Mocznica u psa: objawy, leczenie, dieta [lek wet Piotr Smentek]

Mocznica u psa jest najogólniej mówiąc zespołem zmian klinicznych i laboratoryjnych jakie pojawiają się w niewydolności nerek. Organizm psa podobnie jak człowieka funkcjonuje według ściśle określonych zasad i opiera się na złożonych procesach metabolicznych, których sprawny, niczym nie zakłócony przebieg decyduje o stanie zdrowia czyli inaczej mówiąc utrzymaniu homeostazy. Wszystkie narządy i układy są nam potrzebne do życia ale niektóre są wręcz nieodzowne i gdy przestają pracować, wykonywać swoją funkcję kończy się to szybką śmiercią całego ustroju. Tak naprawdę o tym czy bez danego narządu jesteśmy w stanie żyć czy nie decyduje w dużej mierze rola jaką sprawuje on w organizmie żywym i jeśli jest kluczowa to trudno wyobrazić sobie wszelkie procesy metaboliczne bez tego właśnie układu. Jeśli kluczowy narząd przestaje wykonywać swoje zaprogramowane funkcje lub ulegają one znacznemu zakłóceniu w krótkim czasie pojawiają się bardzo poważne zaburzenia ogólne, bez wątpienia wpływające na sprawną pracę innych narządów. Żaden organizm nie jest bowiem izolowanym zbiorem tworzących go części ale zbiorem uzupełniających się narządów, tkanek, które wspólnie działając zapewniają sprawne funkcjonowanie całości. Doskonałym przykładem tego o czym pisze jest właśnie stan mocznicy u psów, wszystkim słusznie kojarzony z niewłaściwą pracą nerek i niewydolnością nerek. Bez nerek jak wszyscy doskonałe wiemy nie da się długo przeżyć, a stan mocznicy jest bardzo poważną patologią dotyczącą skrajnego stopnia niewydolności nerek. Warto więc pochylić się nad tym skomplikowanym stanem patologicznym, tym bardziej, że często nie rozumiemy tego pojęcia albo błędnie utożsamiamy go z niewydolnością nerek uważając oba terminy jako synonimy. Tymczasem choć rzeczywiście mocznica u psa towarzyszy niewydolności nerek, wymaga dokładnego opisania i zrozumienia całej patologii z nią związanej.

Po co psu nerki

Nerki są parzystym narządem układu moczowo płciowego, kształtu zbliżonego do fasoli, koloru czerwono brązowego, wydalającym przefiltrowane z krwi substancje szkodliwe, produkty przemiany materii w postaci moczu.

Są narządem niezbędnym do życia, bez których żaden organizm psa nie jest w stanie funkcjonować, a zbudowane są z komórek zwanych nefronami.

Poważna choroba prowadząca do całkowitej niewydolności nerek zawsze prowadzi do nieuchronnej śmierci w ciągu zaledwie kilku dni wśród objawów ciężkiego zatrucie organizmu produktami przemiany materii, które powinny być usunięte z moczem.

Role nerek oczywiście są o wiele bardziej złożone i nie sprowadzają się wyłącznie do produkowania moczu spływającego następnie moczowodami do pęcherza moczowego.

Otóż uczestniczą one w zapewnieniu szeroko pojętej homeostazy organizmu związanej z utrzymaniem stałości środowiska wewnętrznego ustroju poprzez utrzymanie:

• stałej objętości płynów ustrojowych,
• stałego składu elektrolitów czyli izojonii,
• stałego ciśnienia osmotycznego płynów (izotonii),
• stałości stężenia jonów wodorowych (izohydrii).

Nerki wydalają z organizmu produkty przemiany materii, przemian białkowych jak również toksyczne, nieprzyswajalne, egzogenne substancje mogące zaszkodzić psu. Wszystko to jest usuwane z organizmu w postaci wyprodukowanego moczu.

W każdym zdrowym organizmie stale dochodzi do przesączania osocza w nerkach a następnie zagęszczania owego przesączu (wchłaniane jest blisko 99 % całego przesączu pierwotnego).

W proces filtracji zaangażowane jest około 400 tys. nefronów w nerce psa i około 190 tyś w nerce kota.

Nerki są również bardzo ważnym narządem wewnątrzwydzielniczym wytwarzającym hormony reninę, erytropoetynę czy prostaglandyny stąd ich niewydolność nieuchronnie prowadziła będzie do nadciśnienia czy niedokrwistości czyli poważnych zaburzeń ogólnoustrojowych potęgujących objawy ich niewydolności.

Wreszcie pełnią również funkcję metaboliczną, tutaj bowiem powstaje aktywny metabolit witaminy D czyli 1,25 dwuhydroksycholekalcyferol (1,25 DHCC), którego niedobór powoduje obniżenie resorpcji wapnia, demineralizację kości oraz procesy prowadzące do dodatkowego niszczenia nerek poprzez nefrokalcynozę.

Jak ważnym narządem są nerki niech świadczy fakt, że około 25 % pojemności minutowej serca przypada właśnie na nie.

Całe swe życie wykonują więc ogromna nieustanną pracę filtrowania krwi z produktów szkodliwych i zbędnych w orgazmie.

Niezwykle ważna, istotną ich cechą jest ogromna rezerwa czynnościowa definiowana jako procentowy potencjalny ubytek czynnego miąższu nerek, przy którym nie zauważymy żadnych objawów klinicznych i laboratoryjnych zaburzenia homeostazy ustroju.

W praktyce nawet usunięcie 70% miąższu nerek nie wywołuje objawów niewydolności.

Tak ogromna pula nefronów pozwala sprawnie, normalnie funkcjonować zwierzęciu nawet po usunięciu jednej nerki a u ludzi jest podstawą do przeprowadzania przeszczepów tego narządu.

Miarą zdolności nerek do filtrowania osocza i oczyszczania organizmu jest stopień filtracji kłębuszkowej w skrócie GFR. Jeśli jest on niewystarczający w szybkim czasie dochodzi do gromadzenia azotowych produktów przemiany materii czyli do rozwoju azotemii.

Azotemia jest definiowana jako wzrost stężenia we krwi niebiałkowych produktów przemiany materii czyli mocznika i kreatyniny.

Mocznica u psa zaś jest zespołem licznych zmian laboratoryjnych i klinicznych stwierdzanym przy niewydolności nerek.

Pamiętajmy, że pacjenci z łagodną postacią azotemii nie będą przejawiali objawów mocznicy, nie każda więc choroba nerek musi objawiać się mocznicą u psa.

W rozumieniu potocznym za mocznicę wielu uważa schyłkową postać przewlekłej niewydolności nerek gdy tak naprawdę najbardziej skuteczne byłoby leczenie nerkozastępcze.

Jest więc to ostatnie stadium niewydolności nerek ze znacznie podniesionymi parametrami mocznika i kreatyniny.

Inaczej mówiąc mocznica u psa jest definiowana jako stan, w którym uszkodzenie nerek osiągnęło stan, w którym wzrastające poziomy produktów przemiany materii oraz wywoływane nimi zaburzenia metaboliczne powodują wystąpienie niekorzystnych objawów klinicznych co jest charakterystyczne dla III i IV stadium przewlekłej choroby nerek.

Co to jest mocznica

Termin mocznica historycznie w dawnych czasach oznaczał stan obecności moczu we krwi a więc pojawiał się wtedy gdy chore nerki nie były w stanie filtrować krwi i oczyszczać jej z produktów przemiany materii.

Lekarze myśleli w przeszłości, że to wyłącznie mocznik i białkowe produkty przemiany materii odpowiadają za konkretne objawy chorobowe.

Dziś doskonale wiemy, że to tylko część prawdy, bowiem za objawy odpowiadają też inne toksyny mocznicowe z parathormonem na czele.

Objawy mocznicy wynikają więc z obecności ogromnej liczby związków, których stężenie znacznie wzrasta a są to poza wymienionym mocznikiem i kreatynina czy parathormonem też na przykład:

• aminy alifatyczne,
• dimetylamina,
• związki guanidyny,
• peptydy i hormony peptydowe (insulina, glukagon, gastryna, parathormon),
• rybonukleaza,
• pochodne aminokwasów aromatycznych (tryptofanu, tyrozyny),
• mioinozytol.

Co ważne i niezwykle istotne wszystkie psy z mocznicą będą cechowały się azotemią o czym warto zawsze pamiętać.

To jak ciężko będzie ona przebiegała zależy nie tylko od stopnia niewydolności narządu ale również od czasu w jakim się rozwinęła i tak szybko narastająca niewydolność nerek będzie wiązała się z cięższymi objawami klinicznymi.

Ogólnie pisząc musimy już na wstępie wiedzieć, że mocznica u psa nie wynika tylko z gromadzenie się niewydalonych prawidłowo, produktów przemiany materii.

Wynika za to z upośledzenia ważnych, kluczowych funkcji metabolicznych i endokrynologicznych jakie pełnią nerki w ustroju.

I tak zaburzenie równowagi wodno elektrolitowej oraz biochemicznej prowadzi do objawów:

• poliurii,
• polidypsji,
• odwodnienia,
• azotemiii,
• hiperfosfatemmi,
• ostrej kwasicy metabolicznej,
• hiper lub hipokaliemii,
• hiperkalcemii lub hipokalcemii.

Powoduje:

• zaburzenia żołądkowo jelitowe w postaci zapalenia żołądka jego owrzodzeń,
• krwawienia z błony śluzowej żołądka i jelit,
• owrzodzenia jamy ustnej,
• cuchnący moczem oddechu,
• wymioty,
• braku apetytu.

Mocznica u psa prowadzi też do:

• osłabienia,
• apatii,
• ospałości,
• encefalopatii mocznicowej,
• polineuropatii obwodowej.

Powoduje mocznicowe zapalenie płuc i ogólnoustrojowe nadciśnienie tętnicze.

Prowadzi także do zaburzeń endokrynologicznych takich jak:

• ujemny bilans białkowy z postępującym katabolizmem i spadkiem masy ciała,
• wtórna nadczynność przytarczyc,
• osteodystrofia,
• oporność na insulinę,
• nietolerancja glukozy,
• niskie stężenia poziomu hormonu T3 czyli trójjodotyroniny.

Mocznica u psa wywołuje również zaburzenia natury hematologicznej a więc:

• limfopenię,
• neutrofilie,
• zaburzenia dotyczące płytek krwi i hemostazy,
• niedokrwistość normocytarną, nieregeneratywną i normochromatyczną.

Nerki uczestniczą czynnie w katabolizmie pewnych hormonów polipeptydowych stąd ich ostra niewydolność prowadzi do zaburzeń metabolicznych i wydzielania wewnętrznego.

Gromadzone mogą być w nadmiarze:

• gastryna,
• hormon wzrostu,
• glukagon,
• insulina.

Nadmiar gastryny prowadził będzie przykładowo do mocznicowego zapalnie błony śluzowej przewodu pokarmowego a nadmiar hormonu wzrostu do rozwoju insulinooporności.

W ostrej niewydolności nerek i mocznicy u psa dochodzi do zaburzeń homeostazy co przejawiało się będzie krwawieniami z błony śluzowej żołądka i smolistymi stolcami i wymiotami z krwią.

Podczas mocznicy u psów dochodzi też do zaburzenia działania płytek krwi i zwiększonej skłonności do krwawień.

Mocznica u psa jest powodem zaburzeń żołądkowo jelitowych z wymiotami na czele jak już wiemy ale jako konsekwencja występuje też brak apetytu co pogłębia złe samopoczucie.

Wymioty mocznicowe spowodowane są też przez toksyny, które przenikając barierę krew mózg pobudzają strefę chemoreceptorową w mózgu.

Widzimy więc jak liczne i różnorodne objawy kliniczne wiążą się z niewydolnością nerek zwierzęcia.

Nerki są narządem, którego choroby w dużej mierze nie wiążą się z ogromną bolesnością stąd w wielu przypadkach nie mamy objawów zwiastujących, że coś się z nimi niepokojącego dzieje w postaci ich silnej bolesności.

Wszelkie jednak choroby, dotyczące także innych narządów mogą wpływać na nerki ingerując w sposób funkcjonowania lub strukturę. To właśnie wydolność tego narządu decyduje o poszczególnych objawach czy samopoczuciu pacjenta.

O funkach nerek powiedzieliśmy sobie wcześniej ale chciałbym aby wszyscy pamiętali, że najważniejszym zadaniem nerek jest filtracja kłębuszkowa w skrócie GFR.

Oznaczenie stopnia filtracji kłębuszkowej uznawane jest za złoty standard i jest najlepszym wskaźnikiem ogólnej wydolności nerek.

Kiedy rozwija się mocznica u psa?

Pisząc o mocznicy u psów w pierwszej kolejności mamy na myśli zaawansowane etapy przewlekłej niewydolności nerek.

Dla przypomnienia przewlekła niewydolność nerek jest postępującym procesem chorobowym, w trakcie którego dochodzi do stopniowej utraty wykonywanych funkcji i czynności nerek z powodu rozciągniętych w czasie procesów chorobowych.

Jest azotemią występującą na skutek pierwotnej choroby nerek z wieloukładowym zespołem objawów toksycznych.

Co pragnę mocno podkreślić to właśnie przewlekła niewydolność nerek jest główną przyczyną pojawienia się mocznicy u psów!

W odróżnieniu od ostrej niewydolności nerek proces chorobowy w formie przewlekłej trwa dłużej, według różnych źródeł ponad 2 miesiące i więcej.

Choroba wywołuje niestety nieodwracalne zmiany w strukturze samej nerki w wyniku stopniowego niszczenia dostępnych nefronów czego wyrazem są konkretne, niespecyficzne objawy kliniczne.

Pamiętajmy, że zdrowe nerki mają ogromną rezerwę czynnościową i objawy w postaci mocznicy u psa pojawiają się dopiero przy znacznym ich uszkodzeniu sięgającym ponad 70% czynnych nefronów.

Zwierzęta nie manifestują objawów klinicznych bardzo długo, funkcjonując z niewielkim procentem sprawnych nerek.

Dlatego bardzo trudno uchwycić moment kiedy choroba nerek u psa się rozpoczyna i tym samym na wczesnym etapie choroby wdrożyć opóźniające postęp niewydolności leczenie.

Inaczej mówiąc choroba toczy się bardzo długo zanim zwierzę zacznie manifestować pierwsze objawy kliniczne co jest czynnikiem niekorzystnym.

Przewlekła niewydolność nerek jest z reguły procesem nieodwracalnym o czym na wstępie musimy pamiętać. Najczęściej notowana jest u starszych psów choć może wystąpić też w wieku poniżej 3 lat w sytuacji wrodzonych chorób nerek.

Te jednak są o wiele rzadsze w porównaniu z ogromem przypadków występujących u psów w wieku geriatrycznym.

Dane statystyczne, oczywiście orientacyjne, gdyż wiele przypadków choroby nerek nie jest rozpoznanych mówią o około 10 % psów i 35 % kotów cierpiących na ten problem w wieku starczym.

W całej populacji występowanie przewlekłej niewydolności nerek kształtuje się procentowo następująco:

• 1-3 % kotów,
• do 1,5 % psów.

Są to więc olbrzymie liczby i ogromna ilość pacjentów borykających się z problemem tej chronicznej choroby śmiertelnej.

Nie mamy szczegółowych danych ale śmiało możemy założyć, że przewlekła niewydolność nerek jest jednym z głównych powodów eutanazji u zwierząt.

Przewlekła niewydolność nerek jest bowiem chorobą śmiertelną prowadząca w różnym tempie do nieuchronnego końca.

Proces ten po rozpoznaniu możemy oczywiście maksymalnie opóźniać ale nie umiemy póki co trwale wyleczyć.

Nefrony bowiem są komórkami nieregenerującymi się i raz zniszczone nie ulegają odbudowaniu, wymianie na nowe. W konsekwencji czynność nerek stopniowo spada aż stają się one niewydolne.

Bez nerek żyć się nie da więc konsekwencją jest śmierć pacjenta.

W odróżnieniu od ostrej niewydolności nerek stan ten trwa zdecydowanie dłużej i jest rozciągnięty w czasie co nie powinno uśpić czujności opiekuna zwierzęcia.

Mocznica u psa jest klasycznym przykładem objawów chorobowych występujących w przewlekłej niewydolności nerek stąd krótkie przypomnienie podstawowych informacji związanych z chorobą.

Występuje także w ostrej niewydolności nerek, co nikogo nie powinno zmylić. Ostra niewydolność nerek, czasem odwracalna, jest stanem patologicznym, w którym powstające uszkodzenie nerek prowadzi do znacznego spadku filtracji kłębuszkowej i rozwoju objawów mocznicy u psa.

Niestety często też może być efektem zaniedbań właścicieli, którzy mając rozpoznaną niewydolność nerek nie stosują się do zaleceń lekarza weterynarii i rezygnują z różnych względów z leczenia.

Wówczas przewlekła niewydolność nerek szybciej będzie przejawiała się mocznicą u psa.

Przyczyny mocznicy u psa

Chyba każdy opiekun, czytający o danej jednostce chorobowej zwraca uwagę w pierwszej kolejności na ewentualne przyczyny, czyli to wszystko co może wywoływać dane schorzenie po to aby w miarę możliwości unikać czynników sprawczych.

Takie podejście jak najbardziej wydaje się uzasadnione i słuszne, choć nie zawsze łatwo określić potencjalne czynniki wywołujące. I tak jest troszkę w przypadku mocznicy u psa.

W przypadku chorób nerek, w tym ich przewlekłej niewydolności prowadzącej do mocznicy nie zawsze jesteśmy w stanie w prosty sposób powiedzieć co ją wywołało.

Choroba bowiem rozwija się podstępnie nie dając od razu typowych objawów klinicznych stąd nieraz bardzo trudno uchwycić moment jej rozpoczęcia i powiązać to z ewentualna przyczyną.

Każda choroba nerek niszcząc nefrony może wywołać stan przewlekłych niewydolności nerek.

Każda więc z przyczyn jakie wywołują ostrą niewydolność nerek może doprowadzić także do przewlekłej niewydolności nerek.

Generalnie przyczyny przewlekłej niewydolności nerek możemy podzielić na:

• nerkowe,
• przednerkowe,
• zanerkowe.

I tak po kolei przyczyny nerkowe to choroby wrodzone nerek wynikające z aplazji lub hipoplazji nerek oraz z nie w pełni rozwiniętych nefronów na skutek choćby błędu genetycznego oraz wrodzone, dziedziczne defekty dotyczące struktury i czynności nerek.

Wiele ras psów cierpi na choroby nerek i nie sposób wszystkich tutaj wymienić.

Jako przykład niech posłużą nam:

• atrofia kłębuszków u pudla średniego, samoyeda,
• amyloidoza nerek u shar peia,
• torbielowatość nerek u niektórych terierów,
• śródmiąższowe ich zwłóknienie u spanieli czy chow chow.

Objawy przewlekłej niewydolności nerek rozwiną się w tych przypadkach szybciej i wystąpią u młodych zwierząt lub tych w sile wieku. Z reguły ujawnią się one w wieku 1-2 lat.

Przyczyny przednerkowe przewlekłej niewydolności nerek spowodowane są żywieniem karmą dla psa o nieodpowiednim składzie, dietą bogatą w białko, fosfor, czy z duża zawartością soli.

Oczywiście objawy uszkodzenia mocniej obciążonych nerek nie wystąpią po tygodniu takiego żywienia.

Inne przyczyny przednerkowe to stan hiperkalcemii, zawał nerki psa będący konsekwencją rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego czy zatorów bakteryjnych na skutek bakteryjnego stanu zapalnego wsierdzia.

Przyczyny zanerkowe wynikają zaś z upośledzenia odpływu moczu na skutek różnych przyczyn uniemożliwiających ten proces.

Są to więc wszelkie choroby prostaty, nowotwory czy kamica cewki moczowej i pęcherza.

U zwierząt starszych przewlekła niewydolność nerek wynika z:

• chorób nerek i pęcherza,
• procesów nowotworowych,
• długotrwałej nieprawidłowej diety,
• cukrzycy (nefropatia cukrzycowa),
• wszelkich stanów niedotlenienia nerek,
• chorób zakaźnych (leptospiroza),
• chorób pasożytniczych (np. babesioza),
• stosowania niektórych leków,
• zatruciach.

Choroby tła autoimunologicznego również mogą prowadzić do niewydolności nerek.

Ostre zapalenie nerek czy kłębuszków nerkowych w konsekwencji może prowadzić do przewlekłej niewydolności nerek.

Wszelkie nierozpoznane infekcje czy stany zapalne też są niezwykle groźne.

Urazy dotyczące układu moczowego również nie powinny uśpić naszej czujności gdyż mogą prowadzić do przewlekłej niewydolności nerek.

Stan wstrząsu anafilaktycznego i wszelkie choroby prowadzące do niedotlenienia nerek a więc choćby choroby serca też mogą wywoływać ostrą, a następnie przewlekłą niewydolność nerek.

Pamiętajmy ze każdy stan ostry czy choroba nerek może w konsekwencji przerodzić się w przewlekłą niewydolność nerek. Jest tego zatem niezwykle dużo i nie zawsze wiemy co było bezpośrednią przyczyną przewlekłej niewydolności.

Przewlekła niewydolność nerek może wystąpić u każdego psa. Nie mniej jednak zauważono, że u pewnych ras jest częstsza a są to np.:

• owczarek niemiecki,
• samojed,
• berneńczyk,
• beagle,
• rottweiler,
• doberman,
• golden retriever,
• pudel,
• sznaucer miniaturowy,
• shih tzu,
• shar pei,
• alaskan malamute.

Ostra niewydolność nerek, podobnie jak przewlekła niewydolność nerek może być wywoływana przeróżnymi czynnikami, które możemy zaliczyć do grupy przednerkowych, nerkowych lub zanerkowych.

Przyczyny przednerkowe prowadzące do mocznicy w ostrej niewydolności nerek to:

• wstrząs,
• utrata krwi,
• alergia,
• niewydolność serca,
• choroba Addisona,
• udar cieplny,
• silne wymioty,
• biegunki,
• hipotermia,
• oparzenia,
• posocznice,
• niedrożność jelit,
• zapalenie trzustki i otrzewnej,
• zapalenie wsierdzia,
• zatorowość,
• spadek ciśnienia krwi,
• niedrożność naczyń i inne.

Przyczyny nerkowe ostrej niewydolności nerek to:

• toksyny endogenne (choroby wątroby, zapalenie trzustki, otrzewnej, niedrożność jelit, ropomacicze),
• ciężka hemoliza,
• cukrzyca,
• hiperkalcemia,
• hiperbilirubinemia,
• toksyny egzogenne i leki (metale ciężkie, glikol etylenowy, sulfonamidy, aminoglikozydy),
• ostre zapalenia nerek (posocznica bakteryjna, leptospiroza, odmiedniczkowe zapalenie nerek),
• immunopatie,
• zapalenia naczyń.

Przyczyny zanerkowe mocznicy u psa w przebiegu ostrej niewydolności nerek spowodowane są zastojem moczu. I są to:

• kamienie moczowe w cewce i moczowodach,
• ropnie,
• guzy uciskające na cewkę,
• porażenia pęcherza,
• choroby prostaty,
• nowotwory dróg wyprowadzających,
• urazy,
• krwawienia,
• pęknięcie pęcherza moczowego.

Widzimy więc jak liczne choroby mogą prowadzić do stanu mocznicy zarówno przy ostrej jak i w przewlekłej niewydolności narządu.

Reasumując tak naprawdę każda patologia uszkadzająca nieodwracalnie nefrony może powodować wystąpienie objawów mocznicy będącej końcową fazą niewydolności narządu.

Predyspozycje

Mocznica u psa jako stan towarzyszący skrajnej niewydolności nerek może rozwinąć się z jednakową częstotliwością u samców i samic i praktycznie u zwierząt w każdym wieku, płci.

Niektóre jednak rasy psów są bardziej predysponowane do nefropatii o charakterze dziedzicznym, rodzinnym. Takie zwierzęta przychodzą na świat w wielu przypadkach z prawidłowo funkcjonującymi nerkami a powstające uszkodzenia rozwijają się dopiero wraz z wiekiem.

Pacjenci tacy zazwyczaj już w młodym wieku wykazują objawy mocznicy choć i zdarzają się tacy, u których objawy kliniczne manifestują się później (zmiany zwyrodnieniowe).

Musimy też pamiętać, że wszelkie infekcje górnych dróg moczowych mogą zaostrzać przebieg mocznicy i nasilać jej objawy.

Mocznica u psa objawy

Przewlekła i ostra niewydolność nerek są stanami, w których chore nerki psa przestają wykonywać swoje fizjologiczne zadania czego przejawem będzie rozwinięcie się objawów mocznicy.

Objawy kliniczne w przypadku ostrej niewydolności narządu rozwinął się szybko, w ciągu krótkiego czasu (godzin i dni), a te przy przewlekłej niewydolności narastają powoli i nie od razu zostają zauważone przez opiekuna.

Objawy kliniczne przewlekłej niewydolności nerek będą uzależnione od konkretnego stadium choroby.

Najczęstszą przyczyną mocznicy jest właśnie przewlekła niewydolność nerek o czym musimy bezwzględnie pamiętać, nie zapominając jednak o ostrej ich dysfunkcji.

Pojawiające się objawy kliniczne nie muszą dotyczyć samych nerek ale manifestują się zaburzeniami prawidłowych funkcji wielu narządów i układów.

Pacjenci z objawami mocznicy w przewlekłej niewydolności nerek wykazują szereg zaburzeń równowagi wodno elektrolitowej a więc:

• poliurię i polidypsję,
• odwodnienie,
• hiperfosfatemię,
• kwasicę metaboliczną,
• zaburzenia poziomów wapnia i potasu.

Zwierzęta będące w mocznicy wykazują również:

• zaburzenia hematologiczne w postaci różnego rodzaju i stopnia niedokrwistości:
  • normocytarnej,
  • nieregeneratywnej,
  • normochromatycznej,
• zaburzenia dotyczące płytek krwi:
  • limfopenię,
  • neutrofilię.

Zdrowe nerki produkują bowiem erytropoetynę, czyli hormon niezbędny do prawidłowego przebiegu procesu erytropoezy inaczej mówiąc tworzenia krwinek czerwonych.

Anemia będzie się więc objawiała:

• bladymi spojówkami,
• nietolerancją wysiłkową,
• brakiem apetytu.

W zaawansowanej niewydolności nerek spowodowanej ich przewlekłą chorobą i mocznicą u psa dochodzi też do skrócenia czasu życia krwinki oraz nadmiernych krwawień do przewodu pokarmowego co pogłębia istniejąca anemię i pogarsza komfort życia.

Na czoło objawów klinicznych w mocznicy wysuwają się też objawy ze strony przewodu pokarmowego:

• brak pobierania pokarmu,
• wymioty,
• cuchnący, metaliczny, mocznikowy oddech,
• zapalenie jamy ustnej
• owrzodzenie żołądka i krwawienie do niego i jelit.

Zwierzę nie pobiera więc pokarmu co skutkuje wychudzeniem a dodatkowo się odwadnia co pogarsza jeszcze stan kliniczny. Objawy ze strony przewodu pokarmowego mogą wprowadzić też w błąd właściciela i lekarza weterynarii oraz opóźnić rozpoznanie choroby.

Zaburzenia krążenia oraz oddechowe wynikają z kolei z uogólnionego nadciśnienia tętniczego i mocznicowego zapalenia płuc.

Nadciśnienie tętnicze jest częstym objawem przewlekłej choroby nerek u kotów, w mniejszym stopniu u psów.

Mocznicy towarzyszą liczne zaburzenia metaboliczne i układu hormonalnego.

Konsekwencją ich są przykładowo:

• oporność na insulinę i nietolerancja glukozy,
• osteodystrofia,
• wtórna nadczynność przytarczyc,
• ujemny bilans azotowy,
• postępujący katabolizm,
• spadek masy ciała.

Wreszcie takie zwierzęta wykazują szereg objawów niespecyficznych przejawiających się:

• osłabieniem,
• apatią, otępieniem,
• zaburzeniami świadomości,
• encefalopatią mocznicową,
• polineuropatią.

Większość psów z mocznicą wykazuje też obniżoną temperaturę ciała.

W przewlekłej niewydolności nerek występuje zaburzenie rytmu serca mogące prowadzić do niewydolności serca oraz przyspieszony oddech na skutek anemii.

Gdy dochodzi do znacznej utraty białka z moczem rozwija się stan hipoalbuminemii prowadzący do powstawania obrzęków.

Ogólnoustrojowe nadciśnienie tętnicze w przebiegu mocznicy może powodować wylewy do gałek ocznych skutkujące nagłą ślepotą.

Psy z mocznicą nawet dla laika nie wyglądają na zdrowe, mają matową często nastroszoną sierść, są odwodnione, wychudzone, nie chcą jeść, brzydko pachną jakby były mocno zaniedbane i często wymiotują.

Wykazują przy tym obniżoną odporność ogólną, trudności z gojeniem się ran, objawy niedoboru witamin czy zaburzenia krzepliwości krwi i wzmożony katabolizm.

U młodych, rosnących psów z mocznicą pojawia się osteodystrofia włóknista kości żuchwy i szczęki objawiająca się słabą mineralizacją kości, nieprawidłową giętkością, “gumową żuchwą”.

W przypadku ostrej niewydolności nerek objawy mocznicy pojawią się nagle.

Będą to w pierwszej kolejności brak apetytu, wymioty i osłabienie zwierzęcia a więc bardzo nieswoiste symptomy, jakie mogą wystąpić przy wielu jednostkach chorobowych.

W większości wypadków pacjent jest dobrze odżywiony, nie wykazuje cech wychudzenia.

Może za to manifestować bolesność nerek, brak produkcji moczu objawiający się bezmoczem lub skąpomoczem, mieć gorączkę (czynniki zakaźne) lub obniżoną temperaturę ciała, szybciej oddychać.

W tej sytuacji objawy kliniczne narastają szybko, najczęściej w krótkim czasie od początku ostrego stanu chorobowego.

Reasumując objawy mocznicy u psa to:

• pogorszenie jakości okrywy włosowej przy przewlekłej niewydolności nerek,
• utrata masy mięśniowej,
• prawidłowa lub nieco obniżona temperatura ciała,
• odwodnienie (obniżone napięcie skóry, zapadnięcie gałek ocznych, lepkość błon śluzowych),
• wymioty,
• brak apetytu,
• obniżone pragnienie,
• owrzodzenie jamy ustnej i policzków po wewnętrznej stronie,
• wrzody nad trzonowcami,
• zwiększone wydalanie moczu,
• niedokrwistość,
• wylewy krwi do gałek ocznych,
• bolesność,
• osłabienie.

Mocznica u psa rozpoznanie

Pierwszym krokiem jaki powinniśmy podjąć w przypadku podejrzenia mocznicy u psa jest dokładny wywiad kliniczny.

Uzyskane w trakcie niego informację pozwolą postawić bowiem wstępne podejrzenie a przeprowadzone badania są jedynie potwierdzeniem klinicznym.

Pytamy więc właściciela zwierzęcia o czas trwania choroby, występujące objawy (wzmożone pragnienie, większe ilości jasno zabarwionego moczu, spadek masy ciała, osłabienie, brak apetytu, cuchnący oddech czy wymioty i inne).

Pojawiające się wymioty nie zawierają najczęściej treści pokarmowej i są różnie nasilone (od sporadycznych do częstych kilka razy dziennie).

Gdy objawy pojawiają się nagle podejrzewamy pobranie substancji o charakterze nefrotoksycznym i ostrą niewydolność narządu.

W wywiadzie pytamy również o ewentualne leczenia (np. podawanie leków uszkadzających nerki, glikokortykosteroidów), choroby towarzyszące, znieczulenia, zabiegi operacyjne itd.

Dopiero później przystępujemy do badania klinicznego i potrzebnych badań laboratoryjnych, bez których często trudno postawić rozpoznanie na podstawie tylko niespecyficznych objawów chorobowych.

Wykonujemy więc podstawowe badanie krwi z morfologią i biochemią na czele.

Oceniamy stopień filtracji kłębuszkowej, który jak wiemy się obniża czym powoduje wzrost stężenia w osoczu azotu mocznikowego (BUN) i kreatyniny.

Postępująca niewydolność nerek prowadzi do spadku ciężaru właściwego moczu poniżej 1,035 i wzrostu fosforu nieorganicznego w surowicy.

Mocz o niskim ciężarze właściwym (rzędu 1,008-1,012) wskazuje ewidentnie na mocznice i niewydolność nerek.

Większość naszych podopiecznych z objawami mocznicy będzie wykazywało pewien stopień odwodnienia o czym powinniśmy pamiętać interpretując wyniki.

Podejrzewając mocznicę powinniśmy wykonać pełne badanie moczu.

Gdy potwierdzimy objawy azotemii nerkowej i towarzyszący jej spadek gęstości moczu możemy być pewni, że mamy przewlekłą niewydolność nerek.

Takie jednak założenie wiąże się z pewnym uproszczeniem i wskazuje przewlekłą chorobę nerek gdy uszkodzone jest ponad 75 % czynnych komórek nerki a więc wskazuje na zaawansowany proces chorobowy.

We wczesnych etapach przewlekłej niewydolności nerek nie ma stanu azotemii i towarzyszących jej objawów klinicznych a choroba już postępuje.

W niektórych przypadkach udaje się ją wykryć trochę przypadkowo prowadząc diagnostykę w kierunku innych schorzeń.

Wykonywane więc badania laboratoryjne moczu czy obrazowe jamy brzusznej mogą nasuwać pewne wskazówki w jakim kierunku iść.

Wykonując zdjęcie RTG możemy wykazać trochę przy okazji cechy osteoporozy wskazującej na przewlekłą niewydolność nerek. Trzeba jednak pamiętać, że jest to późny objaw występujący w zaawansowanych przypadkach i nie służy do wczesnego rozpoznawania przewlekłej niewydolności tego narządu.

Zdjęcie rentgenowskie może wykazywać zmniejszenie nerek lub odwrotnie ich powiększenie (np. przy wodonerczu, procesie nowotworowym, amyloidozie).

Badanie USG nerek może być także bardzo pomocne w diagnostyce i pomaga rozróżnić ostry stan od przewlekłego (w przewlekłym dochodzi do powieszenia przytarczyc) oraz wykazać patologię w nerkach (np. wielotorbielowatość).

Spadek stopnia filtracji kłębuszkowej choć uznawany za pewny test i jeden z głównych parametrów pracy nerek może wynikać z różnorodnych przyczyn przednerkowych, zanerkowych czy nerkowych.

Wczesnym objawem laboratoryjnym przewlekłej niewydolności nerek jest za to spadek ciężaru właściwego moczu poniżej 1,035, który istnieje pomimo odwodnienia pacjenta.

To badanie proste w wykonaniu i łatwo dostępne ale trudniejsze niestety w późniejszej interpretacji. U niektórych bowiem zwierząt na wczesnym etapie przewlekłej niewydolności nerek ciężar właściwy moczu może wynosić powyżej 1,035.

Oprócz tego wielomocz spowodowany przewlekłą niewydolnością nerek powinien być zawsze różnicowany z wszelkimi chorobami przebiegającymi ze wzmożonym pragnieniem oraz tymi, które wpływają na zdolność zagęszczania moczu (np. cukrzyca, moczówka prosta, posocznica, ropomacicze, nadczynność kory nadnerczy i inne).

Pomocne w rozpoznaniu przewlekłej niewydolności nerek są czułe testy wykrywające białko w moczu, stosunek białka do kreatyniny oraz albuminy w osoczu.

Białkomocz z nieaktywnym osadem moczu uznawany jest za charakterystyczny objaw kliniczny przewlekłej choroby nerek.

Stan ten związany jest też z innymi możliwymi powikłaniami a więc spadkiem ciśnienia onkotycznego osocza, nadciśnieniem tętniczym, spadkiem masy ciała, osłabieniem mięśni czy zwiększoną krzepliwością.

Białkomocz może być:

• fizjologiczny:
  • intensywna aktywność fizyczna,
  • gorączka,
  • stres,
  • niskie temperatury otoczenia,
• lub patologiczny:
  • przednerkowy,
  • zanerkowy,
  • nerkowy.

Morfologia będzie wskazywała na anemię normobarwliwą, normocytarną, nieregeneratywną z towarzyszącą jej leukocytozą, limfopenia i trombocytopenią.

Biochemia wykaże azotemię, niewielkiego stopnia kwasicę metaboliczną i podwyższeni poziomu fosforu w surowicy.

Podstawowym badaniem laboratoryjnym, przesiewowym jest oznaczanie poziomów mocznika i kreatyniny w surowicy. Ich stężenie we krwi zależy od stopnia filtracji kłębuszkowej.

Upraszczając – ich podniesienie i znaczne poziomy wskazuje na mocznicę i pozwala określić stopień niewydolności nerek (zaawansowanie choroby).

Mocz z kolei będzie charakteryzował się jasna barwą, niskim ciężarem właściwym, lekką proteinurią, nieaktywnym osadem, czasem z glikozuria i wałeczkami moczowymi.

Posiew moczu wykonujemy gdy podejrzewamy odmiedniczkowe zapalenie nerek lub inne infekcje bakteryjne.

Do wczesnego wykrywania niewydolności nerek może nam też służyć taki wskaźnik jak SDMA czyli symetryczna dimetyloarginina.

Jest to metylowany aminokwas, którego poziom wzrasta jeszcze zanim podniesie się poziom mocznika i kreatyniny.

Dziś w wielu laboratoriach obok mocznika i kreatyniny, badania ogólnego moczu wraz z określeniem stosunku białka do kreatyniny stanowi ona podstawę diagnozowania chorób nerek.

Mocznica u psa leczenie

Mocznica u psa będąca konsekwencją przewlekłej lub ostrej choroby nerek jest niestety bardzo poważną patologią wymagająca kompleksowego podejścia i szybkiej interwencji lekarskiej.

Nie zawsze nawet mimo intensywnego leczenia kończy się pozytywnie o czym należy na wstępie pamiętać.

Liczne przyczyny wywołujące mocznicę powodują, że czynność narządu ulega pogorszeniu wymagają indywidualnego podejścia terapeutycznego. Nie mamy więc tutaj jednego, wspólnego i stałego schematu, który stosujemy w każdym przypadku.

We wczesnych stadiach przewlekłej niewydolności nerek (stadium I i II) upośledzenie funkcji tego narządu może wynikać z toczącego się w nich procesu chorobowego.

Na pierwotną przyczynę powinno być więc ukierunkowane leczenie specyficzne, które jednak jest możliwe tylko po postawieniu pewnego rozpoznania.

W momencie rozpoznania pierwotnej choroby dotyczącej nerek a więc np. kłębuszkowego zapalenia nerek czy odmiedniczkowego zapalenia można wdrożyć szybko celowaną terapią ukierunkowaną na dany problem np. leczenie immunosupresyjne w pierwszym przypadku czy odpowiednią antybiotykoterapię w sytuacji drugiej.

W kolejnych zaawansowanych stadiach przewlekłej niewydolności nerek (stadium III i IV) dochodzi do aktywacji także innych procesów upośledzających jeszcze bardziej prawidłową pracę nerek.

Przyczyniają się one w znacznym stopniu do dalszego, postępującego niestety uszkodzenia i tak już mocno obciążonych nefronów.

Są to:

• białkomocz,
• zwłóknienie nerki,
• zaburzenia równowagi mineralnej i ogólnoustrojowej,
• kłębuszkowe nadciśnienie tętnicze.

W tych zaawansowanych stadiach powinniśmy więc częściej wykonywać oznaczenie kreatyniny czyli monitorować pracę nerki. Podjęte zaś leczenie jest określane mianem osłaniającym nerkę i ma na celu spowolnić maksymalnie proces chorobowy.

Nigdy jednak nie doprowadzi do całkowitego wyleczenia czy zatrzymania procesu chorobowego.

Podstawą leczenia osłaniającego nerki jest ograniczenie podaży fosforu w diecie chorych psów i ewentualne podawanie kalcytriolu. Specyficzne diety nerkowe dedykowane zwierzętom z przewlekłą niewydolnością nerek powinny być jedynym rodzajem podawanego pokarmu począwszy już od II stopnia niewydolności narządu. Podaje też kalcytriol w dawce 0,5-1 ng/ kg doustnie na czczo.

Ograniczenie fosforanów w diecie możemy kontrolować badając stężenie fosforu w osoczu po 2-3 miesiącach diety nerkowej.

Do ograniczenia poziomu fosforu mogą też nam służyć preparaty wiążące fosforany z karmy. Są to przykładowo octan wapnia, węglan wapnia czy wodorotlenek glinu podawane w dawce około 30 mg/ kg m. c.

W miarę postępu choroby nasilają się niestety objawy mocznicy.

Początkowo daje ona sporadycznie wymioty, apatie czy powoduje niechęć do jedzenia lub wybieranie sobie danych pokarmów.

Wraz z postępem choroby objawy się nasilają i dochodzą nowe dotychczas nieobecne:

• owrzodzenie jamy ustnej,
• odwodnienie,
• wymioty,
• biegunka,
• utrata zębów,
• zniekształcenie żuchwy czy szczęki.

Leczenie mocznicy u psa powinno sprowadzać się do:

• zapewnienia zwierzęciu spokoju i zminimalizowaniu stresu,
• nieograniczaniu mu dostępu do wody,
• unikaniu podawania leków nefrotoksycznych,
• podawaniu inhibitorów ACE, specyficznej diety,
• leczenia wszelkich powikłań a więc:
  • mocznicowego zapalenia błony śluzowej żołądka,
  • układowego nadciśnienia tętniczego,
  • zwalczania kwasicy metabolicznej,
  • łagodzenia anemii,
  • leczenia wtórnej nadczynności przytarczyc,
  • zmniejszenia wchłaniania fosforu z jelit.

I tak unikanie leków nefrotoksycznych to przykładowo nie podawanie zwierzętom z niewydolnością nerek aminoglikozydów czy ostrożność w ordynowaniu niesterydowych przeciwzapalnych.

Inhibitory ACE np. benazepril w dawce 0,5 mg / kg m. c. raz dziennie znosi działanie angiotensyny II obniżając ciśnienie tętnicze co opóźnia uszkodzenia kłębuszków nerkowych.

Dla przypomnienia prawidłowe wartości ciśnienia powinny nie przekraczać z reguły 150/160 mm Hg na 90-95 mm Hg (ciśnienie skurczowe i rozkurczowe).

W przypadku mocznicowego zapalenia żołądka podajemy leki będące antagonistami inhibitora H2 a więc przykładowo:

• ranitydynę (2 mg/ kg m. c. 1-2 razy dziennie),
• cymetydynę,
• omeprazol.

Takie działanie nie tylko poprawia apetyt ale też hamuje wymioty.

Powinniśmy też stale pilnować aby nasze zwierzęta nie były odwodnione czemu służą stale podawane płyny, najczęściej w iniekcjach podskórnych.

W mocznicy występuje spowodowana niedoborem erytropoetyny anemia.

Możemy ją łagodzić podając podskórnie zrekombinowaną ludzką erytropoetynę czyli np. Eprex w dawce 50-150 U/ kg 3 razy w tygodniu a następnie w zależności od wyników zmniejszamy ilość podań do jednego w tygodniu.

W bardzo nasilonej anemii, gdy hematokryt spadnie poniżej 20% u psów jedynym rozsądnym działaniem może okazać się wykonanie transfuzji krwi.

Do niwelowania wtórnej nadczynności przytarczyc służy nam kalcytriol, przywracający prawidłowy poziom parathormonu w surowicy.

Kwasicę metaboliczną korygujemy podając dwuwęglan sodu (10-15 mg / kg m. c. doustnie).

Zwierzęta z przewlekła niewydolnością nerek wymagają podawania traconych z moczem witamin z grupy B co możemy osiągnąć ordynując przykładowo Combivit lub poprawiający apetyt Intravit B12 (cyjanokobalaminę).

Konieczne jest także prawidłowe nawadnianie poważnie chorych zwierząt poprzez wykonywanie wlewów podskórnych i ograniczanie wymiotów jednym z dostępnych powszechnie środków np. metoclopramidem lub przy pomocy preparatu Cerenia.

Na krótką metę można również poprawić samopoczucie zwierzęcia w fazie mocznicy stosując dializy, które są zabiegiem zastępującym funkcje nerek, oczyszczającym krew z toksyn.

Transplantacja nerki u psa nie stanowi problemu w sensie technicznym, gdyż zabieg udaje się bez problemu wykonać, ale reakcja układu odpornościowego na obcą tkankę ciągle nastręcza wielu problemów, stąd ten rodzaj leczenia nie jest powszechnie stosowany u zwierząt.

Leczenie jak widzimy jest skomplikowane i nie może ograniczać się do jednego środka ale wymaga jednoczesnego podawania kilku specyfików, w zależności od istniejących objawów i oczywiście wyników badań laboratoryjnych.

Leczenie w ostrej niewydolności nerek polega w pierwszej kolejności na identyfikacji czynniki wyzwalającego i poprzez jego eliminację zapobieganie dalszemu uszkodzeniu nerek.

Można to przykładowo uzyskać poprzez:

• odstawienie leków nefrotoksycznych,
• postępowanie odtruwające przy zatruciach (np. płukanie żołądka, wywoływanie wymiotów, węgiel leczniczy, czy antidotum jeśli istnieje),
• identyfikację czynników zakaźnych (np. leptospiroza).

Dążymy do przywrócenia równowagi wodno elektrolitowej poprzez wykonywanie wlewów dożylnych co polepsza ukrwienie i pracę nerek.

Istniejące niedobory płynów staramy się wyrównać w przeciągu 4-6 godzin.

Objawowo zwalczamy wymioty (np. ranitydyna 1-2 mg/ kg m. c., metoklopramid 0,2-0,4 mg / kg m. c. 3 razy dziennie).

Po opanowaniu ostrego stanu wdrażamy leczenie podtrzymujące zmierzające do utrzymania przy życiu pacjenta do czasu wydalenia substancji szkodliwych z ustroju.

W postępowaniu terapeutycznym w stanie mocznicy chodzi zatem o usprawnienie funkcji nerek i poprawienie komfortu życia zwierzęcia ale nie zawsze możemy liczyć na pełne wyleczenie.

Mocznica u psa dieta

Postępowanie dietetyczne w niewydolności nerek prowadzącej do stanu mocznicy musi być traktowane jako ważny element składowy całościowej opieki weterynaryjnej nad ciężko chorym pacjentem.

W przypadku przewlekłej ich dysfunkcji chorób jak już wiemy nie wyleczymy trwale co nie oznacza oczywiście, że nic nie można zrobić w tym kierunku.

W ostrej ich niewydolności pacjent często pozostaje w złym stanie klinicznym i nie pobiera pokarmu w ogóle co na krótka metę nie musi być ogromnym problemem, zwierzęta bowiem potrafią świetnie sobie poradzić nawet nie jedząc przez kilka, kilkanaście dni.

Podstawowym celem odpowiedniego leczenia cierpiących zwierząt jest żywienie zmierzające do utrzymania odpowiedniej masy ciała z jednej strony, z drugiej zaś do nie przeciążania nerek nadmierną ilością składników takich jak białko czy fosfor.

Założenie to choć proste w teorii jest trudne do osiągnięcia w praktycznym żywieniu zwierząt, trzeba bowiem ograniczyć ilość białka, które przecież jest budulcem i zastąpić je innym białkiem (nie zwierzęcym), które często niechętnie pobierają zwierzęta ze względu na gorszą smakowitość.

Prześledźmy więc w dużym skrócie jak powinna wyglądać dieta dla zwierząt z przewlekła niewydolnością nerek na konkretnych jej składnikach.

Pokarmem spełniającym wszystkie te zalecenia jest komercyjna, gotowa, zbilansowana karma dla psa. W warunkach domowych o wiele trudniej skomponować odpowiedni pokarm zawierający wszystkie te składniki we właściwych proporcjach.

Jeśli jednak ktoś chce samodzielnie gotować powinien wybierać przykładowo gotowane ziemniaki, tłuszcz drobiowy czy pomidory będące doskonałym źródłem potasu oraz dostępne w dużej ilości na rynku suplementy diety.

Rokowanie w mocznicy u psa

Rokowanie w tym przypadku zależy od pierwotnej przyczyny choroby i bardzo często trudne jest do określenia.

Mocznica u psa wywoływana czynnikami przednerkowymi daje lepsze rokowanie pod warunkiem wdrożenia skutecznej płynoterapii. W tym przypadku możliwy jest całkowity powrót do pełni zdrowia.

Zanerkowa mocznica u psa pod warunkiem usunięcia przyczyny powodującej niedrożność dróg wyprowadzających również lepiej rokuje.

Obie mocznice mogą też prowadzić do ostrej niewydolności nerek co pogarsza rokowanie.

W przypadku ostrej niewydolności nerek i występującej mocznicy u psów rokowanie jest lepsze niż w sytuacji przewlekłej mocznicy u psa. Jeśli pacjent przeżyje ostrą niewydolność możliwy jest powrót do dobrego funkcjonowania nerek.

Przewlekła niewydolność nerek niestety rokuje gorzej będąc chorobą nieuleczalną, nieodwracalnie prowadzącą do śmierci.

Oczywiście w pewnym zakresie jak dobrze wiemy możemy zniwelować niekorzystne objawy kliniczne poprawiając tym samym komfort pacjenta co przekłada się na wydłużenie życia. Rokowanie jednak co do wyleczenia trwałego jest niepomyślne.

Podsumowanie

Mocznica występująca w chorobach nerek u naszych zwierząt towarzyszących są niestety częstą przyczyną konsultacji weterynaryjnych co wynika z jej stosunkowo częstego występowania.

Wiele objawów klinicznych jest mało specyficznych co dodatkowo utrudnia diagnostykę a te występujące pojawiają się w bardzo zaawansowanym procesie chorobowym.

Mocznica więc zawsze wymaga bardzo intensywnego i kompleksowego podejścia terapeutycznego, które nie zawsze kończy się poprawieniem samopoczucia zwierzęcia.

W wielu przypadkach ponosimy klęskę co wynika z faktu, że sprawne i zdrowe nerki są do życia absolutnie niezbędne. Starajmy się więc nie dopuścić w ogóle do takiego stanu zamiast go leczyć.

W sytuacji zaś gdy mamy pacjenta mocznicowego bezwzględnie przestrzegajmy zaleceń lekarskich gdyż tylko pełna współpraca i stosowanie się do zaleceń lekarskich zwiększa szanse na przedłużenie życia naszemu psu lub kotu.