Anaplazmoza u psa: objawy i leczenie [lek wet Krystyna Skiersinis]

Anaplazmoza u psa jest jedną z chorób transmisyjnych, występujących u psów, które przenoszone są za pośrednictwem kleszczy. Ponieważ jest ona również zoonozą, stanowi zagrożenie dla ludzi.

Anaplazmozę u psów wywołuje jeden z dwóch bakteryjnych czynników patogennych:

• Anaplasma phagocythophilum,
• Anaplasma platys.

Riketsje te mają powinowactwo do różnych komórek w organizmie, toteż infekcje wywołane przez te dwa gatunki bakterii będą się różniły pod względem objawów klinicznych oraz przebiegu choroby.

Anaplazmoza u psa powoduje wystąpienie jednego z dwóch zespołów klinicznych:

1. Pierwszy z nich, związany z zakażeniem Anaplasma phagocytophilum (gatunkiem częściej kojarzonym z anaplazmozą), wywołuje gorączkę, apatię, zapalenie wielostawowe i rzadziej objawy żołądkowo-jelitowe, oddechowe lub neurologiczne. Infekcja tym patogenem często objawia się kulawizną, co bywa początkowo kojarzone z boreliozą. Choroba wywołana przez drobnoustroje Anaplasma phagocytophilum określana jest mianem anaplazmozy granulocytarnej.
2. Drugi, związany z zakażeniem Anaplasma platys, wywołuje cykliczną małopłytkowość oraz objawy kliniczne z niej wynikające. Infekcja wywołana przez Anaplasma platys to trombocytarna anaplazmoza u psa.

Wspólną cechą tych drobnoustrojów jest to, iż oba gatunki rozprzestrzeniają się za pośrednictwem kleszczy, a to z kolei sprawia, że obie choroby mają podobny zasięg geograficzny.

W tym opracowaniu przedstawię informacje na temat obu jednostek chorobowych występujących u psów, które wywołane są przez riketsje z rodzaju Anaplasma.

Opiszę, w jaki sposób dochodzi do zakażenia tymi drobnoustrojami, w jaki sposób choroba daje znać o swojej obecności, jak można ją rozpoznać i leczyć, a także odpowiem na pytanie, czy istnieje możliwość zapobiegania anaplazmozie u psów.

Zapraszam serdecznie do lektury.

Uwaga na temat klasyfikacji

Zarówno Anaplasma phagocytophilum, jak i Anaplasma platys, są zaliczane do rzędu Rickettsiales, który obejmuje rodzaje:

• Ehrlichia,
• Anaplasma,
• Cowdria,
• Wolbachia,
• Neorickettsia.

W 2001 roku nastąpiła poważna zmiana w klasyfikacji organizmów w rzędzie Rickettsiales.

Postanowiono wówczas, że trzy oddzielne szczepy, różniące się biologią i budową genetyczną: Ehrlichia equi, E. phagocytophila oraz ludzki czynnik HGE (ang. human granulocytic ehrlichiosis agent), powodujący erlichiozę granulocytarną u ludzi, umieszczone zostaną w obrębie nowo utworzonego gatunku.

Ponieważ organizmy te były filogenetycznie najściślej spokrewnione z gatunkami z rodzaju Anaplasma, więc zostały przeklasyfikowane jako Anaplasma phagocytophilum.

Pomimo podobieństwa filogenetycznego te trzy gatunki różnią się jednak między sobą chorobotwórczością dla ssaków oraz geograficznym zasięgiem występowania.

Stwierdzono jeszcze, że również riketsje Ehrlichia platys potrzebują zmiany swojego nazewnictwa, ponieważ są bliżej spokrewnione z gatunkami Anaplasma, dlatego też zmieniono ich nazwę na Anaplasma platys.

Granulocytarna anaplazmoza u psa

Pierwsze doniesienia dotyczące zakażeń na tle Anaplasma phagocytophilum u psów pochodzą ze Szwecji i zostały one opublikowane w 1995 roku.

Przypadki anaplazmozy granulocytarnej (ang. canine granulocytic anaplasmosis) były na tym terenie stwierdzane od 1989 roku.

W 1990 roku organizmy Anaplasma phagocytophilum wykazano w organizmach psów w USA w stanach Minnesota i Wisconsin.

Niegdyś jednostka ta określana była mianem erlichiozy granulocytarnej, ale obecnie nazwa ta jest nieadekwatna ze względu na fakt, iż drobnoustroje wywołujące anaplazmozę zostały przesunięte z rodzaju Ehrlichia do rodzaju Anaplasma.

Obecnie chorobę, które wywołują te riketsje określane się mianem anaplazmozy granulocytarnej.

Istota choroby

Zakażenie A. phagocytophilum to dość nagle pojawiająca się infekcja, przenoszona przez kleszcze na psy.

Anaplazmoza u psa to zwykle ostra chorobę kliniczna, prowadząca często do ropnego zapalenia wielostawowego, co czyni ją podobną do boreliozy.

Poza możliwością powodowania choroby jawnej klinicznie, A. phagocytophilum może wywoływać przewlekłe zakażenia u psów, powodując subkliniczny stan nosicielstwa.

Jest on związany z dodatnimi wynikami testów serologicznych, ale bez towarzyszących objawów klinicznych.

Psy takie powinny być monitorowane pod kątem pojawienia się objawów anaplazmozy, ponieważ może ona potencjalnie wystąpić w przyszłości, szczególnie, jeśli dojdzie do koinfekcji innymi drobnoustrojami przenoszonymi przez kleszcze lub też nastąpi upośledzenie układu immunologicznego.

Czynnik wywołujący

Anaplazmoza u psa wywołana jest przez Anaplasma phagocythophilum – bakterie należące do rodziny Anaplasmataceae, gram-ujemne ziarniaki, obligatoryjnie wewnątrzkomórkowe, których komórkami docelowymi w organizmie gospodarza są neutrofile.

Drugi człon nazwy choroby – granulocytarna – odnosi się właśnie do zakażania przez te drobnoustroje granulocytów obojętnochłonnych (neutrofili).

Rzadko można jest spotkać także w granulocytach kwasochłonnych (eozynofilach).

Wszystkie gatunki rodzaju Anaplasma w komórkach krwi ssaków otoczone są błonami formującymi wakuole.

Bakterie występują więc w wodniczkach cytoplazmatycznych, tworząc ciałka wtrętowe, czyli morule.

Występowanie

Anaplasma phagocytophilum jest czynnikiem chorobotwórczym dla:

• psów,
• koni,
• bydła,
• owiec,
• kóz,
• lam,
• kotów,
• gryzoni,
• saren,
• jeleni i innych dzikich ssaków,
• ptaków,
• a także człowieka.

Naturalnym rezerwuarem tych drobnoustrojów są drobne ssaki oraz jelenie.

W Stanach Zjednoczonych drobnoustroje najczęściej przenoszą	Myszaki, pręgowce amerykańskie, szczur drzewny, nornikowate, jeleń wirginijski.
W Europie drobnoustroje najczęściej przenoszą	Nornica ruda, mysz zaroślowa, mysz leśna, sarny i jelenie.

W rozprzestrzenianiu się choroby dużą rolę mogą również odgrywać ptaki.

Zasięg geograficzny

Anaplazmoza granulocytarna występuje na całym świecie.

Infekcje A. phagocytophilum opisano głównie w północnej i środkowej Europie oraz w Stanach Zjednoczonych.

Badania epidemiologiczne, przeprowadzone w Europie wykazały, że 3-57% psów miało kontrakt z tym gatunkiem riketsji.

Jednakże różne badania przeprowadzane były nad różnymi populacjami psów (zdrowymi i chorymi), z użyciem różnych testów (test immunofluorescencji pośredniej IFAT, test immunoenzymatyczny ELISA).

Ponadto serologiczna reaktywność krzyżowa z innymi riketsjami Anaplasma spp. również może wpływać na przeszacowanie tych wyników.

W Europie zasięg geograficzny riketsji Anaplasma phagocytophilum obejmuje:

• Austrię,
• Belgię,
• Bułgarię,
• Czechy,
• Danię,
• Francję,
• Niemcy,
• Węgry,
• Irlandię,
• Włochy,
• Litwę,
• Holandię,
• Norwegię,
• Polskę,
• Portugalię,
• Słowenię,
• Hiszpanię,
• Szwecję,
• Szwajcarię,
• Wielką Brytanię.

W Polsce najwyższy procent seropozytywnych psów stwierdzono w województwie:

• małopolskim (25,24%),
• śląskim (20,9%),
• łódzkim (20,28%).

Najmniejsza liczba psów, u których stwierdza się przeciwciała przeciwko Anaplasma phagocytophilum obserwowana jest:

• na Mazowszu (3,21%),
• w województwie podkarpackim (4,27%),
• w województwie świętokrzyskim (4,8%).

Anaplazmoza u psa jest chorobą sezonową, a jej występowanie oraz rozprzestrzenianie są ściśle związane z występowaniem i aktywnością wektorów (kleszczy) na danych obszarach, a także dostępnością ich żywicieli.

Wektorami Anaplasma phagocytophilum jest wiele gatunków kleszczy z rodzaju Ixodes.

Drogi szerzenia się choroby

Występowanie anaplazmozy granulocytarnej jest ściśle związane z obecnością na danych terenach kleszczy Ixodes spp., które pasożytują na ssakach i są najważniejszymi wektorami riketsji.

W Europie anaplazmoza przenoszona jest przez kleszcze Ixodes ricinus, a w Stanach Zjednoczonych Ixodes scapularis i Ixodes pacificus.

Kleszcze należące do rodzaju Ixodes odgrywają również ważną rolę w przenoszeniu krętków Borrelia burgdorferi, w efekcie czego u psów często dochodzi do koinfekcji tymi drobnoustrojami.

Objawy obu chorób są podobne, co sprawia niemałe trudności diagnostyczne.

Jednakże pojawienie się symptomów choroby u psa w 20 dni po kontakcie z kleszczem wskazuje raczej na anaplazmozę, niż na boreliozę, której okres inkubacji trwa zdecydowanie dłużej.

Nie tylko długość okresu inkubacji, ale także schemat rozwoju choroby, jej przebieg, a także utrzymywanie się w środowisku różnią się przy boreliozie i anaplazmozie.

Ixodes ricinus jest jedynym znanym wektorem Anaplasma phagocytophilum w Europie.

Jest on szeroko rozpowszechniony w większości krajów europejskich, w tym także w zachodniej Norwegii i Szwecji.

Lubi on lasy mieszane, pastwiska i otwarte tereny o wysokiej wilgotności.

Głównym ograniczeniem w jego rozprzestrzenianiu się jest temperatura wymagana do rozwoju kleszczy.

Na północnych obszarach Szwecji pajęczaki te zostały znalezione na 68° szerokości geograficznej N, ale niektóre populacje kleszcza rozprzestrzeniły się jeszcze dalej na północ.

Ixodes ricinus występuje w Irlandii, Wielkiej Brytanii i południowej Finlandii.

Obecny jest także prawie w każdym regionie Europy Środkowej, a wschodnia linia jego występowania ciągnie się najprawdopodobniej wzdłuż krajów bałtyckich i Ukrainy.

Na swojej wschodniej granicy współwystępuje z blisko spokrewnionym gatunkiem Ixodes persulcatus.

Na południu Ixodes ricinus ukazuje się w częściach regionu śródziemnomorskiego, zwykle w lasach mieszanych lub liściastych.

Wykryto go w Portugalii, Hiszpanii (tylko na północnych obszarach kraju oraz w izolowanych punktach na południowych wzgórzach) oraz we Włoszech.

Jest także powszechny w północnym pasie wilgotnych lasów w Turcji.

Przypuszcza się, że występowaniu kleszcza w południowych regionach sprzyja wilgotność atmosferyczna, która musi być stosunkowo wysoka (około 80%), aby sprzyjać jego stałym populacjom.

W wschodnich regionach Europy Ixodes ricinus zostaje zastąpiony przez Ixodes persulcatus – gatunek blisko spokrewniony.

Jego siedliska rozciągają się na wschód i do Japonii.

Jest to znany pasożyt wielu gatunków zwierząt domowych i pełni rolę wektora dla różnych patogenów.

Prawdopodobnie jest on lepiej znany z powodu przenoszenia krętków Borrelia spp. oraz wirusa kleszczowego zapalenia mózgu na terenach, które kolonizuje.

Stwierdzono także, że Ixodes persulcatus był zainfekowany przez Ehrlichia spp. w regionie bałtyckim oraz przez Anaplasma phagocytophilum na Ukrainie.

Riketsje z rodziny Anaplasmataceae wykryto również w kleszczach Ixodes persulcatus w Mołdawii.

Kleszcze z rodzaju Ixodes mogą pasożytować na zwierzętach w każdej z trzech postaci rozwojowych.

Anaplasma phagocytophilum jest przenoszona transstadialnie, dlatego też nosicielami zarazka są nimfy i postaci dorosłe kleszczy.

Pomimo, iż główną i najważniejszą drogą szerzenia się zarazka jest transmisja za pośrednictwem kleszczy, możliwe są także inne drogi przenoszenia anaplazm.

Istnieją doniesienia, dotyczące zakażeń dzieci w okresie okołoporodowym.

U bydła obserwowana jest infekcja za pośrednictwem łożyska, a riketsje wykazano również z mleku krów i owiec.

Transmisja przez zakażoną krew podczas transfuzji również jest prawdopodobna.

Ze względu na potencjalną transmisję tych patogenów przez zakażoną krew, na obszarach endemicznych zaleca się badanie przesiewowe produktów krwiopochodnych w kierunku bakteryjnego DNA za pomocą testów PCR.

Patogeneza anaplazmozy granulocytarnej

Patogeneza choroby wciąż nie jest jeszcze do końca poznana.

Transmisja bakterii z kleszcza na wrażliwe ssaki odbywa się mniej więcej w ciągu 24-48 godzin po ukąszeniu pasożyta, tak więc żeby doszło do zarażenia psa kleszcz musi żerować na nim przynajmniej dobę.

Przeniesienie patogenu na zwierzę wymaga więc dłuższego czasu żerowania kleszcza na zwierzęciu.

Po wniknięciu do organizmu, bakterie rozprzestrzeniają się za pośrednictwem krwi lub chłonki.

Okres inkubacji choroby waha się od 1 do 2 tygodni (w przeciwieństwie do boreliozy, której okres inkubacji jest dłuższy i wynosi 60-90 dni).

Za pomocą cząsteczek adhezyjnych (P-seletyny), występujących obficie na powierzchni komórek bakteryjnych, riketsje przylegają, a następnie wnikają do neutrofili przez endocytozę.

Po wniknięciu do komórki bakterie te lokalizują się w fagosomach komórkowych, w których ulegają wielokrotnym podziałom.

W efekcie dochodzi do powstania mikrokolonii – moruli – złożonych z dwudziestu lub więcej komórek Anaplasma, widocznych w mikroskopie świetlnym.

Badania eksperymentalne wykazały, ze wytworzenie specyficznych przeciwciał w surowicy krwi przeciwko Anaplasma phagocytophilum może wystąpić już w ciągu 2-5 dni od pojawienia się moruli we krwi obwodowej.

Rozerwanie wypełnionych riketsjami fagosomów i błony komórkowej komórek gospodarza powoduje uwolnienie znacznych ilości riketsji do krwi, umożliwiając w ten sposób zakażanie innych komórek, a w konsekwencji infekcję wielu narządów.

Drobnoustroje A. phagocytophilum stwierdzane są w neutrofilach oraz w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego (śledziona, wątroba, szpik kostny).

Nie został jeszcze poznany dokładny mechanizm działania Anaplasma phagocytophilum.

Riketsje nie wytwarzają endotoksyn, a z zainfekowanych komórek nie są uwalniane czynniki prozapalne, takie jak interleukiny (Il-1, Il-6) czy czynnik martwicy nowotworów (TNF-α).

Mechanizmy, zaangażowane w rozwój małopłytkowości, leukopenii czy niedokrwistości są inne – najprawdopodobniej związane są ze stymulowaniem przez riketsje produkcji Il-8 i innych cytokin (MIP-1α, MIP-1β), które w warunkach in vitro hamują hemopoezę.

Interleukina 8 wykazuje działanie chemotaktyczne dla neutrofili i limfocytów T, nasila fagocytozę, stymuluje procesy oddychania komórkowego i wzmaga angiogenezę (proces tworzenia się naczyń włosowatych).

Inne czynniki, jak MCP-1 i RANTES aktywują monocyty, makrofagi oraz limfocyty T.

Wysunięto przypuszczenie, że za rozwój małopłytkowości odpowiada zwiększone wykorzystanie płytek krwi w wyniku wzrostu aktywności czynników krzepnięcia, a być może również zwiększone zużycie płytek w śledzionie czy zmniejszone ich wytwarzanie przez szpik kostny.

Obecność bakterii może aktywować mechanizmy patogenne, które mają zapobiec niszczeniu drobnoustrojów przez komórki układu odpornościowego.

Wadliwe działanie zainfekowanych fagocytów zakłóca mechanizmy obrony immunologicznej, które mogą ułatwiać wtórne infekcje.

Jednak u psów z reguły nie dochodzi do zejść śmiertelnych w przebiegu infekcji na tle Anaplasma phagocytophilum.

Anaplazmoza u psa objawy

Okres inkubacji choroby trwa od 1 do 2 tygodni.

Po tym czasie pies może rozwinąć samoograniczającą się chorobę gorączkową.

U większości psów naturalnie zakażonych Anaplasma phagocytophilum objawy kliniczne nie rozwiną się i pozostaną one zdrowe, na co wskazuje duża liczba zdrowych psów seropozytywnych w porównaniu z psami z chorobą kliniczną.

Zakres, w jakim Anaplasma może utrzymywać się w tkankach i przyczyniać się do subklinicznych lub przewlekłych objawów wciąż jest kwestią dyskusyjną.

Wiele zakażeń skutkuje łagodną chorobą z objawami grypopodobnymi, która najczęściej samoogranicza się lub też stanowi zakażenie subkliniczne.

Jawna postać anaplazmozy u psa z widocznymi objawami klinicznymi jest najczęściej związana z ostrą fazą choroby, podczas której bakterie obecne są we krwi.

Czas trwania i nasilenie objawów klinicznych w ostrej fazie mogą się znacznie różnić i mogą trwać od 1 do 5 dni.

Zwierzęta z kliniczną chorobą związaną z ostrą infekcją często mają niespecyficzne objawy, w postaci:

• gorączki (powyżej 39,2°C),
• osłabienia,
• apatii,
• senności,
• braku apetytu.

Tego typu objawy anaplazmozy u psa pojawiają się u około 75% zakażonych psów.

Najczęściej obserwowanymi objawami klinicznymi, które mogą nasunąć podejrzenie zakażenia wywołanego przez Anaplasma phagocytophilum są bóle stawów i kulawizny, wynikające z zapalenia wielostawowego na tle autoimmunologicznym.

U ponad połowy psów występują bóle stawów i mięśni, niechęć do poruszania się, trudności ze wstawaniem i kulawizna.

Ponadto w przebiegu anaplazmozy u psa nierzadko obserwuje się bladość błon śluzowych, powiększenie węzłów chłonnych, powiększenie wątroby i śledziony.

Inne, rzadziej obserwowane objawy kliniczne anaplazmozy u psów obejmują problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak wymioty, biegunka, napięty brzuch lub objawy ze strony układu oddechowego, takie jak kaszel i trudności w oddychaniu. Rzadko obserwuje się zapalenie błony naczyniowej oka, obrzęk kończyn, zwiększone pragnienie i wielomocz.

Może również wystąpić choroba ośrodkowego układu nerwowego (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych), prowadząca do napadów padaczkowych, ataksji lub zaburzeń neurologicznych, takich jak:

• otępienie (objawy te jednak są rzadko obserwowane),
• drgawki,
• niezborności itp.

Kwestią dyskusyjną jest, czy objawy infekcji ośrodkowego układu nerwowego są związane z zakażeniem Anaplasma phagocytophilum.

W kilku przypadkach sugerowano związek pomiędzy reagującym na sterydoterapię zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych/ zapaleniem tętnic a zakażeniem tymi riketsjami.

Kliniczna postać choroby najczęściej stwierdzana jest u psów w wieku 8 lat lub starszych, jednak infekcja może pojawić się również u młodszych psów.

Anaplazmoza u psa występuje niezależnie od płci.

Golden retrievery i labradory są rasami psów, u których anaplazmoza jest diagnozowana częściej niż u innych ras, jednak nie wiadomo, czy wynika to z ich specjalnej podatności, czy też może z częstotliwości narażenia na kontakt z kleszczami i/lub popularność tych akurat ras psów.

Zakażenie A. phagocytophilum może być przyczyną powstania pewnych immunopatii, takich jak małopłytkowość lub niedokrwistość o podłożu immunologicznym.

Infekcjom Anaplasma phagocytophilum skłonność do krwawień nie jest tak nasilona, jak ma to miejsce w przebiegu infekcji wywołanej przez Anaplasma platys.

U zwierząt, które przechorowały anaplazmozę, możliwa jest powtórna infekcja tymi riketsjami. U psów zdarzają się (sporadyczne) przypadki nawracających zakażeń, występujących dwukrotnie lub częściej w ciągu roku.

Pomiędzy epizodami u psa nie stwierdza się objawów choroby.

Po zakończeniu leczenia poziom przeciwciał spada do wartości niskich lub niewykrywalnych w testach serologicznych, przez co psy stają się wrażliwe na powtórną infekcję.

U psów możliwe jest także wystąpienie przewlekłych objawów anaplazmozy, subkliniczne infekcje, trwające przez kilka miesięcy, jednak nie wiadomo, czy przewlekły stan nosicielstwa może później doprowadzić choroby przewlekłej.

W przypadku psów zakażonych doświadczalnie wykazano, iż choroba może przebiegać przewlekle, a zwierzęta mogą być bezobjawowymi nosicielami zarazka. Mogą one stanowić źródło zakażenia, a sama anaplazmoza u psa może nawracać. Nie ustalono, czy zwierzęta leczone mogą stać się subklinicznie zakażonymi nosicielami riketsji.

Predyspozycje do wystąpienia choroby

Jak dotąd nie potwierdzono rasowych predyspozycji do wystąpienia choroby.

Wprawdzie w kilku badaniach występowanie infekcji było zdecydowanie częstsze u retrieverów, jednak prawdopodobnie miało to związek z powszechnością rasy.

Nie udokumentowano także żadnych predyspozycji płciowych ani wiekowych.

Rzeczywiście, starsze psy częściej były seropozytywne w porównaniu do młodszych psów, ale było to prawdopodobnie spowodowane zwiększoną liczbą ekspozycji na patogen w czasie.

Rozpoznawanie

W rozpoznawaniu anaplazmozy u psa bierze się pod uwagę następujące czynniki:

• Pora roku. Anaplazmoza u psa zwykle występuje sezonowo, a szczyt zachorowań zbiega się ze szczytem aktywności kleszczy z rodzaju Ixodes, a więc od wiosny aż do jesieni. Ponieważ na aktywność kleszczy duży wpływ ma pogoda, wczesna wiosna, gorące lato, a także łagodna zima mogą być przyczyną występowania choroby o dowolnej porze roku.
• Informacje zawarte w wywiadzie. Wcześniejszy kontakt z kleszczami (nawet pomimo stosowania skrupulatnej profilaktyki) lub podróże z psem do krajów, w których anaplazmoza występuje endemicznie powinny skłonić do uwzględnienia tej choroby odkleszczowej w rozpoznaniu różnicowym.
• Objawy kliniczne, takie jak:
  • gorączka,
  • apatia,
  • brak apetytu,
  • zmniejszona aktywność,
  • problemy ze wstawaniem,
  • wymioty i/lub biegunka,
  • zwiększone pragnienie i wielomocz.
• Wyniki badania hematologicznego (w tym ocena rozmazu krwi), biochemicznego oraz serologicznego.

Ostateczna diagnoza stawiana jest na podstawie wykazania materiału genetycznego riketsji w badaniu PCR.

Badanie kliniczne

W badaniu fizykalnym u psów z anaplazmozą granulocytarną mogą być obserwowane następujące zmiany:

• gorączka: 39,2-41,0°C,
• bladość błon śluzowych,
• napięty brzuch,
• kulawizna,
• biegunka,
• wymioty,
• wybroczyny,
• krwawienie z nosa,
• domieszka krwi w kale,
• leżenie na boku,
• częstoskurcz komorowy,
• przyspieszenie oddechów,
• powiększenie śledziony,
• powiększenie wątroby.

Ze względu na informacje z wywiadu, dotyczące narażenia psa na kleszcze oraz kliniczne objawy zapalenia wielostawowego, anaplazmoza u psa często może być bardzo trudna do odróżnienia od boreliozy.

Ponadto obie te choroby są przenoszone przez te same wektory kleszczy i mają podobny zasięg występowania geograficznego.

Jednak pomimo podobieństwa objawów klinicznych obu jednostek chorobowych, dostępne są metody diagnostyczne, umożliwiające rozpoznanie czynnika wywołującego.

Badania laboratoryjne w kierunku anaplazmozy

Nieprawidłowości dotyczące wyników badań laboratoryjnych mogą różnić się w ostrej fazie choroby.

U przewlekle zakażonych, bezobjawowych nosicieli wyniki badań mogą nie odbiegać od normy.

Badanie hematologiczne

Najczęstsza nieprawidłowością hematologiczną, obserwowaną u psów z jawną postacią choroby jest małopłytkowość o nasileniu łagodnym do ciężkiego.

Trombocytopenia obserwowana jest u 80% psów z ostrym zakażeniem. Mechanizm wywołujący trombocytopenię nie jest do końca wyjaśniony. Według różnych autorów może ona być wynikiem immunologicznego niszczenia płytek krwi, zwiększonej fagocytozy przez makrofagi, hipoplazji szpiku lub nasilonego rozpadu płytek w śledzionie.

Niewykluczone, że w patomechanizm małopłytkowości zaangażowane są wszystkie te czynniki.

Jeśli liczba płytek we krwi spadnie poniżej 50000/μl pojawiają się objawy kliniczne w postaci wybroczyn na skórze oraz skłonności do krwawień (z nosa, przewodu pokarmowego, pęcherza moczowego).

Krwawienie z jelit i żołądka stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.

U wielu zwierząt początkowo stwierdzana jest również limfopenia, ale później może rozwinąć się reaktywna limfocytoza. Limfopenia jest jednym z częstszych objawów laboratoryjnych anaplazmozy (poza trombocytopenią).

U wielu pacjentów dochodzi również do rozwoju eozynopenii.

Rzadko obserwuje się neutropenię.

Liczba neutrofili prawie zawsze pozostaje w granicach normy fizjologicznej, nie stwierdza się także zwiększonej liczby form pałeczkowatych.

Neutropenia może pojawić się przy przewlekłym przebiegu choroby i może być wywołana czynnikami immunologicznymi, hipoplazją lub dysplazją szpiku kostnego.

Związane z błona wakuole wewnątrzcytoplazmatyczne bakterii (morule) mogą być obserwowane w rozmazie krwi w krążących neutrofilach (niezmiernie rzadko w eozynofilach) u psów z ostrym zakażeniem.

Niekiedy (w mniej niż 50% przypadków) w przebiegu anaplazmozy u psa obserwuje się łagodną do umiarkowanej niedokrwistość nieregeneratywną, normochromatyczną i normocytarną. Może ona być wynikiem hipoplazji szpiku kostnego lub efektem choroby przewlekłej.

U niektórych psów z niedokrwistością obserwuje się dodatni wynik bezpośredniego testu Coombsa, co świadczy o niedokrwistości immunologicznej.

Niedokrwistość pokrwotoczna może się rozwinąć na skutek krwawienia z błon śluzowych, do którego dochodzi na skutek małopłytkowości.

Badanie biochemiczne surowicy krwi

Najczęstsze nieprawidłowości biochemiczne w surowicy obejmują:

• Podwyższoną aktywność fosfatazy alkalicznej;
• Podwyższenie aktywności enzymów wątrobowych, które może być wynikiem obserwowanej niekiedy martwicy komórek wątrobowych;
• Łagodną do umiarkowanej hipoalbuminemię i hipofibrynogenemię.
  Hipoalbuminemia zwykle ustępuje szybko po gorączce.
  Częściej obserwowana jednak jest hiperproteinemia wynikająca z hipergammaglobulinemii.
• W wyniku odwodnienia może dojść do wzrostu poziomu mocznika w surowicy krwi.
  W moczu obserwuje się wówczas proteinurię.
• Czasem dochodzi do niewydolności nerek w wyniku ich kłębuszkowego zapalenia.

Badania dodatkowe

W badaniu płynu maziowego wykazać można neutrofilowe zapalenie.

Powiększenie śledziony jest bardzo często stwierdzane podczas wykonywania badania ultrasonograficznego lub zdjęcia rtg jamy brzusznej.

Wykrywanie

Obecność Anaplasma phagocytophilum można wykryć bezpośrednio, przez wykazanie obecności moruli w zainfekowanych granulocytach we krwi obwodowej lub przez badanie PCR, albo też pośrednio – poprzez pomiar miana przeciwciał.

Badanie mikroskopowe rozmazu krwi

Anaplazmoza u psa może być zdiagnozowana za pomocą identyfikacji moruli w neutrofilach krążących we krwi obwodowej podczas oceny mikroskopowej rozmazu krwi, a czasami też płynu maziowego.

Wykazanie anaplazm we krwi lub mazi stawowej jest najbardziej prawdopodobne podczas ostrej fazy choroby.

Eksperymentalnie wykazano, że organizmy pojawiają się we krwi obwodowej od 4 do 14 dni od momentu wprowadzenia bakterii do organizmu i zwykle utrzymują się przez cztery do ośmiu dni.

Morule Anaplasma phagocytophilum mogą występować w 1-27% krążących neutrofili.

Możliwość identyfikacji tych mikrokolonii w krążących granulocytach może być zwiększona przez mikroskopową ocenę kożuszka w rozmazie.

U zwierząt z zapaleniem wielostawowym analiza płynu maziowego może ujawnić zmniejszoną lepkość i zwiększoną liczbę leukocytów (>3000 komórek/μl) z przeważającą populacją neutrofili.

Patogeny można również wykazać w niewielkiej liczbie (≤1%) neutrofili w płynie maziowym.

Morule Anaplasma phagocytophilum są nie do odróżnienia od tych tworzonych przez Ehrlicha ewingii (czynnika sprawczego erlichiozy granulocytarnej psów).

Objawy kliniczne zakażenia E. ewingii są również identyczne jak te, obserwowane przy anaplazmozie granulocytarnej u psów.

Tych dwóch zakażeń nie sposób odróżnić na podstawie objawów klinicznych (gorączka, letarg, kulawizna, niechęć do wstawania itp.) czy rutynowych badań laboratoryjnych (pełna morfologia krwi z rozmazem czy też ocena mikroskopowa płynu stawowego).

Dlatego też w przypadku wykrycia obecności moruli w badaniu mikroskopowym, rozpoznanie należy potwierdzić za pomocą techniki PCR (dotyczy to głównie obszarów, na których występuje zarówno Anaplasma phagocytophilum, jaki i Ehrlichia canis).

Testy serologiczne

Zakażenie Anaplasma phagocytophilum może być serologicznie potwierdzone w większości laboratoriów komercyjnych, a nawet w gabinetach weterynaryjnych.

W celu wykrycia przeciwciał stosuje się testy immunofluorescencji pośredniej (IFAT), test ELISA czy też gabinetowy test 4Dx.

Zaletą testów serologicznych jest to, że pozwalają one na określenie poziomu przeciwciał oraz ich zmian w czasie.

Ważne jest więc przeprowadzanie ilościowych badań serologicznych i określenie ostatecznego miana przeciwciał.

Ilościowe techniki laboratoryjne pozwalające na diagnozowanie anaplazmozy u psa są bardziej czułe i specyficzne niż szybkie testy.

Test SNAP 4Dx jest badaniem jakościowym, wskazującym tylko wynik pozytywny lub negatywny, bez określania poziomu przeciwciał.

Test immunofluorescencji pośredniej jako źródło antygenu wykorzystuje całe organizmy patogenne, rosnące w hodowli komórkowej.

Z użyciem tego testu wykazano, że przeciwciała u psów może pojawić się już w 2-5 dni od pojawienia się moruli we krwi obwodowej.

W innym badaniu zastosowano surowice od koni, psów, ludzi i bydła, u których już wcześniej potwierdzono zakażenie Anaplasma phagocytophilum.

Wszystkie próbki surowicy były dodatnie przy mianach 1:80 lub większych, a większość miała miana ≥ 1: 320.

Uważa się więc, że miano ≥ 1:80 jest uważane za dodatnie dla przeciwciał przeciwko Anaplasma phagocytophilum.

Jednak odczyn immunofluorescencji pośredniej potwierdza zakażenie (a nie tylko kontakt z patogenem) A. phagocytophilum wówczas, gdy badając parę surowic, pochodzących od chorego psa pomiędzy pierwszym a drugim badaniem obserwowany jest czterokrotny wzrost miana przeciwciał.

Warunek ten wynika z faktu, iż u 40% zakażonych psów, u których we krwi uwidocznione zostały riketsje, w momencie badania serologicznego w ich surowicy nie stwierdza się przeciwciał na wykrywalnym poziomie.

Dodatkowo w wyniku przechorowania anaplazmozy we krwi może utrzymywać się przez dłuższy czas wysoki poziom immunoglobulin.

Dlatego też u psa, u którego nie stwierdza się moruli w badaniu rozmazu, ważne jest określenie zmian w narastaniu lub spadku miana przeciwciał w surowicy, co uzyskuje się poprzez porównywanie wyników kolejnych testów serologicznych.

Ponieważ u zwierząt mogą występować infekcje subkliniczne może się tak zdarzyć, że chore zwierzęta mogą mieć pozytywne wyniki testu na A. phagocytophilum, ale objawy kliniczne wynikają z innego, niezwiązanego z anaplazmozą procesu chorobowego.

Dlatego sama seropozytywność nie wskazuje na związek przyczynowy z chorobą kliniczną.

Objawy kliniczne muszą być zgodne z objawami występującymi u zwierząt z anaplazmozą i powinny szybko ustąpić w większości przypadków wkrótce po rozpoczęciu leczenia doksycykliną.

Informacje dotyczące utrzymywania się miana przeciwciał po zakażeniu Anaplasma phagocytophilum są ograniczone.

W niektórych badaniach wykazano trwałość seropozytywności do jednego roku po leczeniu.

Test gabinetowy SNAP 4Dx jako antygen wykorzystuje syntetyczny peptyd oparty na immunodominującym białku p44 Anaplasma phagocytophilum.

Psy doświadczalnie zakażone miały dodatnie wyniki testu SNAP 4Dx już w osiem dni po wprowadzeniu patogenu do organizmu.

Zwierzęta te były trwale zakażone przez prawie rok i pozostawały seropozytywne przez cały ten czas, chociaż były klinicznie zdrowe, a badanie mikroskopowe nie ujawniło obecności moruli w neutrofilach.

W badaniach nad skutecznością testu SNAP 4Dx w wykrywaniu Anaplasma phagocytophilum, jego czułość wynosiła 99,4%, a swoistość 100%.

Poza Anaplasma phagocytophilum i A. platys , test SNAP 4 Dx wykrywa również zakażenie Dirofilaria immitis, Borrelia burgdorferi lub Ehrlichia canis.

Psy zakażone gatunkami Ehrlichia, wliczając E. ewingii prawdopodobnie nie zareagują krzyżowo z A. phagocytophilum w teście SNAP 4Dx.

Testy PCR

Amplifikacja kwasu nukleinowego jest najbardziej czułą metodą wykrywania materiału genetycznego riketsji we krwi obwodowej zakażonego zwierzęcia.

Laboratoria oferują analizę reakcji polimerazy łańcuchowej (PCR) krwi obwodowej w celu wykrycia A. phagocytophilum i E. ewingii.

Testy te są specyficzne dla gatunku i mogą odróżniać te dwa czynniki zakaźne, w przeciwieństwie do badania serologicznego, którego interpretacja wyników może być utrudniona ze względu na na występowanie reakcji krzyżowych pomiędzy różnymi gatunkami riketsji.

Ponieważ podawanie antybiotyków, zwłaszcza tetracyklin lub jej pochodnych zwiększa prawdopodobieństwo fałszywie ujemnego wyniku, próbki do badań należy pobrać przed rozpoczęciem leczenia przeciwbakteryjnego.

Dodatnie wyniki PCR uzyskiwano u psów eksperymentalnie zakażonych riketsjami A. phagocytophilum na 6-9 dni przed pojawieniem się w ich krwi moruli.

Chociaż metoda ta jest bardziej czuła w wykrywaniu organizmów krążących we krwi niż badanie mikroskopowe, wykazano, iż jest ona sporadycznie tylko dodatnia u zakażonych subklinicznie, przewlekłych nosicieli A. phagocytophilum, ponieważ drobnoustroje mogą krążyć w sposób przerywany we krwi obwodowej u zwierząt zakażonych subklinicznie.

Dlatego metoda PCR nie powinna być uważana za ostateczną metodę definitywnego wykluczenia zakażenia subklinicznego u zwierząt klinicznie zdrowych, które są seropozytywne w rutynowych przesiewowych badaniach laboratoryjnych.

Anaplazmoza u psa leczenie i rokowanie

Leczenie anaplazmozy u psa jest takie samo, jak w przypadku zakażenia blisko spokrewnionymi gatunkami Ehrlichia – opiera się więc na podawaniu doksycykliny.

Optymalna dawka i długość leczenia nie zostały ustalone na stałe, ale zaleca się podawanie doksycykliny 5 do 10 mg/kg m.c. doustnie co 12-24 godziny przez 3-4 tygodnie lub tetracykliny w dawce 22 mg/kg m.c. doustnie co 8 godzin przez 14-21 dni.

W większości przypadków objawy kliniczne anaplazmozy u psa ustępują szybko.

Znaczna poprawa często następuje już w 24-48 godzin od rozpoczęcia leczenia, a rokowanie co do poprawy klinicznej jest bardzo dobre.

Tetracykliny mogą powodować przebarwienie zębów u młodych zwierząt, dlatego w przypadku leczenia psów poniżej 1. roku życia lekiem z wyboru jest chloramfenikol (15 do 25 mg/kg m.c. co 8 godzin przez 14 do 21 dni).

Wydaje się jednak, że doksycyklina – w przeciwieństwie do tetracykliny – nie powoduje przebarwienia szkliwa u młodych, rosnących szczeniąt.

Badania in vitro wykazały, że rifampicyna i lewofloksacyna są również skuteczne przeciwko A. phagocytophilum, ale ich skuteczność in vivo nie została oceniona u psów.

Leczenie wspomagające

W ciężkim przebiegu anaplazmozy u psa może być konieczne leczenie wspomagające.

Pacjenci mogą potrzebować płynoterapii przy odwodnieniu lub obecności wtórnej choroby nerek.

Przy gorączce i zapaleniu wielostawowym ważne jest wprowadzenie leków przeciwgorączkowych i leków przeciwbólowych.

Czasem konieczna może być także transfuzja krwi.

Leczenia anaplazmozy nie powinno się inicjować glikokortykoterapią w połączeniu z antybiotykoterapią.

Sterydy powinny być brane pod uwagę tylko wtedy, gdy nie obserwuje się zadowalającej odpowiedzi na leczenie lub też, gdy występują powikłania immunologiczne.

Gatunki Anaplasma mogą pośredniczyć w odpowiedzi immunologicznej zwykle manifestowanej w postaci niedokrwistości hemolitycznej, małopłytkowości, zapalenia błony naczyniowej oka, zapalenia kłębuszków nerkowych, zapalenia naczyń itd.

W takich przypadkach zaleca się wprowadzenie sterydoterapii.

Zwykle podaje się prednizon lub prednizolon w dawce 0,5-2,0 mg/kg m.c., a czas trwania leczenia zależy od rodzaju i ciężkości powiązanego zaburzenia immunologicznego.

Jednakże stosowanie immunosupresyjnych glikokortykosteroidów do leczenia wtórnych chorób tła immunologicznego powinno być bardzo ostrożne.

Jeśli podamy glikokortykosteroidy lub inne leki immunosupresyjne psom zakażonym subklinicznie, może u nich dojść do ponownego wzrostu bakteriemii, pomimo że pacjent nie wykazuje objawów klinicznych.

Czy anaplazmoza jest wyleczalna?

Pomimo tego, iż zwykle osiąga się zdolność do wyleczenia choroby, trudne może być ustalenie rzeczywistej skuteczności terapii w całkowitym wyeliminowaniu drobnoustrojów z organizmów zwierząt naturalnie zakażonych.

U doświadczalnie zakażonych psów, leczonych doksycykliną przez 14 dni i 28 dni w zalecanej dawce wykazano uporczywe zakażenie i subkliniczny stan u nosicieli.

Jeśli zwierzę nie wytwarza już przeciwciał przeciwko drobnoustrojom, może to oznaczać, że anaplazmy zostały już usunięte z organizmu.

Ponieważ analiza PCR może dać fałszywie negatywne wyniki, test ten może nie być wiarygodny w wykrywaniu wszystkich subklinicznych i przewlekłych nosicieli.

W przypadku, gdy zwierzę z kliniczną postacią anaplazmozy było leczone doksycykliną według zaleconego schematu i jest już klinicznie zdrowe, stosowanie drugiego cyklu leczenia doksycykliną lub innym lekiem przeciwbakteryjnym w celu uzyskania statusu seronegatywnego nie jest zalecane.

Zapobieganie

Brak jest dostępnych szczepionek przeciwko Anaplasma phagocytophilum, dlatego też wszelkie czynności, związane z zapobieganiem choroby opierają się na szeroko pojętej profilaktyce przeciwkleszczowej.

Obejmuje ona:

• unikanie kontaktu z kleszczami, zwłaszcza w sezonach największej ich aktywności,
• stosowaniu środków zwalczających te pasożyty w postaci sprayów, obroży przeciwkleszczowych dla psa, kropli wylewanych na kark, zasypek czy tabletek,
• w czasie przebywania na terenach występowania kleszczy oraz zwiększonej ekspozycji na te pajęczaki istniej możliwość profilaktycznego stosowania doksycykliny.

Zagrożenie zdrowia człowieka

Anaplazmoza jest chorobą, która dotyka również ludzi.

Ma ona ważny zoonotyczny potencjał, ponieważ ludzie mogą się zarazić infekcją poprzez ukąszenie przez kleszcza zakażonego patogenem.

Pierwsze doniesienia o przypadkach zakażenia ludzi przez te riketsje pochodzą z USA z 1994 roku. Infekcja została opisana przez Bakkena i in.

Anaplasma phagocytophilum powoduje ludzką anaplazmozę granulocytarną – chorobę gorączkową, która bardzo przypomina anaplazmozę psów.

Przebieg kliniczny anaplazmozy u ludzi jest bardzo podobny do objawów towarzyszących zakażeniom Ehrlichia chaffeensis lub E. ewingii.

Po zakażeniu, w ciągu 1-2 tygodni dochodzi do pojawienia się objawów klinicznych w postaci złego samopoczucia, a także bólów w dolnej części kręgosłupa.

Chorzy najczęściej uskarżają się na:

• gorączkę,
• ból głowy,
• osłabienie,
• bóle mięśni.

Rzadziej pojawiają się:

• bóle stawów,
• wymioty,
• biegunka,
• kaszel,
• sztywność karku,
• zaburzenia świadomości.

Czasem powiększeniu ulegają węzły chłonne, dochodzi do zapalenia spojówek, zaburzeń w oddawaniu moczu lub obrzęków obwodowych.

W rzadkich przypadkach stwierdzana jest wysypka.

W wynikach badań laboratoryjnych często stwierdzana jest trombocytopenia, leukopenia oraz podniesienie aktywności ALT i AST w surowicy.

W około 80% przypadków można wykazać morule riketsji w neutrofilach krwi obwodowej.

Przypadki zgonów u pacjentów z zakażeniem A. phagocytophilum wiązane są raczej z rozwojem wtórnych zakażeń oportunistycznych.

Udział psów, koni, owiec czy innych gatunków zwierząt z przenoszeniem riketsji na ludzi nie jest znany.

Wprawdzie Anaplasma phagocytophilum jest patogenem odzwierzęcym, ale bezpośrednia transmisja ze zwierząt na ludzi lub inne zwierzęta jest wysoce nieprawdopodobna.

Należy jednak mieć świadomość potencjalnego narażenia na A. phagocytophilum poprzez zakażone kleszcze i unikać ekspozycji na te pajęczaki.

Psy mogą być nieświadomym “dostarczycielem” zakażonych kleszczy, które wędrując po ich okrywie włosowej mogą przemieszczać się i stanowić bezpośrednie zagrożenie dla ludzi.

Także krew zakażonych psów powinna być traktowana z ostrożnością.

Zwierzęta dzikie, np. gryzonie stanowią naturalny rezerwuar choroby, która przenoszona jest za pośrednictwem młodocianych stadiów kleszczy Ixodes spp.

W utrzymywaniu się zarazka w środowisku mogą odgrywać rolę jelenie, które stanowią również źródło kleszczy.

Ponieważ Ixodes jest również wektorem krętków Borrelia, nierzadkie są także u ludzi infekcje mieszane tymi drobnoustrojami. Ich przebieg jest zwykle ciężki.

Anaplazmoza trombocytarna

Anaplazmoza trombocytarna (ang. Thrombocytotropic anaplasmosis TA, Infectious Canine Cyclic Thrombocytopenia ICCT) to kolejna zakaźna choroba ludzi i zwierząt, przenoszona przez kleszcze.

Czynnik etiologiczny

Czynnikiem wywołującym zakaźną cykliczną małopłytkowość u psów są riketsje Anaplasma platys (dawniej Ehrlichia platys).

Analiza sekwencji genu 16S RNA wykazała że drobnoustroje te są bliżej spokrewnione z przedstawicielami rodzaju Anaplasma, niż Ehrlichia.

W wyniku tego Ehrlichia platys została przeklasyfikowana na Anaplasma platys.

Ten drobnoustrój jest wyjątkowy – jest jedynym wewnątrzkomórkowym czynnikiem zakaźnym, opisanym u ludzi i zwierząt, który specyficznie infekuje płytki krwi.

Psy zarażone Anaplasma platys doświadczają więc cyklicznej małopłytkowości.

U naturalnie zakażonych psów choroba często przebiega łagodnie, ale niektóre zwierzęta mogą mieć kliniczne objawy krwawienia (krwawienie z nosa lub wybroczyny), szczególnie podczas początkowej fazy bakteriemii.

Występowanie

Pierwsze wzmianki odnośnie zakażeń Anaplasma platys pochodzą ze Stanów Zjednoczonych z roku 1978.

Później riketsje wykazano także w Europie Zachodniej, Południowej Ameryce, Azji, na Środkowym Wschodzie, w Australii i w Afryce.

W Europie Anaplasma platys diagnozowana jest u psów szczególnie w krajach basenu Morza Śródziemnego, w tym we:

• Włoszech,
• Hiszpanii,
• Portugalii,
• Francji,
• Turcji,
• Grecji,
• Chorwacji,
• Rumunii.

Transmisja

Naturalny tryb przenoszenia choroby nie został jeszcze jednoznacznie określony, ale DNA Anaplasma platys zostało stwierdzone u kleszczy z gatunku Rhipicephalus i Dermacentor.

Dlatego też bardzo prawdopodobna jest rola tych pajęczaków w przenoszeniu choroby.

Psy są najprawdopodobniej najczęstszym gospodarzem riketsji, chociaż udokumentowano również rzadkie przypadki choroby u kotów, impali i owiec.

Zasięg geograficzny wektorów w europie

Kleszcze Rhipicephalus sanguineus występują obficie w basenie Morza Śródziemnego.

Jeśli zostaną one wprowadzone w chłodniejsze obszary, np. na skutek “zawleczenia” z wakacyjnej wycieczki z psem, mogą one spokojnie przetrwać w budach czy kojcach.

Takie właśnie miejsca, jak dom, buda, kojec, czy nawet nory dzikich zwierząt zapewniają idealne środowisko do reprodukcji i przetrwania kleszczy.

Zgłaszano nawet, że pojedyncza samica kleszcza była wystarczająca do żerowania na psie i złożenia jaj w mieszkaniu, co mogło przyczynić się do rozwoju form młodocianych pasożytów.

Populacje Rhipicephalus sanguineus mogą więc osiągać wysoką liczebność w takich bezpiecznych środowiskach, ponieważ – dzięki obecności stałych gospodarzy, znajdujących się w pobliżu – zagwarantowany jest stały dopływ krwi, niezbędnej do ich rozwoju.

Uważa się, że kleszcz psi jest jedynym gatunkiem w Europie, który nie może przeżyć w środowisku zewnętrznym, a jego cykl życiowy może się zamknąć tylko w miejscach zapewniających odpowiednią temperaturę (w pomieszczeniach hodowlanych, domach mieszkalnych itp.).

Tak więc u psów bez odpowiedniej profilaktyki przeciwkleszczowej, inwazja kleszczy może sięgać nawet setek osobników na zwierzę (wliczając kleszcze we wszystkich etapach rozwoju).

Do odpowiedniego funkcjonowania i przeżycia kleszcze wymaga minimalnej temperatury otoczenia około 6°C.

Gdy temperatura spadnie poniżej tej wartości, pajęczak w zimie może hibernować, bezpieczny i osłonięty w pęknięciach bud i budynków.

Kleszcze te wymagają również odpowiedniego poziomu wilgotności, co zapewnia im wysoka wilgotność w budach lub kojcach.

Pasożyty te są powszechne i mogą osiągać znaczną gęstość liczebności populacji na brzegach rzek regionu śródziemnomorskiego, których klimat jest umiarkowany i utrzymuje wilgoć.

Kleszcz psi jest aktywny głównie od wiosny do wczesnej jesieni, kiedy występują największe inwazje.

Pogoda w danym regionie lub też lokalne warunki w budynkach mogą być przyczyną różnic w sezonowej dynamice tych pasożytów.

Pomimo, iż nie jest poznany wpływ trendów klimatycznych na występowanie oraz aktywność tych kleszczy, wiadomo jednak, że populacja kleszczy rozprzestrzenia się.

Powodem tego jest wzrost obszarów zurbanizowanych otaczających miasta, a także ocieplanie się klimatu i wzrost temperatury otoczenia zwłaszcza jesienią i zimą w coraz wyższych szerokościach geograficznych.

Patogeneza

Sposób transmisji anaplazmozy trombocytarnej nie jest do końca jasny.

Wiadomo, że ważną rolę w szerzeniu się choroby mogą odgrywać kleszcze (a być może inne też inne stawonogi).

W organizmach kleszczy Rhipicephalus sanguineus, Dermacentor auratus, a także Ixodes persulcatus wykazano materiał genetyczny Anaplasma platys.

Do zakażenia może również dojść w wyniku transfuzji krwi, zawierającej zakażone tymi riketsjami płytki.

Okres inkubacji choroby jest podobny do zakażenia Anaplasma phagocytophilum i wynosi 8-15 dni.

Następnie obserwuje się naprzemienne okresy małopłytkowości i gorączki, które pojawiają się i znikają cyklicznie co 1-2 tygodnie.

Po eksperymentalnym zakażeniu psów Anaplasma platys po 8-15 dniach wykryto we krwi obwodowej trombocyty z pasożytami.

U psów wystąpiła ciężka trombocytopenia w ciągu 7 dni po wprowadzeniu riketsji do organizmu.

Po zmniejszeniu liczby krążących bakterii liczba płytek wzrastała w ciągu 3-4 dni.

Te epizody bakteriemii i małopłytkowości występowały w odstępach 1-2 tygodniowych.

Przewlekłe zakażenie jest związane ze słabo nasiloną bakteriemią oraz łagodną trombocytopenią.

Podczas początkowego etapu bakteriemii odsetek zakażonych trombocytów jest największy.

W ciągu kilku dni, na skutek intensywnego namnażania się bakterii w płytkach krwi, liczba tych ostatnich gwałtownie spada (poniżej wartości 20 000/μl).

Po przechorowaniu ostrej fazy, riketsje stopniowo zanikają z krwi, liczba trombocytów w ciągu 3-4 dni wraca do normy, a choroba wchodzi w fazę bezobjawową.

Po około 1-2 tygodniach fazy bezobjawowej riketsje znowu wykrywalne są we krwi wraz z towarzyszącą trombocytopenią.

Pomimo faktu, iż w okresach nawrotu choroby odsetek zakażonych płytek krwi wynosi 1% lub mniej, małopłytkowość jest tak samo ciężka, jak na początku choroby.

Początkowo trombocytopenia wynika z masywnego uszkodzenia płytek przez namnażające się w nich drobnoustroje.

Uważa się, że przy nawrotach choroby spadek liczby płytek związany jest z reakcjami immunologicznymi, które zachodzą wówczas w organizmie.

Pojawienie się riketsji we krwi oraz trombocytopenia występują cyklicznie, jednak z czasem – wraz z każdym kolejnym “rzutem” choroby mają one coraz mniejsze nasilenie i powoli ustępują.

Oceniając rozmazy krwi sporadycznie udaje się wykazać obecność drobnoustrojów w płytkach krwi.

Objawy kliniczne anaplazmozy trombocytarnej u psa

Nie udokumentowano predyspozycji rasowych, wiekowych, czy związanych z płcią w odniesieniu do występowania choroby.

Przebieg choroby uzależniony jest od szczepu drobnoustroju.

Wykazano, iż szczepy bakterii występujące w Stanach Zjednoczonych są przyczyną łagodnych lub nawet bezobjawowych infekcji. Z kolei szczepy europejskie mogą wywoływać ostry przebieg choroby.

Objawy kliniczne anaplazmozy trombocytarnej, jeśli w ogóle wystąpią, są zwykle słabo nasilone.

Ostrej fazie choroby może towarzyszyć nieznaczne podwyższenie temperatury wewnętrznej ciała, a także obecność krwi w kale, związana z trombocytopenią.

Czasem obserwowane są również wybroczyny i wynaczynienia, a także krwawienia z nosa.

Bardziej zjadliwe szczepy Anaplasma platys mogą powodować wystąpienie bardziej nasilonych objawów klinicznych.

Wśród nich często obserwowane są:

• gorączka,
• brak łaknienia,
• bladość błon śluzowych,
• wybroczyny na skórze i błonie śluzowej jamy ustnej,
• ropny wypływ z nosa,
• powiększenie węzłów chłonnych.

W sytuacji bardzo nasilonych objawów należy sprawdzić, czy u psa nie doszło dodatkowo do zakażenia innymi patogenami, przenoszonymi przez kleszcze.

Mieszane zakażenia, wywołane przez: Anaplasma platys i Ehrlichia canis, A. platys i Babesia gibsoni czy A. platys i Hepatozoon canis są zwykle przyczyną ciężkiego przebiegu choroby.

Rozpoznawanie

Rozpoznawanie anaplazmozy trombocytarnej opiera się na informacjach, uzyskanych z wywiadu (zwłaszcza kontakt z kleszczami), wynikach badania klinicznego oraz badań laboratoryjnych.

Badanie kliniczne i laboratoryjne

Większość psów z naturalnie występującym zakażeniem ma łagodną chorobę kliniczną, chociaż mogą wystąpić cięższe objawy, takie jak:

• gorączka,
• apatia,
• bladość błon śluzowych,
• wybroczyny,
• krwawienia z nosa,
• uogólnione powiększenie węzłów chłonnych.

Podobnie, jak w przypadku innych chorób przenoszonych przez kleszcze, koinfekcja A. platys z innymi czynnikami zakaźnymi, jak Ehrlichia, Bartonella lub Borrelia, może prowadzić do poważniejszych objawów klinicznych.

Objawy kliniczne pojawiają się zwykle między 8 a 12 dniem od zakażenia.

Patogeny pojawiają się w krążących płytkach krwi, co powoduje ciężką małopłytkowość (zwykle <20 000/μl).

Liczba płytek krwi zwykle pozostaje na tym poziomie tylko przez jeden lub dwa dni.

Drobnoustroje szybko znikają z krwi obwodowej, a liczba płytek szybko wzrasta, osiągając normalną wartość w ciągu trzech lub czterech dni.

Następnie bakterie pojawiają się ponownie we krwi w odstępach 1-2 tygodni, a proces powtarza się, co powoduje cykliczną małopłytkowość.

Odsetek zarażonych płytek krwi oraz nasilenie epizodów małopłytkowości zmniejszają się wraz z kolejnymi cyklami bakteriemii.

W badaniu mikroskopowym w preparatach barwionych metodą Giemzy lub błękitem metylenowym riketsje Anaplasma platys widoczne są jako małe, błękitne ciałka zlokalizowane w obrębie płytek krwi.

Są to drobne twory o kształcie okrągłym, owalnym lub fasolowatym, otoczone podwójną błoną.

Po połączeniu się ze specjalnymi receptorami błonowymi wnikają do wnętrza trombocytów na drodze procesu endocytozy.

Takie zakażone płytki krwi mogą być wypełnione 1-3 wodniczkami, zawierającymi 1-15 drobnoustrojów.

Błona wakuoli wywodzi się najprawdopodobniej z zewnętrznej błony komórkowej trombocytów.

W wodniczkach bakterie intensywnie się dzielą, w wyniku czego dochodzi do powstania moruli.

Cykliczna małopłytkowość jest charakterystyczna dla anaplazmozy trombocytarnej.

Niekiedy obecności riketsji we krwi może towarzyszyć spadek leukocytów, jednak zwykle nie przekracza dolnej granicy normy.

Łagodna, normocytarna i normochromatyczna niedokrwistość może być obserwowana w pierwszym miesiącu trwania infekcji. Jednak anemia i spadek hematokrytu są raczej wynikiem toczącego się procesu zapalnego w organizmie.

Możliwy jest także łagodny wzrost poziomu białek ostrej fazy, immunoglobulin oraz albuminy w surowicy krwi.

Czasem obserwuje się nieznaczny wzrost aktywności enzymów wątrobowych ALT i AST.

Wykrywanie anaplasma platys

Mikroskopowa identyfikacja anaplazm

Rozpoznanie choroby opiera się na na wykazaniu obecności drobnoustrojów Anaplasma platys w krążących płytkach krwi.

Największe prawdopodobieństwo wykrycia drobnoustrojów w trombocytach występuje w ciągu pierwszych 24-72 godzin infekcji.

Identyfikacja mikroskopowa oraz odróżnienie riketsji od innych ziarnistości w trombocytach bywa trudne, zwłaszcza przy niskiej intensywności inwazji.

Specyficzną techniką, która umożliwia wykazanie obecności A. platys jest znakowanie immunocytochemiczne awidyna-biotyna.

Ze względu na cykliczny charakter tej choroby, wykrycie mikroorganizmów wewnątrz płytek krwi chorych zwierząt nie jest łatwym zadaniem i zwykle jest raczej przypadkowym odkryciem.

Może to być tłumaczone faktem zmniejszonej liczby płytek podczas zakażenia, a w konsekwencji zmniejszeniem liczby krążących mikroorganizmów.

Ta niska częstość pasożytów w rozmazie krwi powoduje, że metoda ta jest nieprecyzyjna, zwłaszcza w fazach trombocytopenii.

Badanie serologiczne

W celu wykrycia choroby stosowany jest test immunofluorescencji pośredniej (IFA), wykrywający przeciwciała w surowicy przeciwko A. platys.

Immunoglobuliny pojawiają się w surowicy zakażonych psów krótko po pierwszym szczycie bakteriemii.

Wykazać je można w teście immunofluorescencji pośredniej dopiero po upływie 7-12 dni od momentu zakażenia.

Przy użyciu tej metody nie stwierdzano występowania reakcji krzyżowych pomiędzy Anaplasma platys a Ehrlichia canis, jednak możliwe jest ich wystąpienie pomiędzy A. platys a A. phagocytophilum.

Istnieje pewna reaktywność krzyżowa pomiędzy Anaplasma platys a A. phagocytophilum w teście SNAP 4Dx. W tym teście wiele zwierząt zakażonych Anaplasma platys będzie miało pozytywne wyniki dla A. phagocytophilum.

Mikroorganizmy te są blisko spokrewnione i ewidentnie dzielą epitopy używane w tym teście ELISA.

Wynik dodatni testu nie różnicuje więc zakażeń wywołanych przez A. platys od A. phagocytophilum.

Ponadto we wczesnej fazie zakażenia istnieje duże ryzyko uzyskania wyników fałszywie ujemnych ze względu n fakt, iż nie doszło jeszcze do wytworzenia przeciwciał.

Niemniej jednak test ten jest cennym narzędziem diagnostycznym, zwłaszcza w warunkach gabinetowych, ponieważ pozwala na szybką identyfikację rodzaju infekcji (anaplazmoza u psa, borelioza, ehrlichioza, dirofilarioza).

Badanie PCR

Technika PCR ułatwia rozpoznanie choroby u psów, a dodatkowo może rozróżniać A. platys od A. phagocytophilum.

Materiał do badania może stanowić:

• pełna krew,
• leukocyty,
• szpik kostny,
• skrawki śledziony.

Znalezienie moruli wewnątrz trombocytów w rozmazie krwi nie jest całkowicie wiarygodną metodą diagnozowania zakażenia A. platys, a testy serologiczne mogą dawać wynik fałszywie dodatni lub ujemny, ponieważ obecność przeciwciał anty-A-platys nie oznacza zakażenia klinicznego, ale raczej ekspozycję na ten czynnik chorobotwórczy.

Dlatego też zastosowanie PCR jako narzędzia diagnostycznego z jego wysoką czułością, swoistością i szybkimi wynikami może być lepszym wyborem diagnostycznym.

Ponieważ tetracykliny mogą wpływać na wyniki badań, testy diagnostyczne w kierunku wykrywania Anaplasma platys powinny być wykonane jeszcze przed wprowadzeniem antybiotykoterapii.

Leczenie i rokowanie

Skutecznym antybiotykiem w leczeniu anaplazmozy trombocytarnej jest również doksycyklina, z dawkowaniem opisanym przy leczeniu anaplazmozy granulocytarnej.

Odpowiedź na leczenie powinna być szybka. Jednakże zwierzęta z krążącymi riketsjami Anaplasma platys, u których występuje umiarkowana lub ciężka choroba kliniczna lub które nie reagują szybko na leczenie doksycykliną, powinny być zbadane pod kątem innych chorób odkleszczowych.

Leki stosowane w leczeniu anaplazmozy trombocytarnej u psów:

• Doksycyklina 5-10 mg/kg m.c. doustnie co 12 godzin przez 10 (do 21) dni. Antybiotyk należy podawać z wodą lub jedzeniem, żeby zapobiec zapaleniu przełyku. Doksycyklina obciąża wątrobę, dlatego też przed rozpoczęciem terapii należy zbadać poziom aktywności enzymów wątrobowych. Kontrolne badanie biochemiczne surowicy można wykonać po tygodniu od zakończenia terapii.
• Tetracyklina 22 mg/kg m.c. doustnie co 8 godzin przez 14-21 dni.
• Oksytetracyklina 25 mg/kg m.c. doustnie lub dożylnie co 8 godzin przez 14-21 dni.
• Minocyklina 10 mg/kg m.c. doustnie lub dożylnie co 12 godzin przez 10 dni.
• Enrofloksacyna 5 mg/kg m.c. doustnie, dożylnie lub podskórnie co 12 godzin przez 14-21 dni.
• Przy małopłytkowości znacznego stopnia lub wystąpieniu niedokrwistości można wspomagająco podać prednizolon lub prednizon w dawce 1-2 mg/kg m.c. doustnie co 12 godzin przez 5 dni.

Zapobieganie

Nie ma dostępnej szczepionki przeciwko anaplazmozie trombocytarnej.

Wszelkie działania zapobiegawcze powinny być ukierunkowane na walkę z kleszczami, jako wektorami choroby.

Zagrożenie dla człowieka

Doniesienia o zachorowaniach u ludzi są dość skąpe.

Opisano kilka przypadków infekcji u ludzi o ciężkim przebiegu. Najbardziej nasilona forma anaplazmozy została opisana u 17-letniej kobiety.

Rozwinęła się u niej silna niewydolność oddechowa i wysypka, doszło do powiększenia wątroby i śledziony, pojawiły się zaburzenia neurologiczne, niewydolność nerek, pancytopenia oraz zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego.

W badaniu mikroskopowym wykazano obecność moruli w krążących płytkach krwi, a po podaniu tetracykliny doszło u pacjentki do bardzo szybkiej poprawy stanu klinicznego.

Ważne pytania, na które należy odpowiedzieć

Pomimo, iż obecnie rozpoznanie anaplazmozy u psa nie nastręcza większych trudności, a dodatkowo jest to choroba stosunkowo łatwa w leczeniu, bywa jednak, że pojawiają się pewne wątpliwości i pytania.

Odnoszą się one głównie do przypadków, w których pacjent nie wykazuje “książkowych” objawów klinicznych, a w jego krwi wykryto przeciwciała anty- Anaplasma.

Myślę, że warto przyjrzeć się tym zagadnieniom nieco bliżej.

Jak należy interpretować pozytywny wynik serologiczny dla anaplasma?

Pozytywny wynik serologiczny wskazuje na przeszłe lub obecne zakażenie, ale nie zawsze oznacza trwający stan chorobowy.

Pojedynczy dodatni wynik może odzwierciedlać wcześniejsze zakażenie, które już wygasło.

Przyczyną tego jest utrzymywanie się podwyższonego miana przeciwciał przez miesiące, a nawet lata po infekcji w surowicy.

Dodatkowo, na obszarach endemicznych miana przeciwciał mogą być wysokie pomimo braku objawów choroby.

W takich sytuacjach podejrzane przypadki należy oceniać na podstawie dwóch lub większej ilości wyników testów serologicznych, przeprowadzanych w odstępach 2-4 tygodniowych.

Dzięki temu uzyskuje się informacje na temat kinetyki przeciwciał (wzrost, brak zmian lub spadek miana), dzięki czemu może się nam ukazać obecny status infekcji.

Sugeruje się, że czterokrotny wzrost przeciwciał IgG można uznać za dowód trwającego zakażenia.

Kombinacja badania serologicznego oraz PCR jest korzystniejsza do diagnozowania zakażeń na tle Anaplasma spp.

Dlatego też – w przypadku stwierdzenia seropozytywnego przypadku zalecane jest dodatkowe przeprowadzenie testów molekularnych – obecność bakteryjnego DNA jest oznaką aktywnej infekcji.

Czy seropozytywne, klinicznie zdrowe psy powinny być leczone?

No dobrze, ale co w sytuacji, gdy w badaniu serologicznym uzyskuje się wynik dodatni, a pies nie wykazuje żadnych odstępstw od normy?

Rzeczywiście, zwierzęta z obszarów endemicznego występowania Anaplasma phagocytophilum są często narażone na zakażenie, a nawet 40% psów z tych obszarów może być seropozytywne.

Ponieważ jednak zachorowalność jest stosunkowo niska, jest bardzo prawdopodobne, że wiele zwierząt może mieć przeciwciała przeciwko A. phagocytophilum bez żadnych równoczesnych dowodów klinicznych choroby.

Ponieważ wykazano utrzymującą się infekcję u klinicznie zdrowych psów, prawdopodobne jest, ze część seropozytywnych zwierząt jest przewlekle zakażonymi nosicielami mikroorganizmów.

Eksperymentalnie wykazano, że przewlekle zakażeni nosiciele nie mieli żadnych nieprawidłowości hematologicznych, i jak dotąd wydaje się, że seropozytywne zwierzęta bez klinicznych objawów choroby pod względem wyników badań laboratoryjnych nie odbiegają od normy.

Przypadki przewlekle zakażonych nosicieli, u których rozwinęła się klinicznie jawna postać choroby nie zostały jasno udokumentowane.

Cykliczne pojawianie się przypadków klinicznych, które pokrywają się z sezonem kleszczy wskazuje na to, że anaplazmoza u psa jest ostrą chorobą, występującą u psów tydzień lub dwa tygodnie po kontakcie z zakażonymi kleszczami.

Ponieważ przewlekłe zakażenie nie jest bezpośrednio związane z chorobą kliniczną oraz nie ustalono schematu leczniczego skutecznego w usuwaniu bakterii z zakażonego zwierzęcia, leczenie kliniczne zdrowych, ale seropozytywnych zwierząt według niektórych autorów ma wątpliwą korzyść.

Inni badacze, a także wielu lekarzy klinicystów jest innego zdania i sugerują oni profilaktyczne podawania doksycykliny przez 10-14 dni.

Jednak nie należy lekceważyć dodatniej reakcji seropozytywnej u klinicznie zdrowego psa.

W pierwszej kolejności konieczne jest wdrożenie agresywnego zwalczania kleszczy oraz zapobiegania infestacji, a dzięki temu minimalizowanie ryzyka wystąpienia innych chorób odkleszczowych.

Koinfekcja dwoma lub większą liczbą patogenów, przenoszonych przez kleszcze jest bardzo częsta, a psy zakażone Borrelia burgdorferi i Anaplasma phagocytophilum są prawie dwa razy bardziej narażone na rozwój choroby klinicznej niż psy zakażone tylko jednym z tych patogenów.

Istnieje również ryzyko, iż na przewlekle zakażonych nosicieli mogą negatywnie oddziaływać niektóre leki, które upośledzają układ odpornościowy lub też równocześnie istniejące choroby, które mogą zmieniać status immunologiczny zwierzęcia.

Podanie immunosupresyjnych dawek glikokortykosteroidów zakażonym bezobjawowym psom powoduje ponowne pojawienie się bakteriemii, chociaż zwierzęta te mogą nie wykazywać objawów choroby.

Czy seronegatywny pies może mimo wszystko być zainfekowany przez riketsje anaplasma?

Tak, pies może być seronegatywny pomimo infekcji Anaplasma.

Jest to szczególnie powszechne w okresie inkubacji oraz we wczesnych stadiach ostrej choroby, gdy nasilenie bakteriemii jest niskie.

Przykładowo:

Po eksperymentalnym zakażeniu psów A. phagocytophilum przeciwciała IgG mogą być najpierw wykrywalne 8 dni po początkowej ekspozycji i 2 do 5 dni po pojawieniu się moruli.

Po eksperymentalnym zainfekowaniu psów A. platys przeciwciała wykryto po raz pierwszy w dniu 16.

Wykrywanie przeciwciał może być stosowane jako technika serologiczna w celu potwierdzenia objawów sugerujących ostre zakażenie Anaplasma.

1. Początkowo wykonuje się więc serologiczne badanie ilościowe w celu wykrycia ostrych poziomów przeciwciał, gdy pies wykazuje objawy kliniczne i/lub nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych.
2. Następnie przeprowadza się kolejną serologię ilościową w celu wykrycia poziomów przeciwciał rekonwalescentów po 2-4 tygodniach.
3. Pozytywne poziomy przeciwciał w fazie rekonwalescencji potwierdzają zakażenie Anaplasma w momencie wystąpienia choroby.

Dlaczego badanie pcr jest przydatne po leczeniu?

Testy PCR przeprowadzone kilka tygodni po zakończeniu leczenia doksycykliną pozwalają lekarzom uzyskać większą pewność, że leczenie było skuteczne i że pies nie wszedł w fazę subkliniczną choroby.

Należy jednak pamiętać, że negatywny wynik PCR nie gwarantuje, że zwierzę jest wolne od infekcji.

Są dwa cele wykonywania badania PCR kilka tygodni po zakończeniu leczenia.

Pierwszym celem jest zminimalizowanie prawdopodobieństwa uzyskania wyników fałszywie ujemnych ze względu na wpływ antybiotyków na bakteriemię.

Drugim jest zminimalizowanie szansy na wykrycie martwych patogenów, które nadal krążą w trakcie procesu leczenia.

PCR jest więc przydatną metodą do monitorowania psów leczonych na anaplazmozę, ponieważ może wykryć obecność materiału genetycznego patogenu niezależnie od miana przeciwciał w testach serologicznych.

Jednak pomimo, iż ta technika jest bardziej czuła niż serologia w potwierdzaniu zakażenia, jej skuteczność może być ograniczona w przypadku wykrywaniu patogenów u psów zakażonych subklinicznie, ponieważ drobnoustroje mogą tylko okresowo pojawiać się we krwi obwodowej.

Z tego też względu analiza PCR nie powinna być uważana za ostateczną metodę definitywnego wykluczenia zakażenia subklinicznego u psów klinicznie zdrowych, które pozostają seropozytywne po zakończeniu terapii.

Zalety badania PCR:

PCR jest bardzo przydatny w diagnozowaniu anaplazmozy u psa z kilku powodów:

1. Po pierwsze – wykrywanie riketsji jest bardziej czułe niż bezpośrednie badanie mikroskopowe;
2. Po drugie – wykrywanie DNA konkretnego patogenu w warunkach klinicznych stanowi dowód aktywnej infekcji;
3. Po trzecie – PCR w czasie rzeczywistym (Real-time PCR) umożliwia ilościowe oszacowanie drobnoustrojów;
4. Po czwarte – PCR umożliwia zbadanie specyficznych fragmentów genów po amplifikacji.
   Sekwencjonowanie fragmentu genu może umożliwić identyfikację konkretnego gatunku Anaplasma, który zainfekował psa.

Pamiętać jednak należy, że mogą się pojawić wyniki fałszywie ujemne z powodu braku patogenów w próbce.

Na przykład:

• bakteriemia może być przerywana u psów w przebiegu infekcji Anaplasma platys,
• bakterie mogą być poniżej minimalnego poziomu wykrywania testu,
• bakterie mogą być nieobecne z powodu wcześniejszego podawania antybiotyków (np. doksycykliny).

Dlatego też negatywny wynik testu PCR powinien być interpretowany jako:

“brak wykrycia testowanego DNA określonego patogenu w próbce”, a nie jako “próbka jest wolna od badanego patogenu”.

Żeby więc uzyskać jak najwięcej informacji ważne jest przesłanie próbki do niezawodnego laboratorium oraz ocena wyników w połączeniu z oceną miana przeciwciał, objawów klinicznych oraz nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych.

Co to są koinfekcje?

Koinfekcje, czyli jednoczesne zakażenia dwoma lub więcej czynnikami, zwykle również przenoszonymi przez kleszcze, zdarzają się stosunkowo często.

Ponieważ Ehrlichia canis i Anaplasma platys przenoszone są przez tego samego wektora, współwystępowanie tych infekcji zdarza się dość często.

Obecnie wiele różnych chorób przenoszonych przez wektory może współistnieć u tego samego psa, wliczając w to również pasożyty jelitowe:

Choroby odkleszczowe	Babesia i Hepatozoon,, Borrelia,, Anaplasma
Choroby przenoszone przez komary	Dirofilaria i inne filarie.
Choroby przenoszone przez muchówki	Leishmania infantum

Potencjalne reakcje krzyżowe zostały opisane pomiędzy Ehrlichia canis a Anaplasma phagocytophilum w testach serologicznych, szczególnie gdy jedne z patogenów występuje przy bardzo wysokich mianach.

Gdy w serologicznych badaniach laboratoryjnych przeciwciała reagują krzyżowo z więcej niż jednym antygenem/patogenem miana przeciwciał, które są najwyższe, wskazują na najbardziej prawdopodobny patogen infekcyjny u psa.

Najprawdopodobniej nie ma wyraźnej reakcji krzyżowej pomiędzy Ehrlichia canis a Anaplasma platys.

Opisano również reakcje krzyżowe pomiędzy A. phagocytophilum a A. platys.

Ponadto Anaplasma phagocytophilum może reagować krzyżowo z innymi gatunkami bakterii, np. Coxiella burnetti.

W związku z tym, że stawonogi mogą być wektorami różnych chorób, a dodatkowo pies może być jednocześnie narażony na wiele kleszczy, może także dojść do współzakażeń innymi patogenami przenoszonymi przez kleszcze (np. Borrelia, Bartonella, Rickettsia, Babesia i arbowirusy), które bardzo komplikują obraz kliniczny choroby.

Borrelia burgdorferi i Anaplasma phagocytophilum są przenoszone przez te same gatunki kleszczy, dlatego też często stwierdzane są koinfekcje tymi patogenami.

Dodatkowo te dwa czynniki zakaźne wydają się zwiększać wzajemną patogenność.

Koinfekcje nasilają niektóre procesy patologiczne, a maskują inne, co niezmiernie komplikuje diagnozę.

Dodatkowo wiele chorób przenoszonych przez wektory ma specyficzną tendencję wywoływania podobnych objawów klinicznych i nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych u psów.

Przykładowo krwawienie z nosa i zapalenie błony naczyniowej są objawami, które mogą być spowodowane erlichiozą i/lub leiszmaniozą.

Podobnie kulawizna i bóle stawów może wywoływać borelioza i/lub anaplazmoza u psa.

Takie podobieństwa komplikują diagnozę i rozszerzają listę rozpoznań różnicowych.

Dodatkowo występowanie Anaplasma platys w innymi czynnikami zakaźnymi (np. Ehrlichia canis, Babesia vogeli lub Rickettsia conorii) może nasilać chorobę kliniczną i nieprawidłowości laboratoryjne.

Dlatego też, jeśli u psa zostanie zdiagnozowana choroba wywołana konkretnym gatunkiem, ważne jest uzupełnienie diagnostyki serologicznej innymi technikami molekularnymi, jak PCR i sekwencjonowanie DNA w celu wykluczenia koinfekcji innymi patogenami przenoszonymi przez wektory.

Środki ostrożności przeciw zakażeniu anplasma spp.

W zapobieganiu zakażeniu anaplazmozą u psa należy skupić się na kontroli kleszczy.

Populacje kleszczy występują powszechnie w ogrodach, na łąkach, w lasach, parkach oraz innych terenach zielonych.

Psy mogą być zainfekowane nawet po kontakcie z jednym kleszczem i skutecznym jego żerowaniu.

Żeby więc zapobiegać transmisji choroby działania powinny opierać się na następujących elementach:

• Zapobieganie infestacji kleszczy w naturalnych miejscach ich przebywania, np. w lasach. Spacery z psem w lesie w sezonie najwyższej aktywności kleszczy stanowią ogromne ryzyko narażenia. W ten sposób kleszcze mogą zostać zawleczone do domów i ogrodów, co z kolei może spowodować ich rozprzestrzenienie oraz powstanie dużych populacji kleszczy ze względu na ich wysoką zdolność reprodukcyjną.
• Zapobieganie zarażeniu psów kleszczami, nawet gdy przebywają tylko w bliskim otoczeniu domu oraz ogrodzie. Cel ten jest trudniejszy do osiągnięcia niż ten pierwszy, ze względu na wysoką presję pasożytnictwa, wynikającą z populacji tych kleszczy, a także brak możliwości uniknięcia przebywania psa w tych miejscach.
• Leczenie występujących już infestacji kleszczy.

Odpowiednia kontrola inwazji kleszczy u psów wymaga znajomości sezonowości kleszczy.

W warunkach naturalnych ta sezonowość jest zwykle ścisła i każdy etap cyklu rozwojowego kleszcza w sposób regularny następuje po poprzednim etapie.

Jednak ten schemat może zostać utracony w obszarach o wysokiej liczebności kleszczy w środowisko około domowym.

W tych warunkach wszystkie etapy mogą być aktywne jednocześnie ze względu na obecność kilku inwazji w danej hodowli.

Populacje zewnętrzne Rhipicephalus sanguineus mogą być aktywne (a tym samym atakować psy) gdy średnia temperatura wynosi 10-12°C.

Rzadko zdarza się, by poniżej tej temperatury psy nabyły inwazję od populacji zewnętrznej tego kleszcza.

Jednak populacje wewnętrzne mogą być aktywne przez cały rok, co zwiększa ryzyko inwazji u psów przebywających w kojcach zewnętrznych.

Dlatego też kontrola kleszczy powinna być ciągła, na pewno w okresie od wiosny do późnej jesieni, ale ze względu na zmiany klimatyczne oraz niespodziewane okresy ociepleń i odwilży, nawet w zimie zaleca się profilaktykę przeciwkleszczową.

W przypadku Ixodes ricinus temperatura aktywacji kleszczy może wynosić około 6°C. Dlatego też należy stosować odpowiednie środki kontroli, aby ograniczyć kontakt psów z kleszczami na obszarach występowania pasożytów.

W celu uniknięcia infestacji kleszczy zaleca się:

• Ograniczenie (lub nawet unikanie) przebywania psa na terenach, które znane są z dużej liczby kleszczy albo przynajmniej ograniczenie dostępu do tych miejsc w sezonach największej aktywności tych pasożytów.
• Po każdym spacerze dokładne przeglądanie psa pod kątem występowania kleszczy, a w razie ich stwierdzenia jak najszybsze ich usunięcie.
• Stosowanie preparatów przeciwkleszczowych.

Postępowanie w zależności od stopnia ekspozycji na kleszcze:

• W przypadku minimalnego ryzyka infestacji, np. u zwierząt z ograniczonym dostępem do środowiska zewnętrznego lub niewychodzących, należy mimo wszystko regularnie przeglądać skórę i sierść psów oraz – w razie znalezienia kleszcza – usunąć go. W takiej sytuacji zaleca się zastosowanie środków przeciwkleszczowych w celu upewnienia się, ze wszystkie pasożyty zostaną zabite.
• U zwierząt ze stałym dostępem do środowiska zewnętrznego występuje ryzyko stałej infestacji. Należy u nich regularnie stosować preparaty pajęczakobójcze przynajmniej w sezonie występowania kleszczy, a w przypadku występowania łagodniejszej zimy profilaktyka przeciwkleszczowa powinna być przeprowadzana przez cały rok. Zwierzęta przebywające w schroniskach dla zwierząt czy w hodowlach powinny również być chronione przez cały rok
• Wysokie ryzyko przeniesienia chorób odkleszczowych występuje na obszarach częstego występowania tych chorób. Psy, przebywające na takich terenach powinny być poddawane profilaktyce przeciwkleszczowej przez cały rok oraz skrupulatnie monitorowane pod kątem obecności kleszczy. W sytuacji stwierdzenia kleszczy zaleca się wykonanie diagnostyki w kierunku chorób odkleszczowych.

By zabezpieczyć psy przed kleszczami stosowane są różne środki przeciwpasożytnicze, które cechują się aktywnością przeciwko kleszczom.

Dostępne są one w różnych formach, jako obroże, spraye, zasypki, tabletki czy preparaty w formie spot-on.

Ogólnie rzecz ujmując są to aktywne związki roztoczobójcze, które zapewniają pewien stopień odpowiedniej kontroli w krótkim czasie.

Szybkie działanie może przyczynić się do eliminacji kleszczy zanim dojdzie do przeniesienia patogenów.

Aby jak najbardziej zwiększyć skuteczność ochrony, środki zapobiegawcze muszą być stosowane w zalecanych dawkach i odstępach czasu w oparciu o długość skuteczności, deklarowaną przez producenta.

Większość patogenów przenoszonych przez kleszcze wymaga od 4 do 48 godzin, aby ukończyć swój rozwój w gruczole ślinowym kleszcza i dostać się do krwiobiegu psa.

Najczęściej stosowanymi substancjami czynnymi, służącymi do zwalczania inwazji pasożytów zewnętrznych u psów są:

• fipronil,
• amitraza,
• imidakloprid w połączeniu z moksydektyną,
• permetryna,
• flumetryna,
• dinotefuran i piryproksyfen,
• fluralaner,
• afoksolaner,
• sarolaner.

Leczenie infestacji kleszczy

W przypadku zauważenia obecności kleszczy na psie należy jak najszybciej je usunąć.

Mając na uwadze, iż do przeniesienia czynników zakaźnych potrzebny jest czas, w którym pasożyt aktywnie żeruje na swoim gospodarzu, im szybciej usuniemy go ze skóry zwierzęcia, tym większa szansa na uniknięcie zakażenia.

W lecznicach weterynaryjnych oraz sklepach zoologicznych dostępnych jest kilka różnych rodzajów narzędzi, służących do usuwania kleszczy.

Dobrze jest wcześniej poprosić lekarza weterynarii o zaprezentowanie techniki sprawnego pozbywania się tych pajęczaków ze skóry.

Absolutnie zakazane jest smarowanie kleszcza alkoholem czy olejem. Dopiero po całym zabiegu można przemyć to miejsce łagodnym preparatem odkażającym.

Co zrobić z usuniętym kleszczem?

Najlepiej by było skutecznie go unicestwić, by nie stanowił zagrożenia dla innych zwierząt, a także ludzi.

W tym celu można po prostu “utopić” go w 40% alkoholu.

Jednak w sytuacji, gdy wyjmiemy go ze skóry psa, dobrze jest sprawdzić, czy nie był on zakażony czynnikami patogennymi.

Dlatego też warto jest przesłać go do badania.

W wielu lecznicach dostępne są już testy do badania kleszczy w kierunku boreliozy. Taka wiedza może być bardzo przydatna pod kątem późniejszego monitorowania psa.

Nawet pomimo skutecznego usunięcia kleszcza zaleca się zastosowanie jednego ze środków roztoczobójczych z uwagi na fakt, że mogliśmy nie zauważyć wszystkich kleszczy (zwłaszcza tych w stadium larwy, nimfy czy nie przeobrażonego osobnika dorosłego).

Zawsze należy wziąć pod uwagę, że jednak doszło do transmisji czynników patogennych z kleszcza na psa, nawet, jeśli stosunkowo szybko udało się go usunąć.

Dlatego też w późniejszym postępowaniu należy zabrać zwierzę do lekarza weterynarii i przeprowadzić diagnostykę w kierunku chorób odkleszczowych.

Wykrycie zakażenia (nawet bezobjawowego) na wczesnych jego etapach umożliwia wdrożenie skutecznego postępowania leczniczego, co w wielu przypadkach nie tylko ogranicza nasilenie ewentualnej choroby, ale niejednokrotnie ratuje życie zwierzęciu (np. w przypadku wykrycia boreliozy, która u niektórych ras psów może nawet doprowadzić do śmierci).

Podsumowanie

Podsumowując to opracowanie, warto przypomnieć kilka najważniejszych kwestii, dotyczących anaplazmozy u psów.

Anaplazmoza u psa to jedna z chorób odkleszczowych, powodująca powstanie dwóch zespołów objawów klinicznych: gorączki, senności i zapalenia wielostawowego, charakterystycznych dla zakażeń Anaplasma phagocytophilum oraz objawów małopłytkowości, będących skutkiem zakażenia Anaplasma platys.

Obie te infekcje leczone są w podobny sposób, a rokowanie – w przypadku skutecznego leczenia anaplazmozy u psa jest dobre.

Istotne jest jednak, że anaplazmoza u psa często pojawia się w parze z innymi chorobami odkleszczowymi, które nie tylko wikłają przebieg choroby, ale także znacznie utrudniają oraz wydłużają cały proces diagnostyczny.

Najlepszym sposobem zapobiegania anaplazmozie u psów, ale i innych chorób odkleszczowych jest szeroko pojęta walka z kleszczami.