Guzy na śledzionie u psa: najczęstsze objawy i leczenie

Naczyniak krwionośny mięsakowy jest jednym z najbardziej agresywnych nowotworów, zbierających swoje śmiertelne żniwo wśród naszych podopiecznych. Naczyniakomięsak stanowi również jeden z najczęstszych guzów złośliwych, zlokalizowanych w śledzionie psów.

Do lecznicy weterynaryjnej została wniesiona suka owczarka niemieckiego. Wniesiona, ponieważ dziewczyna nie była w stanie iść o własnych siłach.

W zasadzie to nagłe pojawienie się problemów z poruszaniem stanowiło główny motyw konsultacji i powód, dla którego opiekunowie zdecydowali o wizycie w lecznicy weterynaryjnej.

Z relacji mocno zdenerwowanych właścicieli wynikało, że psina nie przejawiała wcześniej niczego niezwykłego – poziom energii i poruszanie się psa wydawało się całkowicie normalne. Po powrocie z pracy posiadacze suki zastali ją bardzo smutną i osowiałą, niezdolną do wstania, oddychającą płytko i szybko, leżącą na boku i nienormalnie słabo reagującą na powrót swojej rodziny do domu.

Rzut oka na śluzówki oraz szybkie badanie kliniczne ukierunkowały lekarza na wybór badań dodatkowych, które powinny być wykonane w pierwszej kolejności.

Pobrano krew do badań laboratoryjnych oraz niezwłocznie przeprowadzono badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej.

Dlaczego usg? Po co badania krwi? Przecież pies nie chodzi!

Dlaczego nie zrobicie zdjęcia rentgenowskiego, toż ewidentnie widać, że to problem związany z kośćmi lub stawami?

Właściciele nie rozumieli początkowo, czemu tak “dziwne” postępowanie diagnostyczne obrał lekarz. Próbowali z nim dyskutować i przekonywać do swoich racji w trakcie przeprowadzania badania.

W pewnym momencie ultrasonografista ukazał im coś, co kompletnie zmieniło nastawienie zatroskanych opiekunów. Na ekranie monitora ujrzeli wielkie, okrągłe “coś”, co – według badającego – stanowiło duży guz na śledzionie.

Przerażeni opiekunowie usłyszeli druzgocące informacje: guz ten stanowi najprawdopodobniej śmiertelną formę raka zwanego naczyniakomięsakiem krwionośnym.

Pies cierpi z powodu masywnego krwawienia z tej masy śledziony i wymaga natychmiastowej operacji, by mieć jakiekolwiek szanse na przeżycie.

Niestety, w przypadku operacji w trybie nagłym choroba ta zwykle kończy się śmiercią w przeciągu 2-3 miesięcy, a nawet w przypadku agresywnej chemioterapii po operacji przeżycie wydłuża się tylko do około 4-6 miesięcy.

Istnieje jednak cień szansy, że krwawienie wynika z całkowicie łagodnego guza, którego usunięcie podczas zabiegu będzie równoznaczne z wyleczeniem. I nie ma sposobu, by dowiedzieć się, czy pies ma złośliwego guza, czy też łagodną zmianę na śledzionie przed wykonaniem operacji i przeprowadzeniem badania histopatologicznego.

Nie zawsze stwierdzenie guza w śledzionie jest równoznaczne z rozpoznaniem naczyniakomięsaka krwionośnego. W narządzie tym mogą również występować inne rodzaje zmian, w tym także guzy łagodne.

O tym, jakie to mogą być zmiany, w jaki sposób się je diagnozuje oraz leczy, jakie są rokowania dla psa, u którego rozpoznano nowotwór śledziony, a także wiele innych informacji, dotyczących guzów śledziony u psów znajdziesz w tym opracowaniu. Jeśli jesteś zainteresowany tym tematem, zapraszam Cię do lektury.

Z całą pewnością natomiast artykuł ten powinni przeczytać właściciele psów ras średnich i dużych, szczególnie owczarków niemieckich i golden retrieverów.

Po co psu śledziona?

Śledziona jest stosunkowo dużym, wydłużonym, ciemnoczerwonym narządem, bogatym w liczne naczynia krwionośne i pokrytym mocną torebką z tkanki włóknistej.

Znajduje się w lewym górnym obszarze brzucha, w bezpośrednim sąsiedztwie żołądka.

Normalna śledziona kształtem przypomina język; jest znacznie dłuższa niż szersza i lekko zwężona w środku. Naczynia krwionośne wchodzą wychodzą i ze śledziony w miejscu zwanym wnęką śledzionową.

Śledziona jest największym narządem w układzie limfatycznym (często opisywana jest jako duży węzeł chłonny). Narząd ten jest również ściśle związany z układem sercowo-naczyniowym; zawiera sieć naczyń, które transportują płyn pomiędzy tkankami a krwią.

Miąższ śledziony stanowi miazga czerwona oraz rozproszone w niej grudki chłonne, czyli miazga biała.

Miazga czerwona

Miazga czerwona (pulpa rubra) stanowi obszary tworzenia i przechwytywania czerwonych krwinek oraz wychwytywania białek immunogennych, zwanych antygenami.

Utworzona jest przez zatoki żylne wyścielone komórkami śródbłonka.

Wzdłuż wypełnionych erytrocytami zatok układają się w postaci sznurów makrofagi, komórki prezentujące antygeny, fibroblasty. Miazga czerwona stanowi 4/5 masy śledziony.

Miazga biała

Miazga biała (pulpa alba) to obszary specjalnych komórek odpowiedzi immunologicznej, zwanych limfocytami i komórkami siateczkowo-śródbłonkowymi.

Obszary te utworzone są z grudek chłonnych, będących uorganizowaną tkanką limfatyczną. Ich zrąb stanowią włókienka siateczkowate.

Strefa brzeżna to obszar, który oddziela białą i czerwoną miazgę i pomaga filtrować krew.

Funkcje śledziony

Śledziona, choć nie jest niezbędna do życia, pełni ważne funkcje, związane z układem krwionośnym i limfatycznym.

Funkcje śledziony obejmują:

• hematopoezę,
• krążenie,
• niszczenie i konserwację czerwonych krwinek,
• funkcję immunologiczną.

Ponieważ narząd jest bezpośrednio połączony z krążeniem krwi, reaguje szybciej niż węzły chłonne na antygeny znajdujące się w krwiobiegu.

Hematopoeza pozaszpikowa

Śledziona wytwarza określone komórki krwi i jest głównym miejscem – poza szpikiem kostnym – w którym wytwarzane są czerwone krwinki.

W życiu płodowym śledziona pełni ważną funkcję w hematopoezie, uczestnicząc w powstawaniu czerwonych i białych komórek krwi. W późniejszym czasie to szpik kostny przejmuje rolę głównego narządu krwiotwórczego, a śledziona przestaje się liczyć w tym zakresie.

W pewnych sytuacjach jednak, np. w przebiegu różnych chorób (zespoły mielodysplastyczne, niedokrwistość itp.) śledziona może na powrót przejąć aktywność hematopoetyczną.

Zbiornik krwi

Śledziona stanowi swoisty magazyn przechowujący krew (magazynuje 10-20% całkowitej objętości krwi), stając się w pewnych sytuacjach naturalnym “bankiem krwi”.

Zawiera ona wiele długich, wąskich, krętych naczyń krwionośnych, w których – w ogromnej liczbie – krążą czerwone krwinki.

Oznacza to, że wiele erytrocytów przepływa stopniowo przez śledzionę w danym momencie, skutecznie czyniąc ją miejscem przechowywania krwi.

W momencie krwotoku włókienka mięśni gładkich, znajdujące się w miąższu narządu kurczą się, dzięki czemu na obwód wypychana jest świeża dostawa krwi. Zapewnia to swoistą, naturalną, natychmiastową transfuzję krwi.

Cmentarzysko krwinek

Śledziona ma zdolność do filtrowania starych, uszkodzonych lub nieprawidłowych komórek krwi.

Stare erytrocyty są bardziej kruche niż ich młodsze odpowiedniki. Gdy poruszają się przez liczne, wijące się naczynia śledzionowe, wiele starszych czerwonych krwinek nie wychodzi już ze śledziony, tylko pokonując ciasne zakręty, pęka uwalniając żelazo.

W ten sposób śledziona pomaga usunąć stare czerwone krwinki z krążenia, co jest swego rodzaju funkcją oczyszczania.

Recycling żelaza

Narząd ten pełni także funkcje magazynujące żelazo, które – uwalniane z rozpadających się erytrocytów – jest wychwytywane i przetwarzane przez śledzionę.

Fagocytoza antygenów

Śledziona wyłapuje i usuwa stare komórki, bakterie i obce białka z krążenia.

Pełni ważną rolę w usuwaniu krążących we krwi patogenów zlokalizowanych wewnątrz erytrocytów, np. pierwotniaków Babesia.

Brak tego narządu powoduje, że przebieg choroby jest znacznie cięższy, leczenie trudniejsze, a liczba przypadków kończących się śmiercią z powodu babeszjozy jest wyższa, niż u psów z zachowaną śledzioną.

Śledziona spełnia także funkcje hemodynamiczne: jest ona dużym zbiornikiem krwi, który w sytuacjach kryzysowych stanowi ważną pulę krwi uwalnianą na obwód.

Pokryta jest ona łącznotkankową torebką, od której do wnętrza narządu wnikają beleczki łącznotkankowe stanowiące jej zrąb, czyli rusztowanie. Zarówno torebka, jak i beleczki zawierają liczne włókna mięśni gładkich. Przy gwałtownym spadku ciśnienia krwi dochodzi do skurczu włókienek mięśniowych i uwolnienia na obwód zmagazynowanej w śledzionie krwi.

Utrzymywanie prawidłowej aktywności układu immunologicznego i obrona organizmu przed określonymi rodzajami czynników zakaźnych.

Śledziona stanowi element układu limfatycznego, jednak różni się nieco od węzłów chłonnych.

Biała miazga śledziony widzi materiał z poziomu układu krążenia, a nie z poziomu naczyń limfatycznych (jak to ma miejsce w przypadku węzłów chłonnych).

Śledziona wytwarza limfocyty i większość monocytów, a także odgrywa ważną rolę w wytwarzaniu przeciwciał.

Limfocyty krążą przez biała miazgę śledziony, podobnie jak przez naczynia limfatyczne, niosąc wiadomości związane z wojną przeciwko najeźdźcom (bakteriom, wirusom), biorąc udział w zwalczaniu infekcji.

Rodzaje zmian w śledzionie psa

W śledzionie mogą rozwijać się różne rodzaje zmian – począwszy od procesów łagodnych, takich jak rozrost guzkowy lub hematopoeza pozaszpikowa, do stanów zagrażających życiu, takich jak chłoniakomięsak czy naczyniakomięsak krwionośny.

Niestety – nie ma możliwości ustalenia prawidłowego rozpoznania bez wykonania biopsji. Pomimo znaczenia tego narządu, nie ma specyficznych testów, oceniających funkcję śledziony.

Zmiany dotyczące śledziony można podzielić na zmiany jej struktury zlokalizowane w śledzionie o prawidłowej wielkości oraz zaburzenia, powodujące powiększenie narządu.

Główną nieprawidłowością dotyczącą śledziony jest splenomegalia czyli powiększenie śledziony.

Splenomegalia rozlana/jednolita (diffuse, uniform) – czyli równomierne powiększenie całego narządu, z napięciem jego torebki i zaokrągleniem brzegów.

Obserwowana jest najczęściej przy:

• zastoju krwi,
• ostrym i przewlekłym zapaleniu,
• rozlanej amyloidozie,
• rozlanej i nasilonej hematopoezie,
• przy niektórych nowotworach (najczęściej chłoniak, białaczka i mastocytoma).

Ze względu na towarzyszącą obecność przekrwienia można ją podzielić na:

• zmiany przebiegające z przekrwieniem czynnym lub biernym – tzw. śledziona “krwista” (congested splenomegaly, “bloody” spleen);
• zmiany, w których przekrwienie nie jest nasilone, tzw. śledziona “mięsista” (non-congested splenomegaly, “meaty” spleen).

Splenomegalia guzowata – charakteryzuje się obecnością guzków lub guzów.

Biorąc pod uwagę ich wygląd, wyróżnia się:

• Guzki krwiste (bloody) – ciemnowiśniowe, miękkie, galaretowate, na przekroju “krwawiące”.
  Formę guzków krwistych przyjmują:

   

  • krwiaki,
  • naczyniaki i naczyniakomięsaki,
  • niektóre rozrosty guzkowe (np. rozrost miazgi czerwonej śledziony) i ogniska zawału krwotocznego;
• Guzki twarde (firm) – wiśniowe, szare, brązowe lub słoninowate, bardziej twarde, na przekroju słabo lub w w ogóle nie zalewają się krwią.
  Formę guzków twardych przyjmują najczęściej:

   

  • nowotwory niewywodzące się z komórek śródbłonka (np. mięsaki wrzecionowatokomórkowe, mięsaki histiocytarne, przerzuty nowotworowe),
  • rozrosty guzkowe śledziony,
  • ziarniniaki zapalne,
  • ropnie.

Choroby nienowotworowe, które mogą przebiegać z obecnością ognisk w śledzionie

Stanowią one około połowę przypadków wszystkich zmian obserwowanych w śledzionie.

Pomimo niezłośliwego charakteru tych zmian w większości przypadków postępowaniem z wyboru jest splenektomia.

Jest to spowodowane faktem, że na etapie przedoperacyjnym rzadko kiedy istnieje możliwość rozróżnienia zmian nowotworowych od nienowotworowych, a nawet zmiany łagodne, jak krwiak czy rozrost guzkowy grożą pęknięciem i zagrażającym życiu krwawieniem do jamy brzusznej.

Czasem postępowanie opiera się na monitorowaniu zmian śledzionowych w regularnych odstępach czasu za pomocą ultrasonografii oraz badań laboratoryjnych.

W niektórych przypadkach istnieje możliwość wykonania biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej i pobranie materiału do badania cytologicznego, co może być pomocne w ustaleniu, czy zabieg chirurgiczny rzeczywiście jest konieczny.

Krwiak śledziony

Krwiaki są najczęstszymi nienowotworowymi guzami śledziony u psów.

Są to wynaczynienia krwi w obrębie tkanki śledzionowej, podczas których krew z łożyska naczyniowego przemieszcza się do miąższu śledziony lub pomiędzy jej torebkę a miąższ i tam się gromadzi.

Krwiak zwykle ma postać guza (lub mnogich guzów), najczęściej kulistego, symetrycznego o gładkiej powierzchni; niekiedy może mieć mniej regularny kształt.

Rozmiary krwiaków są rozmaite: od kilkumilimetrowych guzków do olbrzymich guzów, mierzących nawet kilkadziesiąt centymetrów. Makroskopowo krwiak śledziony jest nie do odróżnienia od naczyniakomięsaka krwionośnego (guza złośliwego).

Krwiaki występujące w śledzionie mogą być skutkiem urazu lub też mogą towarzyszyć procesom nienowotworowym (zwłaszcza rozrostom guzkowym) lub nowotworowym (zwłaszcza naczyniakomięsakowi) rozrostom śledziony. Czasem przyczyna ich powstania nie jest jasna.

Często u psów z krwiakami śledziony nie występują żadne przyczyny leżące u źródła. Problem polega po prostu na tym, że krwiak urósł zbyt duży i utrudnia normalne funkcjonowanie przewodu pokarmowego lub pękł, powodując krwawienie do jamy brzusznej.

Owczarki niemieckie i pudle wydają się być predysponowane do występowania krwiaków. Rokowanie u psów z krwiakiem śledziony jest dobre, jeśli został on usunięty chirurgicznie (najczęściej splenektomia).

Rozrost guzkowy

Rozrost guzkowy to łagodna nadprodukcja elementów limfatycznych śledziony.

W rozroście guzkowym dochodzi do silnego (ale nienowotworowego) rozrastania się jednej lub kilku linii komórkowych śledziony – ta proliferacja dotyczy prawidłowych komórek miąższu lub zrębu śledziony.

Dzieje się tak zwykle w odpowiedzi na jakiś czynnik pobudzający, który może być nieznany (są to tzw. przypadki idiopatyczne) lub też znany (najczęściej pobudzenie antygenowe, wzmożona fagocytoza, np. przy niedokrwistości autoimmunologicznej czy chorobach pasożytniczych).

Guzki są kuliste lub mają nieregularny kształt, pojedyncze lub mnogie, różnej wielkości – od centymetra do kilkudziesięciu centymetrów i różnej barwy:

• w przypadku przewagi rozrostów komórek linii limfoidalnej – białe, szare lub słoninowate,
• przy dominacji komórek hematopoezy lub gdy proliferacji ulega miazga czerwona – guzki są czerwone lub wiśniowe.

Rozrost guzkowy śledziony z reguły nie daje objawów klinicznych, a guzki są często rozpoznawane przypadkowo w czasie badania ultrasonograficznego jamy brzusznej lub zabiegu laparotomii.

Rozrost guzkowy może jednak objawić się klinicznie np. w sytuacji, gdy w obrębie rozrostu wytworzy się krwiak (widoczne mogą być wówczas objawy bolesności jamy brzusznej lub objawy zapaści naczyniowej).

Usunięcie guzka rozrostowego lub splenektomia skutkują pełnym wyleczeniem, a rokowanie u psów po zabiegu jest korzystne.

Hematopoeza pozaszpikowa

Hematopoeza pozaszpikowa to wytwarzanie komórek układu krwiotwórczego. Obserwowana jest zazwyczaj u zwierząt starszych.

Zakrzepy lub zawały śledziony

Związane są z zaburzeniami krzepnięcia krwi. Mogą więc być spotykane w przebiegu chorób nowotworowych, które powodują koagulopatie.

Choroby nowotworowe, które mogą powodować powstawanie ognisk w śledzionie

Nowotwory łagodne

Nowotwory niezłośliwe śledziony stwierdzane są stosunkowo rzadko.

Możliwe są naczyniaki krwionośne (haemangioma), tłuszczaki (lipoma) oraz wyjątkowo guzy zbudowane z tkanki tłuszczowej i ognisk hematopoezy pozaszpikowej (myelolipoma).

Zmiany łagodne zwykle nie manifestują się klinicznie, co może być powodem ich niezbyt częstego rozpoznawania (a to z kolei może przekładać się na ich “rzekome” rzadkie występowanie).

Jedynie w przypadku naczyniaków może dochodzić do pękania guza z powolnym sączeniem krwi i objawami niedokrwistości lub masywnym krwotokiem z szybko pogarszającym się stanem klinicznym pacjenta.

Łagodne guzy podścieliskowe śledziony występują niezmiernie rzadko i są to głównie tłuszczaki i mięśniaki gładkokomórkowe.

Naczyniak krwionośny (haemangioma)

Są to łagodne zmiany, których nie sposób odróżnić makroskopowo od naczyniaka krwionośnego mięsakowego.

Z reguły konieczne jest wykonanie splenektomii oraz badanie histopatologiczne guza.

Naczyniaki krwionośne przyjmują postać kulistych bądź owalnych, zwykle pojedynczych guzów o średnicy 0,5-3 cm i zabarwieniu od czerwonego do czarnego.

Myelolipoma, inaczej szpiczakotłuszczak

To również łagodna zmiana guzowata, składająca się z tkanki krwiotwórczej (elementów hematopoetycznych szpiku kostnego) i prawidłowej dojrzałej tkanki tłuszczowej. Zmiany te mogą być pojedyncze lub mnogie, mogą być otoczone torebką łącznotkankową.

Mielolipomy zlokalizowane w śledzionie rzadko są rozpoznawane, najczęściej przy okazji innych badań. Z reguły nie dają objawów klinicznych.

W badaniu usg guzy są najczęściej hiperechogeniczne. Duże zmiany mogą pękać.

Patogeneza szpiczakotłuszczaka nie jest wyjaśniona, najprawdopodobniej jest to zmiana o charakterze metaplazji. Rozpoznanie mielolipomy opiera się na badaniu histopatologicznym.

Mielolipomy są zmianami łagodnymi, usunięcie guza prowadzi do całkowitego wyleczenia.

Nowotwory złośliwe

Złośliwe procesy nowotworowe, które dotyczą śledziony mogą prowadzić do pojawienia się w narządzie zmian guzowatych (splenomegalia guzowata) lub do równomiernego powiększenia śledziony (splenomegalia rozlana).

Wśród zmian guzowatych najczęściej rozpoznawanym nowotworem złośliwym u psów jest naczyniakomięsak krwionośny, rzadziej natomiast mięsaki wywodzące się z komórek tworzących podścielisko śledziony oraz mięsaki histiocytarne.

Inne rodzaje nowotworów złośliwych oraz niezłośliwe guzy śledziony występują u zwierząt rzadko.

Naczyniakomięsak krwionośny (HSA)

Naczyniakomięsaki śledziony i wątroby są wysoce przerzutowymi i złośliwymi nowotworami naczyniowymi (guzami naczyń krwionośnych), które powstają z komórek śródbłonka czyli komórek wyściełających wewnętrzną powierzchnię naczyń krwionośnych.

HSA powstaje jako duża masa, która rozwija się w wątrobie lub śledzionie, szybko rozprzestrzeniając się przez krew, najczęściej do wątroby (ze śledziony) lub do płuc (ze śledziony lub wątroby).

Może również prowadzić do rozwoju zmian rozrostowych w sieci.

W niektórych przypadkach powoduje przerzuty do mózgu lub serca.

Naczyniakomięsak krwionośny najczęściej widoczny jest jako lita zmiana jamista w obrębie śledziony. U około 25% psów występują jednocześnie zmiany w prawym przedsionku serca.

Niektóre z tych psów trafiają do lekarza weterynarii z objawami zapaści spowodowanej tamponadą serca, wynikającą z krwawienia zmiany znajdującej się w przedsionku.

Nowotwory te rosną jako szare lub czerwonoczarne, pojedyncze lub mnogie guzowate struktury różnej wielkości.

W prawym przedsionku u psów są najczęściej guzami pojedynczymi, ale notowano także zmiany mnogie.

W skórze nowotwór ten przybiera postać okrągłych lub owalnych, twardych guzów wyniesionych ponad powierzchnię, zazwyczaj bez owrzodzeń.

Okoliczna skóra może wykazywać owrzodzenia i obecność wylewów krwawych, a naskórek cechy hiperkeratozy. Jeśli naciekają one głęboko w tkankę podskórną i mięśnie, mogą doprowadzić do bolesnych obrzęków lub być przyczyną kulawizn.

U psów z HSA często występują zaburzenia krzepliwości krwi, takie jak zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego lub trombocytopenia oraz niedokrwistość.

Naczyniakomięsak krwionośny jest częsty u starszych psów ras dużych, zwłaszcza owczarków niemieckich.

Rokowanie jest niepomyślne.

Mięsaki (sarcoma)

Nie wywodzą się one ani z tkanki limfatycznej, ani z naczyń krwionośnych, tylko z różnych elementów tkanki łącznej.

Do tej grupy należą:

• mięsaki wrzecionowatokomórkowe, takie jak włókniakomięsaki (fibrosarcoma),
• mięśniaki gładkokomórkowe mięsakowe (leiomyosarcoma),
• mięsaki histiocytarne (sarcoma histiocyticum),
• mięsaki niezróżnicowane (sarcoma indifferentiatum).

Występują one najczęściej w postaci pojedynczych guzków uwypuklających się nad powierzchnię narządu.

Guzy podścieliskowe śledziony (wywodzące się z komórek tworzących zrąb śledziony).

Ze względu na wrzecionowaty, wydłużony kształt komórek nowotworowych, zaliczane są do tzw. guzów wrzecionowatokomórkowych. Mięsaki wrzecionowatokomórkowe stanowią od 13 do 34% nowotworów śledziony.

Ponieważ cechują się one różnorodnym obrazem mikroskopowym, do ich zróżnicowania często konieczne jest badanie immunohistochemiczne. W przeważającej większości mają one charakter złośliwy.

Guzy podścieliskowe występują u psów w różnym wieku (średnia 10-11 lat), jednak spotykane są nawet u psów 3-letnich.

Psy rasy golden retriever, labrador i owczarek niemiecki wydają się częściej zapadać na te nowotwory, jednak uznaje się, że brak jest predylekcji rasowej.

Objawy kliniczne mogą obejmować:

• powiększenie powłok brzusznych, które może wynikać z obecności guza i/lub z wodobrzusza),
• brak apetytu,
• utrata wagi,
• zwiększone pragnienie,
• wymioty
• osłabienie.

Objawy są mało specyficzne, a choroba rozwija się szybko, tak więc większość psów w momencie rozpoznania znajduje się w zaawansowanym stadium choroby, a około 70% z nich ma już przerzuty do innych narządów wewnętrznych.

Obecność guza można stwierdzić często podczas badania palpacyjnego oraz ultrasonograficznego jamy brzusznej, a także przy użyciu badania rentgenowskiego oraz tomografii komputerowej.

Rozpoznanie stawiane jest na podstawie badania histopatologicznego guza.

Najczęstszą formą tych nowotworów jest włókniakomięsak (fibrosarcoma), który w jednym z badań stanowił 23% złośliwych guzów podścieliskowych.

Mięsak gładkokomórkowy (leiomyosarcoma) stanowił 17% złośliwych guzów podścieliska.

Rzadko występujące formy mięsaków wrzecionowatokomórkowych w śledzionie psów to:

• tłuszczakomięsak,
• śluzakomięsak,
• mięsak prążkowanokomórkowy,
• kostniakomięsak,
• chrzęstniakomięsak,
• mezenchymoma,
• mięsaki niezróżnicowane, które stanowią nawet 1/4 guzów wrzecionowatokomórkowych śledziony.

Mięsak histiocytarny

Jest trzecim – pod względem częstości występowania – złośliwym nowotworem śledziony, który przybiera formę guzowatą.

Wywodzi się on ze śródmiąższowych komórek dendrytycznych.

Guzy najczęściej są mnogie i rozproszone w całej śledzionie.

Najczęściej mięsak histiocytarny śledziony jest wynikiem uogólnienia się procesu nowotworowego z innej lokalizacji – guzy obecne są wówczas w innych narządach jamy brzusznej i/lub w narządach klatki piersiowej.

Specyficznym (i rzadkim) rodzajem mięsaka histiocytarnego, jest jego forma hemofagocytarna, w której komórki nowotworowe powodują fagocytozę krwinek czerwonych.

Guz ten wywodzi się z makrofagów śledziony i z reguły powoduje splenomegalię rozlaną (nie tworzy guzów). Do ras predysponowanych należą:

• berneńskie psy pasterskie,
• golden retrievery,
• flat coated retrievery.

Przerzuty

Wiele guzów może dawać przerzuty do śledziony.

Choroby nienowotworowe, które najczęściej powodują jednolite powiększenie śledziony

Splenomegalia rozlana tła nienowotworowego najczęściej związana jest z chorobami systemowymi i stanowi jeden z elementów procesu ogólnego.

Zapalenie

Najczęściej do jednolitego powiększenia śledziony dochodzi na skutek nagromadzenia się krwi w tym narządzie w przebiegu zapalenia śledziony (splenitis).

Towarzyszy temu przekrwienie czynne oraz napływ komórek zapalnych do śledziony. Najczęstsze przyczyny zapalenia śledziony:

• choroby wirusowe:
  • nosówka,
  • parwowiroza,
• choroby bakteryjne:
  • wąglik,
  • tularemia,
  • zakażenie Pseudomonas,
  • mykoplazmy,
• choroby pasożytnicze:
  • babeszjoza,
  • leiszmanioza,
• zakażenia grzybicze:
  • histoplazmoza.

Zastój krwi

Drugą częstą przyczyną powiększenia śledziony – wynikającą z przekrwienia biernego – jest zastój krwi w tym narządzie.

Niewydolność prawostronna serca lub niewydolność wątroby mogą prowadzić do nadciśnienia w układzie wrotnym i zastoju krwi w śledzionie. Najczęstsze przyczyny zastoju krwi w śledzionie:

• stosowanie barbituranów,
• skręt śledziony – rzadki, chyba, że jest związany z rozszerzeniem i skrętem żołądka
• niedokrwistość hemolityczna,
• niewydolność krążenia ogólnego i miejscowego.

Rzadziej splenomegalia rozlana jest wynikiem nienowotworowego procesu rozrostowego w śledzionie (np. rozrost grudek chłonnych) lub hematopoezy pozaszpikowej; sporadycznie może być też konsekwencją nagromadzenia w niej substancji patologicznych, np. złogów amyloidu w amyloidozie.

Hematopoeza pozaszpikowa

Hematopoeza pozaszpikowa w śledzionie może być idiopatyczna (o nieznanej przyczynie) lub może być efektem zwiększonego zapotrzebowania organizmu na krwinki (w sytuacji przekroczenia możliwości krwinkotwórczych szpiku kostnego).

Hematopoeza w śledzionie z dominacją tworzenia krwinek czerwonych towarzyszy najczęściej:

• niedokrwistości (często autoimmunohemolitycznej),
• przewlekłej niewydolności krążenia,
• chorobom płuc.

Hemopoeza z dominacją wytwarzania granulocytów (mielopoezy) obserwowana jest w chorobach o charakterze zapalnym (np. ropomacicze u suk).

Metaplazja szpikowa w śledzionie

Może towarzyszyć różnym procesom rozrostowym komórek szpikowych (np. włóknieniu szpiku, zespołom mielodysplastycznym czy nowotworom szpiku kostnego).

Cechy typowe dla rasy

Niektóre rasy psów, np. owczarki niemieckie mogą mieć większą śledzionę, niż można byłoby się spodziewać, biorąc pod uwagę ich wielkość.

Choroby nowotworowe, które mogą powodować uogólnione powiększenie śledziony

Uogólnione powiększenie śledziony o podłożu nowotworowym obserwowane jest najczęściej w przypadkach wtórnego zajęcia tego narządu przez proces nowotworowy. Ma to miejsce na przykład w przebiegu:

• chłoniaków w postaci wieloogniskowej,
• białaczek,
• rozsianej mastocytomy,
• mięsaka histiocytarnego.

Choroby te z reguły nie ograniczają się wyłącznie do śledziony.

Najczęstszym nowotworem pierwotnym, dotyczącym śledziony, przebiegającym w formie splenomegalii rozlanej jest chłoniak ze strefy brzeżnej.

Chłoniakomięsak

Chłoniaki złośliwe (lymphoma malignum) wywodzą się z limfocytów.

Powiększenie śledziony i rozrost nowotworowy pojawiają się zwykle w wieloogniskowej postaci chłoniaka (występowanie chłoniaka w różnych narządach jednocześnie określa się jako postać wieloogniskową) i wówczas zmiany chorobowe dotyczą również węzłów chłonnych, wątroby oraz szpiku kostnego.

Zajęcie wątroby lub śledziony jest równoznaczne z rozpoznaniem IV stopnia klinicznego choroby.

Do zajęcia śledziony dochodzi najczęściej wtórnie w przebiegu chłoniaków o agresywnym charakterze, np. chłoniaków limfoblastycznych czy rozlanych chłoniaków z dużych limfocytów B.

Chłoniaki śledziony występują głównie w formie rozlanego powiększenia śledziony, jednak proces ograniczony wyłącznie do tego narządu jest rzadko obserwowany – znacznie częściej rozprzestrzenia się na śledzionę z innych miejsc.

W przypadku zaawansowanej postaci chłoniaka obraz kliniczny jest zróżnicowany, mogą występować nieswoiste objawy żołądkowo-jelitowe oraz zaburzenia układu krwiotwórczego.

W przypadku chłoniaków śledziony stosunkowo skuteczna jest chemioterapia, natomiast splenektomia nie jest wykonywana często.

Nowotwory te występują przede wszystkim u psów starszych (8-13 lat), w większości u samców.

Śledziona zajęta przez chłoniaka najczęściej jest równomiernie powiększona (w znacznym stopniu), ciężka, a jej brzegi są zaokrąglone. Konsystencja narządu może być tęga lub przeciwnie – krucha i miękka, a w skrajnych przypadkach może pękać.

Rzadziej spotykane są zmiany w postaci dużych, pojedynczych lub mnogich guzów.

W badaniu usg śledziona jest zwykle powiększona, echogeniczność miąższu może być obniżona lub podwyższona, a echostruktura jest niejednorodna. W miąższu najczęściej stwierdza się obecność mnogich, rozsianych hipoechogenicznych guzków dających obraz “plastra miodu” lub “sera szwajcarskiego”.

Powiększenie śledziony obserwuje się u około 70% psów z chłoniakiem centroblastycznym (najczęstszym u psów).

Znacznie rzadziej opisywane są u psów agresywne formy chłoniaka z limfocytów T, atakujące tylko wątrobę, śledzionę i szpik kostny. Powodują one niepomyślne rokowanie.

Pierwotne chłoniaki śledziony występują u zwierząt rzadko. Są to przede wszystkim chłoniaki ze strefy brzeżnej grudek chłonnych (ok 10% wszystkich chłoniaków u psów) oraz (wyjątkowo rzadko) chłoniaki z komórek płaszcza.

Chłoniaki ze strefy brzeżnej klasyfikowane są jako “nowotwory z obwodowych komórek B, ze strefy brzeżnej”.

Ten rodzaj chłoniaka może dotyczyć węzłów chłonnych, śledziony oraz tkanki limfatycznej związanej z błonami śluzowymi (głównie jelit, migdałków, dróg oddechowych). Najczęściej stwierdzany jest u psów 8-9 letnich, bez predylekcji rasowej czy płciowej. Z reguły wykrywany jest on przypadkowo podczas omacywania jamy brzusznej lub badania usg.

Chłoniak najczęściej przybiera postać hipoechogenicznych zmian ogniskowych, rzadko splenomegalii rozlanej. W skrajnych przypadkach może dochodzić do pęknięcia śledziony, a w efekcie do wystąpienia krwawienia do jamy brzusznej i związanej z tym niedokrwistości.

Rozpoznanie stawiane jest na podstawie badania histopatologiczne guza usuniętego chirurgicznie. Rokowanie w przypadku chłoniaków strefy brzeżnej wywodzących się ze śledziony jest pomyślne – zwykle tylko śledziona jest zajęta i splenektomia jest wystarczającym sposobem postępowania.

Białaczka

Białaczka – obwodowe węzły chłonne nie muszą być powiększone

Szpiczak mnogi

Oprócz splenomegalii stwierdzana jest także hiperkalcemia, gammaglobulinemia oraz zmiany w kościach.

Przerzuty guza z komórek tucznych

Śledziona jest powszechnym miejscem przerzutów guza z komórek tucznych u psów. Jest on jednym z najczęstszych form nowotworów skórnych, występujących u tego gatunku.

Większość słabo zróżnicowanych guzów to silnie naciekające zmiany o wysokim prawdopodobieństwie przerzutów do okolicznych węzłów chłonnych, wątroby, śledziony szpiku kostnego i innych narządów, w tym także skóry.

Bardziej nasilone guzy pierwotne to owrzodziałe, krwawiące zmiany z guzkami satelitarnymi dookoła ogniska pierwotnego, które mogą powodować paranowotworowe wymioty, smolisty kał lub wstrząs.

W takich przypadkach mogą być stwierdzane objawy powiększenia okolicznych węzłów chłonnych lub wątroby i śledziony. Wówczas leczenie oparte jest na chemioterapii w postaci winblastyny z prednizolonem lub lomustyny.

Rozsiana (złośliwa) histiocytoza

Choroby histiocytów stanowią złożoną grupę chorób makrofagów znajdujących się w różnych miejscach w organizmie.

Niektóre z nich mogą atakować także śledzionę.

W śledzionie może występować pierwotny lub rozsiany mięsak histiocytarny, określany mianem złośliwej histiocytozy.

Złośliwa histiocytoza jest rzadką chorobą.

Może dotyczyć większości ras psów, ale jest wyraźnie reprezentowana wśród berneńskich psów pasterskich, u których ryzyko jej wystąpienia jest 600-krotnie wyższe niż u innych ras.

Zwiększone ryzyko zachorowania na tę chorobę opisano także u flat coated retrieverów, rottweilerów i – w mniejszym stopniu – u golden retrieverów.

Czerwienica prawdziwa – nadprodukcja krwinek czerwonych prowadzi do powiększenia śledziony.

Guzy śledziony występują najczęściej u psów w wieku średnim i starszych. Szczególnie istotne jest odróżnienie krwiaka śledziony od naczyniaka krwionośnego i naczyniakomięsaka krwionośnego.

Wszystkie one mogą powodować krwawienie i obecność krwi w jamie brzusznej prowadzące do wstrząsu, ale mają zupełnie inne rokowanie i może je od siebie odróżnić tylko patolog.

Krwiak śledziony i przerost guzkowy są najczęstszymi zmianami nienowotworowymi znajdowanymi w śledzionie – stanowią one 20-41% wszystkich zmian śledzionowych. Są to łagodne guzki/masy zakrzepłej krwi. Ich chirurgiczne usunięcie powoduje wyleczenie.

Naczyniak i naczyniakomięsak

Oba guzy powstają z naczyń krwionośnych miazgi czerwonej i stanowią grupę dziko proliferacyjnych nieprawidłowych naczyń krwionośnych.

W końcu rozrost pęka i śledziona krwawi.

Gdy narząd krwionośny, taki jak śledziona krwawi, może dojść do zagrażającej życiu utraty krwi.

W przypadku rozpoznania naczyniakomięsaka rokowanie jest złe, ale o tym dowiesz się Czytelniku z dalszej części artykułu. Na razie zapoznajmy się z najczęstszymi objawami klinicznymi, które obserwowane są u psów z guzami śledziony (w tym także z naczyniakomięsakiem).

Objawy guzów na śledzionie psa

Choroby atakujące śledzionę mogą być trudne do rozpoznania i mają różną postać – od ciężkiego wstrząsu spowodowanego hipowolemią do przypadkowego wykrycia zmian u psa wyglądającego na całkowicie zdrowego.

Objawy związane z guzami śledziony mogą być subtelne i obejmować wyłącznie lekkie osłabienie.

Psy mogą mieć guza śledziony przez miesiące i nigdy nie wykazywać żadnych oznak, do momentu gdy guz nie pęknie.

W ciągu kilku godzin zachowanie zwierzęcia może drastycznie się zmienić z aktywnego w kompletna apatię.

U wielu pacjentów guz może pęknąć po prostu dlatego, że stał się zbyt duży.

Większość mas śledzionowych jest bardzo unaczyniona, a kiedy pękają, zaczynają krwawić. Jeśli taki guz pęknie i dojdzie do obfitego krwawienia wewnętrznego, objawy są gwałtowne i oczywiste – np. zapaść i nagła śmierć.

Wcześniejsze oznaki mogą wskazywać na rozwój wstrząsu i obejmują:

• tachykardię,
• bladość błon śluzowych,
• ataksję,
• przyspieszenie oddechów,
• słabą jakość tętna.

Pacjent może być hiper – lub hipotermiczny.

Jeśli zwierzę jest w szoku, niezmiernie istotne jest, by natychmiast powiadomić lekarza weterynarii, aby można było rozpocząć leczenie doraźne.

Jeśli krwawienie ustanie samoistnie, u pacjenta może być zauważalna poprawa samopoczucia następnego dnia lub nawet kilka godzin później. Jeśli guz nie pękł, oznaki mogą być nieliczne i słabo wyrażone.

Jedynym objawem może być niewielki ból brzucha oraz zwiększenie jego zarysu.

Dokładne objawy będą zależeć od miejsca pierwotnego guza (wątroba, śledziona, serce, skóra, kości, inne), a także miejsc, w których pojawiły się ewentualne przerzuty ( w przypadku procesów złośliwych).

Wczesne stadia choroby:

• dyskomfort w jamie brzusznej lub ból brzucha, możliwy rozdęty brzuch;
• utrata apetytu – anoreksja zwykle rozpoczyna się łagodnie i postępuje wraz z rozwojem guza;
• utrata masy ciała;
• postępujący letarg;
• nietolerancja wysiłku (zwykle łagodna);
• postępujące lub przerywane osłabienie, często z pozornie spontanicznym powrotem do zdrowia;
• wymioty;
• biegunka;
• jasne dziąsła;
• możliwe zwiększenie częstotliwości oddechów i wysiłku oddechowego.

Późne objawy, pojawiające się w miarę rozwoju choroby:

• uporczywe wczesne objawy;
• widoczne guzki na głowie, nogach, twarzy, uszach, kufie, grzbiecie, żebrach, brzuchu, po bokach ciała lub w innych miejscach;
• izolowanie się;
• rozdęty i bolesny brzuch;
• otępienie;
• trudności w oddychaniu (dyszenie, przyspieszony oddech, “łapanie” oddechu z trudnością);
• możliwy czarny, smolisty stolec;
• niezdolność do wstania;
• omdlenie lub słabość;
• obecność płynu w jamie brzusznej;
• wyczuwalna masa w obrębie jamy brzusznej;
• nagła zapaść (zwykle bez żadnych objawów zwiastunowych).

Kryzys – potrzebna natychmiastowa pomoc weterynaryjna niezależnie od choroby śledziony:

• wokalizowanie (skomlenie, płakanie) z bólu; wokalizacja, która jest nietypowa dla Twojego zwierzaka może wskazywać, że ból stał się zbyt duży; jeżeli Twój zwierzak wokalizuje z powodu niepokoju lub bólu, natychmiast skonsultuj się lekarzem weterynarii.
• trudności w oddychaniu (duszność, niewydolność oddechowa) spowodowane wewnętrznym krwawieniem z pękniętych guzów, które rozprzestrzeniły się do klatki piersiowej;
• nieprawidłowy rytm serca i/lub podwyższone tętno, słaby puls;
• stłumione odgłosy nad sercem;
• poszerzenie żyły jarzmowej;
• powiększenie wątroby (hepatomegalia) i/lub powiększenie śledziony (splenomegalia);
• blade błony śluzowe (widoczne zwłaszcza na dziąsłach);
• wielomocz (wydalanie nadmiernej ilości moczu);
• nadmierne pragnienie i spożycie wody (polidypsja);
• zaburzenia krzepnięcia krwi;
• wstrząs;
• przedłużone drgawki;
• niekontrolowane wymioty, biegunka;
• nagła zapaść;
• obfite krwawienie – wewnętrzne lub zewnętrzne;
• kulawizna, kuśtykanie;
• obrzęk stawów;
• nagła śmierć; zwykle wynika z niekontrolowanego krwawienia spowodowanego pęknięciem guza.

Niezwiązany z urazem krwotok do jamy brzusznej nie zawsze musi być konsekwencją krwawienia z guza śledziony, zwłaszcza, jeśli występuje on u psa małej lub średniej rasy.

Krwawienie ze śledziony jest przyczyną nieco ponad połowy (58%) wszystkich przypadków spontanicznego krwiobrzusza, a zdarza się ono częściej u psów ras dużych niż małych. U tych ostatnich obecność krwi w jamie brzusznej nie jest równoznaczna z obecnością złośliwego guza śledziony.

Inaczej sprawa wygląda u psów dużych; jeśli spontaniczne krwawienie do jamy brzusznej zostanie rozpoznane u psa rasy dużej, to zazwyczaj jest ono wynikiem patologii śledziony, z reguły obecności HSA (w 67% przypadków).

Guzy na śledzionie psa rozpoznanie

Guzy śledziony, zwykle występujące u starszych psów mogą zagrażać życiu.

Stwarzają one ryzyko spontanicznego pęknięcia, dlatego ważne jest, by uzyskać szybką i dokładną ocenę przed rozpoczęciem leczenia.

Guzy śledziony są zwykle diagnozowane przez połączenie badań hematologicznych i obrazowych.

Oceny klinicznej dokonuje się za pomocą różnych testów diagnostycznych, takich jak:

• badanie krwi,
• prześwietlenie klatki piersiowej,
• ultrasonografia jamy brzusznej,
• analiza moczu,
• profil krzepnięcia,
• analiza płynu uzyskanego z brzucha itd.

Dzięki tym metodom możliwe jest zidentyfikowanie i scharakteryzowanie guzów w jamie brzusznej, wykazanie obecności wolnego płynu lub krwi oraz ewentualnych dowodów na rozprzestrzenienie się nowotworu, a także ocena stanu klinicznego pacjenta i wykrycie ewentualnych chorób towarzyszących.

Ponieważ u niektórych psów naczyniakomięsak krwionośny może pojawić się także w sercu, zalecane może być także przeprowadzenie echokardiografii.

Badania stosowane do oceny śledziony psa

Wywiad lekarski

W wywiadzie zwraca się szczególną uwagę na możliwość zarażenia się chorobą przenoszoną przez kleszcze, epizody zapaści w przeszłości oraz inne objawy kliniczne, które mogą towarzyszyć chorobom ogólnym.

Lekarz weterynarii zada wiele pytań, dotyczących rozwoju i postępu choroby.

Wszystkie informacje, dotyczące pojawienia się objawów, czasu ich trwania oraz okoliczności są bardzo ważne.

Powinieneś poinformować lekarza o apetycie i zachowaniu twojego psa, szczególnie jeśli nastąpiły w nim jakieś zmiany. Istotne jest także, czy niedawno nie usuwano zwierzęciu zmian skórnych, które mogły dać przerzuty do śledziony.

Jeśli Twój pies brał udział w jakimś traumatycznym zdarzeniu lub też doszło u niego do nagłego pojawienia się objawów klinicznych, sugerujących krwotok wewnętrzny, może on wymagać natychmiastowej stabilizacji stanu (podawanie płynów dożylnie, transfuzja krwi, tlenoterapia).

Badania kliniczne

Obejmuje ono między innymi:

• Ocenę układu sercowo-naczyniowego oraz oddechowego.
  Naczyniakomięsaki krwionośne zlokalizowane w sercu mogą dawać objawy związane z tamponadą serca lub obecnością płynu w worku osierdziowym, takie jak:

   

  • stłumienie tonów serca,
  • arytmia albo objawy niewydolności prawokomorowej.
• Badanie obwodowych węzłów chłonnych.
• W przebiegu niektórych nowotworów stwierdza się powiększenie węzłów chłonnych.
• Badanie błon śluzowych na obecność wybroczyn (spowodowanych ewentualną niedokrwistością lub trombocytopenią).
  Bladość błon śluzowych może wskazywać na niedokrwistość.
• Omacywanie jamy brzusznej pod kątem bólu, mas i płynu.
  Może być wyczuwalny guz w okolicy śledziony podczas rutynowego badania fizykalnego.
• Pomiar temperatury.
• Badanie skóry na obecność pierwotnych guzów, które mogą dawać przerzuty do śledziony.
• Badanie okulistyczne na obecność złogów limfoidalnych, krwotoku lub wszelkich innych zmian w siatkówce, które mogą być związane z zespołem nadmiernej lepkości krwi (stwierdzanym przy szpiczaku mnogim, białaczce i czerwienicy).

Badanie krwi

Testy te przeprowadzane są w celu wykrycia niedokrwistości, oceny czynności nerek i wątroby przed znieczuleniem oraz oceny poziomu tlenu i elektrolitów we krwi.

Wszystkie te badania są ważne przy ustalaniu, czy zwierzę jest stabilne przez znieczuleniem i operacją, czy też konieczne jest wdrożenie działań, zmierzających do ustabilizowania stanu pacjenta (np. transfuzja krwi).

Badanie morfologiczne krwi z oceną rozmazu.

Badanie morfologiczne krwi nie wykazuje swoistych nieprawidłowości, które by jednoznacznie wskazywały na guza śledziony, ale może dać wskazówki takie, jak np. niewyjaśniona niedokrwistość.

Ustalenia mogą obejmować niedokrwistość lub niską liczbę płytek krwi.

W pewnym badaniu, dotyczącym naczyniakomięsaka krwionośnego śledziony większość psów wykazywała niedokrwistość, małopłytkowość i nieprawidłową morfologię czerwonych krwinek.

Pełna morfologia krwi może wykazywać niedokrwistość regeneratywną, z obecnością erytroblastów i retikulocytów we krwi obwodowej, małopłytkowość i leukocytozę (nasilenie hematopoezy pozaszpikowej).

W rozmazie krwi mogą występować sferocyty, schistocyty i akantocyty. Jest to skutek mikroangiopatii, towarzyszącej HSA. Taki obraz mikroskopowy może nasunąć podejrzenie guza śledziony.

Trombocytopenia może wystąpić wtórnie do guza lub z powodu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego.

Należy także ocenić hematokryt i białko całkowite. Jeśli pękł guz śledziony, pacjent zwykle ma niski hematokryt, a czasem także niskie białko.

Wtórne choroby śledziony, takiej jak białaczka, chłoniak, niedokrwistość autoimmunologiczna i niektóre choroby pasożytnicze (np. babeszjozę) można rozpoznać na podstawie badania hematologicznego.

Badanie biochemiczne krwi w celu oceny czynności nerek, wątroby i trzustki. Profil biochemiczny może wykazywać hiperkalcemię, hiperglobulinemię i/lub hiperbilirubinemię.

Profil elektrolitowy w celu wykluczenia odwodnienia lub zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Ważna jest także ocena krzepnięcia krwi.

Inne badania laboratoryjne

• Badanie krwi w kierunku chorób odkleszczowych.
• Oznaczenie poziomów hormonów tarczycy.
• Badanie moczu w celu wykrycia infekcji dróg moczowych lub innych chorób, a także w celu oceny zdolności nerek do zagęszczania moczu.
• Badanie kału w celu wykluczenia pasożytów jelitowych.
• Ekg w celu wykrycia nieprawidłowego rytmu serca, co może wskazywać na chorobę serca.
• Aspiracja szpiku kostnego.

Badania obrazowe

Rentgenografia i ultrasonografia pozwalają wykryć obecność zmian guzowatych w śledzionie oraz płynu lub krwi w jamie brzusznej lub worku osierdziowym, jednak nie dają one możliwości jednoznacznego rozpoznania, z jakim rodzajem guza mamy do czynienia.

Badania usg jamy brzusznej oraz rtg klatki piersiowej pozwalają na ewentualne wykrycie przerzutów z guza śledziony (zwłaszcza naczyniakomięsaki cechują się wysoką skłonnością do rozsiewu).

Jednak nawet stwierdzenie innych zmian guzowatych poza śledzioną, np. w wątrobie – pomimo iż mocno sugeruje to rozsiew procesu złośliwego – nie przesądza jeszcze o złośliwości guza śledziony.

Istotnie – współwystępowanie zmian ogniskowych w dwóch narządach jednocześnie jest często związane z rozsiewem nowotworu (w 48% przypadków tak jest).

Jednak u 27% psów ze współistniejącymi guzami w śledzionie i wątrobie rozpoznano proces łagodny w obu lokalizacjach.

Dlatego też badania obrazowe, takie jak rentgenografia, czy ultrasonografia nigdy nie powinny być podstawą do rozpoznania guza złośliwego. Obrazowanie diagnostyczne jest jedną z metod określenia wstępnej diagnozy, która powinna zostać potwierdzona (lub wykluczona) na podstawie badania histopatologicznego guza.

Badanie radiologiczne

Na zdjęciach rentgenowskich jamy brzusznej widoczne mogą być masy śledziony lub powiększenie cienia tego narządu.

Widoczna może być także obecność płynu lub krwi w jamie brzusznej.

Często wykonuje się prześwietlenie klatki piersiowej w celu wykrycia rozprzestrzenia się guza do płuc (przerzutów). Na zdjęciach rtg klatki piersiowej można również stwierdzić obecność zaburzeń, takich jak cechy prawostronnej niewydolności serca.

Przeglądowe zdjęcia klatki jamy brzusznej i/lub klatki piersiowej mogą być również konieczne, jeśli zwierzę uczestniczyło w traumatycznym zdarzeniu, np. wypadku komunikacyjnym. Celem badania jest wówczas wykrycie obrażeń żeber, przepony, płuc lub innych narządów.

Badanie ultrasonograficzne

Jeśli w jamie brzusznej jest dużo płynu lub krwi, promieniowanie rentgenowskie będzie trudne do interpretacji, ponieważ płyn zasłania widok innych struktur w jamie brzusznej. W takim przypadku do identyfikacji mas lub innych nieprawidłowości śledziony i innych narządów, bardzo przydatne jest badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej.

Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej może zidentyfikować nieprawidłową tkankę śledziony, wykryć powiększenie tego narządu, obecność zmian guzowatych oraz płynu/krwi w jamie brzusznej.

Dodatkowo pod kontrolą ultradźwięków przeprowadzana jest biopsja śledziony w celu uzyskania materiału do badania.

USG służy także do przedoperacyjnej oceny guzów śledziony i krwiaków związanych z chorobami nowotworowymi lub nienowotworowymi (np. skręcenie śledziony lub płata wątroby, uraz, rozszerzenie i skręt żołądka lub chorobę wątroby i dróg żółciowych).

Ropień przybiera zwykle postać rzadko występujących zmian litych lub torbielowatych, pojedynczych lub mnogich, hiperechogenicznych do heteroechogenicznych.

Krwiak może być pourazowy lub towarzyszyć zmianom nowotworowym (zwykle naczyniakomięsakowi, mięsakowi limfatycznemu). Może być wewnętrzny, podtorebkowy albo zewnętrzny, po perforacji torebki śledziony z wolnym płynem wokół, początkowo hiperechogenicznym.

W czasie wynaczynienia krwiak jest aechogeniczny lub hipoechogeniczny, z czasem formuje się skrzep i staje się bardziej hiperechogeniczny.

Liza skrzepu powoduje ponowne obniżenie echogeniczności.

Dalsza organizacja krwiaka zwiększa echogeniczność ogniska.

Możliwa jest także obecność aechogenicznego płynu.

Odróżnienie krwiaka od nowotworu zwykle nie jest możliwe, zwłaszcza, że obie zmiany mogą występować jednocześnie.

Przy łagodnym rozroście guzkowym widoczne mogą być pojedyncze lub mnogie, różnych rozmiarów guzy o różnej echogeniczności. Rozpoznanie możliwe jest na podstawie wykluczenia innych zmian.

Najczęstszym obserwowanym obrazem naczyniakomięsaka śledziony jest splenomegalia guzowata z obecnością pojedynczych lub mnogich zmian, jednak budowa HSA w obrazie usg może być bardzo zmienna.

Może on przybierać formę pojedynczych lub mnogich, ogniskowych, litych, litych z kawernami, krwiakami, zwykle hipoechogenicznych lub heteroechogenicznych (rzadziej hiperechogenicznych) guzów.

Zmiany te mają szarą lub czerwonawą barwę, wykazują powolny wzrost i w momencie rozpoznania osiągają rozmiary od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów.

Często w masie nowotworowej stwierdza się ogniska martwicy i wylewy krwawe.

Wokół guza możliwe są cechy zapalenia, perforacji lub obecność wolnego płynu.

W pewnym badaniu maksymalny rozmiar zmiany istotnie różnił się między guzami złośliwymi i łagodnymi. Wystąpiła także korelacja pomiędzy marginesem guza a rodzajem guzów śledziony.

W tym badaniu zaobserwowano, że duży rozmiar guza śledziony prawdopodobnie wskazuje na nowotwór złośliwy, a duży rozmiar guza stwarza ryzyko krwotoku z powodu spontanicznego pęknięcia i możliwości przerzutów.

Wykazano także, że psy z łagodnymi masami śledziony miały wyższy stosunek objętości masy do śledziony i wyższą masę śledziony jako procent masy ciała, niż psy z naczyniakiem krwionośnym.

Jednak pomiary masy ciała nie pomogą w rozróżnieniu łagodnych procesów od innych (niż HSA) nowotworów złośliwych śledziony.

Lekarze bardziej martwią się możliwością naczyniakomięsaka, gdy masa śledziony wydaje się kawitowana (czyli zawierająca jamy).

Ropnie, naczyniakomięsaki krwionośne, krwiaki i naczyniaki krwionośne mogą powodować widoczne w usg zmiany jamiste i nie należy wykonywać z nich biopsji cienkoigłowej.

Rozróżnienie rodzaju guza śledziony na podstawie badania usg bywa trudne, ponieważ obrazy usg są czasem niejednoznaczne. Złośliwe i łagodne guzy mogą wyglądać podobnie, a z kolei guzy tego samego typu histologicznego mogą się znacznie różnić od siebie echogenicznością.

Ponieważ ultrasonografia nie odróżnia guzów łagodnych od złośliwych, należy wykonać biopsję pod kontrolą ultradźwięków, by określić charakter masy.

Niestety, nie zawsze jest to wskazane (nakłuwanie zmian jamistych powinno być przeprowadzane z wielką ostrożnością, a wielu lekarzy nie podejmuje ryzyka biopsji w takich sytuacjach). Ponadto próbka zwykle musi zostać wysłana do patologa i uzyskanie wyników trwa od 3 dni do nawet 2 tygodni.

Do powikłań, które mogą wystąpić po przeprowadzeniu biopsji należą krwotok oraz “rozsiew” komórek nowotworowych.

Ultrasonografia jest wrażliwa na subtelne zmiany lub nieprawidłowości w strukturze śledziony, ale jej zdolność do oceny poszczególnych chorób jest ograniczona.

Dokładność diagnozy obrazowej została znacznie poprawiona wraz z rozwojem tomografii komputerowej, która jest obecnie coraz szerzej stosowana w weterynarii.

Tomografia komputerowa

W badaniach śledziony psów za pomocą tomografu komputerowego wykazano, że w przypadku naczyniakomięsaka krwionośnego guzy są zazwyczaj większe od krwiaków i mięsaków niezróżnicowanych śledziony, jednak wielkość guza, jak i jego echostrukutra nie mogą być czynnikiem różnicującym.

W jednym badaniu wykazano, że tłumienie zmian przedkontrastowych większości złośliwych guzów śledziony było niższe niż 50HU w badaniach CT.

Badanie za pomocą tomografii spiralnej oraz rezonansu magnetycznego może być wartościowe diagnostycznie, szczególnie w ocenie struktury guza oraz w różnicowaniu pomiędzy różnymi typami zmian łagodnych i złośliwych. Jednakże metody te nie są jeszcze wystarczająco powszechne w medycynie weterynaryjnej.

Badanie rezonansem magnetycznym

Wykorzystanie rezonansu magnetycznego może zwiększyć dokładność diagnozy guza śledziony u psów.

Wcześniejsze badanie na ludziach wykazało, że zastosowanie MRI jest lepsze niż tomografia komputerowa ze wzmocnionym kontrastem do wykrywania i charakteryzowania zmian śledziony.

W badaniu wyników MRI ogniskowych zmian śledziony i wątroby psów ogólna dokładność w różnicowaniu nowotworów złośliwych od łagodnych wyniosła 94,3%.

Echokardiografia

W przypadku stwierdzenia zmian w obrębie śledziony zalecane jest także przeprowadzenie badania ultrasonograficznego serca. Echokardiografia wskazana jest w następujących sytuacjach:

• stwierdzenie w badaniu usg powiększenia śledziony, które może wynikać z prawokomorowej niewydolności serca,
• u pacjentów z objawami płynu w worku osierdziowym,
• przy podejrzeniu obecności rozrostów tkankowych w prawym przedsionku (w 25% przypadków HSA),
• USG serca może służyć również do przeprowadzenia biopsji cienkoigłowej pod kontrolą ultradźwięków,
• w trakcie chemioterapii doksorubicyną.

Najczęstszym objawem towarzyszącym naczyniakomięsakowi serca jest wodoosierdzie.

W badaniu echokardiograficznym można uwidocznić guz, najczęściej wywodzący się z prawego przedsionka.

Pozostaje on zawsze w ścisłej łączności z mięśniem sercowym.

Zdarza się, że podczas echokardiografii przezklatkowej nie udaje się uwidocznić małych guzów, a jedynym objawem ich obecności jest płyn w worku osierdziowym.

Nakłucie worka osierdziowego w celu upuszczenia płynu zazwyczaj poprawia stan kliniczny pacjenta, jednak wodoosierdzie nawraca.

Przyczyną śmierci psów z HSA serca jest często tamponada serca lub pęknięcie przedsionka.

W leczeniu tego stanu stosuje się chirurgiczne usunięcie guza wraz z częścią przedsionka i osierdzia oraz chemioterapię. Zabieg chirurgiczny jest trudny i może być skuteczny u psów, u których nie doszło do przerzutów.

Nakłucie jamy brzusznej

Abdominocenteza jest często wykonywana aby sprawdzić, czy w jamie brzusznej jest krew, co może wskazywać na pęknięcie śledziony.

Zabieg ten polega na wprowadzeniu igły przez ścianę brzucha i pobraniu do strzykawki próbki płynu do badana laboratoryjnego.

Często także upuszczana jest pewna ilość płynu z jamy brzusznej, zwłaszcza u pacjentów, u których występują zaburzenia oddychania, będące następstwem wodobrzusza lub krwiobrzusza o dużej objętości.

Biopsja śledziony

Analiza tkanki pobranej bezpośrednio z guza jest najbardziej rozstrzygającą metodą postawienia diagnozy i może dostarczyć dodatkowych danych przydatnych w identyfikowaniu rodzaju guza śledziony.

Rozpoznanie można często ustalić wykonując biopsję aspiracyjną cienkoigłową (FNA) śledziony pod kontrolą usg, ale pobrane w ten sposób próbki bardzo często są zanieczyszczone krwią.

Dodatkowo podczas wykonywania biopsji cienkoigłowej istnieje ryzyko rozsiania guza/zakażenia do jamy brzusznej.

Niektórzy specjaliści sugerują, że nie należy wykonywać biopsji ze zmian jamistych śledziony stwierdzonych w badaniu usg, ale usuwać je w całości ze śledzioną, ponieważ zmiany takie to prawdopodobnie ropień, krwiak lub naczyniakomięsak krwionośny.

Z jednej więc strony – może być trudno pobrać odpowiednia próbkę do badania (a przy podejrzeniu zmian złośliwych ma to ogromne znaczenie) bez wycinania śledziony w całości, z drugiej strony z kolei – jeśli okaże się, ze była to tylko zmiana łagodna, splenektomia jako metoda leczenia może być uznana za zbyt radykalny sposób.

Niestety, metoda biopsji cienkoigłowej nie jest niezawodna – w ocenie 17 złośliwych guzów śledziony tylko 8 wyników było zgodnych z wynikami histopatologicznymi.

Dodatkowo – prawidłowe pobranie materiału do badania zależy od umiejętności ultrasonografisty – błędne lub niepełne pobranie próbki może być skutkiem nierozpoznania złośliwości. Jedną z wad jest również możliwość krwotoku jatrogennego po zabiegu nakłucia śledziony.

Przed wykonaniem biopsji technikami innymi niż biopsja aspiracyjna cienkoigłowa może być wskazane oznaczenie profilu krzepnięcia.

Nierzadko może być wymagana chirurgiczna eksploracja brzucha w celu zidentyfikowania leżącego u podstaw problemu i usunięcia chorej śledziony.

Badanie histopatologiczne

Czy to łagodne czy złośliwe?

Najważniejszą bodaj trudnością w przypadku chorób śledziony jest ustalenie, czy przypadkowe stwierdzenie w badaniu palpacyjnym powiększenia śledziony lub wykrycie zmian w tym narządzie podczas rutynowego badania usg u starszego psa jest powodem do niepokoju.

Badanie histopatologiczne jest uznawane za złoty standard określania charakteru zmian w masie śledziony.

Problemem jest jednak to, że często nie ma możliwości jednoznacznego stwierdzenia przed operacją splenektomii, czy guz jest łagodny, czy złośliwy.

Nierzadko psy w ciężkim stanie trafiają do lekarza na krótko po pęknięciu guza śledziony, a operacja jest wówczas zabiegiem ratującym życie.

W przypadku chirurgicznego usunięcia śledziony zostanie ona przekazana do laboratorium w celu przeprowadzenia badania histopatologicznego. W niektórych przypadkach można wykonać mniej inwazyjną biopsję aspiracyjną cienkoigłową, która może określić przed operacją, z jaką patologią mamy do czynienia.

Próbowano odróżnić proces łagodny od złośliwego opierając się na pewnych cechach klinicznych, takich jak:

• zaobserwowane objawy,
• wiek psa,
• obecność krwi w jamie brzusznej,
• charakter masy śledzionowej (zwłaszcza jamistość),
• wielkość guza itp.

Niestety, podczas gdy te kilka czynników może zwiększyć podejrzenie kliniczne naczyniakomięsaka krwionośnego, nie znaleziono żadnej cechy ani kombinacji wyników, które odpowiednio przewidywałyby nowotwór złośliwy. W rezultacie histopatologia jest zwykle nieodzowna.

Jednym wyznacznikiem, wskazującym na złośliwość guza jest jego rozprzestrzenianie się.

Jeśli istnieją dowody na obecność przerzutów nowotworowych, oznacza to, że guz jest złośliwy. Dlatego przez zabiegiem splenektomii wykonywane jest zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej. Jeśli wykaże ono, że w płucach znajdują się guzy, na ogół jest już za późno, by splenektomia była znaczącym leczeniem.

Jeśli z kolei nie ma dowodów na rozprzestrzenianie się nowotworu, masa może być łagodna lub po prostu może być za wcześnie, aby wykryć rozprzestrzenianie się nowotworu.

Jeśli badanie histopatologiczne wykaże, że guz jest złośliwy, a przerzuty są minimalne lub nie występują, rozsądną opcją leczenia może być chemioterapia. Schematy chemioterapii zależą od tego, jakim rodzajem raka okaże się guz.

Leczenie guzów śledziony u psa

Splenektomia u psa

Podstawą leczenia psów z guzami śledziony jest zabieg chirurgicznego usunięcia śledziony, czyli tzw. splenektomia.

Jest ona stosowana w leczeniu wielu różnych chorób i stanów.

Przeprowadzenie zabiegu może zostać zalecone w przypadku, gdy pies cierpi z powodu:

• pęknięcia śledziony,
• obecności guzów w obrębie śledziony,
• skrętu śledziony,
• ostrego rozszerzenia i skrętu żołądka,
• infekcji śledziony.

W przypadku stwierdzenia masy guzowatej, bardziej preferowana niż biopsja jest właśnie splenektomia, ponieważ służy ono zarówno celom diagnostycznym, jak i terapeutycznym.

W sytuacji, gdy u pacjenta doszło do pęknięcia guza i krwotoku do jamy brzusznej, podstawowym celem splenektomii jest zatrzymanie krwawienia oraz jego szkodliwego wpływu na organizm.

Ratunkowa stabilizacja pacjenta

Idealnie by było, gdyby wszyscy pacjenci przed operacją usunięcia śledziony byli stabilni. Niestety, często nie jest to możliwe u psów poddawanych splenektomii z powodu stwierdzenia guza lub guzów w śledzionie.

Często sama operacja wykonywana jest trybie nagłym właśnie dlatego, że pacjent jest niestabilny, a zabieg nabiera charakteru ratującego życie.

Operacja splenektomii odbywa w znieczuleniu ogólnym.

Nacięcie wykonuje się w ścianie brzucha i śledzionę usuwa się.

W większości przypadków procedura przebiega bezproblemowo i nie stanowi operacji wysokiego ryzyka. Najczęściej – szczególnie w przypadku guzów śledziony – usuwa się całą śledzionę, sam narząd zaś kieruje do badania histopatologicznego.

Jeśli pies jest w ciężkim stanie z powodu znacznej utraty krwi, ryzyko chirurgiczne wzrasta, dlatego też lekarz weterynarii może być zmuszony zapewnić początkową terapię stabilizującą w postaci płynów dożylnych, tlenoterapii lub transfuzji krwi. Gdy pacjent jest stabilny, a testy diagnostyczne wykazały potrzebę splenektomii, zwierzę poddawane jest znieczuleniu ogólnemu, a śledziona usuwana.

Tlenoterapia

Pacjenci dotknięci chorobą są zwykle anemiczni, a zwiększenie poziomu tlenu we krwi może pomóc zminimalizować powikłania podczas zabiegu oraz w czasie rekonwalescencji.

Monitorowanie czynności życiowych

Ponieważ wiele psów z krwawiącymi guzami śledziony znajduje się w stanie ciężkim, ważne jest monitorowanie wszystkich parametrów życiowych przed operacją oraz podczas znieczulenia.

W celu upewnienia się, że u pacjenta nie rozwinie się hipotensja, ciśnienie krwi jest stale monitorowane. Często stosowane są koloidy, takie jak hetastarch, aby zapobiec spadkowi ciśnienia krwi podczas zabiegu.

W zależności od wartości hematokrytu przed operacją może być konieczne wykonanie transfuzji krwi. Ponieważ czerwone krwinki przenoszą tlen, pacjentów monitoruje się za pomocą pulsoksymetru, w celu upewnienia się, że dobrze kompensują i nie są zbyt niedotlenieni.

Aby wspomóc utlenowanie organizmu, psom podaje się syntetyczną krew (preparat Oxyglobin). Oxyglobin może tez pomóc zwiększyć ciśnienie krwi.

Ciągły zapis ekg

Podczas operacji splenektomii oraz po niej u pacjentów mogą wystąpić zaburzenia rytmu serca, dlatego konieczne jest ich monitorowanie za pomocą ciągłego elektrokardiogramu.

Zaburzenia rytmu serca nie są częstym efektem niepożądanym splenektomii u ludzi, często jednak występują u małych zwierząt.

Jakikolwiek uraz śledziony może powodować zaburzenia pracy serca.

Często tacy pacjenci mają przedwczesne rytmy komorowe.

Istnieje wiele debat na temat tego, dlaczego występują zaburzenia rytmu serca u pacjentów, u których usunięto śledzionę. Wiadomo, że u psów z pękniętymi masami śledzionowymi występuje większa częstość arytmii serca, w tym częstoskurczu komorowego.

Uważa się, że arytmie występują z następujących powodów:

• Śledziona uwalnia czynniki, które zmniejszają funkcję miokardium, oddziałując depresyjnie na mięsień sercowy.
  Chociaż teoria ta nigdy nie została udowodniona, uważa się ją za główną przyczynę arytmii.
• Nadmierna stymulacja współczulna.
  Uważana jest ona za przyczynę arytmii u pacjentów z ostrym urazem lub ostrym rozszerzeniem i skrętem żołądka.
• Ponieważ masy śledziony rosną powoli, szok dla współczulnego układu nerwowego po usunięciu śledziony jest najprawdopodobniej ograniczony.
  Jednak usunięcie narządu może zainicjować proces prowadzący do arytmii serca.

Większość arytmii serca powodowanych powikłaniami śledzionowymi nie powoduje poważnych problemów. Wiele nieleczonych zaburzeń rytmu ustępuje samoistnie.

Powikłania splenektomii

Splenektomia jest ogólnie bezpieczną procedurą. Chociaż rokowanie w przypadku nieskomplikowanej splenektomii jest dobre, podobnie jak w przypadku każdej operacji, splenektomia niesie potencjalne ryzyko powikłań, w tym krwawienie śródoperacyjne lub pooperacyjne.

Jest ono jednym z najczęstszych powikłań splenektomii.

Śledziona jest zaopatrywana przez liczne naczynia krwionośne, które muszą być podwiązane lub uszczelnione w celu usunięcia narządu. Jeśli dojdzie do krwawienia, konieczna może być transfuzja krwi.

Inne możliwe powikłania splenektomii to:

• zakrzepy,
• infekcja,
• zapalenie trzustki,
• zaburzenia rytmu serca,
• śmierć podczas zabiegu.

Pacjenci w podeszłym wieku lub psy z obniżoną odpornością są najbardziej narażeni na powikłania po operacji.

Ogólnie rzecz biorąc, po splenektomii występuje niewiele powikłań odległych.

Funkcje śledziony przejmuje wątroba i układ limfatyczny (węzły chłonne). Nie wiadomo jednak, jaki konkretny układ przejmuje którą funkcję. Wiadomo tylko, że ciało kompensuje usunięcie śledziony bez przerwy w działaniu pozostałych narządów.

Skutki uboczne splenektomii u psa obejmują:

• większą podatność na infekcje,
• nietolerancję wysiłku,
• niewystarczającą odpowiedź na zmniejszoną pojemność minutową serca,
• zmniejszoną odpowiedź na niedotlenienie,
• podatność na pasożytnictwo erytrocytów (niebezpieczne zwłaszcza przy babeszjozie).

Czy splenektomia jest konieczna?

Niektórzy właściciele muszą szybko podjąć decyzję o zgodzie na zabieg splenektomii, ponieważ masa śledziony aktywnie krwawi i istnieje zagrożenie życia psa. Przed operacją może nie być czasu na przeprowadzenie szczegółowych badań, tak więc często nie wiadomo, czy guz jest łagodny czy złośliwy.

Istnieje duże prawdopodobieństwo, że złośliwość stanie się widoczna natychmiast po otwarciu brzucha. W takich sytuacjach opiekunowie stają nie tylko przed decyzją, dotyczącą przeprowadzenia zabiegu, ale mogą zmierzyć się również i z innymi, bardzo trudnymi pytaniami, na przykład:

1. Jeśli po rozpoczęciu zabiegu lekarz stwierdzi, że w śledzionie najprawdopodobniej rozwinął się złośliwy guz, to czy chcesz, aby Twój pies został w tym momencie uśpiony? Oczywiście, ostateczne rozpoznanie umożliwia tylko histopatologia, ale wielu opiekunów (znając prognozy, dotyczące guza złośliwego) decyduje się w tym momencie na eutanazję psa.
2. Czy może chcesz usunąć śledzionę, aby rozważyć chemioterapię?
3. Czy chcesz po prostu, aby nacięcie zostało zamknięte, a pies wybudzony?

Na te pytania należy – w miarę możliwości – odpowiedzieć przed zabiegiem chirurgicznym, aby lekarz weterynarii wiedział, co należy zrobić w razie zaistnienia takiej sytuacji.

Guz śledziony może być także przypadkowym odkryciem podczas badania fizykalnego, USG jamy brzusznej lub laparotomii psa.

Zwierzę może nie wykazywać żadnych oznak lub też objawy mogą być niespecyficzne, takie jak na przykład:

• brak apetytu,
• utrata masy ciała,
• wymioty.

Co zrobić w takim przypadku? Zignorować masę czy usunąć śledzionę?

W takich sytuacjach właściciele mogą mieć czas na zastanowienie się nad opcjami. W podjęciu świadomej decyzji przez opiekuna (bo to on ostatecznie decyduje) zwykle pomagają wiarygodne statystyki.

Przeprowadzono retrospektywne badania w celu ustalenia wskaźnika złośliwości i współczynnika przeżycia u 105 psów poddanych splenektomii z powodu przypadkowych, nie pękniętych guzów śledziony.

Pacjentów zidentyfikowano w ciągu 4 lat na podstawie dokumentacji medycznej Centrum Weterynaryjnego w Bostonie. Do badania włączono tylko psy z histopatologicznie potwierdzoną diagnozą.

Oto główne wyniki badania:

• 70% psów miało łagodne zmiany śledziony, a u 30% stwierdzono nowotwory złośliwe,
• 58% psów z nowotworami złośliwymi miało naczyniakomięsaka,
• mediana oczekiwanej długości życia psów ze zmianami łagodnymi wyniosła 436 dni (<15 miesięcy),
• mediana przeżycia psów ze zmianami złośliwymi wyniosła 110 dni (<4 miesiące),
• średnia długość życia psów z naczyniakomięsakiem wyniosła 132 dni (>4 miesiące); średni czas przeżycia pacjentów, których poddano chemioterapii wynosił 223 dni (>7 miesięcy),
• psy poddane splenektomii z powodu przypadkowej masy śledziony (bez krwawienia do jamy brzusznej) mają lepsze rokowanie długoterminowe niż psy z objawami.
• spośród 95% psów, które przeszły USG, 41% nowotworów złośliwych było hipoechogenicznych, co było znacznie częstsze niż w przypadku łagodnych mas (22%); ogólna mediana średnicy śledziony wynosiła 7 cm; łagodne masy były nieco mniejsze (mediana 6,25 cm) niż nowotwory złośliwe (mediana 8 cm).

Chociaż guzki śledziony były bardziej łagodne w tym badaniu, nadal mogą rosnąć i pękać, powodując krwotok. Może to zwiększać komplikacje i pogorszyć wskaźniki przeżycia.

Dlatego zaleca się wczesną interwencję w przypadku wszelkich ogniskowych zmian w śledzionie, aby ograniczyć rozwój przerzutów i zwiększyć długość przeżycia.

Ponadto należy rozważyć chemioterapię złośliwych zmian śledziony.

Pomimo wszystkich funkcji śledziony psy mogą żyć normalnie bez śledziony. U większości psów nigdy nie nastąpią problemy. Istnieje kilka infekcji, które występują częściej u pacjentów po splenektomii, ale częstość ich występowania jest niska.

Co się stanie, jeśli zostanie stwierdzona zmiana guzowata, a nie usunie się śledziony?

Zdarza się również tak, że w badaniu usg zostanie wykryty guz w śledzionie, jednak opiekunowie nie zdecydują się na zabieg splenektomii.

Niezależnie od dalszego postępowania, istotne rokowniczo jest przeprowadzenie biopsji zmiany śledzionowej. W zależności od charakteru guza scenariusze mogą być różne:

1. Jeśli mamy do czynienia z guzem łagodnym lub zmianą nienowotworową rokowanie jest dużo pomyślniejsze niż w przypadku zmian złośliwych.
   Zasadniczo zaleca się dokładne monitorowanie wzrostu guza za pomocą badania ultrasonograficznego.
   Niestety, jeśli guz urośnie, w pewnym momencie spowoduje krwawienie wewnętrzne, będące bezpośrednim zagrożeniem życia.
2. W przypadku nowotworów złośliwych rokowanie jest złe.
   Prędzej czy później u psa dojdzie do poważnego krwawienia.
   Splenektomia oraz chemioterapia to główne filary postępowania przy naczyniakomięsaku.

Opieka pooperacyjna

Po operacji pies będzie musiał być monitorowany i/lub leczony pod kątem niedokrwistości, bólu i arytmii serca.

W zależności od wyników biopsji lekarz weterynarii może zalecić dalsze leczenie, takie ja chemioterapia.

Pacjenci zwykle wracają do domu tego samego dnia lub po paru dniach hospitalizacji. Powrót do zdrowia powinien być zauważalny w ciągu około 2 tygodni.

Chora śledziona i jej olbrzymie guzy mogą ważyć nawet kilka kilogramów u dużego psa, więc zwierzęta po operacji mogą wydawać się znacznie szczuplejsze.

Optymalne leczenie pacjentów po splenektomii wymaga połączenia domowej i profesjonalnej opieki weterynaryjnej.

Aktywność psa powinna być ograniczona do krótkich, kontrolowanych spacerów na smyczy tylko podczas pierwszych dwóch tygodni po zabiegu. Należy zachować ostrożność podczas aktywności fizycznej i postępować zgodnie z instrukcjami lekarza, ponieważ może wystąpić spontaniczny krwotok.

Znajdź w domu miejsce, w którym pies będzie mógł wygodnie i spokojnie odpoczywać, z dala od innych zwierząt domowych, aktywnych dzieci i ruchliwych przejść.

Podczas zabiegu konieczne może być dość długie cięcie (zmieniona śledziona może być naprawdę duża), dlatego niezmiernie istotne jest skrupulatne kontrolowanie rany pooperacyjnej pod kątem wysięku, krwawienia, obrzęku czy zaczerwienienia. Opatrunki powinny być zmieniane regularnie, a wszelkie nieprawidłowości konsultowane z lekarzem weterynarii.

Pacjent może wymagać założenia kołnierza elżbietańskiego lub specjalnego ubranka dla psa, by zapobiec wylizywaniu rany pooperacyjnej.

Może być potrzebny suplement żelaza dla psa, aby pomóc organizmowi odbudować krew po jej utracie.

W okresie pozabiegowym zalecone zostaną najprawdopodobniej antybiotyki oraz leki przeciwbólowe. Podawaj wszystkie przepisane leki zgodnie z zaleceniami.

Powiadom swojego lekarza weterynarii, jeśli pojawią się jakiekolwiek problemy z przyjmowaniem leków przez pacjenta oraz jego apetytem, a także, gdy zauważysz niepokojące objawy.

Powikłania, które mogą być związane z zabiegiem chirurgicznym to:

• krwotok,
• zaburzenia rytmu serca,
• zapalenie trzustki (często objawiające się wymiotami).

Po operacji zaleca się EKG w celu wykrycia arytmii. Chociaż mogą one wymagać leczenia, większość arytmii ustępuje w ciągu 24-48 godzin.

Radiografia klatki piersiowej i usg jamy brzusznej mogą być zalecone co 3 miesiące po pierwszym leczeniu w celu monitorowania nawrotów.

Rokowanie przy guzach śledziony u psa

Długoterminowe rokowanie w przypadku guzów śledziony jest różne, a zależy przede wszystkim od wyników bania histopatologicznego.

Często – by wykluczyć konieczność operacji – można wykonać biopsję aspiracyjną cienkoigłową pod kontrolą usg, biopsję lub obie metody. Po uzyskaniu wyników jeszcze przed zabiegiem istnieje możliwość oszacowania rokowania dla pacjenta i określenia optymalnej metody leczenia. Nie zawsze jednak jest to możliwe.

U psów z podejrzeniem naczyniakomięsaka krwionośnego śledziony klinicyści bardzo ostrożnie podchodzą do wykonania biopsji narządu ze względu na możliwość zaszczepienia komórek komórek nowotworowych wzdłuż toru igły lub spowodowania jatrogennego pęknięcia śledziony.

W takich sytuacjach splenektomia jest lepszą metodą diagnostyczną, a często (niestety) – także leczniczą.

Łagodne guzy śledziony oraz zmiany nienowotworowe są skutecznie leczone operacyjnie.

Rokowanie dla psów z mięsakiem podścieliskowym śledziony jest złe.

Mediana przeżycia od momentu splenektomii wynosi 2,5 – 4 miesięcy, przy czym 80-100% psów nie przeżywa jednego roku.

Część psów zostaje poddana eutanazji śródoperacyjnej ze względu na obecność i rozległość przerzutów.

Statystycznie, psy u których podczas splenektomii nie obserwowano przerzutów do innych narządów żyją dłużej – mediana czasu przeżycia wynosi 9 miesięcy.

Rokowanie dla psów z mezenchymomą jest korzystniejsze – mediana czasu przeżycia wynosi około 12 miesięcy, a 50% psów przeżyło dłużej niż rok.

Guzy śledziony u psa rokowania

• pojedynczy guz ograniczony do śledziony – mediana czasu przeżycia 9 miesięcy,
• guz z przerzutami – mediana czasu przeżycia 1 miesiąc,
• najlepsze rokowanie dla mezenchymomy – mediana czasu przeżycia 12 miesięcy,
• mięsaki z tkanek miękkich oznaczają przeżywalność około 4 miesięcy po wykonaniu samego zabiegu chirurgicznego,
• mięsaki niezróżnicowane, mięśniakomięsaki gładkokomórkowe – mediana czasu przeżycia 3-4 miesiące,
• najgorzej rokują włókniakomięsaki, śluzakomięsaki, kostniakomięsaki – mediana czasu przeżycia 1-2 miesiące.

Krwiak śledziony i naczyniaki krwionośne, a także inne łagodne choroby mogą mieć podobny obraz kliniczny i należy je odróżnić od naczyniakomięsaka krwionośnego. Nawet 2/3 psów z masami śledziony ma nowotwór złośliwy (2/3 z nich to naczyniakomięsak).

U psów z pękniętym guzem śledziony wymagających transfuzji częściej rozpoznaje się naczyniakomięsaka. Pozostali pacjenci mają łagodne masy, które są skutecznie leczone za pomocą splenektomii.

Ostateczne rozpoznanie naczyniakomięsaka opiera się na badaniu mikroskopowym guza po chirurgicznym usunięciu.

Część przypadków naczyniakomięsaków nie zostaje wykryta nawet w badaniu histopatologicznym. W jednym z badań przeanalizowano 35 przypadków krwiaków śledziony u psów poddanych splenektomii. Okazało się, że aż 11% zwierząt obserwowano pojawienie się przerzutów, co wskazuje na to, że w rzeczywistości rozpoznany krwiak rozwinął się w obrębie niewykrytego badaniem histopatologicznym naczyniakomięsaka.

Naczyniakomięsak (haemangiosarcoma, HSA, naczyniak krwionośny mięsakowy)

Naczyniakomięsak krwionośny jest jedną z najtrudniejszych i najbardziej tajemniczych chorób, spotykanych w praktyce weterynaryjnej.

Jest to nieuleczalny guz naczyniowych komórek śródbłonkowych.

Jednocześnie jest wysoce inwazyjnym, wyniszczającym i szybko rozwijającym się rodzajem raka, który często migruje do:

• śledziony,
• serca,
• wątroby,
• płuc,
• nerek,
• mięśni,
• węzłów chłonnych,
• skóry.

Na domiar złego występuje on stosunkowo często u psów; szacuje się, że ten rodzaj raka stanowi 5-7% wszystkich guzów obserwowanych u psów.

Mięsaki to guzy nowotworowe powstające z komórek:

• naczyń krwionośnych,
• nerwów,
• mięśni,
• tkanki łącznej,
• tłuszczu.

Naczyniakomięsak jest szczególnym rodzajem mięsaka, który powstaje z komórek wyściełających naczynia krwionośne, zwłaszcza mniejszych tętnic i żył.

Ponieważ guzy te pociągają za sobą nienormalny rozrost tkanek naczyń krwionośnych, mają tendencję do obfitego krwawienia, gdy są w jakikolwiek sposób naruszone. Są to więc szczególnie delikatne masy, podatne na pękanie i powodujące krwawienie wewnętrzne, które może być niezwykle niebezpieczne – a często śmiertelne – dla dotkniętego zwierzęcia.

HSA śledziony jest bardzo agresywny, dlatego szybko rośnie i daje przerzuty, co oznacza, że szanse na rozprzestrzenianie się w inne miejsca w ciele w momencie diagnozy są bardzo wysokie (80%).

Guz ten może rozprzestrzenić się w dowolne miejsce w ciele ze względu na bliskość naczyń krwionośnych (tj. do wątroby, płuc, mózgu, narządów w jamie brzusznej).

Niestety nie wiemy, co powoduje lub predysponuje zwierzęta do rozwoju tego rodzaju nowotworu, ale uważa się, że istnieją pewne predyspozycje genetyczne, ponieważ owczarki niemieckie, golden retrievery i labradory są nadmiernie reprezentowane.

Występowanie HSA u psa

W przeciwieństwie do innych nowotworów, naczyniakomięsak krwionośny jest właściwie prawie wyłączną chorobą psów.

U ludzi podobny rodzaj nowotworu (angiosarcoma) rzadko występuje w związku z narażeniem w miejscu pracy na chlorek winylu i polichlorowane bifenyle, takie jak w zakładach gumowych i oponowych.

Jeszcze mniejszy odsetek kobiet poddawanych radioterapii wysokimi dawkami (zwykle w związki z rakiem piersi) może rozwinąć naczyniakomięsaka skóry.

Naczyniakomięsaki stanowią znacznie mniej niż 1% wszystkich nowotworów u ludzi.

Wiadomo, że niektóre mutacje predysponują myszy laboratoryjne do HSA, ale nie wiadomo, czy mutacje te przyczyniają się do choroby u psów.

Naczyniakomięsak krwionośny stanowi około 7% wszystkich nowotworów u psów.

Guz ten może wystąpić w dowolnym miejscu ciała, które zawiera naczynia krwionośne, ale najczęstszymi pierwotnymi lokalizacjami u psów są:

• śledziona (40-50%),
• prawy przedsionek/serce (10-25%),
• skóra (15%).

Jeśli chodzi o samą śledzionę – HSA jest najczęstszym nowotworem śledziony u psów. Około 2/3 psów z masą śledziony będzie miało guza złośliwego, a 2/3 tych nowotworów to HSA.

Ostatnie badania wykazały, że 63-70% psów ze spontanicznym krwotokiem (krew w jamie brzusznej w wyniku zdarzenia nieurazowego) ma naczyniakomięsaka śledziony.

Naczyniakomięsaki mogą rozwijać się w dowolnym miejscu na powierzchni ciała psa, w jego narządach wewnętrznych lub w jamach ciała. Guzy pierwotne najczęściej występują w skórze, sercu, śledzionie, wątrobie i kościach.

Naczyniakomięsak krwionośny serca jest jednym z najczęstszych nowotworów serca u psów.

Wydaje się, że każdy pies dużej rasy jest bardziej narażony na ryzyko rozwoju naczyniakomięsaka, szczególnie owczarki niemieckie, golden retrievery, labradory, pointery i pudle (np. szacowane ryzyko naczyniakomięsaka krwionośnego u goldenów wynosi 1 na 5, co odzwierciedla skalę tego problemu).

Chociaż psy w każdym wieku i rasie są podatne na chorobę, częściej występuje u psów starszych lub w średnim wieku (w wieku 8-10 lat).

Trochę danych statystycznych:

• Hemangiosarcoma o najpowszechniejszy nowotwór złośliwy śledziony, a przy tym najpowszechniejszy nowotwór śledziony w ogóle.
• HSA stanowią 23-32% wszystkich zmian patologicznych śledziony u psów.
• Niektóre badania sugerują, że HSA występuje częściej u dorosłych osobników dużych ras:
  • 39% zmian śledziony u psów dużych,
  • 25% zmian śledzionowych u psów średniej wielkości i małych
  • 65% złośliwych nowotworów śledziony u psów ras dużych,
  • 55% złośliwych nowotworów śledziony u psów średniej wielkości i małych,
• szczególnie często rozpoznawany u owczarków niemieckich i golden retrieverów.

W badaniu Sherwooda na 325 psach nie wykazano różnic w występowaniu złośliwych guzów śledziony w zależności od wielkości psa. Raczej nie ma predylekcji płciowej do pojawienia się guza, chociaż istnieją doniesienia o zwiększonym ryzyku zachorowania u psów kastrowanych, w szczególności sterylizowanych suk w porównaniu z osobnikami niepoddanymi kastracji.

Przyczyny naczyniakomięsaka śledziony u psów

Nie wiemy dokładnie co wywołuje chorobę u psów.

Rzeczywiste przyczyny naczyniakomięsaka krwionośnego śledziony, podobnie jak przyczyny innych rodzajów raka nie są dobrze poznane.

Inaczej sprawa się ma z naczyniakomięsakiem skóry u psów, którego rozwój może mieć związek z ekspozycją na działanie promieni słonecznych.

Obserwacje, że choroba występuje częściej u psów niż u innych zwierząt i że niektóre rasy są bardziej narażone na ryzyko niż inne sugerują, że czynniki dziedziczne mogą odgrywać ważną rolę w patogenezie HSA.

Naczyniakomięsak jest dość powszechnym rakiem u niektórych ras, w tym golden retrieverów, labradorów retrieverów, owczarków niemieckich, portugalskich psów wodnych, bokserów, dobermanów i seterów angielskich. To wskazuje, że dziedziczenie przyczynia się do ryzyka, a zatem może być możliwe zmniejszenie występowania naczyniakomięsaka poprzez wyeliminowanie alleli o najwyższym ryzyku z populacji.

Ponieważ jednak nowotwór rozwinąć się może u psa dowolnej rasy, uważa się, że wzajemne oddziaływanie tych dziedzicznych czynników ryzyka ze środowiskiem może doprowadzić do spektrum mutacji, które powodują powstanie guza.

Naczyniakomięsak jako wynik mutacji genetycznych

Pomimo, że nowotwór jest chorobą genetyczną, nie zawsze jest dziedziczny.

Do rozwoju nowotworu dochodzi, gdy komórki gromadzą mutacje, które eliminują normalne ograniczenia wzrostu i integralności genetycznej. Dzięki tym mutacjom komórki zyskują przewagę selektywnego wzrostu w swoim środowisku. Można to porównać do zjawiska ewolucyjnego, które nazywamy doborem naturalnym, aczkolwiek w skali mikroskopowej.

Większość mutacji powstaje, ponieważ enzymy kontrolujące podział komórek zawodzą.

Podczas podziału komórki na każde dziesięć milionów replikowanych zasad zachodzi około 1 mutacja.

Genomowe DNA u psów składa się z około 2,5 miliarda par zasad. Gdy więc komórka się dzieli, musi skopiować 2,5 miliarda zasad, toteż do każdej komórki potomnej zostanie wprowadzona pomiędzy 250 a 2500 błędów lub mutacji w DNA.

Ponieważ niektóre komórki w ciele dzielą się w sposób ciągły, zastępując inne, które umierają lub są uszkodzone (np. komórki krwi, skóry czy jelit), mutacje są w zasadzie stale wprowadzane do komórek w ciele.

Dlatego właśnie mówi się, że największym czynnikiem ryzyka raka jest “bycie żywym”.

Na szczęście większość tych mutacji jest cicha (ani nie pomagają, ani nie szkodzą komórkom ani organizmowi), a ustrój dysponuje mechanizmami eliminującymi większość komórek, które nabywają szkodliwe mutacje.

Komórki macierzyste a rozwój nowotworu

Względnie nowa koncepcja dotycząca patogenezy nowotworów sugeruje, że tylko komórki macierzyste mogą powodować nowotwory, przez co nabywanie mutacji w komórkach somatycznych (każdej komórce, która nie jest plemnikiem ani komórką jajową) jest mniejszym problemem.

Oznaczałoby to, że zwykłe przenoszenie mutacji niekoniecznie oznacza, ze dany osobnik zachoruje na raka, a tylko to, że ryzyko jest wyższe.

Według tej teorii komórki macierzyste mogą być jedynymi komórkami, które mogą powodować nowotwory.

Do niedawna dominująca teoria pochodzenia raka zakładała, że wszystkie komórki mają równą zdolność do samoodnawiania – to znaczy zdolność do stworzenia nowej identycznej komórki, która zachowuje wszystkie właściwości komórki macierzystej i że proliferacja komórek rakowych była procesem losowym, napędzanym całkowicie przez mutacje.

Konkurencyjna teoria głosi, że samoodnawianie jest ograniczone do niewielkiej populacji “rakowych komórek macierzystych”.

Komórki te mają dwie cechy, które definiują “macierzystość”:

1. Samoodnawianie.
2. Multipotencję (zdolność do tworzenia nowych komórek, które mogą różnicować się w jeden typ lub linię).

Innymi słowy, bardzo mała liczba samoodnawiających się komórek w guzie daje dużą liczbę potomstwa, które stanowi większość guza (lub guzów).

Istnienie “rakowych komórek macierzystych” jest obecnie dobrze udokumentowane – mają one unikalne właściwości ekspresji genów i białek, a początkowa transformacja wydaje się obejmować stosunkowo niewielką liczbę mutacji.

Nagromadzenie dodatkowych mutacji warunkuje stopień, w jakim potomstwo z tych komórek będzie się różnicować, dając różne jednostki kliniczne, takie jak nowotwory agresywne o wysokim stopniu złośliwości i guzy złośliwe o niskim stopniu złośliwości.

Taki model nowotworzenia wyjaśnia, dlaczego zwierzęta wielokomórkowe, takie jak pies, z bilionami komórek w ciele, mogą przetrwać większość swojego życia bez zachorowania na raka.

Zdolność powstawania nowotworów jest ograniczona do być może kilkuset “komórek macierzystych”, co znacznie zmniejsza prawdopodobieństwo, że dana komórka zgromadzi zestaw mutacji niezbędnych do rozwoju choroby.

Mimo to wysoka zapadalność na raka wśród osobników starszych potwierdza pogląd, że nawet przy ograniczonej liczbie podatnych komórek macierzystych prawdopodobieństwo zachorowania na raka w ciągu długiego życia jest dosyć wysokie. W odniesieniu do naczyniakomięsaka psów ostatnie badania potwierdzają, że jest to choroba komórek macierzystych.

Naczyniakomięsak u psa a angiogeneza

Angiogeneza (neowaskularyzacja, naczyniotworzenie) to proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych.

W tym złożonym, wieloetapowym procesie nowe naczynia krwionośne powstają z już istniejących poprzez pączkowanie komórek śródbłonka w okresie życia pozapłodowego.

Angiogeneza przebiega ciągle w warunkach fizjologicznych, a nasileniu ulega zwłaszcza w okresie embriogenezy, owulacji, ciąży oraz podczas gojenia się ran.

W zdrowym organizmie naczyniotworzenie jest pod stałą kontrolą czynników proangiogennych i antyangiogennych, które znajdują się w równowadze.

W tkankach prawidłowych jest więc procesem samoograniczającym się, podczas gdy w tkankach patologicznie zmienionych angiogeneza wymyka się spod kontroli: komórki śródbłonka dzielą się 20-2000 razy szybciej i przeżywają znacznie dłużej.

Neowaskularyzacja stanowi ważny element w patogenezie wielu chorób, na przykład:

• łuszczycy,
• reumatoidalnym zapaleniu stawów,
• zapaleniu naczyń,
• chorobach żołądkowo-jelitowych,
• schorzeniach kardiologicznych,
• zakażeniach układu nerwowego,
• cukrzycy,
• chorobach nowotworowych.

Proces ten odgrywa ważną rolę w rozwoju guza, ponieważ umożliwia jego odżywianie, warunkuje wzrost i tworzenie przerzutów.

Wytwarzanie nowych naczyń włosowatych w guzie nowotworowym jest określane jako neoangiogeneza.

Istnieją doniesienia, że nasilenie tworzenia nowych naczyń w organizmie może być wykładnikiem aktywności choroby. Ocena unaczynienia guza jest wykorzystywana w ustaleniu rokowania, terapii oraz ocenie efektów leczenia nowotworów.

Wykazano znacznie większą gęstość naczyń w nowotworach złośliwych śledziony w porównaniu z niezmienionym chorobowo miąższem narządu. Największą gęstość naczyń stwierdzono w naczyniakomięsakach z przerzutami do narządów jamy brzusznej (średnio 132 naczynia/mm2).

Wiadomym jest, że tkanka nowotworowa jest lepiej unaczyniona, skoro więc wzrost guza zależy od jego unaczynienia, to inhibitory angiogenezy mogą być stosowane w celu leczenia nowotworów.

Rozwój naczyniakomięsaka a drobnoustroje

Ostatnie badania sugerują, że w rozwój naczyniakomięsaka i innych zmian rozrostowych mogą być uwikłane drobnoustroje przenoszone przez kleszcze (np. Babesia canis, Bartonella spp.).

Wykazano, że u psów ze zmianami patologicznymi w obrębie śledziony rozpowszechnienie chorób odkleszczowych było zdecydowanie wyższe niż u psów ze zdrowa śledzioną. W badaniu tym u wszystkich psów, u których rozpoznano inwazję B. canis, stwierdzono HSA, chociaż związek przyczynowo-skutkowy pozostaje niejasny.

Objawy naczyniakomięsaka u psa

Objawy kliniczne naczyniakomięsaka wynikają zazwyczaj z krwawieniem do jamy brzusznej i mniej lub bardziej nasiloną utratą krwi, co manifestuje się osłabieniem lub objawami zapaści/wstrząsu hipowolemicznego.

Właściciele psów z HSA mogą zauważyć szereg różnych objawów, w zależności od tego, gdzie rozwinął się nowotwór oraz od stopnia przerzutów.

Często pierwsze oznaki naczyniaka krwionośnego są przypisywane starości, zmianie pogody lub zmianom w środowisku życia psa.

Jednak gdy choroba postępuje, oczywiste pogorszenie fizyczne związane z guzem zwykle rozwija się bardzo szybko. Nierzadkie są sytuacje, gdy opiekunowie zgłaszają, że rano pies był w porządku, a po powrocie do domu zauważyli, że ich zwierzę nie ma siły nawet wstać.

Większość psów z naczyniakomięsakiem zostaje przywieziona do lekarza przez jego opiekunów ze względu na szereg niespecyficznych objawów klinicznych, takich jak:

• zmniejszony apetyt,
• utrata masy ciała,
• letarg,
• przyspieszony/trudny oddech,
• obrzęk brzucha,
• ostra słabość/zapaść.

Te objawy kliniczne są spowodowane poważnym krwotokiem, który występuje, gdy masa w śledzionie pęka, a następnie krwawi. Często zdarza się, że te epizody osłabienia lub zapaści są przejściowe.

U psów częstymi pierwotnymi miejscami naczyniakomięsaka jest śledziona, prawy przedsionek serca oraz tkanka pod skórą.

“Zachowanie” się tych nowotworów obejmuje naciekanie do normalnych tkanek otaczających guz, a także odległe rozprzestrzenianie się (przerzuty).

Choroba jest stosunkowo leniwa pod względem manifestowania jakichkolwiek objawów klinicznych; innymi słowy początkowo nie powoduje bólu, a tempo wzrostu we wczesnych stadiach jest stosunkowo wolne.

Psy z nawet dużymi naczyniakomięsakami mogą nie wykazywać żadnych objawów klinicznych ani dowodów, że mają chorobę zagrażającą życiu.

Zasadniczo komórki nowotworowe zachowują pewne normalne aspekty funkcjonowania, dlatego gdy guzy naczyniakomięsaka rosną, szybko dzielące się komórki śródbłonka próbują tworzyć naczynia krwionośne i kanały naczyniowe, ale ich wzrost jest nieregularny i nieprawidłowy, a guzy są delikatne i podatne na krwawienie.

Naczynia te są kręte i zniekształcone, a krew ma tendencję do gromadzenia się w nich i krzepnięcia. Skrzepy zapobiegają następnie przedostawaniu się krwi i składników odżywczych do komórek nowotworowych, co z kolei powoduje ich śmierć.

Skutkuje to pojawieniem się niewielkich pęknięć w guzie, przez które krew może przedostać się do:

• jamy brzusznej,
• worka osierdziowego,
• jamy klatki piersiowej,
• przestrzeni podskórnej.

W zależności od ilości utraconej krwi, dotknięte psy mogą wykazywać niespecyficzne objawy, takie jak letarg i osłabienie, ale są one przemijające i ustępują, gdy psy wchłaniają składniki krwi i wytwarzają nowe komórki krwi.

Objawy kliniczne nawracają, ale są również na tyle subtelne, że przez pewien czas pozostają niezauważone.

Jeśli krwawienie wystąpi, gdy guz jest mały lub naczynia zaopatrujące guza mogą być naprawione, psy zwykle będą bezobjawowe. Gdy guz osiągnie krytyczny rozmiar, krwawienie będzie zwykle poważniejsze, a psy wykażą objawy związane z masywną wewnętrzną utratą krwi.

Ponieważ naczyniakomięsak krwionośny ma tendencję do agresywnego przerzutowania do płuc, wątroby, jelit i krezki (błoniastej tkanki łącznej, która podwiesza jelita), w momencie ostatecznego zdiagnozowania choroby nieuchronnie wystąpiło już odległe rozprzestrzenianie się (mikroskopowe lub makroskopowe).

Chociaż trudno jest z całą pewnością stwierdzić, w jakim stopniu pies z HSA cierpi z powodu choroby, doniesienia od osób z naczyniakomięsakiem i obserwacje psów sugerują, że nowotwór ten zwykle powoduje znaczny dyskomfort i ból, szczególnie w późniejszych stadiach.

W większości przypadków właściciele nie mają zbyt dużych szans, by wiedzieć, że ich zwierzę jest dotknięte takim rodzajem nowotworu, dopóki nie będzie on już tak bardzo zaawansowany, że zamanifestuje się w całej krasie swoich ulubionych objawów klinicznych, związanych z utratą krwi.

Rozpoznawanie HSA śledziony u psa

We wszystkich przypadkach podejrzenia naczyniakomięsaka krwionośnego powinno się wykonać:

1. Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej.
2. Badanie rentgenowskie klatki piersiowej.

W przypadku podejrzenia guza prawego przedsionka wskazane jest wykonanie badania echokardiograficznego.

Podejrzenie naczyniakomięsaka stawia się na podstawie wywiadu, predylekcji rasowej (owczarki niemieckie), objawów klinicznych, badań ultrasonograficznego i rentgenowskiego, hematologicznych oraz ewentualnie nakłucia jamy brzuskiej i badania pobranego płynu.

W celu określenia rozległości procesu nowotworowego, a w szczególności wykluczenia lub potwierdzenia obecności ognisk przerzutowych i ustalenia rokowania, wskazane jest wykonanie badań dodatkowych.

Chociaż większość guzów śledziony zostaje ostatecznie zdiagnozowanych jako naczyniakomięsak krwionośny, w tym narządzie mogą wystąpić inne rodzaje nowotworów, z których wiele ma bardziej korzystne rokowanie. Nie powinno się wyciągać daleko idących wniosków na temat ostatecznej diagnozy wyłącznie na podstawie stwierdzenia guzów w obrębie śledziony i wątroby.

Zdarzają się przypadki, że biopsja wykazuje łagodny charakter tych zmian.

W diagnostyce różnicowej konieczne jest uwzględnienie:

• włókniakomięsaka (fibrosarcoma),
• obłoniaka (haemangiopericytoma),
• histiocytomy włóknistej (malignant fibrous histiocytoma),
• mięsaka gładkokomórkowego (leyomiosarcoma),
• mięsaka prążkowanokomórkowego (rhabdomyosarcoma).

Czy istnieje szansa na wcześniejsze wykrycie naczyniakomięsaka u psa?

Obecnie nie ma łatwo dostępnego, skutecznego testu do wczesnego rozpoznawania naczyniakomięsaka krwionośnego.

Badanie krwi może wskazywać na krwotok, a doświadczeni klinicyści “wyciągną” z niego jeszcze sugestie o nieprawidłowościach dotyczących naczyń krwionośnych, zapalając czerwoną lampkę z napisem “HSA”.

Jednakże metoda ta nie jest ani wrażliwa, ani specyficzna, by można było potwierdzić to podejrzenie.

Konieczne jest więc poszerzenie diagnostyki o badania obrazowe, które są już bardziej przydatne w diagnozowaniu choroby.

Zwłaszcza badanie usg jest umiarkowanie specyficzną, choć czasem niewystarczająco czułą metodą. Guz musi być na tyle duży, by był dobrze widoczny w badaniu. A jak wiemy, większość pacjentów w momencie wykrycia guza ma już przerzuty…

Cały ten proces diagnostyczny komplikuje fakt, że do potwierdzenia wyników obrazowania wymagane jest pobranie materiału do badania histopatologicznego.

Takie powtarzające się biopsje tkanek, w których mogą powstać guzy (bez innych dowodów na obecność nowotworzenia), są mało przydatne w celu zapewnienia wczesnej diagnozy, a uwzględniając ryzyko, które związane jest z tymi procedurami, to podejście jest niedopuszczalne.

Znalezienie takiej metody diagnostycznej, która umożliwiłaby wykrycie obecności naczyniakomięsaka krwionośnego u psów predysponowanych, zanim guz stanie się zagrożeniem klinicznym, mogłoby zasadniczo zwiększyć prawdopodobieństwo powodzenia leczenia.

Dlatego prowadzone są poszukiwania potencjalnych markerów tego nowotworu we krwi obwodowej. Stwierdzono między innymi, ze stężenie śródbłonkowego czynnika wzrostu (VEGF) u psów jest wyższe w tkankach śledziony ze zmianami guzowatymi niż w obrębie prawidłowego miąższu tego narządu.

Profesor Jamie Modiano, onkolog Uniwersytety w Minnesocie, przewodniczy projektowi badawczemu o nazwie “Shine On”.

Pierwszym etapem tego badania było udoskonalenie metody testu diagnostycznego krwi na obecność naczyniakomięsaka krwionośnego.

We wcześniejszych badaniach przeprowadzonych na Uniwersytecie w Minnesocie wykazano, że istnieją unikalne wzorce ekspresji białka, które mogą pomóc w odróżnieniu komórek naczyniakomięsaka krwionośnego od normalnych komórek wyściełających naczynia krwionośne, nawet w obrębie guza.

Komórki nowotworowe uwalniane z guza trafiają do krążenia (tak m.in. dochodzi do przerzutów nowotworowych). Naukowcy postanowili wykorzystać ten fakt i opracować test, który będzie poszukiwał tych komórek nowotworowych w krążeniu.

W tym celu komórki są znakowane cząsteczkami fluorescencyjnymi i przepuszczane przez cytometr przepływowy, który jest w stanie analizować dziesiątki tysięcy lub setki tysięcy komórek w ciągu kilku minut.

Wyniki tych badań wykazały, że możliwe jest wykrycie niewielkiej, ale unikalnej populacji komórek, które są częściej i w większej liczbie znajdowane u psów z HSA w porównaniu z psami zdrowymi lub z innymi chorobami.

Komórki te najprawdopodobniej wchodzą do krążenia bardzo wcześnie w procesie rozwoju guza.

Istnieje jednak ważne zastrzeżenie.

Obecność komórek naczyniakomięsaka w krążeniu nic nie mówi o tym, gdzie w ciele prawdopodobnie rozwinie się guz, ponieważ guzy w śledzionie, sercu, wątrobie i skórze dają pozytywne wynik w tym teście.

Test ten nie był dalej rozwijany, ponieważ do niedawna nie był możliwy do wykonania. Wyniki tych badań zostały opublikowane w czasopiśmie “Experimental Hematology” w lipcu 2006 roku.

Faza druga projektu “Shine On” została zaprojektowana w celu określenia zdolności testu diagnostycznego do przewidywania nawrotu u psów z naczyniakomięsakiem, które są poddawane leczeniu.

Trzecia faza ma na celu ustalenie, czy test szukający określonych komórek we krwi może być wykorzystany do wykrycia naczyniakomięsaka na wcześniejszych etapach, zanim powstanie guz, oraz wdrożenie zapobiegania naczyniakomięsakowi poprzez eliminację komórek inicjujących nowotwór za pomocą eBAT.

Inną metodą, która umożliwia różnicowanie poszczególnych zmian guzowatych śledziony jest ocena ekspresji mikroRNA (krótkie fragmenty RNA regulujące ekspresję genów) w próbkach śledziony.

Jednak w praktyce zastosowanie tego testu może być trudne (materiał do badań pobierany jest podczas procedur inwazyjnych).

Leczenie naczyniakomięsaka śledziony u psa

Chemioterapia

Możliwości leczenia psiego naczyniakomięsaka krwionośnego są ograniczone, głównie dlatego, że choroba nie jest diagnozowana do późnych stadiów.

Na standardowe postępowanie składa się operacja zmniejszenia lub usunięcia guza pierwotnego (jeśli to możliwe), a następnie intensywna chemioterapia.

W niektórych przypadkach nie można przeprowadzić zabiegu splenektomii lub też jest ona niepraktyczna lub nieodpowiednia (np. jeśli istnieją dowody na rozległe przerzuty do miejsc położonych poza guzem pierwotnym).

Optymalnym sposobem postępowania jest wykonanie jeszcze przed zabiegiem chirurgicznym zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej oraz badania ultrasonograficznego jamy brzusznej (z wnikliwą analizą wątroby) oraz serca. Jeśli w tych narządach zostaną stwierdzone jednoznaczne zmiany, rokowanie jest niepomyślne.

Mediana przeżycia dla psów leczonych samą operacją wynosi około 90 dni. Czas ten wydłuża się do około 180 dni dzięki wprowadzeniu chemioterapii z użyciem jednego z kilku dostępnych protokołów.

Istnieje wiele udokumentowanych protokołów w leczeniu naczyniakomięsaka krwionośnego u psów. W praktyce stosowano kilka schematów chemioterapii z wykorzystaniem:

• samej doksorubicyny;
• doksorubicyny z cyklofosfamidem;
• schematu winkrystyna + doksorubicyna + cyklofosfamid;
• wprowadzano również protokół, w którym zastosowano niskie dawki cyklofosfamidu, etopozydu i piroksikamu jako terapię wspomagającą i uzyskano wyniki podobne do innych schematów, ale z mniejszymi skutkami ubocznymi;
• alternatywnym lekiem, stosowanym w chemioterapii HSA jest karboplatyna podawana co 3 tygodnie przez 4 zabiegi.

Wszystkie te leki są stosunkowo inwazyjne i opisano zaledwie kilka przypadków długotrwałej przeżywalności po ich zastosowaniu.

Niestety, wydaje się, że żaden konkretny schemat chemioterapii nie wydłuży oczekiwanego czasu przeżycia ponad wszystkie pozostałe protokoły.

Doksorubicyna (adriamycyna) jest jedynym lekiem chemioterapeutycznym, który okazał się najbardziej skuteczny w leczeniu HSA.

W przypadku stosowania w monoterapii doksorubicynę podaje się co 3 tygodnie łącznie przez 5 zabiegów, co wymaga wizyt w referencyjnej placówce weterynaryjnej.

Rutynowo przed każą chemioterapią wykonywane są badania krwi, a prześwietlenie klatki piersiowej oraz badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej wykonuje się okresowo lub według wskazań, aby upewnić się, że chemioterapia jest skuteczna.

Ponieważ doksorubicyna oddziałuje toksycznie na serce, podczas chemioterapii zaleca się regularne badanie elektrokardiograficzne oraz echokardiograficzne.

Skutki uboczne chemioterapii

Ważne jest, aby pamiętać, że chemioterapia u psów z naczyniakomięsakiem śledziony nie prowadzi do wyleczenia. Jej celem jest spowolnienie postępu choroby nowotworowej, a poprzez to przedłużenie życia w komforcie.

Chociaż leki cytotoksyczne mają na celu zabicie szybko dzielących się komórek nowotworowych, oddziałują one szkodliwie również na normalne komórki, a zwłaszcza te, które szybko się dzielą, a więc:

• komórki wyściełające jelita,
• mieszki włosowe,
• komórki szpiku kostnego.

Zatem najczęstsze skutki uboczne to:

• wymioty,
• biegunka,
• zmniejszenie liczby białych krwinek,
• czasami wypadanie sierści.

Zmniejszona liczba białych krwinek predysponuje do infekcji. Jeśli liczba leukocytów u psa spadnie, wprowadzane są antybiotyki.

Ogólnie psy doświadczają dobrej jakości życia podczas chemioterapii, ale:

• objawy uboczne (letarg, wymioty biegunka) chemii może wykazywać nawet 1/5 pacjentów,
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe 2-5 dni po podaniu cytostatyku występują u 20-30% psów,
• supresja szpiku 7-10 dni po leczeniu występuje u 15-25% psów,
• około 5% pacjentów musi zostać w szpitalu z powodu poważnych skutków ubocznych chemioterapii,
• około 20% psów otrzymujących chemioterapię doksorubicyną może rozwinąć nieodwracalną kardiomiopatię z powodu uszkodzenia mięśnia sercowego,
  zgony związane z chemioterapią zgłaszane są u mniej niż 1% pacjentów.

Większość efektów ubocznych jest łagodna i przemijająca.

Zasadniczo pacjenci weterynaryjni lepiej znoszą chemię niż my, ludzie.

Chemioterapia jest zwykle bardzo dobrze tolerowana, a psy prezentują dobrą jakość życia podczas leczenia.

Jeśli wystąpią niedopuszczalne skutki uboczne, dawkę leków chemioterapeutycznych można zmniejszyć, ponieważ celem w chemioterapii weterynaryjnej jest poprawa jakości, a nie długości życia.

W wyjątkowych sytuacjach odstępuje się od podawania chemii.

Chemioterapia metronomiczna

Ostatnie badania wykazały, że dodanie chemioterapii metronomicznej (czyli podawanie stałej niskiej dawka chemioterapeutyku) po chemioterapii doksorubicyną może nieznacznie wydłużyć czas przeżycia psów z naczyniakomięsakiem krwionośnym śledziony.

Takie podejście do leczenia pojawiło się jako alternatywa dla konwencjonalnej chemioterapii cytotoksycznej, która opiera się na stosowaniu określonej maksymalnej tolerowanej dawki leku.

Chemioterapia metronomiczna opiera się na fakcie, że komórki śródbłonka naczyń krwionośnych są bardzo wrażliwe na ciągłą ekspozycję niskich dawek leków chemioterapeutycznych.

Poprzez działanie anty-angiogenne i anty-proliferacyjne na prekursory komórek śródbłonka celuje ona w układ naczyniowy guza. Wpływa także na niektóre komórki odpornościowe, które ułatwiają nowotworowi unikanie rozpoznania i ataku układu odpornościowego.

To nowsze podejście do chemioterapii koncentruje się więc raczej na wyeliminowaniu dopływu krwi do guza, a w mniejszym stopniu na bezpośrednim zabiciu komórek rakowych (jak to mam miejsce przy chemioterapii konwencjonalnej).

Stosowane są niższe dawki cytostatyków, co prowadzi do znacznie mniejszego ryzyka wystąpienia działań niepożądanych.

Sugerowane są różne mechanizmy tego anty-angiogennego działania terapii metronomicznej, w tym:

• Celowanie w śródbłonkowe komórki guza wrażliwe na leki.
• Hamowanie proliferacji i migracji komórek śródbłonka, zmniejszona mobilizacja krążących komórek progenitorowych śródbłonka.
• Stymulowanie produkcji trombospondyny-1 i innych endogennych inhibitorów angiogenezy.

Działanie immunostymulujące

Istnieją dane potwierdzające, że metronomiczne dawkowanie cyklofosfamidu (środka alkilującego) jest związane z wieloma efektami immunostymulującymi, w tym zmniejszeniem liczby i funkcji regulatorowych komórek T, aktywacją komórek dendrytycznych oraz stymulacją cytotoksycznych komórek T.

Komórki T regulatorowe (limfocyty Treg) to subpopulacja limfocytów CD4, które normalnie działają w celu utrzymania układu odpornościowego pod kontrolą i zapobiegania autoimmunizacji.

Nowotwory prezentują szereg antygenów, w tym antygeny własne.

Regulatorowe komórki T mają kluczowe znaczenie dla utrzymania tolerancji układu immunologicznego na antygeny własne. Uważa się, że osłabiają odporność komórek na antygeny związane z nowotworem i są główną przeszkodą hamującą udaną immunoterapię.

Innymi słowy – komórki te zapobiegają atakowi i niszczeniu komórek rakowych przez endogenny układ odpornościowy pacjenta. Jest to niepożądane – w obliczu komórek nowotworowych w organizmie cały układ odpornościowy powinien być zaalarmowany, a nie tłumiony.

Badania sugerują, że podawanie metronomicznego cyklofosfamidu lub chlorambucylu zarówno ludziom, jak i psom z mięsakami, selektywnie zmniejsza liczbę krążących we krwi obwodowej komórek Treg, wzmacniając w ten sposób odpowiedź immunologiczną gospodarza i zniszczenie komórek nowotworowych.

Uważa się więc, że chemioterapia metronomiczna ostrzega układ odpornościowy o guzie i wzmacnia odporność przeciwnowotworową poprzez hamowanie limfocytów T regulatorowych.

W kilku badaniach zaobserwowano zwiększoną skuteczność chemioterapii metronomicznej w połączeniu z niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi.

Celem chemioterapii metronomicznej jest osiągnięcie trwałej stabilnej choroby przy akceptowalnej jakości życia, a nie zmniejszenie objętości guza.

Celując w tak ważne dla guza procesy, jak angiogeneza i obrona immunologiczna, może być bardziej odpowiednia i mniej toksyczna niż konwencjonalna chemioterapia dożylna.

Przykładowy plan leczenia z zastosowaniem chemioterapii metronomicznej:

Splenektomia

• po wygojeniu rany chemioterapia z użyciem protokołu AC (doksorubicyna, cyklofosfamid) – 6 cykli co 3 tygodnie (18 tygodni).
• doustna terapia metronomiczna (cyklofosfamid lub chlorambucyl), rozpoczynająca się w momencie drugiego podania doksorubicyny i trwająca 6 miesięcy.
• chlorambucyl 4 mg/m2 codziennie + lek niesteroidowy przeciwzapalny, np. meloksikam 0,1 mg/kg codziennie;
• cyklofosfamid 15 m/m2 codziennie + NLPZ (meloksikam 0,1 mg/kg m.c.) codziennie; na rynku dostępny jest lek Endoxan tabl. 50 mg;

Ze względów bezpieczeństwa leków cytotoksycznych w postaci tabletek nie wolno dzielić, łamać ani kruszyć (właściciel jest narażony na aspirację drobnego pyłu, unoszącego się z przełamanej tabletki), dlatego też podawanie tego leku u psów może być problematyczne

Rozwiązaniem może być podawanie dawki skumulowanej, ale w dłuższych odstępach czasu

U mniejszych psów najlepszym wyjściem jest terapia chlorambucylem (Leukeran – tabletki 2 mg ułatwiają dobranie odpowiedniej dawki).

Stan pacjenta powinien być monitorowany przez cały okres trwania terapii, pomimo iż ryzyko wystąpienia działań niepożądanych przy tak niskich dawkach cytostatyków i niesterydowych leków przeciwzapalnych jest minimalne.

Przed rozpoczęciem podawania leków wykonywane jest badanie morfologiczne i biochemiczne krwi oraz badanie ciężaru właściwego moczu.

Po dwóch tygodniach od rozpoczęcia leczenia wykonywane jest kontrolne badanie morfologiczne (ryzyko upośledzenia czynności szpiku oraz ewentualne krwawienie do światła przewodu pokarmowego związane z NLPZ).

Konieczna jest także analiza moczu (z oznaczeniem ciężaru właściwego) w celu wczesnego wykrycia problemów z jego zagęszczaniem, które mogą świadczyć o niewydolności nerek.

Mocz należy pobierać od psa po odstawieniu wody na 8-12 godzin.

Ten sam komplet badań wykonuje się po 6 tygodniach od rozpoczęcia leczenia, a następnie co 3 miesiące.

Niestety, jak dotąd nie opracowano innej terapii, która okazałaby się skuteczna w leczeniu lub kontrolowaniu naczyniakomięsaka krwionośnego śledziony u psów.

Komórki, które powodują tę chorobę pochodzą ze szpiku kostnego.

Nie wiemy jeszcze kiedy (i dlaczego) lokalizują się w narządzie, w którym wystąpi choroba.

Istotne jest jednak to, że profilaktyczna splenektomia (usunięcie śledziony, aby zapobiec rozwojowi choroby) prawdopodobnie nie przyniesie żadnych korzyści, ponieważ w przypadku braku śledziony, przekształcona komórka (lub komórki) może po prostu “przejść” do innego narządu.

Poza tym śledziona nie jest narządem, którego można tak po prostu się pozbyć: chociaż psy mogą bez niego funkcjonować, będą jednak miały zmniejszoną zdolność przystosowania się lub reagowania na różne bodźce.

Czy możliwe jest wynalezienie leku na hemangiosarcomę?

Biorąc pod uwagę ponure perspektywy obecnych protokołów leczenia, badane są nowe terapie wspomagające. Terapia skierowana przeciwko angiogenezie jest gorącym obszarem badań, biorąc pod uwagę śródbłonkowe pochodzenie tej choroby.

Badane są możliwości terapii celowanej z zastosowaniem inhibitorów szlaków sygnałowych czynników wzrostu dla komórek nowotworowych.

Barwienie immunohistochemiczne wycinków naczyniakomięsaków śledziony u psów wykazało immunoekspresję receptorów dla VEGF-2 (śródbłonkowy czynnik wzrostu), a w części przypadków także dla PDGF-2 (płytkowopochodny czynnik wzrostu), receptora c-Kit oraz innych kinaz, które mogą promować wzrost komórek nowotworowych.

Zastosowanie inhibitorów dla tych cząstek sygnałowych może być w przyszłości wykorzystywane w terapii zwierząt z naczyniakomięsakiem śledziony.

Większość nowotworów wytwarza czynniki wzrostu, których potrzebują do przeżycia lub “zmuszają” komórki w swoim otoczeniu, aby zrobiły to za nich.

Jednym z takich czynników wzrostu jest naczyniowy śródbłonkowy czynnik wzrostu – A lub VEGF , który działa poprzez wiązanie specyficznych receptorów na komórkach naczyniakomięsaka krwionośnego.

Nowe leki opracowane przez różne firmy farmaceutyczne są zaprojektowane specjalnie w celu zakłócania sygnałów przekazywanych przez te receptory. Uzależnienie komórek naczyniakomięsaka krwionośnego od sygnałów VEGF powinno uczynić je bardziej wrażliwym niż normalne komórki na te leki.

Kilka grup pracuje nad wprowadzeniem ich do leczenia, ale proces jest powolny w związku z koniecznością przeprowadzenia testów i badań klinicznych.

Obiecujące wyniki projektu badawczego i badań klinicznych napływają z Uniwersytetu w Minnesocie, gdzie opracowano genetycznie modyfikowany lek, zwany bispecyficzną angiotoksyną EGF lub eBAT.

eBAT należy do klasy leków, zwanych toksynami skierowanymi na ligand.

Lek ten działa na dwa białka, które rzadko występują w tym samym czasie w normalnych komórkach, ale prawie zawsze występują razem w komórkach naczyniakomięsaka.

Wstępne wyniki badań klinicznych z zastosowaniem eBAT u psów wykazały, ze lek ten zwiększył prawie dwukrotnie czasy przeżycia u psów z HSA śledziony.

Próba była stosunkowo niewielka, leczono tylko 23 psy, sześć z nich przeżyło dłużej niż 1,5 roku przekraczając oczekiwania długoterminowego przeżycia o około 10%.

W przeciwieństwie do konwencjonalnej chemioterapii, eBAT nie wykazał żadnych chronicznych skutków ubocznych, które sprawiłyby, że byłby nie do zaakceptowania jako leczenie dla psów, które byłyby zdrowe.

Lek ten został bowiem zaprojektowany w celu zabicia komórek odpowiedzialnych za powstawanie nowotworów, a tym samym zatrzymania nowotworów przed ich rozpoczęciem.

Terapie wspomagające leczenie raka u psa

W literaturze anglojęzycznej znaleźć można informacje na temat stosowania pewnych suplementów w leczeniu naczyniakomięsaka krwionośnego u psów.

Przeprowadzono nawet badania kliniczne, których wyniki mogą zaskakiwać.

I’m-Yunity (Coriolus vesicolor, CV)

Otóż badania na Uniwersytecie w Pensylwanii wykazały skuteczność suplementów grzybowych “I’m-Yunity” (oprócz tradycyjnej chemioterapii) w zwiększeniu czasu przeżycia u psów leczonych z powodu naczyniakomięsaka.

I’m-Yunity jest to ekstrakt polisacharydu z grzyba Coriolus vesicolor.

Coriolus versicolor (CV) to leczniczy grzyb znany w Chinach jako Yunzhi.

Kilku klasom związków, wchodzących w jego skład przypisuje się aktywność biologiczną, jednak z najważniejsze aktywne ugrupowanie uważany jest polisacharyd peptydowy (PSP).

PSP stanowi jednorodną mieszaninę makrocząsteczek o ściśle podobnych właściwościach fizykochemicznych; stanowi on grupę polisacharydów chemicznie połączonych z różnymi peptydami.

Grzyb Coriolus versicolor zawiera dwa polisacharydy peptydowe: PSP i PSK pochodzące odpowiednio ze szczepu: Cov-1 i CM-101.

Oba wykazują aktywność odbudowy immunologicznej i przeciwnowotworowej in vitro i in vivo. Wykazano, że PSP wykazuje interesujące właściwości farmakologiczne in vitro. Należą do nich:

• aktywacja limfocytów T, limfocytów B, komórek NK i limfocytów NKT (natural killer T-cells), aktywowanych przez limfocyty,
• promowanie proliferacji i/lub produkcji przeciwciał,
• stymulacja produkcji cytokin, takich jak interleukina 2, interleukina 6, interferony i czynnik martwicy nowotworów.

I’m-Yunity wykazał aktywność przeciwnowotworową w badaniach kultur tkankowych, powodując zatrzymanie cyklu komórkowego i zmianę ekspresji apoptogennych/ antyapoptotycznych i pozakomórkowych białek sygnałowych, czego wynikiem było zmniejszenie proliferacji guza i wzrost apoptozy.

Badania in vitro wykazały, że I’m-Yunity powoduje zahamowanie wzrostu guza zależne od dawki i czasu oraz zmniejsza żywotność komórek białaczkowych HL-60.

Pilotażowe badanie I/I’m-Yunity przeprowadzone na Uniwersytecie Pensylwania wykazało medianę czasu przeżycia wynoszącą 117 dni i 199 dni odpowiednio dla 50 i 100 mg/kg dawek I’m-Yunity u 15 psów z przerzutującym naczyniakomięsakiem.

Te czasy przeżycia są dłuższe niż w przypadku samej splenektomii (mediana czasu przeżycia od 19 do 86 dni) i porównywalne z chemioterapią opartą na doksorubicynie (zgłaszane mediany czasów przeżycia 141-179 dni).

Jednak tę informację należy traktować bardzo ostrożnie ze względu na fakt, że w badaniu tym wzięła udział niewielka liczba psów. Należy także podkreślić, że obecnie nie ma opublikowanych recenzowanych danych z randomizowanych badań klinicznych porównujących I’m-Yunity z doksorubicyną.

Inne badania in vitro wykazały aktywność cytotoksyczną wobec kilku linii komórek nowotworowych w raku żołądka i płuc, białaczce i chłoniaku.

PSP wykazało także aktywność przeciwnowotworową in vivo ze znacznym zmniejszeniem wielkości guza u myszy zaszczepionych różnymi liniami komórek rakowych (nosogardła, wątroby, okrężnicy, mięsaka, czerniaka, białaczki).

Zastosowanie ekstraktów CV zostało ocenione u ludzi jako terapeutyczny adiuwant do immunoterapii raka w różnych guzach litych w licznych badaniach klinicznych na ludziach w Chinach i Japonii, wykazujących wzrost proliferacji komórek odpornościowych, zmniejszenie objawów chemioterapii, poprawę infiltracji guza przez komórki dendrytyczne i cytotoksyczne limfocyty T, a także przedłużenie okresów wolnych od nawrotów i ogólna poprawa rokowania.

Ekstrakty CV (PSP) są – według doniesień – bardzo dobrze tolerowane przez psy i ludzi przy minimalnych działaniach niepożądanych.

Ze względu na stymulujące działanie immunologiczne wyciągów z CV, istnieje możliwość zmniejszenie aktywności leków immunosupresyjnych i należy unikać takiego połączenia.

Yunnan Baiyao

Yunnan Baiyao to kolejny chiński lek ziołowy, który jest stosowany ze względu na swoje właściwości hemostatyczne i gojenie ran u ludzi.

Jest często stosowany w medycynie weterynaryjnej (głównie w Chinach, Japonii, ale także USA, Kanadzie) do kontrolowania krwawienia u psów z naczyniakomięsakami poprzez poprawę krzepnięcia i funkcji płytek krwi.

Yunnan Baiyao jest chronionym chińskim tradycyjnym lekiem, a dokładna formuła ziołowa jest tajemnicą handlową. Głównym składnikiem jest ekstrakt z korzenia Panax notoginseng, który w badaniach wykazał się interesującym działaniem:

• hamuje wzrost i zwiększa apoptozę ludzkich komórek raka jelita grubego in vitro,
• hamuje syntezę DNA i proliferacje komórek w ludzkich komórkach śródbłonka żyły pępowinowej in vitro,
• powoduje apoptozę mysiej linii komórkowej neuroblastomy, a także indukuje działanie antyproliferacyjne i proapoptotyczne w szeregu komórek nowotworowych.

Na Wydziale Nauk Klinicznych Uniwersytetu na Florydzie przeprowadzono badanie, jaki wpływ in ma Yunnan Baiyao na linie komórkowe naczyniakomięsaka u psów in vitro.

W badaniu tym oceniano aktywność Yunnan Baiyao przeciwko trzem psim liniom komórkowym naczyniakomięsaka in vitro po leczeniu rosnącymi stężeniami leku.

Wykazano śmierć komórek zależną od czasu i stężenia z powodu apoptozy indukowanej kaspazą we wszystkich trzech liniach komórkowych.

Yunnan Baiyao znalazł zastosowanie w medycynie weterynaryjnej głównie do kontrolowania krwawienia u psów z naczyniakomięsakiem. Dodatek ten również może promować gojenie.

Holistyczni lekarze weterynarii stosują dawkę 250 mg 2 razy dziennie przez dwa tygodnie i jeden tydzień przerwy lub przez dwa miesiące i miesiąc przerwy.

Potrzebne są dodatkowe dane z badań klinicznych w celu potwierdzenia obecnie stosowanych schematów dawkowania Yunnan Baiyao.

Okresy przerwy są oferowane ze względu na możliwość podwyższenia poziomu enzymów wątrobowych przy ciągłym dawkowaniu. Jednak inni lekarze stosują ciągłe codzienne dawkowanie Yunnan Baiyao (250 mg 2 razy dziennie) bez przerwy.

Przypuszcza się jednak, iż suplement ten pomaga psom anegdotycznie, ale jego pełne badania kliniczne z oceną wpływu na psy z HSA są nadal w toku, dlatego prawdziwa skuteczność i działania niepożądane nie są obecnie znane.

Wydaje się, że istnieje znaczny potencjał addytywnych lub synergistycznych właściwości farmakologicznych I’m-Yunity i Yunnan Baiyao w połączeniu z chemioterapią metronomiczną u pacjentów z przerzutującym naczyniakomięsakiem krwionośnym, potrzebne są jednak dodatkowe dane z badań klinicznych.

Nie wiadomo, czy zioła te są w stanie przekroczyć barierę krew-mózg.

Właściciele po usłyszeniu diagnozy często desperacko próbują znaleźć inne metody leczenia naczyniakomięsaka u psów, chwytając się różnych alternatywnych i uzupełniających podejść (zioła, dieta onkologiczna, bioenergoterapia, suplementy itp.).

Zwykle następuje to po szeroko zakrojonej reklamie, np. z internetowych źródeł.

Na forach często opisywane są przypadki, jak pies otrzymuje takie, a takie leczenie i przeżywa dłużej niż się spodziewano.

Wiodący zwolennicy kategorycznie przyjmują to jako sukces i wystarczający dowód na to, że ich podejście jest lecznicze dla naczyniakomięsaka.

Nie można przecenić niebezpieczeństwa przypisania mocy leczniczej danego preparatu po anegdotycznej reakcji.

Nie ma opisanego przypadku, w którym jedna z tych terapii byłaby konsekwentnie skuteczna (lub nawet tak dobra, jak standardowe leczenie) po jej sprawdzeniu w określonej grupie osobników.

W rzeczywistości takie zabiegi mogą zakłócać lub nawet zwiększać toksyczność leków chemioterapeutycznych.

Wiemy, że gdy niektóre guzy zostaną wykryte wystarczająco wcześnie, sama operacja, operacja plus chemioterapia, a w niektórych przypadkach nawet brak jakiegokolwiek leczenia może prowadzić do przedłużenia życia.

W rzadkich przypadkach zachowanie samego guza powoduje, że postęp choroby jest wyjątkowo powolny, a psy mogą przeżyć przez dłuższy czas, niezależnie od zastosowanej terapii.

Oznacza to, że pewien promil psów ze zdiagnozowanym naczyniakomięsakiem krwionośnym żyje 2,3, 4 lata lub dłużej, nawet bez agresywnego postępowania.

Dlatego niezmiernie istotne jest, aby właściciele posiadający psy, u których zdiagnozowano raka, zrozumieli dwie rzeczy.

1. Po pierwsze: lekarze weterynarii nigdy nie powstrzymywaliby skutecznego leczenia jakiejkolwiek choroby. Wręcz przeciwnie – z radością przyjęlibyśmy skuteczne i nietoksyczne lekarstwo na tę chorobę, gdyby tylko takie istniało. Nierzadko sami wpadamy w hurra-optymizm po tym, jak dowiemy się o jakimś nowym, “cudownym” leku. Jednak, żeby taki lek rzeczywiście mógł zostać uznany za skuteczny, konieczne są szeroko zakrojone badania kliniczne, w których udowodni się bezspornie skuteczność i bezpieczeństwo danego preparatu.
2. Druga sprawa polega na tym, że w internecie nie brakuje oszustów, żerujących na desperacji ludzi, którzy wiedzą, że ukochany członek rodziny prawdopodobnie umrze na poważną, nieuleczalną chorobę.

Jak karmić psa z nowotworem HSA?

W ciągu ostatnich 10 lat pojawiły się przekonujące dowody na to, że jednym z kluczy do stworzenia lepszego życia znajduje się w zaskakującym miejscu: w misce dla psa.

Eksperci przyznają, że jednym ze sposobów radzenia sobie z nowotworem jest kontrolowanie tego, co pacjent je. Ponieważ proces nowotworowy zmienia metabolizm psa, ważne jest, by odpowiednio dostosować dietę do jego nowych potrzeb.

Jak nowotwór zmienia metabolizm psów?

Pacjent z nowotworem wykorzystuje węglowodany, białka i tłuszcze na zupełnie inne sposoby, niż jego zdrowi pobratymcy.

Kacheksja nowotworowa

W wielu przypadkach nowotworowi pacjenci wykazują tzw. kacheksję nowotworową – stan, w którym zwierzę traci wagę pomimo przyjmowania składników odżywczych. Psy z kacheksją nowotworową wykazują zmniejszoną zdolność do reagowania na leczenie i skrócony czas przeżycia.

Zmiany z metabolizmie węglowodanów

Najbardziej dramatyczne zaburzenia metaboliczne występują w metabolizmie węglowodanów.

Komórki nowotworowe metabolizują glukozę z węglowodanów w procesie zwanym glikolizą beztlenową, która tworzy mleczan jako produkt uboczny.

Ciało psa musi następnie zużyć energię, aby przekształcić ten mleczan w użyteczną formę.

Wynik końcowy?

Guz zyskuje energię z węglowodanów, podczas gdy pies cierpi z powodu dramatycznej utraty energii. U psa, u którego rak nie został jeszcze zdiagnozowany, może to być katastrofalne.

Pierwszą rzeczą, jaką robi zazwyczaj opiekun, którego pies zaczyna tracić na wadze jest zwiększenie porcji jedzenia!

Jeśli pokarm psa jest tradycyjną karmą, zawierającą dużo ziaren zbóż o dużej zawartości węglowodanów, opiekun dolewa przysłowiowej oliwy do ognia. Pies nie czerpie korzyści ze wzrostu zawartości węglowodanów, ale jego nowotwór korzysta w najlepsze.

Zmiany w metabolizmie białek

Inną zmianą metaboliczną obserwowaną u psów z kacheksją nowotworową jest to, że degradacja białka przewyższa jego syntezę, powodując utratę netto białka w ciele psa.

To z kolei powoduje utratę masy mięśniowej oraz znacząco przyczynia się do utraty wagi.

Ponadto utrata białka powoduje obniżoną odporność komórkową i humoralną, osłabienie funkcji przewodu pokarmowego oraz utrudnione i powolne gojenie się ran.

Zmiany w metabolizmie tłuszczów

Większość utraconych kilogramów w kacheksji nowotworowej jest spowodowana znacznym zredukowaniem tkanki tłuszczowej, która (podobnie jak białko) ulega szybszemu rozkładowi u pacjenta z nowotworem.

Jednak w przeciwieństwie do węglowodanów i białka, wzrost tłuszczu w diecie nie przynosi korzyści guzom nowotworowym psów. Na szczęście zdolność psa do wykorzystania tłuszczów jako źródła energii jest niezakłócona.

Zrozumienie tych zmian metabolicznych może pomóc nam sformułować dietę, która przyniesie maksymalne korzyści psu, a minimalne korzyści jego guzowi.

Dobrze odżywieni pacjenci nie tylko wykazują lepszy ogólny stan zdrowia, zwiększoną tolerancję na interwencje weterynaryjne (takie jak operacja, radioterapia czy chemioterapia), a także wzrost odpowiedzi immunologicznej.

Idealna dieta przeciwnowotworowa u psa nie jest jeszcze znana, choć wiadomo, że priorytetem powinno być odżywianie psa, a nie raka.

Dieta powinna składać się ze względnie małej ilości prostych węglowodanów, skromnej ilości tłuszczów (zwłaszcza kwasów tłuszczowych omega 3) i odpowiedniej ilości białek o wysokiej biodostępności.

Liczne badania wykazały, że dieta wysokotłuszczowa i niskowęglowodanowa przyczynia się do większego prawdopodobieństwa remisji (w połączeniu z chemioterapią) i do dłuższego czasu przeżycia.

Ponieważ zmiany metaboliczne zachodzące u psa chorego na raka są trwałe, nawet jeśli rak przechodzi w stan remisji, karmienie dostosowaną dietą może być konieczne do końca życia psa.

Co zawiera dieta przeciwnowotworowa dla psa?

Na początek bardzo ważna uwaga: wszelkie zmiany w diecie powinny być wcześniej konsultowane z lekarzem weterynarii, prowadzącym Twojego psa.

Dobrze jest skorzystać z konsultacji dietetyka weterynaryjnego, który uwzględni specyficzne potrzeby psa, szczególnie, jeśli przechodzi on jakikolwiek dodatkowe leczenie, takie jak chemioterapia. Nawet suplementacja jest odradzana bez wiedzy i zgody specjalisty.

Ale jeśli lekarz zasugeruje, abyś spróbował zmienić dietę, przygotowując domowe posiłki, oto niektóre z rzeczy, które można polecić:

Wszystkie składniki powinny być świeże, wysoce biodostępne, łatwo przyswajalne i smaczne, o dobrym smaku i zapachu.

Wielu pacjentów z nowotworem traci apetyt z powodu leczenia lub choroby, a przecież te psy muszą chcieć jeść, dużo jeść.

Lekarze weterynarii mają różne farmakologiczne stymulatory apetytu, które mogą być pomocne w utrzymaniu apetytu u niejedzących psów. Ich przeznaczeniem jest zapobieganie anoreksji i utracie wagi.

Jeśli pies z rakiem przestanie jeść, lekarz powinien rozważyć karmienie dojelitowe – za pomocą rurki nosowo-żołądkowej (która przechodzi przez nos i gardło do żołądka) lub rurki gastrostomijnej (chirurgicznie umieszczanej w żołądku).

Takie środki, choć wyglądają dość dramatyczne dla właściciela, mogą mieć ogromną wartość dla pacjenta i na ogół są krótkotrwałe.

Żywność ekologiczna

Konwencjonalni lekarze weterynarii mogą mieć inne zdanie, ale coraz częściej wśród lekarzy widoczne staje się podejście holistyczne.

Zalecają oni, by opiekunowie używali organicznego mięsa jako części diety przeciwnowotworowej.

Ostatnią rzeczą, jakiej potrzebuje pacjent z nowotworem, jest radzenie sobie z pestycydami, antybiotykami i dodatkowymi bakteriami, które zwykle znajdują się w mięsie nieekologicznym.

W takiej sytuacji organizm musi skupiać się na usuwaniu toksyn, a także na walce z rakiem. Świeże, ekologiczne mięso wysokiej jakości jest zarówno apetyczne, jak i biodostępne.

Suplementy zawierające olej rybi

Bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3, które zostały powiązane z hamowaniem nowotworów i wzmocnieniem układu odpornościowego.

Olej rybi może być łatwiej wchłaniany przez organizm psa niż olej z nasion lnu, będący jego bliskim kuzynem.

Witamina C

Znana i stosowana ze względu na swoje właściwości utleniające, witamina ta może być łatwo podawana w postaci tabletek.

Przeciwutleniacze neutralizują wolne rodniki jako naturalny produkt uboczny normalnych procesów komórkowych.

Ponadto przeciwutleniacze należy uzupełniać za każdym razem, gdy podawane są suplementy omega-3.

Świeże warzywa

Warzywa krzyżowe, takie jak brokuły i ciemnozielone warzywa liściaste, takie jak szpinak, są zdrowe dla każdego psa, ale szczególnie dla pacjentów z nowotworem.

U ludzi diety bogate w warzywa krzyżowe – takie jak brokuły, kalafior, kapusta, rukiew wodna – były związane z niższym ryzykiem nowotworu płuc, żołądka i jelita grubego.

Szczególnie brokuły są źródłem bioaktywnych związków (indole oraz izotiocyjaniany, w tym sulforafan), które mają silne właściwości przeciwnowotworowe.

Ponadto błonnik dostarczany przez warzywa jest niezbędny do utrzymania prawidłowego zdrowia jelit, co z kolei ma kluczowe znaczenie dla ogólnego stanu zdrowia.

Przecieranie warzyw i mieszanie ich z jedzeniem może poprawić smakowitość i zwiększyć akceptację co bardziej wybrednych psów.

Enzymy trawienne zalecane są, aby wspomóc funkcje trawienne psa, szczególnie podczas przechodzenia na nową dietę.

Czosnek

Mogą być zalecane niewielkie ilości, jak mały ząbek dziennie.

Badania dostarczają przekonujących dowodów, że czosnek i jego komponenty siarkowe są skutecznymi inhibitorami procesu nowotworowego.

Sugeruje się stosowanie diety o następujących proporcjach:

• < 25% węglowodanów,
• 35-48% białka,
• 27-35% tłuszczu, przy czym ponad 5% stanowią kwasy omega-3
• 2% argininy (dotyczy to suchej masy).

Przeciwutleniacze, takie witamina E, C i A działają przeciwnowotworowo.

Wykazano, że selen, witaminy A i K3, arginina, glutamina i czosnek są korzystne w niektórych warunkach eksperymentalnych. Chociaż jest to obiecujące, niewiele jest dowodów na poparcie konkretnych zastosowań tych składników odżywczych.

Żeby było jasne: żaden lekarz weterynarii nie zasugeruje, że dieta może wyleczyć nowotwór.

Podejście dietetyczne w przypadku naczyniakomięsaka nie będzie lecznicze, ale jest szansa, że pacjent lżej zniesie chemię.

Celem zarządzania dietą przeciwnowotworową powinno być utrzymanie ogólnego stanu zdrowia, masy ciała i apetytu, co z kolei znacznie wspomoże konwencjonalne leczenie weterynaryjne, a wszystko razem zapewni dobrą jakość życia.

Naczyniakomięsak śledziony u psów rokowanie

Rozpoznanie HSA zawsze ma złe rokowanie, jedynym wyjątkiem jest hemangiosarcoma pochodzący ze skóry bez wewnętrznego zaangażowania.

Statystyki dotyczące diagnozy naczyniakomięsaka krwionośnego śledziony są dość fatalne.

Jest to bardzo agresywny nowotwór u psów, z wysoką śmiertelnością, medianą przeżycia 3-6 miesięcy oraz dziesięcioprocentową roczną przeżywalnością.

Większość pierwotnych guzów znajduje się w śledzionie i wiele psów doświadcza pęknięcia guza i krwawienia do jamy brzusznej.

Zanim opiekun przyprowadzi psa do kliniki, guz przerzutuje u około 50% pacjentów.

Szacuje się, że ponad 80% dotkniętych zwierząt domowych ma mikroskopijne przerzuty już w momencie diagnozy. Dlatego nawet jeśli operacja bezpośredniego źródła krwawienia ratuje życie, na ogół nie jest lecznicza.

Chemioterapia może przedłużyć przeżycie, ale zazwyczaj tylko przez krótki czas.

Nawet, gdy pies został zdiagnozowany przypadkowo, co oznacza, że guzy zostały wykryte zanim doszło do ich pęknięcia i krwawienia, średni czas przeżycia przy samej operacji wynosi około 6-8 miesięcy.

Najbardziej pechowe psy mają widoczne przerzuty w momencie diagnozy. Czas przeżycia dla tych psów mogą być rzędu kilku krótkich tygodni.

Szacuje się, że u 24-45% psów z rozpoznaniem HSA choroba rozprzestrzeni się do prawego przedsionka serca.

Najbardziej problematyczne jest to, że niewiele jest informacji, które mogłyby pomóc ustalić, czy masa śledziony jest nowotworowa, czy nie, zanim zostanie pobrana biopsja tkanki, więc właściciele są zmuszeni podjąć decyzję o przeprowadzeniu operacji w nagłych wypadkach bez posiadania wszystkich informacji, których mogą potrzebować.

Jakie czynniki wpływają na rokowanie u psów z HSA?

Sposób postępowania (splenektomia, chemioterapia)

Chirurgiczne usunięcie masy śledziony jest podstawą leczenia prawie wszystkich psów hemangiosarcomą śledziony.

Niestety, ze względu na agresywny biologiczny charakter tego guza, rokowanie dla psów z HSA jest złe nawet w obliczu operacji i terapii wspomagających.

W przypadku samej interwencji chirurgicznej mediana czasu przeżycia (mediana czasu przeżycia jest definiowana jako okres, w którym 50% pacjentów nadal żyje; oznacza to jednak, że 50% pacjentów umiera w ciągu tego czasu) waha się pomiędzy jednym a dwoma miesiącami (niektóre źródła podają, że nawet do czterech miesięcy).

Czasy przeżycia mogą różnić się w zależności od stadium guza w momencie leczenia.

Mediana czasu przeżycia dla psów z HSA śledziony poddanych zabiegowi chirurgicznemu i chemioterapii wynosi około 4-6 (według niektórych źródeł do 8) miesięcy.

Chemioterapia wydłuża okres przeżycia o kilka miesięcy. Niestety – szału nie ma 🙁

Komórki naczyniakomięsaka nieuchronnie rozwijają oporność na chemioterapię, więc tylko 10-15% psów, u których rozpoznano HSA śledziony, będzie żyło rok lub dłużej od momentu postawienia diagnozy.

Niestety, ostatecznie wszystkie psy z HSA odchodzą z powodu przerzutów lub rozprzestrzeniania się raka na inne narządy, nawet jeśli nie jest to ewidentne podczas diagnozy.

Bez operacji średni czas przeżycia może wynosić kilka dni lub tygodni i jest bardzo zmienny, ponieważ rozpadające się guzy śledziony mogą gwałtowanie pęknąć w dowolnym momencie i spowodować ciężkie krwawienie wewnętrzne, które nieleczone często prowadzi do zgonu.

Jeśli leczenie nie jest możliwe, należy rozważyć eutanazję, aby zapobiec cierpieniu z powodu krwawienia wewnętrznego.

Oprócz wznowy miejscowej przyczyną śmierci są mnogie przerzuty, z reguły do płuc, narządów jamy brzusznej, serca i ośrodkowego układu nerwowego.

Stopień zaawansowania klinicznego guza u psa

Najważniejszym rokowniczo parametrem u psów z HSA śledziony jest stopień zaawansowania klinicznego nowotworu:

1. Stopień I – Guz ograniczony do śledziony.
2. Stopień II – Guz ograniczony do śledziony z pęknięciem guza/śledziony lub guz śledziony z zajęciem regionalnych węzłów chłonnych.
3. Stopień III – Guz śledziony z pęknięciem lub zajęciem regionalnych węzłów chłonnych i dowodami na obecność przerzutów odległych.

Pacjenci z małym, pojedynczym guzem ograniczonym do śledziony oraz ci, u których nie doszło do pęknięcia guza i krwawienia do jamy brzusznej rokują lepiej.

U psów, u których w momencie rozpoznania guza wykryto współistniejące krwawienie do jamy brzusznej, rokowanie jest najgorsze. Mediana okresu przeżycia u psów, u których guzowi nie towarzyszyło krwiobrzusze wynosi 132 dni (4,5 miesiąca).

Rokowanie korzystniejsze dla psów z HSA w I i II stopniu zaawansowania klinicznego – mediana okresu przeżycia 4,5 miesiąca.

Rokowanie korzystniejsze dla HSA o wartości indeksów mitotycznych poniżej 11 – mediana okresu przeżycia 9,5 miesiąca.

W przypadku HSA śledziony u zwierząt na rokowanie nie ma wpływu:

• podtyp histologiczny naczyniakomięsaka,
• stopień złośliwości histologicznej,
• obecność martwicy.

Umiejscowienie guza

Rokowanie u psów, u których zdiagnozowano naczyniak krwionośny zależy od umiejscowienia guza.

Według profesora Modiano naczyniakomięsaki krwionośne, które zaczynają się lub rozprzestrzeniają na narządy wewnętrzne, mięśnie lub szpik kostny, są prawie zawsze śmiertelne.

Głównym celem terapii tych nowotworów jest niekoniecznie uzyskanie wyleczenia, ale raczej spowolnienie lub opóźnienie rozprzestrzeniania się choroby oraz zapobieganie lub opóźnianie wystąpienia zagrażających życiu epizodów krwawienia.

Dlatego operacja usunięcia widocznej masy guza może być zalecana pacjentom z HSA, u których stan jest stabilny, nawet jeśli występują rozległe przerzuty.

Bez leczenia, większość psów, u których zdiagnozowano naczyniakomięsaka krwionośnego narządów wewnętrznych umrze w ciągu jednego do dwóch tygodni, chociaż niektóre mogą przetrwać kilka miesięcy.

Zaburzenia towarzyszące

Niedokrwistość jest stanem potencjalnie zagrażającym życiu, ponieważ zmniejsza ilość tlenu dostarczanego do tkanki.

W kilku badaniach stwierdzano, że psy z niedokrwistością (HCT<30%) mają niższy wskaźnik przeżycia niż psy bez anemii.

Doniesiono również, że złośliwa choroba śledziony i obecność krwawienia do jamy otrzewnej mają negatywny związek z czasem przeżycia. Jednakże złośliwość nie była związana z krwią w jamie otrzewnej.

Wskazania do uśpienia psa z hemangiosarcomą

Naczyniakomięsak krwionośny śledziony jest chorobą bardzo trudną z jeszcze jednego powodu.

Właściciele chorego psa często są zmuszeni do podejmowania ważnych decyzji przy użyciu bardzo ograniczonych danych.

Wiadomym jest, że rokowanie u psów z naczyniakomięsakiem jest złe, ponieważ guzy te tworzą się z naczyń krwionośnych i często rozprzestrzeniają się na różne narządy w całym ciele.

Wielu lekarzy weterynarii daje właścicielom opcję wyboru eutanazji, szczególnie, gdy pies znajduje się na stole operacyjnym i widoczne jest zajęcie również innych narządów wewnętrznych.

Większość opiekunów chorych psów podczas podejmowania decyzji często desperacko miota się pomiędzy różnymi opcjami.

Mają oni świadomość, że szanse na przeżycie długoterminowe są praktycznie żadne, a mimo to decydują się na leczenie, twierdząc, że pies zasługuje na drugą szansę, a jeśli coś się wydarzy podczas lub po operacji, będą spokojni, ponieważ podjęli decyzję mającą na celu dobro ich zwierzęcia.

Dla nich liczą się szanse spędzenia z ukochanym psem jeszcze kilku zwykłych porannych spacerów.

Jest to tak ważne, że uzasadnia ryzyko operacji i zdiagnozowania raka.

No i oczywiście zawsze jest nadzieja, że guz okaże się łagodny.

Dla innych z kolei istotne jest to, że chociaż istnieją opcje leczenia, nie ma lekarstwa na tę chorobę.

Wnikliwie przeanalizowali statystyki i nie chcą serwować swojemu psu cierpień.

Operacja może i jest skuteczną opcją usunięcia pierwotnego guza i tymczasowego zatrzymania krwawienia, ale nie jest w stanie usunąć całej choroby z przerzutami, które już występują na poziomie mikroskopowym w momencie diagnozy.

Nawet po operacji i chemioterapii choroba będzie postępować, a komórki rakowe będą nadal przerzutowały, tworząc masy w całym ciele.

Krwotoki mogą wystąpić z każdego miejsca nowotworu, co może powodować przejściowe osłabienie. Jeżeli krwawienie nie ustanie, pies zacznie wykazywać oznaki szoku i zapaści.

Aby oszczędzić zarówno psu, jak i właścicielowi traumatycznych i pełnych bólu doświadczeń, związanych z tą okropną chorobą, zawsze wolę przeprowadzić eutanazję nawet o tydzień wcześniej, niż o jeden dzień za późno.

Niezależnie jednak od tego, w jaki sposób radzimy sobie z taką diagnozą, priorytetem powinien być komfort naszego podopiecznego.

To o niego tu chodzi.

Nie o nasze sumienie, miłosierdzie (czasem opacznie rozumiane), spokój ducha, czy szczęście.

Wszystko, co robimy, wszelkie decyzje, jakie podejmujemy w takich chwilach powinny przejść przez filtry komfortu i jakości życia naszego przyjaciela.

Zaręczam, że jeśli podejdzie się do sprawy z punktu widzenia jakości nad ilością, to wszyscy na tym skorzystają: pacjent, który przez cały okres leczenia będzie się czuł dobrze, oraz jego opiekunowie, którym te ostatnie dni, tygodnie lub miesiące spędzone z ukochanym psem ukażą, co to znaczy cieszyć się chwilą, która trwa.