Refluks u psa: objawy i leczenie [lek wet Sylwia Klimczak-Zimoląg]

Refluks u psa czyli patologiczne zarzucanie treści do żołądka i przełyku.

Czym jest refluks u psa?

Refluks to stan, kiedy treść z dwunastnicy cofa się przez odźwiernik do żołądka, mówimy wtedy o refluksie dwunastniczo – żołądkowym (DGR), lub z żołądka do końcowej części przełyku. W drugim przypadku to refluks żołądkowo – przełykowy (GOR/GER).

Niekiedy obie przypadłości występują jednocześnie i taką sytuację określa się mianem refluksu dwunastniczo – żołądkowo – przełykowego (DGER).

U psów w górnym odcinku przewodu pokarmowego treść pokarmowa powinna być przesuwana w jednym kierunku – w kierunku jelit. W stanach patologicznych może dojść do sytuacji, kiedy mieszanina żółci, kwasów żółciowych i soku trzustkowego znajdujących się w dwunastnicy cofa się do żołądka, gdzie miesza się z sokiem żołądkowym zawierającym kwas solny i pepsynę, i może być zarzucana jeszcze wyżej, do przełyku.

Czym różni się refluks u psa od choroby refluksowej?

Samo patologiczne cofanie się treści zwane jest refluksem, natomiast pojawienie się zmian w tkankach oraz towarzyszących im objawów to już choroba refluksowa.

Choroby refluksowe nazywamy analogicznie do odpowiadających im refluksów czyli:

• choroba refluksowa dwunastniczo – żołądkowa,
• dwunastniczo – żołądkowo – przełykowa,
• żołądkowo – przełykowa zwana chorobą refluksową przełyku.

Granica pomiędzy refluksem a chorobą refluksową jest bardzo płynna i niekiedy trudno jednoznacznie określić czy występuje refluks u psa, czy raczej już choroba refluksowa u psa. Dodatkowo w jednym przypadku refluks u psa może stanowić przyczynę choroby, a w innym być tylko jednym z objawów całego zespołu zaburzeń.

Przyjmuje się, że u człowieka występuje głównie refluks żołądkowo przełykowy i dwunastniczo żołądkowo przełykowy, natomiast u zwierząt, zwłaszcza u psów, mówi się przede wszystkim o refluksie dwunastniczo żołądkowym.

Szukając informacji o refluksie można spotkać się także z pojęciem regurgitacji, które czasem mylnie stosowane jest jako synonim refluksu. Regurgitacja jednak to nasilony refluks u psa, w którym treść żołądkowa dociera aż do gardła, powodując kwaśny, nieprzyjemny smak lub uczucie nadmiernej ilości śliny w jamie ustnej.

Anatomia górnego odcinka przewodu pokarmowego

Przewód pokarmowy dzieli się na następujące odcinki:

• przełyk,
• żołądek,
• jelito cienkie,
• jelito grube,
• kanał odbytowy,
• odbyt.

Jako, że w tym artykule omawiamy zagadnienia związane z refluksem, przybliżę budowę jedynie wybranych elementów wchodzących w skład układu pokarmowego.

Początkowy odcinek przewodu pokarmowego stanowi przełyk wraz z żołądkiem. Przełyk jest rurowatą, rozciągliwą strukturą posiadającą trzy odcinki:

• część szyjną,
• część piersiową,
• część brzuszną.

Dalej znajduje się żołądek, który jest rozszerzeniem przewodu pokarmowego o hakowatym kształcie, leży pomiędzy przełykiem i dwunastnicą. W tej części przewodu pokarmowego dochodzi do obróbki chemicznej treści pokarmowej pod wpływem soku żołądkowego.

Psy mają żołądek typu prostego jednokomorowego, o pojemności od 0,6 litra u psów małych ras do nawet 8 litrów u psów ras bardzo dużych. Składa się on z trzech podstawowych części:

• wpustu,
• trzonu,
• odźwiernika.

Wyróżniamy też dno żołądka i dwie krzywizny – mniejszą i większą.

W błonie śluzowej żołądka znajdują się między innymi komórki okładzinowe produkujące kwas solny (HCl).

Ważnym elementem tych komórek jest tzw. pompa protonowa. Protony to inaczej jony wodorowe (H+), pompa protonowa ma zdolność transportowania ich na zewnątrz komórki, gdzie po połączeniu z jonami chlorkowymi (Cl-) tworzą wydostający się do światła żołądka kwas solny.

Poza trawieniem pokarmu, kwas solny obniża pH środowiska żołądka, które u psów wynosi około 1. Tak niskie pH ma działanie bakteriobójcze oraz aktywuje produkowany przez inne komórki żołądka – komórki główne – nieaktywny pepsynogen w aktywną, odpowiedzialną za trawienie białek, pepsynę.

Odźwiernik z kolei przechodzi w początkową część jelita cienkiego – dwunastnicę, która następnie przechodzi w jelito czcze. To w dwunastnicy swoje ujścia mają przewody żółciowy i trzustkowy, a miazga pokarmowa miesza się z sokiem trzustkowym, żółcią oraz wydzieliną gruczołów jelitowych.

Do prawidłowej pracy układu pokarmowego niezbędne są także, tak zwane gruczoły dodatkowe, czyli gruczoły ślinowe, wątroba i trzustka – to właśnie one są odpowiedzialne za produkcję żółci i soku trzustkowego.

Trzustka jest gruczołem pełniącym funkcje zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicze. Produkuje insulinę i glukagon – dwa hormony, których głównym działaniem jest regulacja poziomu glukozy we krwi.

Enzymami trzustki są: trypsyna, amylaza i lipaza, są to enzymy niezbędne do trawienia skrobi, białek i tłuszczów i wchodzą w skład soku trzustkowego. Organ ten odpowiada także za produkcję płynu o wysokim stężeniu grup węglanowych, głównie wodorowęglanu sodu, służącego do neutralizacji kwasu solnego w obrębie dwunastnicy.

Wątroba natomiast to największy gruczoł organizmu, który pełni wiele ważnych funkcji. Nie będę omawiać wszystkich, zaznaczę tylko, że komórki wątroby, hepatocyty, produkują żółć, transpontowaną przewodami żółciowymi do pęcherzyka żółciowego, gdzie jest magazynowana, a następnie przewodem żółciowym doprowadzana do dwunastnicy.

Refluks u psa przyczyny

Zarzucanie treści dwunastniczej do żołądka jest u psów zjawiskiem naturalnym, jeśli występuje sporadycznie, pojawia się w okresie pomiędzy posiłkami i nie jest związane z pojawieniem się zaburzeń w pracy lub strukturze przewodu pokarmowego.

U zdrowego psa praca górnego odcinka przewodu pokarmowego polega na pełnej synchronizacji wszystkich narządów i układów biorących udział w pasażu treści pokarmowej. Mowa tu o gruczołach ślinowych, przełyku wraz z mięśniami zwieraczami przełyku, żołądku, odźwierniku, dwunastnicy, a także wątrobie z pęcherzykiem żółciowym oraz trzustce.

Dzięki ich współpracy żadne z tkanek nie są uszkadzane. Chodzi tu głównie o błonę śluzową, a dokładnie o jej śluzówkę czyli najbardziej zewnętrzną warstwę. Stanowi ona naturalną barierę i chroni przełyk oraz żołądek przed samostrawieniem i uszkodzeniami.

Swoje funkcje może pełnić poprzez specyficzną budowę anatomiczną błony śluzowej żołądka oraz dzięki jej właściwościom fizyko – chemicznym czyli różnicy potencjałów elektrycznych między częścią podstawną a światłem komórek nabłonka, a także od warstwy śluzu pokrywającego powierzchnię komórek nabłonkowych.

Śluz powierzchniowy jest lepki, bogaty w wodorowęglany wytwarzane przez gruczoły właściwe żołądka i wykazuje zjawisko adherencji czyli bardzo silnego przylegania do powierzchni komórek nabłonkowych żołądka. Dzięki temu zapobiega potencjalnym uszkodzeniom błony śluzowej podczas trawienia lub stresu.

Komórki nabłonka będące na powierzchni tworzą barierę, która jest nieprzepuszczalna dla kwasu żołądkowego, natomiast błona podstawna, czyli najgłębsza warstwa śluzówki, bierze udział w intensywnych procesach regeneracyjnych w przypadku pojawienia się nawet najmniejszego uszkodzenia.

Kiedy jednak dochodzi do zaburzeń w pracy lub budowie któregoś z elementów tej skomplikowanej machiny stosunkowo szybko dochodzi do upośledzenia funkcjonowania pozostałych składowych i w konsekwencji ich uszkodzenia.

Jednoznaczne przyczyny powstawania refluksów nie są dokładnie znane. Przypuszcza się, że wymienione niżej przyczyny odgrywają w tym procesie ważną rolę, jednak aby poznać zależność między tymi mechanizmami i zweryfikować patogenezę refluksu musimy jeszcze poczekać na dokładniejsze badania tego zagadnienia. Refluks u psa, jak już wspomniałam, poza samodzielną jednostką chorobową może być także objawem innych zaburzeń, stąd trudno określić co jest przyczyną, a co już konsekwencją pewnych zaburzeń.

Dużą rolę w powstawaniu refluksu odgrywa zaburzona motoryka przewodu pokarmowego, na przykład pojawienie się migrujących skurczów antyperystaltycznych, to znaczy takich, które przesuwają treść pokarmową w przeciwną niż prawidłowo stronę. Mogą one wystąpić w przełyku w czasie wymiotów lub nudności.

Na ich powstawanie prawdopodobnie ma wpływ układ cholinergiczny, regulujący między innymi pracę przewodu pokarmowego, oraz obniżanie wydzielania somatostatyny czyli hormonu hamującego wydzielanie peptydów żołądkowo – jelitowo – trzustkowych:

• gastryny,
• sekretyny,
• wazoaktywnego peptydu jelitowego,
• glukagonu i insuliny,
• a także pepsyny i kwasu solnego w żołądku oraz enzymów trzustkowych.

Zaburzona perystaltyka może się nasilać także poprzez tworzący się niekiedy odwrócony gradient ciśnień w świetle przewodu pokarmowego tak, że treść dwunastnicy lub żołądka cofa się z miejsca o wyższym ciśnieniu do rejonu o ciśnieniu niższym.

Inną przyczyną refluksu może być relaksacja zwieracza umożliwiająca swobodny przepływ treści. Przy refluksie dwunastniczo – żołądkowym chodzi o odźwiernik, natomiast przy refluksie żołądkowo – przełykowym o dolny zwieracz przełyku.

Przyjmuje się, że skurcze antyperystaltyczne częściej są przyczyną refluksu dwunastniczo – żołądkowego, natomiast różnice ciśnień i nieprawidłowe funkcjonowanie zwieraczy odpowiadają za wystąpienie refluksu żołądkowo – przełykowego.

W przypadku refluksu dwunastniczo – żołądkowego dodatkowo możemy wskazać jeszcze kilka przyczyn jego wystąpienia. Może dojść do zmniejszenia częstotliwości skurczów perystaltycznych lub do zmniejszenia siły tych skurczów co prowadzi do zwolnienia opróżniania żołądka. Przyczyną tego refluksu mogą być też nieprawidłowości w budowie lub zaburzenia czynności zwieracza odźwiernika.

Natomiast inną przyczyną refluksu żołądkowo – przełykowego może być też przepuklina wślizgowa rozworu przełykowego.

Jest to zaburzenie polegające na przemieszczeniu się brzusznej części przełyku i/lub żołądka do klatki piersiowej poprzez rozwór przełykowy przepony czyli poprzez otwór w przeponie, przez który przełyk przechodzi przez klatkę piersiową do jamy brzusznej. Prowadzi to do upośledzenie działania dolnego zwieracza przełyku co sprzyja cofaniu się treści z żołądka.

Przepuklina ta może być wrodzona lub nabyta.

Przepuklina wrodzona może być spowodowana zaburzeniami w okresie rozwoju zarodkowego, natomiast do przepukliny nabytej mogą doprowadzić przewlekłe wymioty, zaburzenia obturacyjne dróg oddechowych albo uraz.

Predysponowane do tego zaburzenia są psy ras:

• shar pei,
• chow chow,
• buldogi angielskie,
• buldogi francuskie.

Żołądkowo – przełykowy refluks u psa może pojawiać się także wskutek zastosowania znieczulenia ogólnego, ponieważ większość środków znieczulających oraz atropina, obniżają napięcie dolnego zwieracza przełyku. Według badań naukowych od 10 do 55 procent psów poddanych zabiegom ortopedycznym, u których nie stwierdzono żadnych zaburzeń ze strony układu pokarmowego, występował przejściowy refluks u psa w okresie okołooperacyjnym.

Niekiedy pojawienie się refluksu obserwuje się także u pacjentów, którzy cierpią na inne choroby, takie jak nadżerki lub wrzody żołądka, zapalenie przełyku czy kamica żółciowa, przy czym nie zawsze wiadomo co w danym przypadku jest przyczyną, a co skutkiem.

Nadżerki i wrzody żołądka

Powierzchniowy ubytek nabłonka i błony śluzowej niesięgający do warstwy mięśniowej błony śluzowej nazywa się nadżerką.

Z czasem ubytek pogłębia się, uszkadza warstwę mięśni, a także naczyń krwionośnych i tworzy się wrzód.

Jako przyczyny wystąpienia wrzodów żołądka podaje się dwa mechanizmy:

1. Osłabienie zdolności ochronnej tak zwanej bariery śluzówkowej.
2. Zwiększenie nasilenia działania czynników agresji.

Do czynników agresji należą kwas solny, pepsynogen, toksyny produkowane przez drobnoustroje lub inne substancje, które mogą się dostać do żołądka.

Na powstawanie wrzodów mogą mieć wpływ także zmiany ogólnoustrojowe, takie jak:

• mocznica,
• posocznica,
• wstrząs hipowolemiczny,
• przewlekła anemia,
• hiperkalcemia,
• zaburzenia czynności wątroby,
• jak również zaburzenia motoryki żołądka i związane z tym cofanie się treści dwunastniczej do żołądka.

Objawy choroby wrzodowej u psów są bliźniaczo podobne do tych pojawiających się przy chorobie refluksowej, a także wrzodom żołądka może towarzyszyć refluks u psa, dlatego aby postawić ostateczną diagnozę konieczna jest wizyta u lekarza weterynarii.

Zapalenie przełyku

Jest to choroba, która może mieć wiele przyczyn. Podczas jej przebiegu zmiany zapalne obejmują najczęściej błonę śluzową, rzadziej błonę podśluzową i mięśniową.

Przyczyny zapaleń przełyku u psa to:

• refluks u psa żołądkowo – przełykowy,
• refluks u psa dwunastniczo – żołądkowy,
• choroby przebiegające z ostrymi lub przewlekłymi wymiotami,
• czynniki fizykochemiczne, takie jak substancje drażniące, żrące,
• ciała obce,
• czynniki zakaźne.

Zmiany mogą dotyczyć części szyjnej, części piersiowej lub całego przełyku. Najczęściej jednak występują w części piersiowej, w okolicy dolnego zwieracza przełyku.

Objawy kliniczne uzależnione są od nasilenia zmian oraz choroby podstawowej.

Najczęściej stwierdza się:

• ulewanie,
• wymioty,
• nadmierne ślinienie,
• częste przełykanie,
• zmniejszony apetyt lub jego brak,
• nieprzyjemny zapach z jamy ustnej,
• utrudnione połykanie,
• bolesne połykanie.

W przypadku zmian niewielkiego stopnia przebieg choroby może być bezobjawowy.

Kamica dróg żółciowych

Obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym określa się mianem kamicy pęcherzyka żółciowego.

Kamienie żółciowe są rzadko spotykane u małych zwierząt i często ich występowaniu nie towarzyszą objawy kliniczne, natomiast jeśli się pojawiają to pod postacią:

• wymiotów,
• braku apetytu,
• żółtaczki,
• apatii.

Za przyczynę powstawania kamieni żółciowych uważa się:

• obecność zmian zapalnych i pozapalnych w drogach żółciowych,
• zastój żółci,
• zaburzenia w przemianie materii,
• inwazję glisty psiej.

Przypuszcza się, że samoistnie występująca jedna z podanych przyczyn nie jest w stanie spowodować powstanie złogów czy kamieni, musi zaistnieć jednocześnie kilka z nich. Dodatkowo sporadyczne występowanie kamicy żółciowej u psów wynika prawdopodobnie z niższego stężenia cholesterolu oraz wyższej koncentracji substancji rozpuszczających cholesterol i czynników przeciwdziałających wytrącaniu węglanu wapnia w żółci.

Dlaczego żółć jest niebezpieczna?

Składniki żółci umownie możemy podzielić na dwie grupy.

1. Pierwsza z nich obejmuje te odpowiadające za wykonywanie zadań żółci w organizmie, należą do nich tak zwane stałe składniki żółci, inaczej składniki podstawowe. Występują one w żółci w mniej więcej stałym stężeniu i są to przede wszystkim:
   • woda,
   • kwasy żółciowe,
   • fosfolipidy,
   • podstawowe elektrolity (HCO3 -, Na+, K+, Cl-),
   • częściowo także barwniki żółciowe.
2. Do drugiej grupy można zaliczyć substancje, których zawartość w żółci znacznie się waha lub jest okresowa. Związki te znajdują się w żółci na ogół w stosunkowo niewielkich ilościach i nie mają większego znaczenia w procesach trawiennych w dwunastnicy.

Kwasy żółciowe są detergentami czyli substancjami powierzchniowo czynnymi mającymi zdolność zmniejszania napięcia powierzchniowego roztworów, dzięki temu umożliwiają działanie lipazie trzustkowej – enzymu odpowiedzialnego między innymi za trawienie tłuszczów w jelicie.

Drugim składnikiem żółci są barwniki żółciowe, które mają znaczenie diagnostyczne – między innymi odkładają się w błonie śluzowej żołądka inkrustując ją i nadając jej charakterystyczne, pomarańczowe zabarwienie; odpowiedzialne są także za charakterystyczną, pomarańczową barwę wymiotów.

Bardzo ważną właściwością kwasów żółciowych jest możliwość uszkodzenia błon komórkowych i zakończeń nerwowych, nie tylko w żołądku czy przełyku, ale także w jelitach, jeśli znajdą się w nich bez treści pokarmowej.

Napływ żółci do żołądka powoduje zmiany w budowie błony śluzowej żołądka doprowadzając do znacznego zmniejszenia ilości śluzu i degeneracji komórek nabłonka. Zmiany te pojawiają się po upływie od 3 do 6 miesięcy ciągłego kontaktu komórek wyścielających żołądek z żółcią i innymi składnikami treści dwunastnicy.

Refluks u psa objawy

Objawy refluksu dotyczą głównie górnego odcinka przewodu pokarmowego (jama ustna, gardło, zwieracz gardła, górny odcinek przełyku) i występują w postaci:

• uczucia pieczenia w żołądku,
• nudności,
• wymiotów,
• bólów klatki piersiowej i okolicy nadżołądkowej,
• odłykania,
• uczucia pełności w okolicy żołądka.

Zwierzę może kaszleć, odkrztuszać pienistą wydzielinę i odbijać gazy. Przy zaawansowanym zapaleniu żołądka może pojawić się spadek apetytu, a w konsekwencji spadek masy ciała.

Wymioty mogą pojawiać się rano, na czczo, lub w ciągu dnia, między posiłkami. Często zawierają duże ilości śluzu i przyjmują żółtawo – pomarańczową barwę na skutek obecności żółci. Po zwróceniu nadmiaru żółci samopoczucie psa znacząco się poprawia.

Jeśli Twój pies zachowuje się inaczej niż zazwyczaj, przyjmuje nienaturalne pozycje, wyje lub piszczy, nie chce jeść lub je mniej, wokalizuje podczas jedzenia, często przełyka, więcej się ślini, ulewa lub wymiotuje – nawet sporadycznie – koniecznie zabierz go do lekarza weterynarii.

Łatwym do zauważenia objawem są nudności, które u zwierząt wyrażają się poprzez charakterystyczne poruszanie językiem i mlaskanie.

Różnorodność objawów jest więc bardzo duża, a oprócz górnego odcinka przewodu pokarmowego, dodatkowo zmiany mogą pojawić się także w jamie nosowej, zatokach nosowych, krtani, trąbce słuchowej Eustachiusza, uchu środkowym i płucach.

W jamie ustnej można zaobserwować uszkodzenie szkliwa zębowego lub paradontozę, a ze strony układu oddechowego:

• wyciek z nosa,
• charczenie,
• chrypkę,
• kaszel,
• przekrwienie,
• może się też rozwijać astma, zapalenie oskrzeli i zapalenie płuc.

Czasem objawy mogą pozostać niezauważone przez właściciela, zwłaszcza, że mogą się wyrażać w różny, często niespecyficzny sposób. Początkowo są słabo widoczne i dopiero wraz z postępem choroby stają się łatwiejsze w zaobserwowaniu.

Choroba refluksowa jest najczęstszą przyczyną zapaleń przełyku oraz żołądka.

Może prowadzić także do nadżerek oraz wrzodów żołądka i przełyku, bliznowatości przełyku czyli zastąpieniu zdrowej błony śluzowej wyścielającej przełyk twardą, włóknistą tkanką, która zwęża światło przełyku.

Zwężenie to powoduje silną bolesność podczas przełykania i po jedzeniu, pojawiają się trudności z połykaniem najpierw twardych, a następnie również miękkiego pokarmu i płynów, zwierzę nadmierne się ślinieni, wymiotuje po jedzeniu i chudnie.

Przy nieleczonej chorobie refluksowej wystąpić również tak zwany przełyk Barretta czyli zmiany w budowie komórek nabłonka wyścielającego przełyk.

Prawidłowo przełyk pokryty jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym, jednak poprzez długotrwałe oddziaływanie na niego substancji drażniących zawartych w zarzucanej z żołądka treści zostaje on zastąpiony poprzez nabłonek walcowaty typu żołądkowego lub jelitowego. Przy tego typie zmianach poza znacznym nasileniem się objawów pies może wykazywać także duszność.

Przewlekła, nieleczona choroba refluksowa może w konsekwencji prowadzić do choroby nowotworowej zarówno żołądka jak i przełyku.

Choroby nowotworowe przełyku

Nowotwory przełyku występują bardzo rzadko, stanowią one mniej niż 0,5% wszystkich nowotworów u psów. Zmiany najczęściej rozwijają się u psów starszych, z jednakową częstością u obu płci, bez wyraźnej predylekcji rasowej.

Do najczęściej stwierdzanych nowotworów przełyku należą:

• raki płaskonabłonkowe,
• różne rodzaje mięsaków – mięśniaki gładkokomórkowe mięsakowe, włókniakomięsaki,
• kostniakomięsaki.

Niekiedy przełyk może być wtórnie zajęty przez rozrastające się zmiany rozwijające się w sąsiadujących z nim narządach, takich jak tarczyca, grasica czy serce.

Objawy kliniczne nowotworów przełyku u psów są konsekwencją zwężenia, a następnie zatkania światła narządu przez rozwijający się guz.

Manifestują się one zazwyczaj:

• brakiem apetytu,
• osłabieniem,
• trudnościami w przełykaniu, czemu często towarzyszy silna bolesność.

Zwierzę obficie się ślini, często także pojawia się nieprzyjemny zapach z jamy ustnej. Niekiedy obserwuje się zaburzenia oddechowe, które mogą być wynikiem zachłystowego zapalenia płuc.

Czasami stwierdza się u psa gorączkę i obrzmienie w okolicy szyi.

Typowym i najczęściej stwierdzanym objawem klinicznym są przewlekłe wymioty, które pojawiają się w czasie pobieraniu pokarmu i płynów; niekiedy obserwuje się regurgitację. Przewlekłe wymioty w szybkim tempie prowadzą do zmniejszenia masy ciała i wyniszczenia.

Choroby nowotworowe żołądka

W gabinecie weterynaryjnym coraz częściej spotyka się pacjentów cierpiących na choroby nowotworowe, a spośród wszystkich zwierząt domowych psy są gatunkiem, u których występują najczęściej.

U zwierząt nowotwory żołądka występują stosunkowo rzadko, stanowią około 1% wszystkich przypadków onkologicznych.

Najczęściej lokalizują się w okolicy odźwiernika.

Według statystyk dotykają one częściej samców niż u samic. Nie ma jednoznacznych badań, które wskazywałyby na predyspozycje rasowe, chociaż naukowcy zwracają uwagę na częstsze ich występowanie u:

• west highland white terrierów,
• owczarków niemieckich,
• owczarków belgijskich,
• owczarków szkockich,
• a także beagle.

Większość opisywanych nowotworów żołądka ma charakter złośliwy, z czego 60-70% stanowią gruczolakoraki. Rzadziej diagnozuje się mięśniaki gładkokomórkowe mięsakowe, chłoniaki, plazmocytomy pozaszpikowe i włókniakomięsaki.

Z reguły pojawiają się u psów pomiędzy 8 a 9 rokiem życia, często dają przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych, wątroby i płuc przez co rokowanie jest niepomyślne.

Nowotwory żołądka w wielu przypadkach dają objawy kliniczne zbliżone do tych, które pojawiają się w przebiegu nowotworów przełyku. Z racji tego, że nie są specyficzne zazwyczaj rozpoznanie stawia się, gdy proces chorobowy jest już bardzo zaawansowany i rokowanie jest niepomyślne.

W przebiegu zaawansowanej choroby nowotworowej, ale także innych schorzeń przewodu pokarmowego jak na przykład wrzodów żołądka, może pojawić się krwawienie. Pojawiające się wtedy wymiociny mogą być podbarwione świeżą krwią, ale częściej mają charakter fusowaty – krew w żołądku zostaje ścięta przez kwas solny.

Innym objawem powiązanym z krwawieniem jest bladość błon śluzowych i smoliste, czarne stolce, którym barwę również nadaje krew, na którą działały kwas żołądkowy i enzymy trawienne. Warto pamiętać, że świeża krew w kale psa pochodzi z końcowego odcinka przewodu pokarmowego, a nie żołądka.

Refluks u psa diagnostyka

Rozpoznawanie chorób przełyku i żołądka opiera się najczęściej na informacjach uzyskanych z:

• wywiadu lekarskiego,
• wyników badania klinicznego,
• badania ultrasonograficznego (USG),
• badania rentgenowskiego (RTG) przeglądowego,
• badania RTG kontrastowego,
• badania endoskopowego.

Badania te nie są badaniami zastępczymi czy konkurencyjnymi, ale wzajemnie się uzupełniającymi. Dodatkowo wykonuje się badania krwi, które w przypadku refluksu niezbędne są do podania premedykacji i ewentualnego znieczulenia ogólnego, a następnie przeprowadzenia badań dodatkowych, ponieważ sam refluks u psa nie wpływa istotnie na parametry krwi.

Wywiad lekarski

Wywiad lekarski jest podstawą każdej diagnozy, dlatego bardzo ważne jest, żeby z lekarzem weterynarii rozmawiać szczerze. Warto wcześniej przygotować odpowiedzi na pytania takie jak:

• jakie niepokojące objawy pojawiły się u Twojego zwierzaka, jeśli podejrzewasz refluks u psa koniecznie zajrzyj do akapitu, gdzie opisałam objawy refluksu u psów i zastanów które z nich u niego występują;
• kiedy je zaobserwowałeś;
• czy zmieniło się ich nasilenie, na przykład czy wymioty pojawiają się częściej;
• czy stosowałeś jakieś leki;
• czy pies przyjmuje leki na stałe;
• czy w ostatnim czasie zmieniałeś karmę;
• czy w domu masz inne zwierzęta i czy u nich też pojawiły się jakieś niepokojące symptomy.

Im więcej informacji, tym łatwiej lekarzowi weterynarii postawić wstępne rozpoznanie, ustalić diagnostykę różnicową czyli listę chorób, które objawiają się w podobny sposób i określić jakie badania należy wykonać, aby wstępne rozpoznanie potwierdzić bądź wykluczyć.

Badanie kliniczne

Podczas badania klinicznego lekarz sprawdza stan błon śluzowych i skóry oraz narządów i węzłów chłonnych dostępnych do badania wizualnego i palpacyjnego. Ocenia czy zwierzę nie jest odwodnione, nie ma widocznych oznak anemii lub żółtaczki, ocenia stan jamy ustnej. Mierzy także temperaturę, tętno i liczbę oddechów.

Pozostałe badania wykonuje się na czczo.

Zaleca się, aby zwierzęta nie dostawały jedzenia przez 24 godziny, a wody do picia przez sześć godzin. Zwracanie treści pokarmowej po podaniu premedykacji może spowodować uduszenie pacjenta lub rozwinięcie zachłystowego zapalenia płuc.

Dodatkowo jej obecność wyraźnie ogranicza pole widzenia, uniemożliwiając przeprowadzenie badania.

Ograniczenie podawania płynów zapobiega powstawaniu tak zwanego jeziorka żołądkowego, które utrudnia obserwację błony śluzowej tego narządu, zwłaszcza podczas endoskopii. Dodatkowym utrudnieniem mogą być pęcherzyki powietrza, których obecność również zostaje zminimalizowana przez krótkotrwałą głodówkę.

Badanie ultrasonograficzne

Jest to badanie nieinwazyjne, dlatego większość zwierząt pozwala na wykonanie tego badania bez podawania leków uspokajających. Najczęściej wymagane jest jednak dokładne wygolenie sierści na brzuchu.

Dzięki badaniu ultrasonograficznemu można ocenić budowę i grubość ściany żołądka i jelit, ewentualną obecność nadżerek i ubytków w błonie śluzowej oraz motorykę przewodu pokarmowego. Ocenia się także budowę i wielkość innych narządów jamy brzusznej.

Obraz ściany przewodu pokarmowego w badaniu ultrasonograficznym składa się z pięciu warstw. Przy zapaleniu żołądka towarzyszącemu refluksowi jego ściana ulega pogrubieniu, a jego warstwowa budowa zatarciu.

Badanie radiologiczne przeglądowe

Badanie radiologiczne wykonuje się w premedykacji czyli po podaniu leków uspokajających. Podczas tego badania można ocenić wielkość, kształt i położenie narządów wewnętrznych jamy brzusznej.

Badanie radiologiczne kontrastowe

Badanie radiologiczne kontrastowe polega na podaniu środka cieniującego do przewodu pokarmowego.

RTG kontrastowe służy do oceny czasu pasażu jelitowego, perystaltyki, powierzchni błony śluzowej i zawartości przewodu pokarmowego, a także rozpoznawania zwężeń i niedrożności jelit, w tym ciał obcych i guzów.

Badanie endoskopowe

Badanie endoskopowe przełyku nazywamy ezofagoskopią, żołądka gastroskopią, natomiast dwunastnicy duodenoskpią. Jest to badanie wykonywane w znieczuleniu ogólnym.

Badanie to umożliwia przeprowadzenie panendoskopii, tj. wziernikowania przełyku, żołądka, dwunastnicy i jelita czczego.

Umożliwia ocenę stanu błony śluzowej, jej powierzchni, koloru, ewentualnej obecności nadżerek, przekrwień, płynów, żółci, zalegającej treści pokarmowej. Jeśli po zastosowanej głodówce stwierdzi się obecność zalegającej treści pokarmowej, zwłaszcza z domieszką żółci, podejrzewa się zaburzenia motoryki przedniego odcinka przewodu pokarmowego.

Przy refluksie dodatkowo widoczne będzie przekrwienie błony śluzowej przełyku i/lub jelit, pogrubienie błony śluzowej, mogą pojawić się także wybroczyny i nadżerki.

Podczas takiego badania można pobrać wycinek do badań histopatologicznych, które oceniają zmiany w budowie komórek błony śluzowej żołądka i/lub przełyku.

Zarówno badanie rentgenowskie, jak i endoskopowe są badaniami bezpiecznymi.

Powikłania po nich zdarzają się niezwykle rzadko, u części badanych obserwuje się objawy ze strony układu oddechowego oraz sercowo – naczyniowego wynikające w głównej mierze z przeprowadzonego znieczulenia ogólnego. Mogą wystąpić objawy niedotlenienia czy zachłystowe zapalenie płuc.

Po badaniu endoskopowym zdarzają się różnego rodzaju infekcje, przede wszystkim zapalenia gardła, związane z manipulacją endoskopem. Najrzadszym powikłaniem jest przebicie ściany przewodu pokarmowego, związane głównie z przewlekłymi stanami zapalnymi czy owrzodzeniami.

Pacjenci z zaburzeniami krzepnięcia również należą do grupy zwiększonego ryzyka powikłań pozabiegowych.

Należy jednak raz jeszcze podkreślić, że badania te są zabiegami bezpiecznymi, a informacje jakie dzięki nim uzyskamy wiele wnoszą zarówno do postawienia diagnozy, jak i do opracowania skutecznej terapii.

Refluks u psa leczenie

Refluks u psa dieta

Dieta jest podstawą leczenia refluksu oraz innych chorób przewodu pokarmowego. Należy podawać karmy lekkostrawne, gotowe karmy weterynaryjne typu gastrointestinal, zalecone przez lekarza weterynarii lub dobrze zbilansowane jedzenie gotowane.

Trzeba zaznaczyć, że samodzielne gotowanie posiłków jest skomplikowane i skomponowanie jadłospisu tak, aby zaspokoiło wszystkie potrzeby żywieniowe psa najczęściej wymaga konsultacji z dietetykiem weterynaryjnym. Dodatkowo bardzo ważne jest dzielenie dawki dziennej pokarmu na kilka mniejszych porcji.

Zaleca się stosowanie naparu i/lub odwaru z siemienia lnianego, który działa powlekająco i ochronnie na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Daje bardzo dobre efekty i można go stosować zarówno leczniczo jak i profilaktycznie.

Leki stosowane w przypadku refluksu u psów

Wszystkie leki należy podawać wyłącznie z przepisu lekarza weterynarii, w dawkach przez niego określonych.

Leki zobojętniające sok żołądkowy psa

Leki zobojętniające sok żołądkowy zawierają nierozpuszczalne sole, dlatego nie mają działania ogólnego.

Ich wpływ na pH treści żołądka jest niezbyt silny i krótkotrwały, dlatego uważa się, że są mało skuteczne w przypadku choroby refluksowej żołądka i przełyku w porównaniu z innymi lekami przez co nie są stosowane w weterynarii.

Antagoniści receptora histaminowego

Antagoniści receptora histaminowego, w tym cymetydyna, famotydyna i, stosowana do niedawna lecz już wycofana, ranitydyna, hamują wydzielanie kwasu żołądkowego poprzez blokowanie receptorów w komórkach okładzinowych żołądka.

Leki te podaje się raz lub dwa razy dziennie, mogą być podawane niezależnie od pory posiłków.

Według badań mają słabsze działanie w leczeniu choroby zapalenia refluksowego przełyku w porównaniu z inhibitorami pompy protonowej. Połączenie antagonistów receptora histaminowego z inhibitorami pompy protonowej może zmniejszać skuteczność tych drugich.

Inhibitory pompy protonowej

Inhibitory pompy protonowej, w tym omeprazol, pantoprazol, esomeprazol i lanzoprazol, mają dłuższe działanie niż leki zobojętniające sok żołądkowy lub antagoniści receptora histaminowego, a efekt maksymalny jest osiągany 2 – 4 dni po podaniu.

Należy je podawać 30 minut przed jedzeniem, dwa razy dziennie. Długotrwałe stosowanie powinno być ograniczane.

Do najczęstszych powikłań związanych z podawaniem inhibitorów pompy protonowej należą biegunka i dysbioza jelitowa.

Sukralfat

Sukralfat jest solą kompleksową, która działa poprzez tworzenie stabilnych połączeń z białkami w miejscach uszkodzenia błony śluzowej układu pokarmowego.

Lek nie daje dobrych efektów w weterynarii, skuteczniejsze działanie uzyskuje się, kiedy podaje się go w postaci zawiesiny, a nie tabletek.

Badania u ludzi pokazują, że ograniczenie produkcji kwasu może zmniejszyć ryzyko zapalenia przełyku wtórnego do choroby refluksowej przełyku i żołądka. Inhibitory pompy protonowej nie zapobiegają wprawdzie refluksowi żołądkowemu u psów, mogą jednak zwiększyć pH refluksu i dzięki temu zapobiec powstawaniu uszkodzeń.

Refluks u psa rokowanie

Rokowanie zależy od stopnia zaawansowania zmian w tkankach w momencie postawienia diagnozy.

Przy szybko zdiagnozowanych i odpowiednio leczonej chorobie refluksowej objawy szybko ustępują i najczęściej problemy, przynajmniej czasowo, ustają.

Zdarza się, że dochodzi do ich nawrotów, zależy to od przyczyny refluksu, jednak świadomy właściciel jest w stanie szybko zauważyć niepokojące zmiany i szybko zareagować. W takich sytuacjach powikłania zdarzają się ekstremalnie rzadko.

Przy późno wykrytym refluksie, który zdążył doprowadzić już do poważnych zmian, rokowanie jest ostrożne lub niepomyślne. Dużą rolę odgrywa rodzaj powikłań, z którymi trzeba się zmierzyć. Część z nich, takich jak przewlekły stan zapalny, wymaga dłuższego leczenia, ale daje szansę na powrót do zdrowia. Przy powikłaniach w postaci nowotworów czy silnych zwężeń przełyku różnego tła rokowanie zawsze będzie złe.

Podsumowanie

Refluks u psa lub choroba refluksowa to stany, których nie można lekceważyć.

Początkowo choroba refluksowa i refluks u psa mogą przebiegać bezobjawowo lub wyrażać się w łatwy do przeoczenia sposób. Z czasem, nieleczone, refluks u psa powoduje duży dyskomfort, a następnie wręcz cierpienie zwierzęcia.

Choroba refluksowa i refluks u psa objawiają się w sposób mało charakterystyczny, dlatego na podstawie samej obserwacji psa nie można postawić jednoznacznej i pewnej diagnozy. Zawsze niezbędny jest szereg badań dodatkowych i konsultacja z lekarzem weterynarii. Nie warto z nią zwlekać, aby nie doprowadzić do groźnych powikłań i nie narażać pupila na ból.

Jeśli etiologia refluksu jest poznana, należy, jeśli to możliwe, wyeliminować czynnik odpowiedzialny refluks u psa. Leczenie farmakologiczne refluksu u psa zalecone przez lekarza weterynarii stosuje się okresowo, natomiast zmiana diety i stylu żywienia musi zostać wprowadzona na stałe.