest obustronny.

Jeśli u psa stwierdza się uporczywe kichanie, konieczne jest przeprowadzenie badania rinoskopowego.

Kichanie wsteczne

Czasem opiekunowie psów zgłaszają, że ich podopieczni wydają dziwne, czasami przeciągłe dźwięki z nosa.

Mówią, że wygląda to w sposób podobny do pociągania nosem u ludzi, jednak jest to głośniejsze i wydłużone w czasie.

Jest to nic innego, jak tzw. kichanie wsteczne.

Definiowane jest ono jako:

“napadowe, głośne, utrudnione wdychanie powietrza wywołane podrażnieniem nosogardzieli”.

Na skutek stymulacji błony śluzowej nosogardzieli dochodzi do skurczu mięśni gardła, przez co przejście powietrza do krtani jest utrudnione.

Wówczas pies wydobywa z siebie dość głośny, wdechowy dźwięk chrapania, a przy tym przyjmuje pozycję sugerującą duszność – a więc stoi z głową pochyloną do dołu, wyciągniętą szyją i rozstawionymi kończynami przednimi, ciężko “zasysając” przez rozszerzone nozdrza powietrze do płuc.

Taki “atak” pojawia się bez ostrzeżenia i może trwać różnie długo – od kilku sekund do kilku minut (z przerwami lub bez).

Wbrew temu, jak wygląda ten akt – nie jest on niebezpieczny, jednak niepokoi opiekuna, zwłaszcza, że przy stanach zapalnych nosa i nosogardzieli takie incydenty mogą pojawiać się nawet kilka razy w ciągu dnia.

Kichanie wsteczne często towarzyszy:

• infekcjom wirusowym (np. nosówce),
• obecności ciał obcych,
• obecności guzów.

Jest też jednym z objawów zbyt długiego podniebienia miękkiego, kiedy to dochodzi do jego czasowego uwięźnięcia, a zjawisko głośnego zasysania przez nos jest próbą przywrócenia prawidłowego pasażu powietrza w drogach oddechowych.

Często jednak kichanie takie ma charakter idiopatyczny (bez uchwytnych przyczyn), a pojawia się – zwłaszcza u psów małych ras – w momentach ekscytacji, silnego pobudzenia, czy nawet po piciu wody.

Taki atak pojawia się nagle, trwa kilka sekund, po czym ustępuje.

Z reguły nie jest on jednak powodem utrudnień w oddychaniu.

W celu skrócenia czasu trwania epizodu kichania wstecznego można delikatnie masować gardło psa lub zasłaniać nozdrza do momentu, aż pies przełknie.

To i podobne działania mają na celu przerwanie spazmu gardłowego poprzez pobudzenie odruchu połykania.

W ograniczeniu liczby tego typu ataków mogą pomóc leki przeciwhistaminowe.

W przypadku występowania dodatkowych objawów, takich jak zły stan ogólny zwierzęcia, duszność, nietolerancja wysiłku a nawet omdlenia, konieczne jest przeprowadzenie dogłębnej diagnostyki.

Inne objawy i schorzenia, które mogą towarzyszyć katarowi

Katar nie zawsze jest wskaźnikiem choroby górnych dróg oddechowych.

Bywa, że towarzyszy on stanom chorobowym tkanek lub narządów, znajdujących się bądź w bezpośrednim sąsiedztwie jamy nosowej, bądź też odległych, pozornie niezwiązanych z układem oddechowym.

Jeśli więc zauważysz u swojego psa obecność wypływu z nosa, zwróć uwagę, czy nie prezentuje on jeszcze innych symptomów, takich jak:

• Zaczerwienione i obrzęknięte spojówki, intensywne łzawienie, mrużenie oczu lub nieprawidłowy wypływ z oka (jedno-lub obustronny).
• Niechęć do jedzenia, ospałość, podwyższenie temperatury ciała – są to niespecyficzne symptomy, które najczęściej zwiastują obecność infekcji.
• Utrudniony przepływ powietrza przez nos, chrapliwy oddech. Możesz to stwierdzić, jeśli szmer słyszalny podczas oddychania przybrał na sile, stał się nieprawidłowo wysoki, nawet świszczący. Takie utrudnienia mogą wynikać z silnego obrzęku błony śluzowej jamy nosowej lub z obecności mechanicznej przeszkody (np. polipy, guzy, czy ciała obce).

Schorzenia dziąseł i zębów

Zapaleniu dziąseł i stanom chorobowym przyzębia może towarzyszyć zwiększony wypływ z nosa.

Obejrzyj dokładnie jamę ustną swojego podopiecznego, sprawdź, czy na zębach nie jest widoczny kamień, a dziąsła nie są zaczerwienione.

W zaawansowanych przypadkach zapalenia przyzębia może dochodzić do silnego stanu zapalnego tkanek okołozębowych, a infekcja łatwo i szybko przenosi się na jamę nosową.

Obrzęk twarzy lub nieprawidłowo wysklepione podniebienie twarde

Jeśli pojawił się dziwny, ograniczony obrzęk, powiększenie części nosa lub okolicy twarzy pod okiem (zwykle jednostronny) lub też podniebienie wygląda nieprawidłowo – może to być oznaką obecności ropnia (okołowierzchołkowego) lub nawet guza.

Wymioty, odbijania, problemy z połykaniem, krztuszenie podczas jedzenia, “przelewanie” w brzuchu lub inne symptomy, dotyczące układu pokarmowego.

Katar w takich sytuacjach może być jedynie odzwierciedleniem głębszego problemu, dotyczącego przełyku lub żołądka.

Kaszel, duszność, niechęć do podejmowania wysiłku, silne osłabienie – mogą być objawami zapalenia płuc, przy którym katar (zwykle ropny) może być jednym z głównych objawów.

Katar najczęściej towarzyszy schorzeniom jamy nosowej i zatok okołonosowych.

Czasem jednak może być oznaką chorób dolnych dróg oddechowych, np. bakteryjnego zapalenia płuc.

Często towarzyszy także zakaźnemu zapaleniu tchawicy i oskrzeli.

Wypływ z nosa może również towarzyszyć zaburzeniom ogólnoustrojowym, jak nadciśnienie czy zaburzenia krzepnięcia (zwłaszcza, jeśli zawiera domieszkę krwi).

Zawsze więc, gdy zauważysz u swojego psa obecność wydzieliny z nosa, zwróć uwagę, czy nie towarzyszą jej również inne, niepokojące symptomy.

Czy katar u psa sam przejdzie?

Generalnie rzecz biorąc – krótkotrwały katar u psa nie stanowi powodu do niepokoju.

Podobnie, jak to ma miejsce u ludzi, psy czasami mogą się przeziębić, czemu towarzyszą zwykle objawy wypływu z nosa, ogólnego “rozbicia” i chwilowego spadku apetytu.

Nagłe pojawienie się wodnistej wydzieliny może również być oznaką silnego zdenerwowania lub podekscytowania.

Jednakże w momencie, gdy dolegliwości nie wycofują się, a wypływ z nosa przybiera barwę żółtawą, zielonkawą, staje się mętny i/lub cuchnący – konieczna jest jak najszybsza wizyta u lekarza weterynarii.

Zawsze natomiast zgłoś się z psiakiem do lekarza, gdy katar przechodzi w formę przewlekłą (czyli trwa dłużej niż 7 dni).

Kiedy należy skontaktować się z lekarzem weterynarii?

Wiele zwierząt może mieć przejściowy katar bez żadnej przyczyny i zdarza się, że opiekun nie zauważa niczego niepokojącego poza mokrym nosem.

Taki wypływ dość szybko mija i z reguły nie ma potrzeby zabierania psa do lecznicy.

Warto jednak sprawdzić, czy aby na pewno nie ma powodu do niepokoju.

1. Żeby zaobserwować ewentualne nieprawidłowości, usiądź lub nawet połóż się wygodnie przy psiaku i obserwuj jego nos.
2. Zwróć uwagę na wydzielinę i doprecyzuj, czy wydobywa się ona z jednego, czy z obu nozdrzy.
3. Weź chusteczkę i delikatnie wycieraj katar, obserwując, jak szybko z nozdrzy wydobywa się więcej wydzieliny.
4. Oceń ją na białym tle chusteczki – czy jest bezbarwna, klarowna, czy może ma jakiś kolor?
   Czy jest wodnista, czy wręcz przeciwnie – ciągnie się.
5. Sprawdź, czy oddychaniu towarzyszą nietypowe dźwięki, jak świsty, sapanie, chrapanie itp.
6. W cichych warunkach otoczenia wsłuchaj się w oddychanie psa.
   Jeśli zauważysz nieprawidłowości, spróbuj delikatnie rozszerzyć jego nozdrza i oceń, czy dźwięk się zmienił.
7. Następnie sprowokuj psa do chwilowego oddychania przez jamę ustną, zakrywając dłonią nozdrza – jeśli nieprawidłowe szmery pochodzą z nosa, po otwarciu jamy ustnej zanikną.
8. Oceń lusterko nosowe.
   U większości psów nos jest lekko wilgotny, a skóra bywa pigmentowana (zależnie od rasy).
   Nos u niektórych, zdrowych zwierząt bywa także suchy, dlatego zawsze swoje obserwacje odnieś do normalnego stanu swojego podopiecznego.
   Sprawdź, czy na powierzchni lusterka nosowego nie są obecne strupy, rany, nadżerki lub też, czy w jego okolicy nie zalega zaschnięta wydzielina.
9. Zwróć uwagę, czy wypływowi z nosa nie towarzyszy łzawienie, obrzęk spojówek oraz inne objawy związane z oczami.

Wizyta w gabinecie jest wskazana, jeśli u psa występuje którykolwiek z poniższych objawów:

• intensywny, wodnisty wypływ z nosa trwający dłużej niż 24 godziny,
• wydzielina z nosa z domieszką krwi,
• zaczerwienione, obrzęknięte spojówki i/lub opuchnięte, łzawiące oczy,
• głośne oddychanie,
• dyszenie,
• cuchnący oddech,
• nerwowe pocieranie głowy – zwłaszcza okolicy nosa, oczu lub uszu,
• częste potrząsanie głową,
• utrudnione oddychanie przez nos (zatkany nos),
• kaszel,
• utrata apetytu,
• podwyższenie temperatury,
• odruchy wymiotne lub wymioty,
• nadmierne pobudzenie lub przeciwnie – apatia, polegiwanie, senność,
• ogólne złe samopoczucie psa, które cię niepokoi.

Dlaczego nie powinno się bagatelizować dłużej trwającego kataru?

Katar sam w sobie nie jest czynnikiem bezpośrednio zagrażającym życiu, jednak jak każdy inny objaw, tak i ten – w przypadku przewlekłego lub nawracającego charakteru – powinien być potraktowany poważnie.

Jeśli nie udało się ustalić przyczyny wypływu z nosa, a przez to nie została ona wyeliminowana, może dojść do komplikacji, którymi najczęściej są:

• Utrata apetytu – skutek toczącego się procesu zapalnego w jamie nosowej dochodzi do stopniowej utraty węchu.
• Rozprzestrzenienie się pierwotnej choroby (np. procesu nowotworowego lub grzybiczego) na struktury sąsiadujące, np. do oczodołu, jamy ustnej lub nawet do mózgu.
• Problemy oddechowe – duszność, utrudnione oddychanie, męczenie podczas oddychania to tylko niektóre konsekwencje, związane z niedrożnością lub zablokowaniem przewodu nosowego.
• Zajęcie przez proces chorobowy (najczęściej grzybiczy lub nowotworowy) kości sitowej.
  Jest to płytka kostna, stanowiąca ostatnią granicę pomiędzy kanałami nosowymi a mózgiem.
  Ponieważ w przypadku aspergilozy nosa najczęściej wprowadzane jest miejscowe podawanie leków grzybobójczych, przy uszkodzeniu kości sitowej dojść może do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

Rozpoznanie

Rozpoznanie kataru z reguły nie nastręcza większych trudności.

Kłopoty mogą natomiast pojawić się przy ustalaniu jego przyczyny.

Niezmiernie pomocne mogą okazać się wiadomości uzyskane od opiekuna zwierzęcia, które mogą naprowadzić lekarza na diagnozę.

Dlatego przygotuj się, ponieważ lekarz może zadać Ci takie lub podobne pytania:

1. Kiedy zostały zauważone objawy?
   Czas trwania kataru pozwala na określenie, czy choroba ma charakter ostry, czy przewlekły.
   Ostre przyczyny wypływu z nosa, takie jak np. obecność ciała obcego, czy infekcje wirusowe wiążą się z reguły z nagłym pojawieniem się symptomów kichania i dość dużej ilości wydzieliny z nosa.
   Samopoczucie psa jednakże, jego apetyt oraz aktywność z reguły pozostają niezmienione.
   Schorzenia przewlekłe, dotyczące nosa, takie jak procesy grzybicze czy nowotworowe trwają już dłuższy czas, a dodatkowo wiążą się ze spadkiem apetytu, aktywności, złym stanem ogólnym, a nawet bolesnością.
2. Czy katar obserwowany jest przez cały czas, czy też pojawia się okresowo (np. zaraz po przebudzeniu się psa, przy jedzeniu, gdy wychodzi na zewnątrz)?
3. Czy wypływ jest jedno-czy obustronny?
   Choroby wywołane przez czynniki zakaźne lub też stany ogólnoustrojowe z reguły objawiają się obustronnym wypływem z nosa, natomiast jednostronny wypływ z nosa towarzyszy najczęściej obecności ciał obcych, polipów, guzów lub ropni okołokorzeniowych.
   Jednakże zdarza się, że wiele procesów ogólnych zaczyna się jednostronnie, a potem dochodzi do rozprzestrzenienia się procesu na oba przewody nosowe.
4. Czy podczas oddychania słyszalne są jakieś nienormalne dla psa dźwięki? Czy jeśli zwierzę zacznie oddychać przez jamę ustną te dźwięki zanikają?
   Zdarza się, że przy zwężeniu lub jakiejś przeszkodzie w przewodzie nosowym pies spontanicznie podejmuje próby oddychania przez jamę ustną, ale okresowo ponawia próby normalnego wdychania powietrza przez nos.
   Wówczas mogą być słyszalne świsty, sapanie lub inne nieprawidłowe odgłosy.
   W łagodnym zwężeniu, np. przy lekkim obrzęku błony śluzowej jamy nosowej tego typu dźwięki mogą być słyszalne w trakcie lub po wysiłku fizycznym.
5. Czy występują jeszcze jakieś inne objawy, jak np.:
   • kaszel,
   • brak apetytu,
   • ospałość?
6. Czy pies dostawał jakieś leki?
7. Czy i kiedy zwierzak był szczepiony przeciwko chorobom zakaźnym?
8. Czy ostatnio pies przebywał w większym skupisku zwierząt? (np. hotele dla psów, wystawy itp.).
   Jak i gdzie pies spędza czas?
   Czy poddawany jest szkoleniu i treningom?
   Czy jest psem pracującym? To ważne pytanie w przypadku psów myśliwskich, u których często diagnozowane są ciała obce w przewodzie nosowym.
   Czy podczas zabawy był nadzorowany? Czy mogło dojść do urazu?
9. Czy w przeszłości zwierzę chorowało z podobnymi lub innymi objawami? Czy było leczone? Czym? Jak była reakcja na leczenie? Jakie były wyniki badań?
   Tu warto posiłkować się karta wypisu oraz wynikami badań laboratoryjnych.
10. Czy znane są przypadki podobnych objawów lub też stwierdzonych chorób u krewnych psa (rodziców, rodzeństwa)?

W postępowaniu diagnostycznym powinno uwzględnić się takie czynniki, jak wiek, płeć i rasę psa.

Dlaczego? Już wyjaśniam.

Wiek psa

Przyczyny wrodzone wypływu z nosa występują najczęściej u młodych zwierząt.

Przykładowo – wysięk z nosa w przypadku rozszczepu podniebienia obserwuje się zwykle u noworodków.

Wrodzona atrezja nozdrzy tylnych (wada rozwojowa polegająca na wrodzonej niedrożności nozdrzy tylnych) powoduje chrapanie, wysięk z nosa i oddychanie przez otwartą jamę ustną u szczeniąt.

Choroby zakaźne, takie jak np. nosówka, częściej spotykane są u młodych zwierząt, zwykle nieszczepionych szczeniąt.

Aspergiloza jest bardziej rozpowszechniona u psów młodych i w średnim wieku.

Nowotwory nosa częściej pojawiają się u starszych psów, o średniej lub długiej kufie, rzadko u ras brachycefalicznych

Rasa psa

Rasy brachycefaliczne (takie jak mopsy, buldożki, boksery) mają większą skłonność do infekcji górnych dróg oddechowych i u nich katar może pojawiać się częściej.

Owczarki niemieckie stosunkowo często zapadają na aspergilozę nosa.

Whippety i jamniki miniaturowe częściej zapadają na nieżyt nosa.

U psów myśliwskich, pracujących stosunkowo często diagnozowane są ciała obce (najczęściej drobne elementy roślinne) w przewodzie nosowym.

Ma to związek ze specyfiką pracy psa oraz środowiskiem przebywania.

Psy ras miniaturowych, które stosunkowo szybko rozwijają problemy stomatologiczne, często przejawiają katar wtórnie do infekcji, obecnej w jamie ustnej.

Psy ras średnich i dużych o mezocefalicznej lub dolichocefalicznej budowie czaszki (czyli średnio-lub długoczaszkowe) mają większą tendencję do rozwoju nowotworów nosa.

Utrzymanie zwierzęcia, jego aktywność, sposób spędzania czasu oraz stosowanie zabiegów profilaktycznych.

Choroby wirusowe częściej dotyczą zwierząt nieszczepionych.

Stłoczenie zwierząt lub pobyt w miejscu, gdzie znajduje się duża liczba innych psów (np. schroniska, miejsca wystaw, nawet hotele dla zwierząt) to czynniki predysponujące do infekcji wirusowych.

U psa, który spędza większość czasu na dworze, biegając po łące lub w lesie (np. pies myśliwski), u którego pojawił się nagły początek kichania oraz nerwowe pocieranie twarzy, istnieje silne podejrzenie ciała obcego, tkwiącego w przewodzie nosowym (np. źdźbła trawy).

Stan kliniczny oraz choroby współistniejące

Zły stan zębów, obecność masywnego kamienia nazębnego wraz ze śluzowo-ropną wydzieliną z nosa, mogą sugerować wytworzenie się przetoki ustno-nosowej,

Choroby przewodu pokarmowego, którym towarzyszą wymioty, zaburzenia połykania, refluks żołądkowy itp.

Informacje z wywiadu, iż zwierzę łapało kleszcze może nasuwać podejrzenie obecności choroby lub chorób odkleszczowych (np. erlichioza, babeszjoza).

Badania, które pomogą ustalić przyczynę kataru

Z reguły katar rzeczywiście trwa tylko kilka dni, a właściwie leczony mija bezpowrotnie.

Czasem jednak konieczne bywa wykonanie dodatkowych badań w celu ustalenia przyczyny nieprawidłowego lub długo trwającego wypływu z nosa.

Żeby rozpoznać przyczynę kataru lekarz weterynarii w pierwszej kolejności wykonuje pełne badanie kliniczne.

W badaniu fizykalnym ocenia się takie elementy, jak:

• Wydzielina z nosa:
  • Czy jest obfita czy skąpa?
  • Czy jest jedno- czy obustronna?
  • Jaki ma kolor?
  • Jaką ma konsystencję?
  • Czy ma jakiś zapach?
• Ból przy dotykaniu kości nosowych – objawy bolesności widoczne są w przebiegu aspergilozy, mogą też być oznaką urazu lub nacieku nowotworowego w obrębie kości
• Odbarwienie lub owrzodzenie nozdrzy.
  Owrzodzenie lusterka nosowego, obecne na nim strupy i rany mogą świadczyć o zakażeniu aspergilozą.
  Czasem, przy uporczywym katarze i świądzie nosa – na skutek intensywnego pocierania kufy przez psa – również może dochodzić do powstawania ran.
  W zaawansowanych przypadkach, kiedy wypływający śluzowo-ropny lub ropny wypływ gromadzi się nozdrzach, może on powodować macerację naskórka i powstanie ran i owrzodzeń.
• Ocena wydychanego powietrza.
  • Przepływ powietrza.
    Jest to pośredni sposób oceny drożności przewodów nosowych oraz zidentyfikowania, czy proces chorobowy jest jedno- czy obustronny.
    Przepływ powietrza można ocenić bądź przez obserwację kłaczka waty, przykładanego kolejno przed jeden i drugi otwór nosowy, bądź też oceniając tzw. plamę oddechową (jest to skroplona para wodna na na szkiełku lub lusterku, przyłożonym do nozdrzy psa).
    Plamy oddechowe przy zwężeniu jednostronnym są nierównej wielkości i w różnym czasie zanikają.
    Można też obserwować ruch skrzydełek nosowych podczas oddychania pacjenta.
    Zmniejszony ruch powietrza może być wskaźnikiem zalegającego wysięku w jamie nosowej lub też obecności jakiejś mechanicznej przeszkody (ciało obce, guz, polip).
    Zwiększony ruch jest normalny, może jednak towarzyszyć infekcji grzybiczej w jamie nosowej (np. aspergilozie).
  • Woń wydychanego powietrza – może być odrażająca, gnilna, słodkawo-mdła lub nawet zgorzelinowa.
    Tego typu nieprawidłowy zapach może świadczyć o procesach gnilnych, toczących się na terenie układu oddechowego lub pokarmowego.
  • Szmery nosowe.
    Bardzo często katarowi towarzyszą nieprawidłowe odgłosy, słyszalne podczas oddychania.

     

    • Sapanie – przy zwężeniu przewodów nosowych (np. na skutek obrzęku błony śluzowej jamy nosowej) dochodzić może do wzmocnienia i zaostrzenia szmeru oddechowego.
    • Gwizdy lub świsty podczas oddychania mogą być wyrazem zwężenia przewodu nosowego na skutek obecności ciała obcego lub guza, ale nie zamykającego jeszcze całkowicie światła przewodu nosowego.
      Wówczas dochodzi do utrudnienia przepływu powietrza i jego zawirowań, skutkiem czego słyszalne stają się nieprawidłowe, stosunkowo wysokie dźwięki przy oddychaniu.
    • Furczenia stwierdzane są przy obecności w jamie nosowej luźnych błon włóknikowych lub gęstego, ciągliwego śluzu.
• Obserwowane nieprawidłowości:
  • kichanie i wypływ z nozdrzy najczęściej są oznaką procesów chorobowych, toczących się w przedniej części jamy nosowej;
  • chrapanie, parskanie, kichanie wsteczne, odruch wymiotny mogą oznaczać, iż stanem patologicznym objęta jest głębsza część nosa;
    jeśli obserwowane jest krztuszenie lub odruch wymiotny, może to być oznaką obecności ciała obcego lub zmian guzowatych w dalszej części nosogardzieli.
• Symetria twarzy.
  Przy obecności zmian guzowatych może dochodzić do deformacji kości czaszki.
  Podczas badania głowy lekarz zwraca szczególną uwagę na ewentualne obrzęki, występujące w obrębie twarzy, jej asymetrię czy wytrzeszcz oczu (jedno-lub obustronny).
  Zaobserwowanie tego typu zmian może sugerować występowanie nowotworu, infekcji grzybiczej lub ropnia okołowierzchołkowego zęba.
• Obustronny wypływ z oczu, towarzyszący katarowi może świadczyć o infekcji wirusowej lub też o zablokowaniu przewodu nosowo-łzowego (może ono być jedno-lub obustronne).
  W przypadku stwierdzenia aktywnego zapalenia naczyniówki i siatkówki powinno się przeprowadzić badanie dna oka.
  Tego typu stany mogą towarzyszyć erlichiozie lub chłoniakowi.
  Odklejenie siatkówki może być sygnałem nadciśnienia tętniczego, ale może też być objawem zmian guzowatych, zlokalizowanych w okolicy kostnych struktur oczodołu.
  W przypadku aspergilozy nosa często obserwuje się jednocześnie owrzodzenia lusterka nosowego.
• Dokładne badanie jamy ustnej umożliwia wykazać takie zmiany, jak:
  • stan zapalny dziąseł,
  • złamania zębów,
  • wady podniebienia,
  • obecność przetok ustno-nosowych lub guzów.
• Sprawdzana jest drożność obu kanałów nosowych w celu wykluczenia ewentualnej niedrożności.
• Omacywane są zatoki czołowe w celu wykrycia bolesności, obrzęku lub krepitacji (to takie “trzeszczenie” podczas omacywania, które może wskazywać na przerwanie ciągłości kości i ocierania się odłamów o siebie; inaczej szmer trący).
• Ocenia się regionalne węzły chłonne.
  Powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych może wskazywać na aktywny proces zapalny lub nowotworowy.
  W takiej sytuacji wskazane jest wykonanie biopsji cienkoigłowej zmienionego węzła chłonnego.
• Osłuchiwanie klatki piersiowej pozwala na ustalenie, czy proces chorobowy obejmuje również niższe piętra układu oddechowego.
• Sprawdzenie, czy występują objawy ogólnoustrojowe, np.:
  • osłabienie,
  • brak apetytu,
  • uogólnione powiększenie węzłów chłonnych itp.

Następnie – jeśli przyczyna nie została ustalona lub też istnieją inne wskazania do pogłębienia diagnostyki, lekarz może zalecić wykonanie badań dodatkowych.

Ich dobór jest ściśle uzależniony od podejrzewanej choroby.

W wielu przypadkach poszerzony panel diagnostyczny zarezerwowany jest dla tych przypadków kataru, które są przewlekłe lub też pojawiła się krwista wydzielina z nosa.

W ustaleniu źródła kataru pomocne są następujące badania:

• Dokładne badanie stomatologiczne.
• Test łzowy Schirmera (ocena ewentualnego uszkodzenia nerwu twarzowego przy długo trwającym zapaleniu ucha wewnętrznego).
• Inne testy laboratoryjne, takie jak badanie moczu i kału.
• Zdjęcie rentgenowskie głowy w celu oceny kości czaszki, zatok okołonosowych.
  Do tego celu zwykle wymagane jest krótkotrwałe farmakologiczne uspokojenie pacjenta.
  Niestety, radiografia nie jest wystarczająco czułą metodą, by ukazać dyskretne niszczenie kości czy ocenić zasięg choroby.
  Rzadko także pozwala na postawienie diagnozy.
  Dlatego w dalszym procesie diagnostycznym zwykle konieczne jest przeprowadzenie innych badań, takich jak rinoskopia i biopsja.
  Ważne jest jednak, by rentgenografia była wykonywana przed bardziej inwazyjnymi technikami badawczymi.
  Po pierwsze dzięki rentgenogramom możliwy jest wybór optymalnego miejsca do pobrania materiału do badań, a po drugie – podczas rinoskopii i biopsji często dochodzi do krwawienia do jamy nosowej, toteż późniejsze wykonanie zdjęcia skutkuje uzyskaniem zatartego i niediagnostycznego obrazu.
  Radiogramy głowy umożliwiają zidentyfikować:

   

  • ewentualne przemieszczenia kości (np. w wyniku urazu),
  • umiarkowaną lub ciężką destrukcję tkanki kostnej (np. w przebiegu procesu nowotworowego lub zakażenia grzybiczego),
  • nieprawidłowości dotyczące puszki bębenkowej lub choroby korzeni zębów.
• Dokładniejsze techniki obrazowania, jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa mogą pomóc w ustaleniu przyczyny kataru (jeśli inne metody obrazowania nie są rozstrzygające).
  Tomografia komputerowa lepiej wykrywa subtelne zmiany kości, wpływające na takie struktury jak małżowiny nosowe, kość lemieszową czy kość czołową, umożliwia dokładne uwidocznienie przegrody nosowej, podniebienia twardego i kości sitowej, odróżnia płyn od tkanek oraz określa zasięg choroby.
  Jest także metodą z wyboru przy planowaniu radioterapii u psów z nowotworami nosa.
  W celu oceny tkanek miękkich metodą z wyboru jest rezonans magnetyczny.
• Rinoskopia.
  Polega no wizualizacji wnętrza jamy nosowej za pomocą cienkiego endoskopu (tzw. rinoskopu).
  Pies do tego badania musi być poddany znieczuleniu ogólnemu, ponieważ wnętrze jamy nosowej jest bardzo wrażliwe – każde wprowadzenie cienkiego endoskopu wiązałoby się z napadem kichania i próbą pozbycia się ciała obcego z nosa.
  Badanie endoskopowe górnych dróg oddechowych jest zalecane w przypadku przewlekłych stanów zapalnych lub infekcyjnych nosa i zatok okołonosowych, czy też przy podejrzeniu choroby nowotworowej.
  Podczas tego badania istnieje możliwość pobrania materiału do badań (hodowlanych, cytologicznych) oraz wykonania biopsji (do badania histopatologicznego).
  Badanie to wykonuje się w celu:

   

  • oceny błony śluzowej jamy nosowej pod kątem występowania:
    • stanu zapalnego,
    • nadżerek,
    • zmian guzowatych,
    • ognisk grzybiczych,
    • pasożytów;
  • oceny ilości, konsystencji, barwy oraz źródła wydzieliny;
  • odnalezienia i usunięcia ewentualnego ciała obcego;
  • pobrania materiału do badań bakteriologicznych, cytologicznych i histopatologicznych.

Badanie rinoskopowe

1. Pacjent wprowadzany jest w znieczulenie ogólne.
2. W pierwszej kolejności ocenia się jamę ustną oraz tylną część nosogardzieli.
   Zwraca się szczególną uwagę na podniebienie miękkie i twarde (poszukując deformacji, nadżerek, owrzodzeń), brzegi zębodołów oraz nozdrza tylne.
   Jest to tak zwana rinoskopia wsteczna.
3. Następnie przeprowadza się właściwa rinoskopię, oceniając metodycznie każdy przewód nosowy (idąc od dołu do góry).

W prawidłowych warunkach błona śluzowa jamy nosowej jest różowa, wilgotna i gładka, pokryta niewielką ilością surowiczej lub śluzowej wydzieliny.

W warunkach chorobowych jednak możemy mieć do czynienia z następującymi nieprawidłowościami w obrębie nosa:

• zapalenie błony śluzowej jamy nosowej,
• infekcja grzybicza w postaci matowych, mniej lub bardziej licznych ognisk grzybni,
• nadżerki w małżowinach nosowych,
• zmiany guzowate,
• polipy,
• ciała obce,
• roztocza Pneumonyssoides caninum,
• pasożyty Capillaria.

Badanie hodowlane materiału pobranego z głębszych odcinków jamy nosowej (bakteriologia, badanie w kierunku grzybów chorobotwórczych),

Pobranie próbek do badań

Pobranie materiału do badania zwykle przeprowadzane jest po rentgenografii lub tomografii komputerowej (które to badania pomagają w wyborze odpowiedniego miejsca). Wykonywane jest zwykle pod kontrolą endoskopu.

Materiał uzyskać można, stosując następujące metody:

• Wymaz – za pomocą jałowej wymazówki pobiera się wydzielinę z błony śluzowej jamy nosowej (najlepiej, jeśli pochodzi ona z doogonowego jej odcinka).
  Tak pobrany materiał służy do badania bakteriologicznego i mikologicznego oraz cytologicznego.
• Płukanie jamy nosowej – za pomocą cewnika, umieszczonego w jamie nosowej przepłukuje się ją jałowym roztworem fizjologicznym.
  Wypływający przez nozdrza płyn pobiera się do badania cytologicznego
• Biopsja wycinkowa – fragmenty błony śluzowej jamy nosowej pobiera się za pomocą kleszczyków biopsyjnych w celu wykonania badania histopatologicznego.
  Jest to bardziej inwazyjna metoda uzyskania materiału niż wcześniej wymienione, jednak preferowana przy diagnozowaniu zmian złośliwych, obecnych w jamie nosowej.

Badanie cytologiczne

Badanie cytologiczne wydzieliny z nosa, pobranej z odcinka, znajdującego się tuż przy nozdrzach zewnętrznych, nie jest czułą metodą do rozpoznawania przyczyny kataru u psów.

W tym odcinku znajdują się bowiem liczne bakterie, które niekoniecznie są przyczyną choroby.

Najlepszą metodą, służącą do pobrania materiału do badania cytologicznego oraz hodowlanego jest badanie endoskopowe.

Próbkę do badania należy pobrać z doogonowych odcinków przewodu nosowego.

W celu zdiagnozowania aspergilozy pobiera się próbkę z zaobserwowanych podczas badania zmian oraz wykonuje badanie hodowlane w kierunku Aspergillus fumigatus.

Badanie cytologiczne może być wykorzystane do postawienia podejrzenia obecności choroby nowotworowej nosa, jednakże ostateczne potwierdzenie neoplazji daje badanie histopatologiczne.

Badanie histopatologiczne

Badanie histopatologiczne umożliwia rozpoznanie wielu stanów zapalnych, grzybiczych czy nowotworowych.

W celu poszukiwania wirusów w tkankach pobranych podczas biopsji można zastosować immunofluorescencje i diagnostykę molekularną.

Zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej w celu oceny płuc

W większości przypadków kataru na radiogramie klatki piersiowej nie są uwidaczniane zmian patologiczne.

Bywa jednak, że zdjęcie rtg ujawnia zmiany zapalne lub przerzutowe w płucach.

Badanie bronchoskopowe (jeśli katarowi towarzyszy również kaszel)

Jeśli jest to konieczne, może być również zalecone wykonanie usg gałki ocznej, zatok lub przewodów nosowych.

Jeśli doszło do zniszczenia kości, dzięki tej metodzie czasem można zlokalizować guzy, wpływające na jamę nosową lub zatoki oraz pobrać próbki do badania.

W sytuacji, gdy u psa dochodzi do krwawienia z nosa, w pierwszej kolejności powinny zostać wykluczone choroby ogólnoustrojowe (takie jak np. koagulopatie).

Należy przeprowadzić następujące badania:

• Pełne badanie fizykalne.
• Badanie okulistyczne.
• Badanie morfologiczne krwi.
  W przypadku miejscowych chorób nosa, hematologia jest zwykle prawidłowa.
  W przebiegu alergicznego nieżytu nosa lub chorób pasożytniczych często dochodzi do wzrostu granulocytów kwasochłonnych we krwi (eozynofilia).
  Z kolei rozległym stanom zapalnym oraz infekcji zwykle towarzyszy wzrost granulocytów obojętnochłonnych (neutrofilia).
  W przypadku ogólnoustrojowych chorób, takich jak erlichioza, zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC) czy małopłytkowość immunologiczna obserwuje się nieprawidłowy poziom płytek krwi.
• Badanie biochemiczne surowicy.
• Test policzkowy (określający czas krwawienia).
• Profil krzepnięcia.
• Ocena ciśnienia tętniczego krwi.
• Testy serologiczne.
  Badanie serologiczne często stosowane jest do wykrywania przeciwciał w powszechnych chorobach zakaźnych, takich jak wirus nosówki, choroby przenoszone przez kleszcze (borelioza, anaplazmoza).

Leczenie chorób przebiegających z katarem

Prawidłowe leczenie kataru uwarunkowane jest określeniem przyczyny go wywołującej.

Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w sytuacjach, gdy dotychczasowa terapia nie przynosi rezultatów.

Dlatego podstawą w postępowaniu jest leczenie przyczynowe.

Oczywiście istnieją metody, które pomagają usunąć i/lub ograniczyć wydzielinę z górnych dróg oddechowych, co zasadniczo przyczynia się do poprawy komfortu pacjenta.

Należą tu między innymi:

• nawilżanie,
• stosowanie soli morskiej (w kroplach, ponieważ spraye są zbyt stresujące dla zwierząt),
• leki zmniejszające przekrwienie i mukolityki.

Pamiętać jednak należy, iż tego typu terapia nie zwalcza bezpośredniej przyczyny kataru, a jedynie łagodzi objawy, dzięki czemu możliwa jest poprawa oddychania, apetytu i ogólnego samopoczucia psa.

Środki zmniejszające przekrwienie poprzez swoje działanie mogą ograniczyć wypływ z nosa.

Postępowanie z katarem w przypadku alergii opiera się przede wszystkim na jak najdokładniejszym wyeliminowaniu czynnika uczulającego z otoczenia psa.

Często jest to trudne, a sprawę dodatkowo komplikuje fakt, że zwierzęta z reguły uczulone są na więcej niż jeden rodzaj alergenów (np. roztocza magazynowe, roztocza domowe, pyłki traw itp.).

Dlatego też, w celu złagodzenia silnych objawów alergii wprowadzane są leki antyhistaminowe, glikokortykosteroidy oraz inne grupy leków, mające działanie wspomagające przy reakcjach alergicznych.

Leki przeciwhistaminowe są pomocne przy zwalczaniu objawów alergicznego nieżytu nosa, jednak ich skuteczność może być różna.

Często konieczne bywa wypróbowanie nawet kilku różnych leków antyhistaminowych w celu znalezienia najskuteczniejszego.

W weterynarii często stosowane są:

• difenhydramina,
• hydroksyzyna,
• klemastyna,
• chlorfeniramina,
• loratydyna.

Leki immunosupresyjne mogą mieć zastosowanie w przypadku leczenia limfocytarno-plazmocytarnego zapalenia nosa.

Najczęściej stosowane są prednizolon i prednizon.

Glikokortykosteroidy mogą być stosowane również miejscowo (w postaci kropli, maści czy żeli).

Czasem, w celu ograniczenia ubocznych efektów długotrwałej sterydoterapii stosowane są dodatkowe immunosupresanty, takie jak np. azatiopryna.

Niesterydowe leki przeciwzapalne mogą być pomocne przy ograniczaniu stanu zapalnego, zwalczają gorączkę oraz ból.

Tlenoterapia, jeśli występują zaburzenia oddechowe.

Infekcje bakteryjne zwalczane są za pomocą antybiotyków, grzybicze – przy użyciu miejscowych i/lub ogólnych leków przeciwgrzybiczych, a parazytozy – za pomocą leków przeciwpasożytniczych.

Antybiotykoterapia jest najbardziej wskazana w celu leczenia ostrych infekcji dróg oddechowych, takich jak np. zakaźne zapalenie tchawicy i oskrzeli.

Antybiotyki zalecane są także przy występowaniu wtórnych zakażeń bakteryjnych, które często wikłają przewlekłe choroby układu oddechowego, prowadząc do nasilenia objawów.

W takich przypadkach często dochodzi do chwilowego poprawy stanu klinicznego po terapii, jednak choroba podstawowa nie znika po antybiotykach.

Z reguły rodzaj chemioterapetyku dobierany jest empirycznie, jednak w przypadkach stanów przewlekłych lub nawracających jego dobór powinien być oparty na wyniku badania bakteriologicznego.

W przypadku aspergilozy nosa stosowane jest miejscowe leczenie z użyciem klotrimazolu i enilkonazolu.

Czasem choroba dotyczy wyłącznie zatok – wówczas może być wymagana trepanacja kości czaszki i podanie leku bezpośrednio do zatoki.

Skuteczny jest także itrakonazol, jednak w przypadku zajęcia oka lub ośrodkowego układu nerwowego zalecane jest wprowadzenie flukonazolu.

W celu określenia odpowiedzi na terapię zaleca się przeprowadzanie badań serologicznych.

W przypadku, gdy przyczyną kataru są poważne choroby, np. zapalenie płuc, lekarz weterynarii może zadecydować o zatrzymaniu psiaka w szpitalu.

W tym czasie zwierzę jest całodobowo monitorowane, podawane są leki (np. przeciwbakteryjne, wspomagające oddychanie), stosowana jest tlenoterapia oraz płynoterapia.

Przy obecności ciała obcego w jamie nosowej lekarz z reguły wyjmuje go za pomocą kleszczyków, jednak w niektórych sytuacjach konieczne jest chirurgiczne usunięcie przeszkody z nosa.

Przy stwierdzeniu procesu nowotworowego, będącego przyczyną kataru, podstawą jest zwykle leczenie chirurgiczne, choć nie zawsze możliwe jest całkowite usunięcie zmiany.

Następnie wprowadzana jest chemioterapia i/lub radioterapia.

Leczenie kataru u psa opiera się głównie na pielęgnacji, ułatwieniu oddychania oraz leczeniu przyczynowym.

W zależności od przyczyny lekarz może zapisać antybiotyki, leki przeciwalergiczne lub przeciwgrzybicze.

Jednak zanim objawy kataru wycofają się, warto zadbać o komfort swojego podopiecznego poprzez odpowiednią opiekę i pielęgnację:

1. Pies z zakażeniem górnych dróg oddechowych powinien znajdować się w czystym, ciepłym i wolnym od przeciągów otoczeniu.
2. Usuwaj wydzielinę z okolic nozdrzy i oczu, regularnie oczyszczając je chusteczką zwilżoną letnią wodą.
3. Możesz zastosować sól morską lub roztwór fizjologiczny do przemywania okolic nozdrzy, a także – jeśli psiak pozwoli – aplikować po kilka kropli płynu bezpośrednio do kanałów nosowych.
4. Pies z katarem może mieć upośledzony węch i smak, stąd dość często pojawia się u niego osłabienie apetytu.
   Podczas leczenia dbaj, by jego posiłki były atrakcyjne, staraj się podsuwać mu miękki, apetycznie pachnące jedzenie, najlepiej leciutko podgrzane (nie zimne).

Rokowanie

Większość przypadków “zwykłego” kataru ma dobre rokowanie i nie ma powodu do niepokoju po znalezieniu i wyeliminowaniu przyczyny.

Katar alergiczny może powracać przy narażeniu na alergeny (może mieć charakter sezonowy).

W przypadku nowotworów nosa rokowanie niestety jest złe – większość psów nie przeżywa roku od postawienia diagnozy.

Podsumowanie

Katar zawsze jest objawem.

Jeśli towarzyszą mu inne objawy, jak kichanie, świąd nosa czy wypływ z oczu, zalecanym postępowaniem jest konsultacja lekarska.

Nigdy nie należy bagatelizować kataru, zwłaszcza, jeśli ich obecność się przedłuża.

Obserwowanie nosa swojego podopiecznego nie jest niczym trudnym, a wszelkie zauważone nieprawidłowości mogą być symptomami poważniejszych procesów, toczących się bądź bezpośrednio w jamie nosowej, bądź też na terenie całego organizmu.

Po zauważeniu kataru, poszukaj przejawów zintensyfikowanego wypływu, obecności ropy lub krwi.

Zwróć też uwagę na nadmiernie suchą skórę na nosie, która może przybierać nawet formę “skorupy”.

Czasem nie jesteśmy w stanie zaobserwować samego wypływu z nosa, ponieważ psiaki z reguły bardzo szybko zlizują wydzielinę.

Pozostają jednak oznaki w formie zmacerowanej skóry wokół nozdrzy, zaschnięte ślady ropy, czy nawet wyłysienia wokół nosa.

To także jest objawem – zwykle przewlekłego – kataru.

Podczas swoich obserwacji skoncentruj się na ruchu nozdrzy podczas oddychania – jeśli zapadają się one zbyt mocno w czasie, gdy zwierzak bierze wdech (czemu zwykle towarzyszy intensywniejszy niż zwykle szmer wdechowy) – może to świadczyć o utrudnionym oddychaniu.

Zawsze konsultuj swoje obawy z lekarzem weterynarii.

Katar u psów posiada zróżnicowaną konsystencję, barwę oraz występuje na tle różnorakich przyczyn, toteż tylko dokładne badanie kliniczne, często połączone z innymi badaniami dodatkowymi pozwala na uzyskanie odpowiedzi, jaka jest podstawowa przyczyna nieprawidłowego wypływu z nosa u Twojego psa.

Pamiętaj jednak, że zupełnie normalne jest, iż Twój podopieczny kichnie od czasu do czasu, nawet z domieszką niewielkiej ilości bezbarwnej wydzieliny.

Martwić zacznij się dopiero, jeśli stanie się to częste, przewlekłe lub płyn z nosa przybierze nieprawidłową, gęstą konsystencję oraz barwę.