Twój kot zachorował.
Dość ciężko, jak twierdzi weterynarz.
Z tego, co zrozumiałeś, lekarz mówił o jakiejś mocznicy i jej związku z nerkami.
Trudno Ci uwierzyć, że ten nieprzyjemny zapach z pyszczka Twojego pupila wynika z choroby nerek… przecież do tej pory kompletnie nic się nie działo, nie było żadnych objawów.
Kot zachowywał się jak zwykle, jadł, pił, może ciut więcej sikał.
Więc skąd nagle ta mocznica? Brrr… już sama nazwa budzi strach.
Nie, to na pewno jest jakieś nieporozumienie. Pewnie zwykłe problemy z zębami, które szybko będzie można wyleczyć….
Niestety. Mocznica to stan, który dotyka wiele kotów (psów także, jednak w tym opracowaniu skupiam się na kotowatych), a który rzeczywiście wymaga natychmiastowej reakcji, może bowiem doprowadzić do śmierci.
Tu nie ma czasu do stracenia, w przypadku stwierdzenia mocznicy działać trzeba szybko.
Tylko co należy zrobić? Jak pomóc kotu? Jak sprawić, by poczuł się lepiej?
No i najważniejsze – jakie ma szanse na wyzdrowienie? Czy w ogóle uda się go uratować?
Te i wiele innych wątpliwości postaram się rozwiać w poniższym artykule.
Nie będzie to łatwe, ponieważ, pomimo ogromnego postępu, jaki osiągnięto w weterynarii w zakresie leczenia chorób nerek u kotów, nadal mnóstwo pytań pozostaje bez odpowiedzi.
Nad wieloma przypadkami w dalszym ciągu pochylamy się ze smutnymi twarzami i współczującym tonem informujemy opiekunów, że nic już nie jesteśmy w stanie zrobić…
I z ogromnym smutkiem stwierdzam, że wciąż jeszcze zbyt wiele kocich istnień gaśnie, ponieważ niewydolność nerek kolejny raz zebrała swoje żniwo.
Zapraszam do zapoznania się z tym z artykułem. Przekaz skierowany jest do wszystkich opiekunów kotów – zarówno tych, którzy szukają odpowiedzi na dręczące ich pytania, ponieważ właśnie dowiedzieli się o chorobie swojego pupila, ale także do tych, którzy po prostu chcą poszerzyć swoją wiedzę.
Wbrew wszelkim statystykom łudzę się nadzieją, że ta druga grupa Czytelników będzie jednak liczniejsza.
By rozpocząć nasze rozważania na temat mocznicy u kotów oraz jej koszmarnych konsekwencji, warto najpierw przypatrzeć się mechanizmom jej powstawania.
Nie obejdzie się jednak od przynajmniej pobieżnego “liźnięcia” (lub przypomnienia sobie) wiedzy z anatomii oraz fizjologii nerek, ponieważ to właśnie tu wszystko się zaczyna.
Na początku była woda…
Wyobraź sobie, że jesteś życiodajną wodą 🙂
Tak, dosłownie.
Stanowisz kryształowo czysty H2O, nalany do miseczki Twojego pupila.
Kociak właśnie przystępuje do picia.
Czujesz jego szorstki język, z każdym łykiem przepływasz coraz dalej – do gardła, przełyku, w końcu – wraz ze swoimi siostrami cząsteczkami wody – lądujesz w żołądku.
Tu część z was (około 1/5 wypitej wody) ulegnie wchłonięciu; reszta wymieszana z pokarmem i sokami trawiennymi – popłynie dalej – aż do okrężnicy, która stanowi największą fabrykę odzyskiwania wody w ustroju.
Niezależnie jednak od miejsca wchłaniania, ostatecznie trafisz do wnętrza naczyń krwionośnych.
I teraz rozpocznie się twoja przygoda.
Zostajesz właśnie wcielony do jednego z najważniejszych układów w organizmie – stanowisz składnik krwi, a właściwie jej płynnej frakcji, zwanej osoczem.
Oprócz Ciebie znajdują się w nim jeszcze inne elementy, jak:
- białka, między innymi:
- albuminy,
- globuliny,
- związki chemiczne, np. cukry proste,
- i bardzo ważne jony:
- sodu,
- potasu,
- magnezu,
- wapnia,
- fosforany,
- chlorki.
Niezłe towarzystwo, prawda?
Ale to Ciebie jest tu najwięcej, ponieważ pełnisz bardzo ważne funkcje: musisz dostarczyć te wszystkie niezbędne składniki do każdej – najmniejszej nawet komórki w ciele kota.
Mało tego, twoim obowiązkiem również jest przetransportowanie ich nadmiaru, a także innych – zbędnych lub szkodliwych – produktów przemiany materii do najwspanialszego systemu filtracyjnego, jakim są nerki.
I robisz to.
W każdej minucie życia Twojego pupila przez jego nerki przepływa ogrom krwi, niosącej ze sobą bogactwo substancji i związków mineralnych.
Ta wymiana składników, określana mianem filtracji kłębuszkowej nie jest żadną magiczną, niepojętą sztuczką, a procesem, podporządkowanym prawom chemicznym i fizycznym.
Krew, dopływająca do najmniejszych naczyń krwionośnych, ulega filtracji.
Jako główny składnik osocza znajdujesz się właśnie w nefronie – podstawowej jednostce czynnościowej nerki.
Zbudowany jest on z gęstej sieci drobniutkich naczyń włosowatych kształtem przypominających pąk, które na podobieństwo kielicha otula specjalna torebka.
Zaczyna się proces filtracji.
Ponieważ w tak drobnych strukturach naczyniowych panuje dość wysokie ciśnienie, zostajesz jako osocze biernie “wypchnięty” z naczyń do kielichowatej struktury torebki Bowmana i od tej pory stajesz się moczem pierwotnym.
Składasz się teraz z:
Stężenie tych substancji jest zbliżone do ich stężenia w osoczu, a do przesączu przefiltrowaniu ulega około 20% osocza przepływającego przez nerkę.
Następnie płyniesz dalej – do skomplikowanego układu kanalików nerkowych, gdzie dzięki mechanizmom resorpcji zwrotnej oraz sekrecji zostaniesz przekształcony w mocz ostateczny.
Resorpcja zwrotna zabezpiecza organizm przed utratą zbyt dużej ilości wody, dzięki temu zapewnia równowagę wodno – elektrolitową.
W czasie tego procesu powstawania moczu ostatecznego, zwrócisz do krwi glukozę i aminokwasy.
Wchłonięciu zwrotnemu ulegną także jony sodu, potasu, chlorków oraz witaminy.
Cały ten proces powstawania moczu ostatecznego regulowany jest w taki sposób, by z organizmu nie zostało wydalone nic, co jest mu potrzebne do prawidłowego funkcjonowania.
Z drugiej strony mocz zabiera ze sobą to, co mogłoby zaszkodzić.
Organizm to sprytna bestia i jeśli coś niepokojącego dzieje się na jego terenie, błyskawicznie uruchamia mechanizmy, które mają za zadanie przywrócić prawidłowe funkcjonowanie narządów.
Angażuje szereg układów (między innymi układ hormonalny, krążenia, nerwowy), które mają za zadanie stać na straży zdrowia.
I oto – po skomplikowanej wędrówce przez struktury nerki – z moczu pierwotnego wchłonięciu uległo 99% wody, 70% sodu i wapnia, 100% potasu, aktywnemu wchłonięciu uległa także glukoza, moczany, fosforany.
Jako mocz ostateczny zabierasz ze sobą:
- mocznik,
- sole mineralne,
- składniki żółciowe,
- zbędne produkty przemiany materii,
- toksyny,
- ewentualne metabolity leków,
- jony sodu, potasu, wodorowe oraz oczywiście wodę.
W takiej postaci spływasz do moczowodów, a stąd dostajesz się do pęcherza moczowego.
Dalej już wiadomo 🙂
Tak w wielkim w skrócie wygląda powstawanie moczu.
To szeroko zakrojone przedsięwzięcie, od powodzenia którego zależy zdrowie, a nawet życie Twojego kota.
A wszystko zaczyna się od wody…
Jednakże rola nerek, to nie tylko filtrowanie krwi.
To cała gama współzależności i funkcji, bez których niemożliwe byłoby istnienie skomplikowanych organizmów.
W sytuacji, gdy nerki zaczynają chorować, odbija się to niemal na całym ustroju.
Zmiany te początkowo są słabo nasilone i trudno je zauważyć zwłaszcza, że nerki posiadają ogromne możliwości kompensacyjne.
Jednak w sytuacji, gdy dochodzi do ich niewydolności i pojawienia się mocznicy, to z całą pewnością zaburzeniu uległo wcześniej wiele innych funkcji.
Zobaczmy zatem, jakie obowiązki spoczywają na tych dwóch niepozornych, fasolowatego kształtu narządach.
Funkcje nerek
Usuwanie wraz z moczem szkodliwych produktów przemiany materii.
Kocia nerka zawiera około 190 000 czynnych nefronów.
Dzięki procesom, odbywającym się na ich terenie możliwe jest usuwanie z moczem końcowych produktów przemiany materii, takich jak mocznik, kreatynina, kwas moczowych, substancji nadmiernie spożywanych oraz wielu innych.
W sytuacji, gdy nerki z jakichś przyczyn odmawiają posłuszeństwa, funkcja ta ulega zaburzeniu – dochodzi do gromadzenia się szkodliwych i/lub toksycznych produktów, które zatruwają organizm, dając jawne objawy azotemii, a nawet mocznicy.
Zatrzymywanie składników niezbędnych dla organizmu, które dostały się do moczu pierwotnego.
Niezmiernie ważna funkcja nerek.
Dzięki możliwości odzyskiwania istotnych składników z moczu pierwotnego, nie dochodzi do wypłukiwania organizmu z cennych produktów.
Jednakże zdarzają się choroby, podczas których nerki nie zagęszczają moczu w prawidłowy sposób.
Należą tu różnego tła choroby nerek (ich śródmiąższowe zapalnie, niewydolność nerek, moczówka prosta nerkowa) lub też zaburzenia hormonalne (np. choroba Cushinga, moczówka prosta ośrodkowa).
Regulacja objętości płynów ustrojowych i osmolarności.
U jej podstaw leżą procesy rozcieńczania i zagęszczania moczu w nerkach.
Wypijanie wody przez zwierzęta, a także jej zawartość w pokarmach, bywa bardzo zmienna, a mimo to całkowita zawartość płynów w organizmie oscyluje wokół pewnych wartości optymalnych.
Jak to jest możliwe, że niezależnie od tego, ile kot wypije objętość płynów ustrojowych oraz ich stężenie nie zmienia się zasadniczo?
Otóż, w dużym stopniu odpowiedzialne za to są właśnie nerki oraz ich zdolność do zagęszczania lub rozcieńczania moczu.
Odpowiadają one na osmolarność wyjściową moczu pierwotnego i uruchamiając odpowiednie mechanizmy, doprowadzają do jego zagęszczenia lub rozcieńczenia.
Fenomenalne jest, iż w trakcie tego procesu nie dochodzi do zakłócenia ich podstawowej czynności wydalniczej:
końcowe produkty przemiany materii oraz inne substancje, występujące w nadmiarze w ustroju są wydalane zawsze w odpowiedniej ilości – ale – zależnie od spożytej wody – w jej mniejszej lub większej objętości (dając tym samym mocz zagęszczony lub rozcieńczony).
Tak się dzieje w warunkach zdrowia.
W sytuacji, gdy ta funkcja nerek ulega zaburzeniu (np. przy niewydolności nerek, moczówce prostej) dochodzi do rozchwiania równowagi wodnej w organizmie i pojawiają się tego ciężkie konsekwencje (obrzęki, obciążenie serca, nadciśnienie itp.)
Wpływ na ciśnienie tętnicze krwi (układ renina – angiotensyna – aldosteron).
Nerki odgrywają kluczową rolę w regulacji ciśnienia tętniczego, stanowiąc punkt wyjścia układu renina – angiotensyna – aldosteron.
W wyniku obniżenia ciśnienia krwi uwalniają one reninę, katalizującą przemianę angiotensynogenu w angiotensynę, która z kolei prowadzi do zwężenia naczyń krwionośnych (dość szybko podnosząc ciśnienie), a następnie przez wiele godzin pobudza korę nadnerczy do wydzielania aldosteronu.
Ten ostatni z kolei poprzez swój wpływ na zatrzymywanie sodu w organizmie utrzymuje prawidłową objętość wewnątrznaczyniową.
Wydzielanie reniny jest hamowane w momencie, gdy ciśnienie tętnicze wzrasta.
Wpływ na prawidłową erytropoezę (produkcja erytropoetyny).
Erytropoetyna jest wytwarzana głównie w nerkach.
Jest ona hormonem niezbędnym do procesu erytropoezy czyli produkcji czerwonych krwinek (erytrocytów).
Głównym bodźcem pobudzającym do syntezy i wydzielania tego hormonu jest zmniejszenie ciśnienia parcjalnego tlenu w komórkach.
W przypadku niewydolności nerek i niedoboru tego hormonu u chorego kociaka dochodzi do niedokrwistości.
Wpływ na równowagę kwasowo – zasadową (pH krwi) dzięki możliwości zakwaszania moczu.
Rola nerek w utrzymywaniu równowagi kwasowo – zasadowej polega na wydalaniu jonów H+ i regulacji w osoczu jonów HCO3.
Procesy resorpcji jonów wodorowęglanowych oraz sekrecji jonów wodorowych są ze sobą ściśle powiązane.
Ponieważ stężenie jonów H+ w płynach ustrojowych jest ściśle kontrolowane i może wykazywać tylko minimalne wahania wokół wielkości prawidłowych (pH krwi u kota: 7,24 – 7,40), a tylko nerki mają zdolność usuwania jonu wodorowego na zewnątrz organizmu, tak więc cały nadmiar kwasów wydalany jest w moczu.
W przypadku wielu schorzeń w organizmie może dochodzić do zaburzenia równowagi kwasowo – zasadowej.
Wpływ na układ kostny przez produkcję aktywnych postaci witaminy D3.
Aktywna witamina D3 nie działa bezpośrednio na tworzenie kości, ale wzmaga wchłanianie wapnia i fosforanów, co ułatwia mineralizację kości.
1,25 dihydroksycholekalcyferol jest potężnym regulatorem gospodarki wapniowej ustroju, a miejscem jego ostatecznego powstawania jest właśnie nerka.
Jak widać, dość duża odpowiedzialność spoczywa na nerkach.
Mimo tylu pełnionych funkcji oraz współzależności, bardzo dobrze radzą sobie z powierzonymi im zadaniami.
Zdarza się jednak (u kotów dużo częściej niż u psów), że dochodzi do niewydolności nerek.
W sytuacjach zaawansowanych pojawia się mocznica, której mechanizm – w świetle przytoczonych wyżej informacji – będzie teraz łatwiejszy do zrozumienia.
Przejdźmy więc do meritum i zobaczmy, co kryje się za kotarą z napisem mocznica…. Na kolejnej stronie dowiesz się co to jest mocznica i azotemia, oraz jakie są ich przyczyny.
