Pies senior: z czym wiąże się starość u psa [zalecenia zdrowotne, dieta]

Pies senior, czyli poświęćmy chwilę uwagi geriatrii weterynaryjnej w ujęciu praktycznym.

Każdy żywy organizm, od swego naturalnego początku czyli narodzin podlega tym samym procesom biologicznym prowadzącym nieubłaganie do śmierci.

I choć nie myślimy o tym na co dzień skupiając się raczej na prozie życia, to każdego dnia jesteśmy niestety coraz bardziej starsi.

Upływu czasu póki co nie jesteśmy w stanie zatrzymać choć niektórzy próbują ukryć oznaki przybywających lat.

Trudno bowiem pogodzić się z faktem, że nie będziemy wiecznie piękni i młodzi i kiedyś czy nam się to podoba czy nie będziemy musieli zmierzyć się ze starością.

Boimy się jej też z powodu wszelkich niedogodności jakie występują w tzw. “jesieni życia” a więc:

• utraty sił witalnych,
• pogorszenia zdrowia,
• dolegliwości bólowych,
• chorób,
• szeroko rozumianej demencji starczej.

Dodatkowo współczesny świat stawia na ludzi młodych, sprawnych, pięknie wyglądających i odnoszących sukcesy w swej dziedzinie zawodowej.

Tych starszych, mniej wydolnych, gorzej wyglądających a przez to wymagających może większej opieki i troski spycha się chyba na dalszy plan, często nie dostrzegając w przestrzeni publicznej…

Zapominamy jednak, że współczesne społeczeństwa wysoko rozwiniętych krajów europejskich są w dużej mierze złożone z seniorów.

Ludzie bowiem dzięki postępowi technologicznemu, odpowiedniej profilaktyce, diagnostyce i leczeniu żyją coraz dłużej.

Dzisiaj dziewięćdziesięcioletni staruszek nie jest “zjawiskiem” rzadko spotykanym a staje się raczej normą.

Tendencja wydłużania się naturalnego życia wyraźnie zauważalna jest także w weterynarii, dotycząc naszych zwierząt towarzyszących.

Zawdzięczamy ją powszechnej zmianie podejścia mentalnego do psów, które w wielu domach traktowani są jako jedni z członków rodziny.

Idzie oczywiście za tym nie tylko zbilansowana, o określonym składzie karma dla psa seniora, ale również zdecydowana większa dbałość o zdrowie zwierząt przejawiająca się w odpowiedniej opiece weterynaryjnej.

Rośnie więc liczba zwierząt dożywających sędziwych lat, co wymogło na praktykach zajmujących się leczeniem takich osobników rozwój dziedziny wiedzy określanej mianem geriatrii weterynaryjnej.

I właśnie ten temat chciałbym Ci Czytelniku przybliżyć w poniższym artykule.

Co to jest geriatria weterynaryjna?

• Geriatria weterynaryjna to dziedzina wiedzy medycznej zajmująca się wszelkimi problemami charakterystycznymi dla zwierząt w starszym wieku, skupiająca się w sposób szczególny na seniorach.
• Jest kompleksową nauką traktującą całościowo organizm w podeszłym wieku, który cierpi na większą ilość chorób i przypadłości związanych z wiekiem.
• Historycznie wywodzi się z szerokiej dziedziny medycyny jaką jest interna ale wykorzystuje również inne dziedziny szczegółowej wiedzy medycznej jak choćby:
  • neurologia,
  • okulistyka,
  • dermatologia,
  • ortopedia,
  • endokrynologia.

Jest bardzo szeroką dziedziną wiedzy starająca się poznać procesy starzenia i wynikające z nich problemy zdrowotne aby zapewnić swoim pacjentom jak najlepszy komfort życia.

Niektórzy określają ją jako “drugi biegun” przeciwieństwo pediatrii, która jak dobrze wiemy koncentruje się na osobniku młodym.

Geriatria weterynaryjna skupiająca się kompleksowo nad psem starszym wymaga indywidualnego podejścia.

Jest dziedziną interdyscyplinarną wymagająca gruntownego wykształcenia.

Wszystko zaś powinno zmierzać nie tylko do zapobiegania chorobom psów czy ich leczenia ale również zapewnienia jak najlepszego komfortu życia w jego ostatniej fazie.

Delikatne szacunki mówią, że zwierząt starszych w Polsce, a więc w wieku powyżej 7 lat, mamy powyżej 40 % całości populacji a więc prawie 2,5 razy więcej niż tych młodych.

Widzimy więc jak ogromnej ilości osobników dotyczy geriatria i jak jest ogromnie obszerną wiedzą.

Skoro dotyczy zwierząt starszych odpowiedzmy sobie na podstawowe pytanie:

jakie osobniki zaliczymy do tej grupy czyli jaki pies jest seniorem oraz zastanówmy się ile tak naprawdę żyją psowate?

Ile żyje pies?

Powyższe pytanie bardzo często pojawia się w czasie wizyt z psiakiem w gabinecie weterynaryjnym i już na wstępie wymaga pewnego usystematyzowania. W przypadku psowatych nie ma takiej jednorodności jak w przypadku ludzi i pies psu nierówny.

Co mam dokładnie na myśli?

Zasadniczo psy możemy zakwalifikować do jednej z trzech grup:

1. Pierwsza to psy rasy małej, miniaturowej, nie przekraczające z reguły 10 kg masy ciała.
2. Do drugiej grupy zaliczymy psy o średniej masie ciała, czyli o docelowej wadze w wieku dorosłym do około 25 kg.
3. Wreszcie trzecią grupę stanowią psy duże i olbrzymie ważące w życiu dorosłym 30 kg i dużo więcej.

Widzimy więc dobitnie jak ogromną i różnorodną grupę stanowią psowate choć wszystkie stanowią przecież ten sam gatunek.

A skoro tak wiele ras należy do jednego gatunku nic więc dziwnego, że również długość życia poszczególnych psów nie będzie identyczna co nieco komplikuje odpowiedź na zadane pytanie.

Generalizując jednak psy ras małych, miniaturowych i średnich kończą wzrost w okolicach 1 roku, zaś psy duże i olbrzymie rosną wolniej, osiągając dojrzałość przeciętnie w wieku 2 lat.

Rozpiętość wydaje się więc olbrzymia stąd i długość życia poszczególnych ras będzie różna.

W niejednej lecznicy znajdziemy też tabelę obrazującą orientacyjny wiek psa w porównaniu do człowieka:

ile miałbym lat, gdybym był człowiekiem? Stosując bardzo duże uproszczenie możemy przyjąć, że ten rok życia psa, kiedy kończy wzrost, odpowiada 18 latom życia człowieka (w przypadku psów ras małych).

Prawdą jest, że psy duże i olbrzymie starzeją się znacznie szybciej niż te mniejsze i miniaturowe co bez wątpienia będzie przekładało się na długość życia.

Znajduje to doskonałe odzwierciedlenie w statystycznej długości życia poszczególnych ras.

I tak przykładowo pies reprezentujący rasy molosowate np. bernardyn w wieku około 10 lat jest psem naprawdę bardzo starym, podczas gdy przykładowo mały pekińczyk w podobnym wieku zachowuje się często jak młody psiak i tak naprawdę nie wykazując oznak starzenia jest w sile wieku.

Cytując dane zawarte w portalu Canine Journal, do ras o najdłuższej oczekiwanej długości życia należą przykładowo:

• chihuahua,
• yorkshire terrier,
• boston terrier,
• hawańczyk,
• shih tzu,
• australijski pies pasterski,
• basenji,
• seter irlandzki,
• lhasa apso,
• pudel,
• jamnik,
• maltańczyk.

Są to więc psy małe i średnie: dożywają średnio 12-16, a nawet 20 lat.

Z kolei rasy o najkrótszej oczekiwanej długości życia to między innymi:

• dog z Bordeaux,
• dog niemiecki,
• berneński pies pasterski,
• wilczarz irlandzki,
• mastif neapolitański.

Psy tych ras żyją zdecydowanie krócej, kończąc żywot w wieku zaledwie 5-9 lat. Są to więc jak widzimy zwierzęta ras dużych, molosowatych, ważące nierzadko 50 kg i więcej.

Oczywiście są to dane statystyczne, uśrednione i może zdarzyć się berneńczyk żyjący 12 lat podobnie jak np. jamnik umierający z powodu poważnej choroby w wieku zaledwie 7 lat, a więc w sile wieku.

Pies senior od ilu lat?

Kiedy już wiemy ile mniej więcej żyją psy, określmy mniej więcej kiedy w takim razie rozpoczyna się starość.

Gdybyśmy mieli przyjąć jakąś orientacyjną granicę powyżej której możemy uznać psa za seniora to według większości źródeł byłby to wiek 6-7 lat, z czego dolna granica dotyczy z reguły psów ras dużych i olbrzymich.

Inne źródła wyróżniają także psa geriatrycznego przez co rozumiemy bardzo starego osobnika będącego w ostatniej fazie swego życia (1/4 końcowa przewidywalna długość życia) kiedy to wzrasta znacznie zapadalność na wiele chorób.

Jak liczyć wiek psa?

Człowiek zastanawiając się nad wyborem danej rasy psa kieruje się nie tylko jego wyglądem, temperamentem, charakterem, zapotrzebowaniem pokarmowym czy wymaganymi warunkami bytowymi, ale także chciałby wiedzieć ile będzie żył jego pupil.

Dobrym źródłem wiedzy na ten temat wydają się informacje opisujące daną rasę podające także średnią, orientacyjną długość życia.

Rekordzistą w długości życia jest Max będący mieszańcem beagla, terriera i jamnika, a więc zwykłym kundelkiem, uznawany za najdłużej żyjącego psa na świecie, który osiągnął wiek 29 lat i 282 dni.

Nasi podopieczni raczej tego wieku nigdy nie osiągną ale z pewnością te kilkanaście lat (10-13) będą nam towarzyszyć, tyle bowiem wynosi średnia długość życia psa domowego.

Oczywiście to wszystko o czym pisze jest raczej pewnym uogólnieniem bo szybkość procesu starzenia a co za tym idzie długość życia zależy od bardzo wielu czynników. Jakich, przeczytasz w dalszej części artykułu.

Z czym wiąże się starość u psa?

Postępujący w sposób naturalny proces starzenia się organizmu od wielu lat budzi ogromne zainteresowanie naukowców co zaowocowało licznymi teoriami próbującymi go wyjaśnić.

I tak przykładowo “wolnorodnikowa teoria starzenia” zakłada udział wolnych rodników tlenowych, a więc cząstek niezwykle reaktywnych, oddziałujących negatywnie na błony komórkowe, prowadząc tym samym do niszczenia i wcześniejszego obumierania komórek.

Stworzono też jedną wspólną koncepcję ujmująca wszystkie inne, ujednolicającą niejako proces starzenie się.

Według niej biologiczny rozwój każdego organizmu jest ściśle określony genetycznie, albo inaczej mówiąc zaprogramowany już w momencie zapłodnienia.

Proces ten z różną szybkością trwa nieprzerwanie przez całe życie psa, a szybkość z jaką postępuje uzależniona jest od wpływów środowiskowych oraz wszelkich uwarunkowanych dziedzicznie procesów.

I choć brzmi to wszystko dość ogólnikowo i może zawile, wydaje się chyba rozsądną próbą wyjaśnienia procesów w niewielkim stopniu poznanych.

W znaczeniu potocznym przez proces starzenia się rozumiemy postępujące i niestety nieodwracalne zmiany prowadzące nieuchronnie do naturalnego końca jakim jest śmierć psa.

Proces ten najogólniej może być przyspieszany oczywiście przez szereg czynników:

• środowiskowych,
• genetycznych,
• istniejące choroby,
• sytuacje stresowe,
• otyłość u psa,
• niewłaściwe żywienie.

Starsze zwierzęta zazwyczaj cierpią na kilka schorzeń równocześnie stąd ich problemy są z reguły wielonarządowe.

Nie możemy więc używać określeń, że zwierzę choruje na “starość” lub “zaawansowany wiek” ale zawsze powinniśmy określić powody dyskomfortu i gorszego samopoczucia.

Wraz z wiekiem dochodzi w organizmie do znacznych zmian metabolicznych czego wynikiem będą oczywiście liczne skutki natury klinicznej.

Zmiany w organizmie psa seniora

• Z wiekiem spada tempo przemiany materii co przekłada się na zmniejszone zapotrzebowanie kaloryczne średnio o 30-40 %.
• Zmniejsza się również dotychczasowa aktywność fizyczna co w powiązaniu ze spowolnieniem metabolizmu skutkować może coraz bardziej powszechna otyłością, która jak wiemy sama skraca znacznie życie predysponując do różnych chorób.
• Zmniejsza się aktywność układu immunologicznego, procesy fagocytozy i chemotaksji co skutkowało będzie większą podatnością na zakażenia czy choroby, z którymi układ odpornościowy radzi sobie coraz mniej sprawnie.
• Jakby tego było mało częściej pojawiają się autoprzeciwciała i powodowane przez nie choroby tła autoimmunologicznego a więc samozniszczenie organizmu. Poszczególne narządy i organy zaczynają mniej sprawnie funkcjonować czego wyrazem będzie ich postępująca niewydolność.

Skutkuje to wszystko bardzo poważnymi konsekwencjami natury klinicznej jak choćby:

• wzrostem masy ciała przypadającej na tłuszcz,
• pogrubieniem skóry, spadkiem jej elastyczności czy nadmierną pigmentacją,
• łamliwymi pazurami,
• zapaleniem kości i stawów,
• formowaniem się kamienia nazębnego uszkadzającego zęby i dziąsła,
• zanikiem błony śluzowej żołądka i jej zwłóknieniem a więc gorszym trawieniem.

Występujące często zwłóknienie wątroby prowadzi nieuchronnie do zmniejszania się liczby komórek wątrobowych (hepatocytów) co przekłada się na niewydolność tego narządu i upośledzenie toczących się tam procesów metabolicznych.

Płuca ulegają także procesom degeneracyjnym co prowadzi do zmniejszenia wydolności płuc u psa (śluz staje się bardziej lepki, słabnie odruch kaszlowy).

Wyraźnie zmniejsza się masa nerek i czynnych nefronów czego skutkiem będzie zmniejszenie przesączania kłębuszkowego czy choćby nietrzymanie moczu .

Gruczoł krokowy ulega powiększeniu, a jądra zmniejszeniu, u samic zaś w gruczołach mlekowych pojawiają się torbiele i zmiany o charakterze nowotworowym.

Spada wydolność serca, jego pojemność minutowa, włóknieją zastawki i rozwijają się kardiomiopatie czy choćby niedomykalności zastawek.

W szpiku kostnym produkującym krwinki na skutek stłuszczenia i hipoplazji spada wytwarzanie erytrocytów i rozwija się niedokrwistość nieregeneratywna.

W układzie nerwowym zmniejsza się zaś znacznie liczba komórek czego przejawem będą zmiany zachowania się zwierzęcia i utrata wrodzonych zachowań.

Kości i stawy ulegają procesom zwyrodnieniowym prowadząc do występowania chronicznego bólu i trudności w poruszaniu się.

Narządy zmysłów tracą swoje zdolności sprawnej detekcji docierających do nich bodźców (np. zaćma u psa), zmniejszeniu ulega reakcja na bodźce zewnętrzne, występują zaburzenia pamięci, zmniejsza się ostrość widzenia, występuje osłabienie słuchu i węchu.

Wraz z wiekiem zanika cykl płciowy u suk i spermatogeneza u samców.

Gorzej i mniej sprawnie funkcjonuje cały układ dokrewny czego przejawem jest często występująca u zwierząt starszych niedoczynność tarczycy, trzustki, albo rozrosty przysadki czy nadnerczy.

Zwierzę starsze mniej się rusza, więcej czasu przeznacza na sen, unika miejsc chłodnych i długich spacerów szczególnie jesienią i zimą co wynika z upośledzenia procesów termoregulacji.

Najogólniej zaś pisząc często psi senior wykazuje szereg objawów klinicznych, z którymi powinniśmy udać się do najbliższej lecznicy weterynaryjnej celem uzyskania dokładnej diagnostyki.

Pamiętajmy, że wiele z tych symptomów może wskazywać na poważne problemy ogólnoustrojowe, znacznie skracające życie (np. wymioty na przewlekłą niewydolność nerek) co niejednokrotnie wiążę się z długotrwałą o ile nie dożywotnią terapią.

Zmiany kliniczne związane z procesem starzenia się dotykają wszystkich narządów i organów i tak muszą być traktowane a ich wyrazem będzie obraz starego, leżącego mniej ruchliwego, siwego psa.

Zresztą większość laików bez problemu rozpozna psiego seniora po charakterystycznym jego wyglądzie i choćby siwej sierści na pyszczku.

Jak wygląda starszy pies na spacerze możesz zobaczyć na poniższym filmie:

Jak szybko starzeje się pies?

Zgodnie ze wspomnianą wcześniej teorią biologicznego starzenia się proces ten uwarunkowany jest genetycznie a więc to od naszego materiału zapisanego w kwasach nukleinowych zależy szybkość z jaką będziemy się starzeć.

I jest w tym chyba wiele prawdy czego dobitnym przykładem są psy tej samej rasy, w podobnym wieku ale pochodzące z różnych rodzin:

często widać po nich nieraz znaczne różnice w wyglądzie i budowie zewnętrznej.

Geny wydają się mieć więc kluczowe znaczenie w procesie długowieczności.

Rasa psów, o czym już pisałem, z pewnością determinuje długość życia.

Psy ras dużych i olbrzymich (np. rottweiler, bernardyn, dog niemiecki, owczarek niemiecki) żyją krócej i szybciej zaczynają wykazywać objawy starzenia się w porównaniu do ras o mniejszej masie ciała (np. beagle, czy pinczer).

Jak dbać o psa seniora?

Czy w takim razie wszystko jest z góry ustalone i zdeterminowane?

Czy czynniki środowiskowe nie mają żadnego wpływu na długość życia?

Otóż mają i to duży co wydaje się niemałym pocieszeniem dla opiekunów psów, chcących zapewnić jak najlepsze warunki bytowe swym podopiecznym, wydłużając tym samym psie życie.

Właściwe, zbilansowane żywienie, pozwalające utrzymać optymalna masę ciała, a jednocześnie odpowiednią aktywność ruchową bez wątpienia będzie przekładało się na dłuższe życie zwierzęcia.

Kolejną kwestią o niebagatelnym znaczeniu jest odpowiednia aktywność fizyczna, zapobiegająca otyłości, chorobom kostno stawowym czy opóźniająca procesy zwyrodnieniowe stawów.

Zalecany jest więc systematyczny, codzienny wysiłek umiarkowanego stopnia wpływający na sprawne funkcjonowanie wszystkich narządów i organów.

Stan fizjologiczny psa również ma niemałe znaczenie.

I tak przykładowo wysterylizowane suki, pozbawione narządów rozrodczych czy wykastrowane samce żyją dłużej.

Wynika to choćby z eliminacji potencjalnie groźnych chorób związanych z tym układem, na które zwierze nie zachoruje (ropomacicze, guzy gruczołu mlekowego, problemy z prostatą).

Regularnie prowadzona profilaktyka zdrowotna, badania okresowe pozwalają nie tylko określić stan zdrowia ale również wykryć chorobę na wczesnym jej etapie i niejednokrotnie wdrożyć skuteczne leczenie wydłużające życie.

Środowisko życia i przebywania zwierząt choć nie wszyscy sobie zdają z tego sprawę, ma ogromny wpływ na postępujący proces starzenia się.

Jakość wdychanego powietrza i zawarte w nim substancje toksyczne tworzące smog bez wątpienia wpływa na ogólną odporność organizmu, czy wystąpienie niektórych schorzeń skracających życie.

Podobnie ma się sprawa z narażeniem na inne czynniki środowiskowe (intensywne promieniowanie ultrafioletowe, spożywanie skażonej, zanieczyszczonej wody) mogące obniżać długość życia w znacznym stopniu. Nie sposób wymienić wszystkich czynników wpływających na długość życia psa.

Każdorazowo, indywidualnie należy je rozpatrywać i znając zagrożenia unikać niebezpiecznych w kontekście poszczególnych chorób z osobna.

Warto też oprzeć się nieco na naszej intuicji i troszkę uogólniając poczynić założenie, że to co szkodliwe dla nas ludzi również takie będzie dla naszych zwierząt, w końcu żyjemy w tych samych warunkach środowiskowych i będąc ssakami niewiele się od siebie różnimy.

Zalecenia zdrowotne dla psa seniora

I tutaj nasuwa się oczywiste pytanie:

co robić i jak opiekować się psem aby zapewnić mu jak najlepszą jakość i długość życia?

Postępujący proces starzenia się organizmu stanowi bardzo poważne wyzwanie zarówno dla właścicieli jak i lekarzy weterynarii.

Wypracowany system opieki nad nimi powinien uwzględniać specyficzne potrzeby danej rasy psa i danego osobnika.

Powinniśmy stworzyć, na własne potrzeby, rozbudowany program zdrowotny oparty na dwóch najważniejszych przesłankach.

1. Po pierwsze musimy więc znać dla danej rasy specyficzne choroby, cechy zachowań oraz zapotrzebowanie pokarmowe seniorów porównując je ze specyfiką zwierząt młodych.
2. Po drugie zaś powinniśmy wdrożyć najważniejsze środki zapobiegawcze, prowadzące do wykrycia potencjalnego problemu zdrowotnego na wczesnym jego etapie co bez wątpienia przełoży się na późniejsze leczenie.

Realizacja tych zadań nie jest możliwa bez ścisłej współpracy właściciela z lekarzem prowadzącym starszego psiaka.

Ważne jest także dokładne obserwowanie naszego podopiecznego co pozwoli niejednokrotnie wcześnie wychwycić niepokojące nas objawy chorobowe, nawet wtedy gdy są one subtelne.

Diagnostyka

Zwierzę starsze, a więc z reguły powyżej 7 roku życia, powinno być regularnie poddawane diagnostyce.

Jej zakres zależy oczywiście od stanu zdrowia pacjenta.

Jeśli przychodzi do nas starszy ale zdrowy pies zalecimy mu:

• ogólne badanie krwi,
• badanie moczu,
• ultrasonografię jamy brzusznej,
• ewentualnie EKG lub badanie kardiologiczne.

Wszystko tak naprawdę zależy od zgłaszanego przez właściciela problemu.

Takie ogólne badania powinniśmy powtarzać w odstępach rocznych pod warunkiem, że stan zdrowia nie ulegnie zmianie.

Dobrą praktyką stosowaną w wielu krajach świata jest przeprowadzanie takich badań w czasie wizyty związanej ze szczepieniem psa.

Inaczej sytuacja przedstawia się w sytuacji istnienia konkretnej choroby, kiedy zwierzę jest leczone i otrzymuje stale konkretne leki.

Wówczas badania musimy przeprowadzać częściej, nawet w kilku, tygodniowych lub miesięcznych odstępach.

Wszystko zależy od problemu z jakim boryka się nasz pacjent.

Od tego też zależy zakres przeprowadzanych badań diagnostycznych, indywidualnie dostosowany do wykrycia choroby, skuteczności czy skutków ubocznych leczenia.

Proponuję więc każdorazowo ściśle przestrzegać zaleceń lekarza prowadzącego, który najlepiej będzie wiedział co i w jakich odstępach czasu zlecić i wykonać.

Wiele działań profilaktycznych możemy z powodzeniem wykonywać w warunkach domowych.

Aktywność fizyczna

Psowate będące zwierzętami drapieżnymi wymagają stałej, systematycznej, dostosowanej do rasy porcji codziennego wysiłku fizycznego.

Regularne spacery nie tylko utrzymują w odpowiedniej kondycji stawy i mięśnie ale zapobiegają również otyłości prowadzącej do wielu zaburzeń zdrowotnych czy usprawniają pracę układu sercowo naczyniowego i oddechowego.

Aktywność fizyczna zawsze jednak musi dostosowana być do kondycji zwierzęcia i ewentualnie występujących chorób.

Przykładowo pies z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniowa stawów wymaga o wiele mniejszej dawki ruchu niż zdrowy ale starszy syberian husky, czy malamut stworzone do biegania.

Tutaj znów powinniśmy bazować trochę na intuicji i znajomości zachowań i upodobań naszego psa z czasu gdy był młody, silny i sprawny.

Karma dla psa seniora

I wreszcie zmiana sposobu żywienia oraz stosowanie wszelkich suplementów diety dla psa mających usprawnić życia w ostatnim jego etapie:

ogromna dziedzina praktycznej wiedzy do wykorzystania przez właścicieli starszych psów.

Żywienie psów uwzględniające wiek i stan fizjologiczny jest stosunkowo niedawno wprowadzoną koncepcją firm produkujących karmy. Mimo ogromnej popularności karm dla psa seniora, musisz wiedzieć, że specjaliści dietetycy nie są zgodni co do konkretnych wymagań pokarmowych dla zwierząt starszych.

Problemem jest tutaj brak jednoznacznie określonego zapotrzebowania pokarmowego psów w podeszłym wieku, a więc tak lubianych przez wielu tabel żywieniowych, w których wszystko moglibyśmy sobie sprawdzić.

Skupmy się więc na wiedzy pewnej i gruntownie poznanej:

Otóż jedną z najważniejszych zmian jaka zachodzi wraz z procesem starzenia się jest spadek tempa metabolizmu.

Jednocześnie obniżeniu ulega masa mięśni, spada zawartość procentowa wody w organizmie i zwiększa się ilość tkanki tłuszczowej.

Prowadzi to do zmniejszenia rezerw wody w ustroju psa.

Rośnie również ryzyko odwodnienia szczególnie w sytuacji niedostatecznego pobierania wody przez starsze psy co zdarza się stosunkowo często.

Świadomy zagrożenia właściciel powinien więc zapewnić psu stały dostęp do świeżej, nieograniczonej ilości wody a jednocześnie kontrolować jej dobowe spożycie.

Pobudzanie, zachęcanie spożycia wody przez seniora, choć przez wielu niedoceniane, naprawdę jest kwestia kluczową, o której nie powinniśmy zapominać.

Karmy bytowe dla zwierząt starszych zawierają łatwo dostępne, wysoko strawne białko oraz obniżony poziom fosforu.

Często również ogranicza się w nich poziom wapnia, w celu zachowania prawidłowego stosunku wapnia do fosforu oraz obniża stężenie soli.

Mówimy oczywiście o sytuacji gdy karma bytowa stosowana jest u zwierzęcia starszego ale bez konkretnego problemu zdrowotnego a więc w dobrej kondycji ogólnej.

W sytuacji trwania konkretnej choroby (np. niewydolności nerek czy wątroby) dieta powinna bezwzględnie dopasowana do niej, uwzględniając specyficzny stan w jakim znajduje się nasz podopieczny.

Suplementy i witaminy dla psa seniora

Istnieje cała rzesza suplementów diety i witamin dla psa usprawniających funkcjonowanie starszego ustroju.

Ich podawanie zwierzętom jest z pewnością słuszne i przynosi korzystne efekty.

Suplementy na masę mięśniową i stawy psa

U starszych psów jednym z najpoważniejszych, najczęstszych problemów jest utrata masy mięśniowej i choroba zwyrodnieniowa stawów.

W sytuacji ubytku masy mięśniowej dobrym podejściem jest traktowanie takich psów jak intensywnie trenujących wyczynowo sportowców.

Suplementacja diety powinna więc iść w kierunku wspomagania syntezy białek mięśni bazując na podawaniu rozgałęzionych aminokwasów (np. leucyna, izoleucyna czy walina) oraz równolegle ochrony przed ich degradacją (kwas HMB, glutamina, arginina).

Odpowiednie suplementy diety bez większych problemów dostaniemy w sklepach.

Bardzo szeroką ofertę znajdziemy też w sytuacji choroby zwyrodnieniowej stawów.

Preparaty zawierające glukozaminę, chondroitynę, kwas hialuronowy są powszechnie dostępne praktycznie w każdym miejscu.

Warto wspomóc chore stawy także dodatkami o działaniu przeciwzapalnym (np. kwasy tłuszczowe n-3, niezmydlające frakcje awokado i soi, czy wyciągi z omułków nowozelandzkich).

Wiele karm firm komercyjnych wychodząc naprzeciw problemom osteoarthritis uzupełniło swoje karmy bytowe o składniki wspomagające funkcjonowanie chorych stawów.

Suplementy na skórę dla psa seniora

Ogromnym problemem z jakim muszą borykać się właściciele starszych psów jest utrata elastyczności skóry związana z wapnieniem skóry, wyłysienia czy zanik mieszków włosowych.

W takich przypadkach pomocne może okazać się uzupełnienie diety wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi n-6 występującymi w:

• oleju z wiesiołka,
• oleju z ogórecznika,
• oleju lnianym.

Kwasy te zmniejszają parowanie wody ze skóry co przekłada się na poprawę jej elastyczności.

Można również suplementować cynk chroniący przed hiperkeratozą czy biotynę.

Walka z kamieniem nazębnym

Dużym wyzwaniem dla właścicieli psów jest też występujący często kamień nazębny i powodowane przez niego choroby zębów i dziąseł.

Czasem wymagana będzie zmiana konsystencji pokarmu z suchej na mokrą, żeby umożliwić jego pobieranie (spożywanie suchego, twardego jedzenia może powodować bolesność).

Pomocne mogą być też różnego rodzaju gryzaki przeciwdziałające odkładaniu się kamienia w sposób mechaniczny albo suplementy ze związkami fosforu wiążącymi obecny w jamie ustnej wapń.

Zdolność hamowania formowania się kamienia nazębnego przypisuje się też związkom cynku również zastępującym jony wapnia.

Przed nieprzyjemnym zapachem z jamy ustnej chronić mogą wyciągi ze sproszkowanych alg morskich.

Wszystkie te substancje są coraz powszechniej dostępne w preparatach typu “oral care” czy pastach do zębów dla psów.

Suplementy na trawienie u psa

Zwierzęta starsze częściej cierpią również na problemy natury gastrycznej.

Gdy mamy do czynienia z zaburzeniem trawienia i wchłaniania powinniśmy zastosować wysoko strawną, klasyczną dietę jelitową.

W sytuacji zaburzeń motoryki i składu mikroflory czego objawem będą biegunki lub zaparcia warto zwiększyć objętość treści pokarmowej poprzez wyższą zawartość włókna oraz wprowadzić preparaty zawierające probiotyki i prebiotyki.

Modyfikują one skład mikroflory przewodu pokarmowego (Enterococcus faecium, Lactobacillus czy Bifidobacterium) zawierając żywe bakterie probiotyczne.

Wspomaganie układu moczowego

U starszych psów problemem są również nawracające zapalenia dróg moczowych, w których rozwiązaniu bardzo pomocne mogą okazać się zawierające proantocyjanidyny wyciągi z żurawiny.

Chorobą bardzo często występującą u naszych seniorów jest też przewlekła niewydolność nerek.

Zalecenia dietetyczne mówią wówczas o ograniczeniu ilości białka do 14-18 % oraz fosforu.

Warto oprócz stosowania diety nerkowej wprowadzić dodatkowo chylaty fosforu zawierające związki wapnia, glinu, chitosan czy lantan, które wiążąc fosfor w przewodzie pokarmowym utrudniają jego wchłanianie.

Suplementy na odporność starszego psa

Starzenie się powoduje postępujący spadek odporności co z kolei wymaga na nas podjęcie kroków zmierzających do jej poprawy.

Godnym polecenie sposobem podniesienia odporności jest stosowanie preparatów zawierających beta-glukan.

Pobudza on wszystkie szlaki odpornościowe wywołując tym samym silny efekt stymulujący.

Suplementy diety zawierające immunostymulanty powinny podawane być przez kilka tygodni a później należy zastosować przerwę, gdyż stałe, ciągłe pobudzanie prowadzić może do odwrotnego zjawiska czyli wyczerpania odporności i chorób z tym związanych.

Korzystnie na pracę układu odpornościowego działają również powszechnie wszystkim znane substancje o działaniu przeciwutleniającym, będące zmiataczami wolnych rodników tlenowych a reprezentowane choćby przez:

• witaminy E, C i A,
• selen,
• miedź,
• żelazo,
• mangan.

Suplementy dla psa na serce

Seniorzy częściej też cierpią na choroby układu sercowo- naczyniowego.

W tej sytuacji umiejętnie wdrożona suplementacja, uzupełniająca tradycyjną farmakoterapię może okazać się niezwykle pomocna i wskazana.

Obniżamy więc ilość chlorku sodu czyli popularnej soli, dodajemy L- karnitynę, taurynę, witaminę E, selen czy koenzym Q10 co usprawnia procesy energetyczne w sercu.

Wspieranie funkcjonowania układu nerwowego

Z wiekiem pojawiają się również zmiany behawioralne będące najczęściej konsekwencją degeneracyjnych zmian zwyrodnieniowych w ośrodkowym układzie nerwowym.

Psy zmieniają swoje zwyczaje i zaczynają się inaczej zachowywać a przy tym mogą stawać się nerwowe czy agresywne.

Pomocny może tutaj okazać się:

• tryptofan,
• wyciągi z kozłka lekarskiego,
• wyciąg z zielonej herbaty,
• alfa kazozepina.

Suplementy na wzrok, słuch i apetyt psa

U naszych starszych podopiecznych pogorszeniu ulegają też:

• węch,
• wzrok,
• słuch,
• apetyt.

Pewną pomocą w tych problemach mogą służyć przeciwutleniacze oraz kawy z rodziny n-3 ( EPA i DHA).

Reasumując dużo z wymienionych substancji znalazło już zastosowanie w specyficznych suplementach diety albo jest dodawana do karm bytowych dla zwierząt starszych.

Są one powszechnie dostępne w lecznicach czy sklepach zoologicznych i warto oczywiście z nich korzystać, dobierając indywidualnie dla każdego konkretnego psa.

Przed wprowadzeniem zaś jakiegoś suplementu diety dla psa warto zawsze skonsultować ten fakt z prowadzącym lekarzem weterynarii, który najlepiej doradzi nam co wybrać.

A co w sytuacji gdy nie jesteśmy już w stanie pomóc starszemu psu?

Jakie są oznaki że pies umiera?

Zapewniając nawet jak najlepszą opiekę nad zwierzęciem, optymalnie go karmiąc oraz regularnie badając musimy prędzej czy później liczyć się z momentem kiedy nie będziemy w stanie dłużej pomóc schorowanemu, niedołężnemu i cierpiącemu psu.

Nasze możliwości jako ludzi są bowiem ograniczone i mimo iż byśmy chcieli aby ukochany pupil żył jak najdłużej, nie jest to obecnie wykonalne.

Nawet względnie zdrowy starszy pies będzie musiał kiedyś nas opuścić i umrzeć.

Pewne jest również niestety to, że długość życia psa zawsze będzie zdecydowanie krótsza niż jego właściciela.

Gdy starsze zwierzę ma już “swoje lata” oczywistym jest znaczne pogorszenie zdrowia, komfortu życia i sprawności fizycznej.

Niejednokrotnie występujące objawy sprawiają psu ból co powoduje egzystencję w ciągłym cierpieniu.

W uproszczeniu zwierzę żyje “dniem dzisiejszym” i nie wybiegając w przyszłość nie jest w stanie zrozumieć dlaczego cierpi.

Nie umie również wyjaśnić sobie swojej sytuacji tak jak ludzie np. względami religijnymi i w odczuwanym dyskomforcie dostrzec głębszy cel.

Dlatego to niestety opiekun psa powinien podjąć świadomie decyzję kiedy w humanitarny sposób skrócić zwierzęciu trwanie w stanie permanentnego cierpienia i zdecydować się na eutanazje.

Musimy więc uświadomić sobie jaka jest prawdziwa kondycja naszego podopiecznego i czy jesteśmy w stanie zapewnić mu odpowiednią jakość życia w ostatnim jego etapie.

Jeśli nie, powinniśmy zdecydować się na trudną decyzję jaką jest eutanazja będąca zgodnie z definicją “dobrą, łagodną śmiercią”.

Eutanazja, zgodnie z większością obecnych zaleceń, powinna być zarezerwowana dla przypadków beznadziejnych, gdy stosowane przez nas metody łagodzenia bólu i cierpienia oraz leczenia choroby, nie przynoszą spodziewanych efektów albo gdy uporczywa terapia służy jedynie do niedługiego przedłużenia życia w przypadku choroby nieuleczalnej.

Musimy więc zawsze odpowiedzieć sobie na podstawowe pytanie dotyczące jakości życia seniora zwanej także dobrostanem.

Jest to stan zdrowia psychicznego i fizycznego osiągany w warunkach pełnej harmonii ustroju w jego środowisku naturalnego bytowania albo prościej definiując stan braku cierpienia.

Aby się tak stało muszą być spełnione następujące warunki:

• zwierzę przejawia prawidłowy apetyt i pobiera wodę,
• nie doświadcza dyskomfortu fizycznego i psychicznego,
• zwierzę nie cierpi z powodu przewlekłego, ciągle trwającego bólu spowodowanego nieuleczalną chorobą lub inwalidztwem,
• nie żyje w stanie ciągłego stresu powodującego rozdrażnienie.

Gdy spełnione są powyższe warunki zwierzę choć starsze i nawet nie w pełni sprawne, może cieszyć się życiem ze swoim panem we względnie dobrym samopoczuciu.

Pamiętajmy, że ostatecznie to zawsze posiadacz psa ma w tej kwestii ostatnie słowo, a lekarz może jedynie zasugerować i polecać postępowanie skracające cierpienie.

Kiedy więc podjąć ostateczną decyzję i nie pozwolić na dłuższe cierpienie psa?

Najprościej mówić wtedy gdy widzimy, że nasze zwierzę bardzo cierpi, a podejmowane przez nas działanie lekarskie i ordynowane leki nie przynoszą oczekiwanego efektu terapeutycznego.

Gdy mamy do czynienia z chorobą nieuleczalną i obserwujemy oznaki pogłębiającej się niewydolności narządów i organów oraz objawy bólu.

Agonia u psa objawy

Najczęściej występujące oznaki bólu u psa są często mało specyficzne, a należą do nich:

• pies zachowuje się w subtelny sposób inaczej niż zwykle,
• wykazuje apatię i unika ludzi,
• ciągle poleguje,
• unika zabawy i ruchu,
• mruży oczy,
• wykazuje ból przy dotyku,
• liże chore miejsca,
• pojawia się tachykardia czyli częstoskurcz serca,
• silnie dyszy,
• może występować ślinotok,
• oddaje mocz i kał ze strachu,
• opuszcza uszy,
• może wykazywać drżenie mięśni lub zastygać w bezruchu,
• może mieć rozszerzone źrenice.

Wygląd ogólny cierpiącego psa od razu zdradza oznaki, że “coś jest nie tak” i opiekun intuicyjnie odczuwa, że psu trzeba pomóc.

Jeśli zwierzę samodzielnie nie pobiera wody, nie jest w stanie jeść od dłuższego czasu, gdy ciężko oddycha wykazując objawy niewydolności oddechowej czy duszności, dużo leży, albo ciągle śpi, ma zaburzoną świadomość i nie reaguje na kontakt z właścicielem, wymiotuje albo wykazuje intensywną biegunkę w sytuacji nieuleczalnej choroby wtedy łatwiej podjąć ostateczną decyzję.

Widoczne cierpienie psa objawiające się choćby nadmierną wokalizacją, szczekaniem czy wyciem, przyjmowanie postaw ulgowych również może pomóc podjąć decyzje.

Podobnie gdy zwierzę nie wydala moczu co powoduje postępująca mocznicę a podjęte leczenie nie uruchamia diurezy co powoduje stopniowe pogarszanie się stanu zdrowia.

Zwierzę cierpiące może być także agresywne co może stwarzać bezpośrednie zagrożenie dla swego opiekuna.

Psy duże, które utraciły zdolność poruszania się i czucie w kończynach miednicznych nie są w stanie prawidłowo wydalać kału i moczu co wymaga sporego zaangażowania ze strony właściciela muszącego niestety manualnie opróżniać pęcherz moczowy.

Pomijam tutaj kwestie natury estetycznej i nieprzyjemne zapachy z tym związane.

Objawów związanych z nadchodzącym końcem jest bardzo wiele i nie sposób wszystkich ich wymienić ale mimo wszystko to właściciel najlepiej znający swego psa doskonale widzi kiedy zbliża się jego naturalny koniec.

Wtedy po konsultacji z lekarzem weterynarii i wykorzystując jego możliwości warto bezapelacyjnie skrócić cierpienie nie czekając, aż pies sam skończy żywot.

Bo jaki uzyskamy efekt pozwalając psu żyć kilka czy kilkanaście godzin dłużej w ogromnym cierpieniu?

Zawsze, nie będąc pewnym, warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym danego psa, który zdefiniuje szczegółowo stan ogólny psa i pomoże podjąć stosowną, jedynie słuszną decyzję.

Pamiętajmy, że niestety nie zawsze można pomóc psu i czasem zwyczajnie należy pozwolić mu godnie odejść w czym bez wątpienia przejawia się ogromna miłość i nasze człowieczeństwo.

Podsumowanie

Starość jest bez wątpienia tym etapem życia, którego większość się boi i za wszelką cenę stara się o nim nie myśleć.

Kojarzy się jednoznacznie z licznymi uciążliwościami, bólem, gorszą sprawnością fizyczną, zaburzeniami funkcji układu nerwowego i częściej występującymi chorobami różnych narządów i organów.

Wymaga również ponoszenia większych nakładów finansowych w przypadku posiadaczy zwierząt domowych co również nie pozostaje bez znaczenia praktycznego.

I nieuchronnie prowadzi do naturalnego końca jakim jest śmierć.

Stwarza również ogromne możliwości pomocy naszym seniorom z których grzech byłoby nie skorzystać.

Bo choć procesów starzenia nie możemy zatrzymać, to z całą pewnością mamy realne możliwości niwelowania i zwalczania negatywnych, nieprzyjemnych objawów z nimi związanych.

Podstawą oczywiście jest wcześniejsze rozpoznanie istniejących chorób i dolegliwości a więc możliwie dokładna i trafna diagnostyka.

Zwierzęta podobnie jak ludzie, żyją coraz dłużej co niewątpliwie cieszy choć również rodzi pewne, dotychczas nie występujące problemy.

Na szczęście z pomocą przychodzi nam bogata oferta diet i suplementów diety dla seniorów, które wprawdzie wielu chorób nie wyleczą definitywnie ale z cała pewnością przyniosą ogromną ulgę w cierpieniu, poprawiając zdecydowanie komfort życia.

Korzystajmy więc umiejętnie i rozważnie z tego wszystkiego co oferuje nam współczesna nauka i jej praktyczne owoce.

Świadomy jestem, że w pełni tematu geriatrii nie udało się wyczerpać w tym artykule.

Mam jednocześnie nadzieję, że w sytuacji zaistnienia choroby u zwierzęcia starszego udadzą się Państwo do znającego psa lekarza weterynarii, który najlepiej udzieli pomocy i posłuży fachową radą co zaowocuje dłuższym życiem ukochanego psa.