USG u psa i kota: kiedy wykonać i ile kosztuje badanie ultrasonograficzne?

Przypuśćmy, że Twój pies lub kot nie je od kilku dni.

Jest osłabiony, zdarza mu się wymiotować, a na apetycznie pachnące smakołyki, podsuwane przez ciebie, ostentacyjnie odwraca głowę.

Badanie kliniczne, analizy laboratoryjne oraz zdjęcie rentgenowskie nie dały jednoznacznej odpowiedzi, co dolega Twojemu pupilowi.

Jakieś 15 lat temu w takiej sytuacji pewnie trzeba by było “otworzyć” brzuch i zobaczyć, co dzieje się w środku.

Dziś na szczęście mamy do dyspozycji badanie ultrasonograficzne.

To opracowanie poświęcone jest właśnie jednemu z najczęściej obecnie stosowanych badań obrazowych, czyli badaniu usg.

Pierwsza część artykułu skupia się na wyjaśnieniu istoty działania aparatu ultrasonograficznego, opisuje przebieg badania usg oraz informuje, jak należy przygotować pacjenta, by miało ono jak największą wartość diagnostyczną.

W pozostałych rozdziałach zawarta jest bardziej szczegółowa treść, ukazująca fizjologiczny obraz poszczególnych tkanek i narządów oraz najczęstsze patologie, rozpoznawane w trakcie badania.

Zapraszam do lektury!

Krótka historia ultrasonografii

Historia diagnostyki z zastosowaniem ultradźwięków jest bardzo odległa.

Można powiedzieć nawet, iż możliwość zastosowania ultrasonografii w dzisiejszych czasach jest efektem długotrwałej ewolucji, przy współudziale wielu myślicieli i naukowców.

To zaangażowanie i ciągła praca niezliczonych inżynierów, lekarzy, fizyków, informatyków, fizjologów oraz pracowników różnych placówek naukowych doprowadziły do obecnego stanu diagnostyki ultrasonograficznej.

Jednakże swój początek zawdzięcza ona prostej obserwacji pewnego włoskiego biologa Lazarro Spalanzani.

Zauważył on, iż nietoperze dysponują unikatową zdolnością poruszania się w ciemności dzięki odbiciu dźwięków o wysokiej częstotliwości.

To właśnie odkrycie echolokacji stanowi podwaliny fizyki ultradźwięków.

Początkowo ultradźwięki wykorzystywane były do nawigacji, pomiaru głębokości i odległości w wodzie.

W czasie pierwszej wojny światowej zbudowany przez Paula Langevin’a hydrolokator aktywny wykorzystywał ultradźwięki do namierzania łodzi podwodnych.

Później dźwięki o wysokich częstotliwościach znalazły zastosowanie do wykrywania wad w metalach.

Dopiero w 1946 roku użyto ultradźwięki w medycynie:

pierwsze próby ukierunkowane były na wykrywanie guzów w mózgu.

Dziś nie wyobrażamy sobie sprawnej i szybkiej diagnostyki bez badania usg, a aparat ultrasonograficzny staje się powoli podstawowym sprzętem, obecnym w gabinetach weterynaryjnych.

Co to jest badanie ultrasonograficzne?

Badanie ultrasonograficzne jest nieinwazyjną techniką obrazowania, umożliwiającą ocenę narządów wewnętrznych, bez konieczności otwierania jamy brzusznej.

Odbywa się to dzięki rejestrowaniu ech (odbić) fal ultradźwiękowych o wysokiej częstotliwości, wysyłanych przez głowicę ultrasonografu.

Technika ta jest podobna do echolokacji, stosowanej przez nietoperze, wieloryby i delfiny, a także do sonaru, wykorzystywanego przez okręty podwodne.

W przeciwieństwie do rentgenografii, która ukazuje jedynie zarys narządów i tkanek, ultradźwięki umożliwiają “patrzenie” przez narządy wewnętrzne w sposób nieinwazyjny.

Ułatwia to w znacznym stopniu wykrycie guzów nowotworowych, pomaga w ocenie grubości warstw tkanek, umożliwia stwierdzenie patologicznego płynu w miejscach, w których nie powinno go być, oraz sprzyja uwidocznieniu cech stanu zapalnego lub infekcji w różnych tkankach lub narządach.

Jest więc nieocenionym narzędziem, który w rękach doświadczonego diagnosty może spektakularnie skrócić czas niezbędny do postawienia rozpoznania.

Zanim jednak zgłębimy tajniki ultrasonografii, przypomnijmy sobie z fizyki, co rozumiemy pod pojęciem dźwięku i ultradźwięku.

Dźwięk to wibracja, fala akustyczna, która przenoszona jest w danym ośrodku sprężystym (np. w powietrzu).

Wszystkie wibracje, także dźwięk, mają swoją określoną częstotliwość.

W prostych słowach rzecz ujmując można powiedzieć, że częstotliwość jest miarą tego, jak często coś wibruje w danej jednostce czasu (np. w jednej sekundzie).

Jednostką częstotliwości jest Hertz (Hz).

Ucho ludzkie ma zdolność uchwycenia dźwięku w zakresie częstotliwości od około 16 Hz do 20 000 Hz (20 kHz).

Ludzie nie słyszą niczego poniżej 16 Hz, a tak niskie częstotliwości są nazywane infradźwiękami.

Uszy słoni odbierają bez problemów infradźwięki i używają ich do komunikowania się.

Podobnie sprawa się ma z wysokimi częstotliwościami: człowiek nie słyszy dźwięków powyżej 20000 Hz czyli ultradźwięków.

Nietoperze natomiast wykorzystują je do lokalizowania między innymi jedzenia, a delfiny do komunikowania się pomiędzy sobą.

Ultradźwięki, które stosowane są w medycynie i weterynarii zwykle cechują się częstotliwościami znacznie przekraczają możliwości ludzkiego słyszenia:

od około 2 milionów do 20 milionów Hz (2-10 MHz).

W jaki sposób powstają ultradźwięki?

Żeby z powodzeniem wykorzystywać ultradźwięki do celów diagnostycznych najpierw musimy w jakiś sposób je wygenerować.

Potrzebny jest element, który wytworzy nam wibracje, mogące penetrować do wnętrza ciała pacjenta i przemieszczać się w nim.

Temu służą specjalne kryształy, tak zwane piezoelektryczne, cechujące się bardzo ciekawą właściwością:

po przyłożeniu napięcia do takiego kryształu rozszerza się on, a po usunięciu napięcia, powraca on do swojej pierwotnej grubości.

I teraz, jeśli napięcie będzie wielokrotnie szybko przykładane i zdejmowane, kryształ piezoelektryczny będzie gwałtownie rozszerzał się i rozluźniał (czyli wibrował).

Jeśli częstotliwość tych zmian będzie większa niż 20000 Hz, powstaną ultradźwięki.

No dobrze, ale samo wysyłanie ultradźwięków nie pozwala nam jeszcze na zobrazowanie struktur wewnątrz ciała.

Musimy jeszcze odebrać powracające informacje.

Do tego celu również wykorzystuje się kryształy piezoelektryczne, ale ich inną, równie pożyteczną właściwość, umożliwiającą odbieranie ech wysyłanych fal ultradźwiękowych.

Dzięki odwrotnemu efektowi piezoelektrycznemu, jeśli kryształ zostanie skompresowany, generuje on napięcie.

I ta właściwość jest wykorzystywana do “słuchania” echa powracających fal ultradźwiękowych, po ich odbiciu się od napotkanych obiektów.

Kiedy więc powracające fale ultradźwiękowe uderzają w kryształ, generuje on napięcie (pod wpływem ucisku, kompresji).

Napięcie to równe jest natężeniu fali ultradźwiękowej, która w niego uderza.

Bardzo wygodne jest to, że ten sam kryształ generuje zarówno falę ultradźwiękową, jak i odbiera jej echa.

Te właściwości zostały wykorzystane w aparacie usg.

Najpierw urządzenie poddaje kryształy działaniu prądu, aby zaczęły one wibrować i emitować ultradźwięki, a następnie w bardzo szybki sposób przełącza się w tryb odbierania echa, monitorując napięcie na krysztale.

Taki cykl wysyłania i odbierania powtarza się bardzo szybko.

Do generowania fali ultradźwięków potrzebna jest duża ilość kryształów piezoelektrycznych.

Są one zamknięte w sercu aparatu ultrasonograficznego, czyli w głowicy.

Informacje zebrane z tych kryształów, są przetwarzane przez komputer, który formuje je w obrazy i wyświetla na monitorze.

Efekt piezoelektryczny

Jak wiemy, fale ultradźwiękowe są wytwarzane przez kryształy, posiadające właściwości piezoelektryczne.

Zjawisko piezoelektryczne (lub inaczej efekt piezoelektryczny) zostało odkryte przez braci Piotra i Jacques’a Curie w 1880 roku (Piotr był mężem Marii Skłodowskiej Curie).

Słowo “piezoelektryczność” oznacza “elektryczność pochodzącą ze ściskania”.

Występuje ona w tych kryształach, które nie mają swojego środka symetrii, np. kwarc, cyrkoniano-tytanian ołowiu, tytanian baru, tytanian ołowiu.

Piezoelektryki, pomimo swojej dziwacznej nazwy wykorzystywane są niemalże codziennie przez każdego z nas.

Pewne rodzaje zapalniczek, zapalarek do gazu, wag analitycznych czy domowych wykorzystują właśnie efekt piezoelektryczny.

W ultrasonografii wykorzystywany jest odwrotny efekt piezoelektryczny.

W wielkim skrócie można powiedzieć, iż na skutek przyłożenia napięcia elektrycznego do kryształu, zaczyna on wibrować.

Błyskawiczne zmiany kształtu kryształów (wibracje) wytwarzają fale dźwiękowe, które przemieszczają się na zewnątrz.

I odwrotnie – gdy fale dźwiękowe uderzają w kryształy, emitują one prądy elektryczne.

Właśnie dlatego te same kryształy mogą być używane zarówno do wysyłania, jak i odbierania fal ultradźwiękowych.

Amplituda wibracji kryształów (zatem także emitowanych fal ultradźwiękowych) zależy od ich naturalnego rezonansu.

Impuls fal ultradźwiękowych emitowany jest co 1/1000 sekundy, a każdy jeden impuls jest właśnie taką mechaniczną wibracją.

Jak zbudowany jest aparat ultrasonograficzny?

Najczęściej stosowane w weterynarii podstawowe ultrasonografy zbudowane są z następujących elementów:

Głowica ultrasonografu

Głowica ultrasonografu to sonda, która wysyła fale ultradźwiękowe i odbiera powracające echa.

To tu zamknięte są kryształy piezoelektryczne.

Lekarze weterynarii mają do dyspozycji kilka głowic, różniących się w zależności od rodzaju struktury, do której badania służą, a także od wielkości zwierzęcia.

Do badania kotów, psów ras małych i średnich zalecane są głowice o częstotliwości 5-7,5 MHz, a do badania psów dużych i olbrzymich 3,5-5 MHz.

Jednostka centralna

Jednostka centralna, czyli po prostu komputer, który wykonuje wszelkie analizy, obliczenia oraz modyfikacje obrazu.

Jest mózgiem ultrasonografu, zawierającym mikroprocesor, pamięć,wzmacniacze i zasilacze mikroprocesora i głowicy.

Wysyła on prąd do sondy przetwornika by emitować fale dźwiękowe, a także odbiera impulsy z głowicy, które zostały utworzone z powracających ech.

Wykonuje wszelkie niezbędne obliczenia związane z przetwarzaniem danych, a następnie formuje obraz na monitorze.

Przechowuje także obraz i/lub dane na dysku.

Wyświetlacz

Wyświetlacz (monitor) – to na nim wyświetlane są obrazy z danych ultradźwiękowych, przetworzonych przez komputer.

Klawiatura

Klawiatura umożliwia ręczne wprowadzenie danych, a także dokonywanie pomiarów.

Dysk twardy

Urządzenie do magazynowania danych (dysk twardy).

Drukarka

Drukarka umożliwia drukowanie obrazów usg.

Jak działa ultrasonograf?

Ultrasonograf przenosi fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości, niesłyszalnych dla ludzkiego ucha, które odbijając się od poszczególnych tkanek i narządów wracają w postaci echa do głowicy, a obraz uwidaczniany jest na monitorze.

Aparat ultrasonografu wysyła wąską wiązkę fal ultradźwiękowych o wysokiej częstotliwości w konkretny, interesujący nas obszar.

Fale te, które nie są dla nas słyszalne, w sposób niezauważalny dla zwierzęcia i zupełnie dla niego bezbolesny wnikają do organizmu, nie uszkadzając komórek i tkanek.

Następnie mogą one ulec przenikaniu, pochłanianiu lub też odbijaniu przez tkanki, które napotykają na swojej drodze.

Nas interesują te odbite fale ultradźwiękowe, które jako echa wracają do sondy i są przekształcane w obraz, wyświetlany na monitorze.

Najważniejszą bodaj częścią aparatu usg jest głowica, która zarówno emituje ultradźwięki, jak też odbiera ich powracające echa.

Porównać ją można zarówno do ust, jak i uszu aparatu usg.

Fale akustyczne, wysyłane przez głowicę, padają na granicę dwóch tkanek ulegają prawie całkowitemu przeniknięciu przez nie (w prawie 99%).

Jedynie 1% fali ulega odbiciu.

Większość fal przedostaje się do wnętrza i daje echo od każdej napotkanej granicy tkanek.

Dane, odbierane przez głowicę są następnie analizowane, modyfikowane oraz wyświetlane na ekranie jako obraz.

Co się dzieje z ultradźwiękami w organizmie?

Ultradźwięki mogą przenikać do wnętrza ciała, ale nie znoszą one gazu i kości.

Fale ultradźwiękowe, jeśli natrafią choćby na mały pęcherzyk powietrza na granicy tkanki, zamiast przeniknąć przez nią, odbiją się.

Dlatego właśnie operator usg nakłada warstwę żelu na skórę zwierzęcia – by upewnić się, że pomiędzy skórą a sondą ultrasonografu nie ma żadnych pęcherzyków powietrza.

Ultradźwięki poruszają się bardzo łatwo przez ciecze.

Żel, służący do badania usg ma charakter galaretki, która nie tylko utrzymuje powietrze z dala od głowicy, ale także umożliwia łatwe przejście falom ultradźwiękowym.

Gdy ultradźwięki wnikną do wnętrza ciała, ich losy mogą być różne.

Niestety, tylko część z nich “posłusznie” wróci do sondy, by umożliwić otrzymanie obrazu tkanek i narządów.

Reszta z nich jest bezpowrotnie stracona.

Po wniknięciu do organizmu fala ultradźwięków podlega pewnym prawom fizycznym:

Odbicie

Struktury, posiadające nieregularną powierzchnię lub teksturę (np. nerwy) rozpraszają fale ultradźwiękowe we wszystkich kierunkach.

Niewielka część fal jest odbijana z powrotem do głowicy.

Jest to nazywane rozproszonym odbiciem.

Jeśli obiekt jest duży i gładki, cała fala ultradźwiękowa jest odbijana z powrotem.

Takie odbicie, w którym fale odbijają się głównie w jednym kierunku, jest nazywane odbiciem lustrzanym.

Refrakcja (załamanie)

Każda tkanka w organizmie ma pewną unikalną właściwość, określaną mianem impedancji akustycznej.

Zależy ona od gęstości substancji oraz prędkości ultradźwięków w niej.

Substancje, cechujące się różnymi impedancjami akustycznymi w rozmaity sposób zmieniają przebieg fal ultradźwiękowych.

Kiedy fala ultradźwiękowa próbuje przejść z substancji o pewnej impedancji akustycznej do substancji o innej impedancji zachodzą dwa zjawiska:

1. Część fal przechodzi dalej w drugą tkankę, ale nieznacznie odchyla się od swojego pierwotnego kierunku.
   To odchylenie podczas przechodzenia ultradźwięków pomiędzy tkankami o różnych impedancjach akustycznych nazywa się refrakcją.
2. Część fal jest odbijana z powrotem do głowicy.
   Ilość odbitych fal zależna jest od różnicy impedancji akustycznej pomiędzy dwiema substancjami:
   im większa różnica, tym więcej odbitych fal.
   To właśnie na tych odbitych ultradźwiękach zależy nam najbardziej, ponieważ to one dostarczają aparatowi usg informacji, które następnie zostaną przetworzone w obraz.

Tłumienie

Niektóre fale ultradźwiękowe ulegają tłumieniu.

Oznacza to, że tkanki pochłaniają energię ultradźwięków, przez co fale te po prostu znikają.

Ponieważ takie ultradźwięki nie wracają do głowicy, są one po prostu marnowane.

To, czy i ile ultradźwięków ulegnie stłumieniu zależy w dużej mierze od ilości tkanek i narządów, przez które przechodzą.

Im jest ich więcej, tym silniejsze jest tłumienie fal.

To właśnie jedna z przyczyn, dla której trudno jest badać struktury położone głębiej.

Cała ultrasonografia medyczna i weterynaryjna zasadza się właśnie na na zjawiskach odbicia i załamania fali dźwiękowej.

Ultrasonograficzne tryby skanowania

Głowica ultrasonografu może odczytywać informacje o obrazie w różny sposób.

Są one nazywane trybami i oznaczane literami.

Przyjrzyjmy się bliżej, w jakich sytuacjach wykorzystywane są poszczególne tryby obrazowania usg.

Tryb A (A-mode/ Amplitude mode – tryb amplitudy).

Jest on najprostszą formą obrazowania i nie jest często używany.

Fala ultradźwiękowa, która wychodzi z głowicy, porusza się w wąskiej wiązce jak po prostej linii.

Jednym z zastosowań tego trybu jest mierzenie długości.

Przykładem jest mierzenie średnicy gałki ocznej przez okulistę:

sonda umieszczona jest na jednym końcu gałki ocznej.

Gdy fala dotrze do przedniej ściany oka, część ultradźwięków zostanie odbita z powrotem do głowicy.

Zwrócona fala jest zapisywana na linii jako uwypuklenie.

Im większa jest zwrócona fala, tym większa wysokość uwypuklenia.

Wysokość wypukłości to właśnie amplituda, od której pochodzi nazwa trybu (A-mode).

Fala ultradźwiękowa przechodzi dalej w głąb gałki ocznej.

Gdy dotrze w końcu do jej końca, napotykając ścianę, odbijana jest z powrotem do sondy i kolejne uwypuklenie jest rysowane.

Różnica czasu pomiędzy pierwszym, a drugim wybrzuszeniem mówi nam, jak długo fala ultradźwiękowa musiała przemieszczać się pomiędzy dwiema ścianami.

Im dłuższa jest odległość, tym większa różnica czasu.

Ponieważ prędkość ultradźwięków w oku wynosi około 1500 m/s, jeśli znana jest różnica czasu, można obliczyć, jak daleko fala przemieściła się pomiędzy dwoma biegunami oka, dając w rezultacie długość gałki ocznej.

Tryb B (B-mode/ Brightness mode – tryb jasności)

Tu znajduje się tryb czasu rzeczywistego, 2-wymiarowy, B-mode.

W swojej najprostszej formie tryb B jest bardzo podobny do trybu A.

Podobnie, jak w nim, fala ultradźwiękowa jest wysyłana w formie bardzo wąskiej wiązki.

I podobnie linia pozioma reprezentuje czas uwolnienia fali.

Znowu wykorzystując gałkę oczną jako przykład, umieśćmy głowicę na jej przednim biegunie.

Gdy fala ultradźwiękowa natrafi na przednią ścianę, część ultradźwięków jest odbijana z powrotem do sondy.

Jednak tym razem, zamiast wybrzuszenia (jak w trybie A), siła fali powrotnej jest rejestrowana jako jasna kropka.

Tutaj to jasność kropki charakteryzuje siłę powracającej fali.

Im jest ona jaśniejsza, tym silniejsza jest powracająca fala.

Nazwa trybu “Brightness mode” oznacza tryb jasności.

Część fali nadal wnika w głąb oka, a gdy dotrze do drugiej ściany, ponownie jej część zostanie odbita z powrotem do głowicy.

Ta powracająca fala ponownie jest rejestrowana w postaci jasnej kropki na ekranie.

W takiej formie skanowanie B-mode oznacza jedynie kilka kropek o różnej jasności wzdłuż linii.

Jednakże, jeśli takie skanowanie zostanie wykonane na różnych poziomach obiektu, otrzymuje się konkretny, dwuwymiarowy obraz na monitorze.

Na przykład: skanowanie rozpoczynamy od góry wybranej struktury (np. oka).

Pierwsza linia skanowania jest przechowywana na ekranie.

Następnie na nieco innym poziomie powtarza się skanowanie.

Wynik tego skanowania jest również przechowywany na ekranie.

I znowu na nieco innym poziomie skanowanie jest powtarzane.

W taki sposób na ekranie powstaje dwuwymiarowy (2D) obraz danego obiektu.

Podczas badania taki proces przebiega bardzo szybko.

Poszczególne struktury są skanowane, a obraz przerysowywany wiele razy na sekundę.

Ponieważ wszystko dzieje się tak szybko, można nawet zobaczyć zmiany w wielkości (np. pulsację tętnicy szyjnej) w “czasie rzeczywistym” – czyli wtedy, gdy to się rzeczywiście dzieje.

Tryb M (M-mode/ Motion mode – tryb ruchu)

Ten tryb stosowany jest najczęściej w kardiologii.

Echom, powracającym od ruchomego narządu odpowiadają poruszające się rozjaśnione plamki, pozostawiające na ekranie ślad.

Obraz ultradźwiękowy

Oglądając obrazy, tworzone przez aparat ultrasonograficzny oraz opisując widziane struktury, bardzo często przez ultrasonografistów stosowane jest określenie: echogeniczność (lub echogenność).

Ponieważ echogeniczność jest zdolnością badanej struktury do odbijania fal ultradźwiękowych o wysokich częstotliwościach, tkanki o niskiej zdolności określone są mianem hypoechogenicznych (lub hypoechogennych), a tkanki o wysokiej zdolności odbijania ultradźwięków – hyperechogenicznymi (lub hyperechogennymi).

Można powiedzieć, że echogeniczność to inaczej poziom szarości danej tkanki.

Jest ona określana przez jasność i koncentrację kropek na ekranie.

Każda kropka na ekranie reprezentuje powracające echo.

Na poniższym filmie możesz zobaczyć jak wygląda obraz z aparatu ultradźwiękowego (usg nerki psa)

Opierając się na porównaniu echogeniczności dwóch różnych narządów lub struktur tkanki mogą być:

• hyperechogeniczne (“bardziej echogeniczne”) – obraz jest jaśniejszy;
• hypoechogeniczne (“mniej echogeniczne”) – obraz jest ciemniejszy;
• aechogeniczne; większość płynów widocznych w badaniu ultrasonograficznym jest aechogenna, czyli bezechowa; fala ultradźwiękowa nie jest osłabiana lub odbijana podczas przechodzenia przez nie (lub też to osłabienie lub odbicie promieni jest bardzo nieznaczne), obraz jest czarny;
• izoechogeniczne (o tej samej echogeniczności, co inna tkanka lub struktura);
• homoechogeniczne – czyli jednorodne;
• heteroechogeniczne – tkanka nie jest jednolicie echogenna, widoczne są obszary ciemniejsze i jaśniejsze.

Wszelkie nieprawidłowości, obserwowane w badaniu usg mogą właśnie zostać wykryte dzięki zmianom w echogeniczności narządów.

Czasami dochodzi do zmiany w echostrukturze tkanek, powodując zmianę ziarnistości (drobnej lub grubej).

Można więc wyróżnić:

• zmiany heteroechogenne;
• zmiany homoechogenne;
• zniekształcenie dotychczasowej architektury tkanki.

Podczas analizy obrazu zwraca się również uwagę na:

• liczebność zmian – ultrasonografista określa, czy zmiana jest pojedyncza, czy mnoga;
• lokalizację – wewnątrz danego narządu, na zewnątrz, w jakiej okolicy;
• rozmiar zmiany – operator mierzy daną zmianę, najlepiej w trzech wymiarach: długość, szerokość i wysokość (lub głębokość); przykładowo:
  drobne zmiany w jakimś narządzie miąższowym (np. w wątrobie) można określić jako guzki, natomiast zmiany większe niż 3 cm określane są mianem masy;
• wygląd krawędzi danej zmiany (gładka, poszarpana, nieregularna);
• echogeniczność;
• echotekstura;
• kształt danej zmiany (okrągła, owalna, podłużna itp.).

Na tej podstawie możemy rozróżnić, czy mamy do czynienia z ciałem stałym (np. guzem), torbielą (zawierającą płyn) jamą, kieszenią itp.

Artefakty

Artefakty są zafałszowaniami na obrazie ultrasonograficznym, ukazaniem czegoś, co nie jest strukturą anatomiczną.

Mogą one utrudniać badanie, sugerując obecność nieprawidłowych tworów, ale w wielu przypadkach doświadczony lekarz może na ich podstawie wyciągnąć wnioski, dotyczące charakteru badanej struktury.

Do najczęściej pojawiających się artefaktów w badaniu usg należą:

Zacienienie

Cienie powstają w sytuacji, gdy wiązka ultradźwiękowa napotyka na swojej drodze gaz, minerały i większość materiałów niebiologicznych.

Dochodzi wtedy do tłumienia fali ultradźwiękowej, a na obrazie powstaje czarny (hypo- lub aechogenny) obraz w kształcie stożka poniżej danej struktury.

Pełne zacienienie powstaje w momencie, gdy cała wiązka ultradźwiękowa jest pochłaniania przez daną strukturę.

Typowym przykładem mogą być kamienie w pęcherzu moczowym, dające charakterystyczny cień akustyczny.

Taki artefakt uniemożliwia badanie narządów, leżących poniżej takiej silnie pochłaniającej ultradźwięki struktury, ale jednocześnie wskazuje na obecność zmineralizowanej lub nieorganicznej cząstki, obecnej na drodze ultradźwięków.

W ten sposób wykrywa się między innymi kamienie moczowe lub ciała obce w przewodzie pokarmowym.

Narządy leżące poniżej ocenia się z innego dostępu (lekarz przykłada głowicę w innym miejscu lub pod innym kątem).

Refrakcja (czyli zmiana kierunku rozchodzenia się fali akustycznej)

Załamanie powstaje na krawędziach zaokrąglonych struktur, takich jak np. pęcherzyk żółciowy.

Taka załamana wiązka jest odchylona w kierunku tkanki o mniejszej prędkości rozprzestrzeniania się dźwięku.

Gdy promień jest odgięty, echo nie wraca do głowicy, a brak informacji zwrotnej widoczny jest na ekranie jako czarny, pusty obszar.

Refrakcja widoczna jest jako wąska, ciemna (aechogenna) linia lub stożek poniżej krawędzi zaokrąglonej struktury.

Pomimo, iż refrakcja może sugerować obecność zmian zmineralizowanych, czasem się przydaje.

Pomaga np. zidentyfikować jajnik, który – z powodu swoich niewielkich rozmiarów i echogenności – często trudno znaleźć.

Rewerberacja

To ciekawy artefakt, polegający na tym, że wiązka ultradźwięków w pewnym momencie zostaje niejako uwięziona pomiędzy dwiema powierzchniami lub w obrębie silnie odbijającej powierzchni (głównie gazu).

Odbija się ona wielokrotnie (lub wibruje) pomiędzy nimi.

Niektóre echa powracają do głowicy po jednym, dwóch, trzech lub więcej odbiciach, ale ten powrót zabiera nawet kilka razy więcej czasu.

Komputer uwzględnia to, dając charakterystyczny obraz powtarzających się hyperechogennych linii.

Dalsze wzmocnienie

Jest ono wynikiem przechodzenia wiązki ultradźwiękowej przez strukturę słabo tłumiącą ultradźwięki.

Więcej fal dociera do tkanek leżących poza tą strukturą, niż do tkanek leżących bocznie, skutkiem czego jest generowanie większej ilości ech.

Na ekranie pojawia się hyperechogenny obszar (w dość dużym oddaleniu od struktury słabo tłumiącej).

Jest to dość często obserwowany artefakt, w przypadku normalnych narządów, jak np. pęcherzyka żółciowego, pęcherza moczowego.

Pojawia się także przy nieprawidłowych strukturach jak:

• torbiele,
• ropnie,
• węzły chłonne objęte złośliwym procesem nowotworowym.

Odbicie lustrzane

Ważny artefakt, który może mylnie sugerować nawet poważne zaburzenia w obrębie badanych struktur.

Odbicia lustrzane pojawiają się w obszarach silnie “odblaskowych” (np. przepona).

Mówi się o wysoko odblaskowych interfejsach.

Promień ultradźwiękowy może zostać odbity pomiędzy obiektem a danym interfejsem, nim powróci do głowicy (skutkiem czego czas powrotu ulega wydłużeniu).

Komputer interpretuje, że nastąpiło opóźnienie w powrocie ech w taki sposób, że pokazuje identyczny obraz obiektu symetrycznie umieszczonego po drugiej stronie powierzchni odbijającej (dosłownie jak odbicie lustrzane).

W taki właśnie sposób omyłkowo można zobaczyć wątrobę po drugiej stronie przepony, sugerującej obecność przepukliny przeponowej.

Grubość plasterka

Ten artefakt jest rezultatem rzeczywistej grubości wiązki ultradźwiękowej.

Powoduje on powstanie na ekranie obrazu echa, pochodzącego z sąsiednich struktur w tym samym wycinku.

Na przykład, może wywołać echa w pęcherzu moczowym, naśladując echa wewnątrz jego światła, które w rzeczywistości powstają ze ściany pęcherza lub z tkanek okolicznych.

Płatki boczne

Wiązka ultradźwiękowa składa się z wiązki głównej oraz mniejszych, pomocniczych i mniej przenikliwych wiązek ultradźwięków po obu jej stronach (zwanych wiązkami bocznymi lub płatami bocznymi).

Kiedy na drodze wiązki bocznej znajdzie się jakaś silnie odbijająca struktura, powracające echa są wystarczająco silne, by wrócić do głowicy.

Taka struktura w obrazie wyświetlana jest “na boku” jako artefakt.

Tak się często dzieje, gdy obserwujemy nieprawidłowe echa w świetle pęcherza moczowego, a w rzeczywistości są to powracające echa z pobliskiej okrężnicy.

Co się dzieje podczas badania usg?

1. Aparat usg przesyła impulsy dźwiękowe o wysokiej częstotliwości (od 1 do 5 megaherców) do ciała za pomocą głowicy.
2. Fale ultradźwiękowe przenikają do wnętrza ciała i uderzają w granicę pomiędzy tkankami (np. pomiędzy tkanką miękką a płynem).
3. Niektóre fale odbijają się od tkanek i wracają do sondy, inne podróżują dalej, aż napotkają kolejną granicę i się od niej odbijają
4. Odbite fale (echa) odbierane są przez głowicę, a następnie przekazywane do aparatu usg.
5. Komputer następnie oblicza odległość głowicy od tkanki lub organu za pomocą prędkości dźwięku w tkance (1540 m/s) i czasu powrotu każdego echa (zwykle są to milionowe części sekundy).
6. Odległości i intensywności ech wyświetlane są następnie na ekranie w postaci dwuwymiarowego obrazu.

Rodzaje badania ultrasonograficznego

USG 2-D

W weterynarii stosowana jest głównie ultrasonografia 2D – czyli dwuwymiarowy obraz trójwymiarowego obiektu.

USG-3D

Dzięki zastosowaniu ultrasonografów zdolnych do obrazowania trójwymiarowego, możliwe jest uzyskanie właśnie takich trójwymiarowych obrazów.

Poprzez przesuwanie głowicy po powierzchni ciała otrzymuje się skany dwuwymiarowe, które następnie łączone są za pomocą wyspecjalizowanego oprogramowania komputerowego w obraz trójwymiarowy.

Takie obrazowanie pozwala lepiej przyglądnąć się badanemu narządowi, zauważyć więcej szczegółów.

Może być wykorzystywane szczególnie do:

• wczesnego wykrywania łagodnych lub złośliwych zmian guzowatych (np. w obrębie prostaty, śledziony, wątroby itp.),
• obrazowania płodów,
• wizualizacji przepływu krwi w różnych narządach.

Ultrasonografia dopplerowska

Opiera się ona na tzw. efekcie Dopplera.

W skrócie można powiedzieć, że gdy dany obiekt odbijający fale ultradźwiękowe porusza się, zmienia on częstotliwość ech.

Jeśli porusza się w kierunku głowicy – tworzy wyższą częstotliwość ech, jeśli w przeciwnym kierunku (od głowicy) – tworzy niższą częstotliwość.

I teraz: prędkość zmian tych częstotliwości zależy od tego, z jaką szybkością porusza się dany obiekt.

Usg dopplerowskie mierzy właśnie takie zmiany częstotliwości ech w celu oceny szybkości poruszania się obiektu.

Jest ono głównie używane do pomiaru szybkości przepływu krwi przez serce i duże tętnice.

Ultrasonografia dopplerowska stosowana jest do obrazowania struktur w ruchu (np. krwi) oraz do oceny przepływu (szybkości, kierunku i objętości).

W przypadku obrazowania jamy brzusznej wykorzystuje się ją głównie do:

• oceny unaczynienia narządów, guzów i mas,
• wykrywania połączeń wrotno-systemowych,
• wykrywania przetok tętniczo-żylnych,
• wykrywania skrzeplin,
• wykrywania moczowodów ektopowych,
• oceny przepływu krwi przez nerki.

Rodzaje ultrasonografii dopplerowskiej

Istnieje kilka rodzajów ultrasonografii dopplerowskiej:

Fala ciągła (ang. Continous wave CW)

Służy do oceny przepływu o dużej prędkości i jest głównie wykorzystywana w echokardiografii.

Wszystkie pozostałe formy ultrasonografii dopplerowskiej są ograniczone z powodu górnej granicy prędkości pomiaru.

Fala pulsacyjna (ang. Pulsed wave PW)

Częściej stosowany w przypadku ultrasonografii jamy brzusznej.

Pozwala na przykład na szybkie zróżnicowanie pulsacyjnego sygnału aorty z falistym, wrotnym sygnałem żyły wrotnej, co jest kluczowe w przypadku wyszukiwania przecieków wrotno-systemowych w wątrobie.

Doppler kolorowy (colour Doppler)

Stosowana jest do przesiewowego badania większych obszarów ciała, regionalnego przepływu krwi w guzie lub wykrywania małego przepływu.

Jest także bardzo ważnym narzędziem do wykrywania zespoleń wrotno-systemowych.

Doppler mocy (Power Doppler)

To technika, służąca głównie do oceny naczyń obwodowych.

Wykrywa ona przepływ z małych naczyń oraz naczyń o niskim przepływie (jak np. w nerce kota).

Ultrasonografia kontrastowa

To stosunkowo nowe zastosowanie ultradźwięków, wykorzystujące do obrazowania środki kontrastowe.

Są nimi mikroskopijnej wielkości, kapsułkowane pęcherzyki wybranego gazu, które wstrzykiwane są dożylnie.

Płaszcz, otaczający pęcherzyk jest zwykle obojętnym fosfolipidem.

Takie pęcherzyki są mniejsze niż krwinki czerwone i mogą poruszać się w dowolnym miejscu, w którym krew przemieszcza się w ciele.

Ze względu na silną zdolność odbijania fal ultradźwiękowych, obraz znacznie wyróżnia się z tła, dzięki czemu możliwe jest wykontrastowanie struktur drobnych i trudno widocznych.

Ultrasonografia kontrastowa jest stosunkowo młodym narzędziem diagnostycznym, jednak bardzo obiecującym.

W weterynarii może znaleźć zastosowanie między innymi do:

• zwiększenia wykrywalności drobnych guzków, zwłaszcza w obrębie wątroby, śledziony i nerek,
• wykrywania węzłów chłonnych, dotkniętych złośliwym procesem nowotworowym,
• wykrywania ostrego zawału w danym narządzie,
• oceny żywotności ściany jelita,
• określenia perfuzji mięśnia sercowego (wykrywanie miejsc niedokrwiennych),
• rozpoznawania zapalenia trzustki u kotów,
• monitorowania przebiegu ciąży i okresu poporodowego,
• oceny czynności nerek u kotów.

Zastosowanie ultrasonografii

Po raz pierwszy technika badania z użyciem ultradźwięków w weterynarii została użyta do diagnostyki ciąży.

Obecnie z powodzeniem wykorzystywane jest również do oceny narządów wewnętrznych jamy brzusznej oraz serca.

Jest również bardzo przydatna w diagnozowaniu guzów i torbieli.

Bardzo trudno jest wymienić wszystkie zastosowania badania ultrasonograficznego, ponieważ dotyczą one wszelkich możliwych dziedzin weterynarii.

Ultrasonografia ma zastosowanie głównie do oceny narządów wewnętrznych, znajdujących się w jamie brzusznej, ale także klatce piersiowej.

W sposób zupełnie nieinwazyjny ocenia się wielkość, kształt, kontury i strukturę wewnętrzną narządów.

Badanie usg umożliwia ocenę wszystkich narządów wewnętrznych, krezki i sieci, otrzewnej, ściany brzucha, a także zasięg, rozległość i pochodzenie guzów nowotworowych.

Dodatkowo stanowi nieocenione narzędzie do kontrolowania kierunku ruchu oraz głębokości wprowadzania igły podczas wykonywania biopsji lub aspiracji guzów lub płynów.

Dzięki badaniu usg można ocenić:

• pęcherz moczowy,
• prostatę,
• nerki,
• wątrobę,
• śledzionę,
• żołądek,
• jelita,
• trzustkę,
• macicę,
• jajniki
• i wiele innych struktur.

Dzięki badaniu usg można określić nie tylko kształt i wielkość poszczególnych narządów, ale także ich:

• strukturę wewnętrzną,
• zmiany w gęstości narządów,
• zmiany ich położeniu,
• ocenić ruch niektórych narządów (serca, jelit).

Niezmiernie istotne jest także to, że szczegółowo ujawnia obecność nieprawidłowych guzów lub mas.

Wskazania do wykonania badania USG

Istnieje wiele powodów, dla których lekarze weterynarii sięgają po ten rodzaj badania.

Jest on bardzo lubiany, ponieważ w szybki sposób może dać odpowiedź na pytanie:

Co właściwie dolega psu lub kotu?

W stanach krytycznych, po wypadkach umożliwia szybką ocenę stanu narządów wewnętrznych.

Także wszelkie sytuacje, gdy wyniki badań laboratoryjnych pozostawiają wiele do życzenia, lekarz szuka przyczyn tych zaburzeń właśnie posiłkując się badaniem usg.

Najczęściej więc skierowanie na badanie usg otrzymuje pacjent, który:

• wykazuje brak apetytu, wymioty, biegunkę, które nie znalazły uzasadnienia w badaniu krwi lub badaniu kału;
• chudnie, pomimo przyjmowania prawidłowej porcji jedzenia, a czasem nawet zdecydowanie zbyt dużego apetytu;
• zmienił sposób oddawania moczu – częściej lub rzadziej sika, mikcje stają się bolesne lub też właściciel zauważył krew w moczu;
• pojawiły się u niego objawy kliniczne chorób, niezwiązanych z przewodem pokarmowym, ale rutynowe badania nie wyjaśniają ich przyczyny, np. zwierzę kaszle, wykazuje duszność, objawy neurologiczne, niedokrwistość i wiele innych symptomów;
• ma mieć przeprowadzony zabieg chirurgiczny;
• jest starszy; u pacjentów geriatrycznych badanie usg jest rutynowo wykonywanym procesem diagnostycznym, monitorującym stan zdrowia psa lub kota.

Przeciwwskazania do wykonania badania USG

Jeśli chodzi o bezpieczeństwo pacjenta, ultrasonografia nie posiada przeciwwskazań.

Czasem jednak badanie to ma pewne ograniczenia.

Na przykład – bezpośrednio po zabiegu laparotomii (otwarcia powłok brzusznych) nie ma sensu wykonywać badania usg, ponieważ w jamie otrzewnej znajduje się jeszcze duża ilość wolnego gazu, który utrudnia obrazowanie.

Podobnie, badanie usg nie powinno być wykonywane po podaniu środków kontrastowych, stosowanych w rentgenodiagnostyce (np. barytu), ponieważ wówczas powstają bardzo silne artefakty, które uniemożliwiają prawidłową ocenę.

Także u pacjentów najedzonych, z wypełnionym przewodem pokarmowym badanie usg jest odraczane do momentu, gdy żołądek i jelita zostaną opróżnione.

Kiedy najczęściej stosowane jest badanie USG?

Ultrasonografia najczęściej wykorzystywana jest do:

• diagnostyki ciąży – etap ciąży, zdrowie rozwijających się płodów, określenie terminu porodu itp.;
• diagnostyki kardiologicznej (zwłaszcza w sytuacji problemów z sercem);
• stwierdzenie guzów, cyst;
• diagnostyki onkologicznej – w przypadku pacjentów chorych na nowotwory;
• wykonania biopsji lub nakłucia określonego narządu lub zmiany;
• w przypadku zmiany lub nieprawidłowości w obrębie narządów jamy brzusznej (stwierdzanych palpacyjnie lub za pomocą rentgenografii).

Czy usg jest bezpieczne?

Wciąż jeszcze istnieje wiele kontrowersji, dotyczących bezpieczeństwa badania USG.

Ultradźwięki są energią, która przecież może oddziaływać na tkanki i narządy.

Czy jest więc ona bezpieczna?

Czy nie niesie ono za sobą żadnych negatywnych konsekwencji?

Uważa się, iż badanie z użyciem ultradźwięków jest bezpieczne.

Z całą pewnością jest ono bezpieczniejsze niż inne formy obrazowania, jak np. badanie rentgenowskie czy tomografia komputerowa.

Jednak istnieją pewne skutki działania fali ultradźwiękowej:

• Wytwarzanie ciepła.
  Tkanki lub płyny ustrojowe pochłaniają energię ultradźwięków, co może miejscowo podnosić ich temperaturę.
• Kawitacja – czyli powstawanie pęcherzyków.
  W wyniku podniesienia lokalnej temperatury może dochodzić do uwalniania się rozpuszczonych gazów z roztworu.

Nie udokumentowano jednak ewidentnie szkodliwego działania ultradźwięków na organizmy zwierzęce, jednak pomimo to badanie usg powinno być wykonywane tylko wtedy, gdy to konieczne.

Lepiej zachować ostrożność.

Kiedy badanie usg nie wniesie cennych informacji?

Niestety, badanie ultrasonograficzne ma niewielką wartość w ocenie kości i narządów zawierających powietrze.

Ultradźwięki są rozpraszane przez gazy, dlatego do oceny płuc wykorzystuje się inne metody diagnostyczne.

Podobnie zbadanie żołądka lub jelit może czasem nastręczyć trudności, ponieważ w tych miejscach często gromadzi się gaz.

Ponieważ ultradźwięki nie przechodzą przez tkankę kostną ani przez powietrze, nie ma możliwości wykorzystywania ich do diagnozowania schorzeń szkieletu lub płuc.

Innym utrudnieniem jest tkanka tłuszczowa, która tłumi fale dźwiękowe.

U zwierząt bardzo otyłych obraz narządów wewnętrznych może być na tyle zatarty, że prawidłowa interpretacja niemożliwa.

Ultrasonografia nie jest również badaniem z wyboru w przypadku podejrzenia skrętu żołądka.

Bardzo duże rozmiary tego narządu oraz masywna zawartość gazu w jego świetle uniemożliwiają ocenę.

W przypadku podejrzenia rozszerzenia i skrętu żołądka badaniem preferowanym jest rentgenografia.

Jak przygotować pacjenta do badania usg?

Przygotowanie do badania ultrasonograficznego jest niezmiernie ważne, ponieważ to od niego (oraz umiejętności ultrasonografisty) zależy prawidłowa interpretacja.

Oto kilka wskazówek, jak odpowiednio przygotować Twojego pupila do badania.

1. Przede wszystkim nie karm zwierzaka przed badaniem usg.
   Z pewnością obsługa recepcji lub lekarz wcześniej poinformuje cię o tym, że zwierz powinien być na czczo.
   Rzeczywiście – brak pokarmu w żołądku zasadniczo ułatwia obrazowanie.
   Jeśli więc zależy Ci na tym, by badanie miało dużą wartość diagnostyczną, powstrzymaj się od karmienia podopiecznego.
2. Przed badaniem usg pacjent nie powinien oddawać moczu przez około 2 godziny.
   Służy to lepszemu wypełnieniu pęcherza moczowego.
   Wynika to z faktu, iż grubość ściany pęcherza oraz jego światło są łatwiejsze w ocenie ultrasonograficznej, jeśli pęcherz moczowy jest pełny.
   Dlatego nie wyprowadzaj swojego psa na spacer bezpośrednio przed badaniem, a kotu zabierz kuwetę na 2 godziny przed wizytą u lekarza.
   Nie rób tego, jeśli u swojego pupila zauważyłeś częstomocz, wielomocz lub pacjent choruje na choroby, które przebiegają z problemami z oddawaniem moczu.
3. Być może pacjent zostanie zabrany do pomieszczenia, w którym wykonuje się usg bez Twojej obecności.
   Takie praktyki są dość często stosowane, nie zrażaj się jednak i nie próbuj na siłę dostać się do zwierzaka.
   Z reguły takie postępowanie sprawia, że zwierzę uspokaja się, co zasadniczo przyspiesza i ułatwia całą procedurę badania.
4. Konieczne będzie wygolenie.
   W przypadku badania usg jamy brzusznej niezbędne jest skrócenie włosów na praktycznie całej powierzchni brzucha – od łuków żebrowych aż do okolicy łonowej.
   To naprawdę ważne.
   Włosy są bardzo niepożądanym artefaktem, zasadniczo utrudniającym badanie.
   Fale ultradźwiękowe nie przechodzą przez powietrze, a futro (nawet mokre) zawiera mnóstwo powietrza pomiędzy każdym pasmem włosów.
   Ważne jest, by głowica miała jak największy kontakt ze skórą.
   W przypadku obecności włosów jest to bardzo utrudnione, nawet przy stosowaniu znacznej ilości żelu do usg.
   Wszystko jest jednak uzależnione od tego, jaki rodzaj badania będzie wykonywany oraz które narządy oceniane.
   W przypadku sprawdzania przebiegu ciąży lub oceny pęcherza moczowego nie ma konieczności golenia całego brzucha.
   Podczas badania serca lekarz może zrobić niewielkie okienko w sierści z lewej i/lub z prawej strony klatki piersiowej.
   Czasem jednak obszar, który trzeba wystrzyc jest większy – np. u pacjenta z głęboką klatką piersiową, a dla lepszej oceny prawej nerki, wątroby i wnęki wątrobowej konieczne może ogolenie nawet niewielkiego obszaru klatki piersiowej nad łukami żebrowymi z prawej strony.
   Zawsze jednak obrazy ultrasonograficzne będą miały lepszą jakość, jeśli sierść w danym obszarze badania zostanie wygolona.

Czy konieczne jest uspokojenie farmakologiczne pacjenta?

Rzadko, ponieważ jest to badanie nieinwazyjne i niebolesne (z wyjątkiem przeprowadzania biopsji danego narządu lub nakłucia pęcherza moczowego).

W wyjątkowych sytuacjach, zwłaszcza przy silnej bolesności jamy brzusznej konieczne jest zastosowanie płytkiej sedacji.

Pomimo, że sedacja z reguły nie jest wymagana, zdarzają się jednak bardzo nerwowi i agresywni pacjenci, u których zastosowanie lekkiego uspokojenia może być konieczne do przeprowadzenia usg.

Lekarze weterynarii, zanim sięgną po leki uspokajające, w pierwszej kolejności starają się w inny sposób wpłynąć na podenerwowanie pacjenta.

Badanie z reguły przeprowadzane jest w cichym i zaciemnionym pomieszczeniu, a personel wcześniej poświęca nieco czasu na pozyskanie zaufania zwierzaka.

Pacjent ułożony jest w komfortowej pozycji, w wielu przypadkach jest z nim obecny opiekun, który głaska i przemawia uspokajająco do zwierzęcia.

W celu ograniczenia stresu stosowane są także ciche lub bezdźwięczne maszynki do golenia, a całość przygotowań przeprowadzana jest w sposób spokojny i cichy.

Niestety, nie zawsze tego typu zabiegi są pomocne i konieczne bywa zastosowanie krótkotrwałej sedacji.

Jest ona czasem niezbędna, jeśli chcemy wykryć zmiany podczas badania.

Stres powoduje dyszenie, napięcie powłok brzusznych, poruszanie się pacjenta oraz połykanie powietrza.

To wszystko zasadniczo utrudnia obrazowanie.

Ultrasonografia jest badaniem bezbolesnym, jednak zdarza się, że podczas skanowania wykonywane są dodatkowe zabiegi, jak np. nakłucie pęcherza moczowego pod kontrolą usg (tzw. cystocenteza) lub też biopsja jakiegoś narządu.

Wówczas lekarz może zlecić znieczulenie.

Przebieg badania usg

1. Pacjent zostaje położony na stole w odpowiedniej pozycji.
   Badanie można przeprowadzić zarówno w ułożeniu bocznym, jak też grzbietowym czy nawet na zwierzęciu stojącym.
   Wszystko zależy od tego, jakie narządy są badane, a także w jakim stanie jest sam zwierzak. Skanowanie z reguły jednak rozpoczyna się na prawym boku, potem – w miarę oceny poszczególnych narządów – lekarz prosi o przewrócenie pacjenta na plecy.
   Jeśli wykonywane jest echo serca, zwierzak leży na specjalnym stole z otworem, przez który lekarz przykłada głowicę do klatki piersiowej.
   Badanie usg można również wykonywać na pacjencie stojącym, kiedy – z różnych przyczyn – położenie go może być ryzykowne.
   Często ten sposób stosowany jest u dużych suk w zaawansowanej ciąży.
   W trakcie badania lekarz prawdopodobnie zaleci zmianę pozycji.
2. Asystent goli dany obszar ciała.
3. Lekarz wprowadza dane pacjenta i jego właściciela do aparatu usg.
4. Na skórę nakładany jest specjalny żel ultrasonograficzny, w celu poprawienia dobrego kontaktu pomiędzy głowicą a ciałem.
   Czasem – jeszcze przed nałożeniem żelu – ultrasonografista może również zastosować niewielką ilość alkoholu izopropylenowego po to, by usunąć resztki włosów, brud i tłuszcz z powierzchni ciała.
5. Lekarz może poprosić o zmianę ułożenia pacjenta w celu lepszego uwidocznienia innych narządów.
6. Badanie usg może trwać różnie długo.
   Z reguły pacjent przebywa na stole około 30-60 minut, w zależności od tego, które narządy są skanowane.
7. Po zakończeniu badania zwierzę jest wycierane z żelu, a następnie sprowadzane lub zdejmowane ze stołu.
8. Otrzymane obrazy są zapisywane w pamięci komputera, a właściciel dostaje opis badania wraz ze zdjęciami.

Zalety badania usg

Jak już wspomniałam, ultrasonografia jest badaniem lubianym i bardzo często stosowanym w diagnostyce weterynaryjnej.

Wynika to nie tylko z faktu jej bezsprzecznych wartości diagnostycznych, ale także bezpieczeństwa stosowania.

Poniżej wymieniam kilka zalet badania usg:

1. Badanie jest całkowicie bezbolesne.
   Czasem tylko – przy pierwotnej bolesności w badanym obszarze – po przyłożeniu głowicy ultrasonografu pacjent może pokazywać objawy bólowe.
2. Badanie jest nieinwazyjne.
   Polega wyłącznie na przesuwaniu głowicą po skórze, bez naruszania tkanek.
3. Badanie usg uznawane jest za nieszkodliwe.
   Ultradźwięki nie narażają czworonoga na niebezpieczne promieniowanie, jak ma to miejsce np. w przypadku badania rentgenowskiego.
4. Wyniki badania uzyskiwane są praktycznie natychmiast.
   Ponieważ skanowanie wykonywane jest w czasie rzeczywistym, jego rezultat jest znany natychmiast.
   Być może będziesz musiał chwilkę poczekać na opis badania oraz wnioski, ale lekarz może w kilku słowach powiedzieć Ci, co zobaczył w trakcie badania.
   Czasem konieczne bywa przesłanie zdjęć do konsultacji, więc otrzymanie rezultatu końcowego może opóźnić się o kilka dni.
   Dłużej natomiast trzeba będzie poczekać na wynik badania histopatologicznego pobranego bioptatu pod kontrolą usg.
5. Badanie może być wielokrotnie powtarzane, nawet w niewielkich odstępach czasu.
6. Nie ma konieczności specjalnych przygotowań.
7. Może być wykonane w każdej prawie pozycji, nawet na pacjencie stojącym.
   Czasem, gdy istnieją przeciwwskazania do wymuszania konkretnej pozycji przez zwierzę (np. po wypadku komunikacyjnym, gdy nie wiemy jeszcze, jakich obrażeń doznał pacjent), głowica może być przyłożona nawet, jeśli zwierzak przyjął pozycję ulgową.

Wady badania usg

Czy ta technika w ogóle ma jakieś wady?

Tak.

Jedną z podstawowych niedogodności jest fakt, iż fale ultradźwiękowe nie przechodzą przez powietrze.

Dlatego też w przypadku diagnozowania schorzeń narządów, zawierających gaz badanie usg może nie wnieść żadnej wartości.

Nie da się więc ocenić odpowiednio powietrznych płuc, chyba, że występują w nich jakiekolwiek nieprawidłowości (np. np. zagęszczenia, bezpowietrzne obszary itp.).

Kości zatrzymują fale ultradźwiękowe, więc takie struktury jak mózg czy rdzeń kręgowy (poza pewnymi wyjątkami) nie są dostępne do badania tą techniką.

Ocena szkieletu również jest niemożliwa w badaniu usg.

Pomimo, iż otrzymany na usg obraz daje wierne odzwierciedlenie stanu faktycznego, to jednak wiele zależy od tzw. czynnika ludzkiego.

Tylko doskonała znajomość anatomii i fizjologii, w połączeniu z bogatym doświadczeniem lekarza oraz interpretacją zmian, zauważonych podczas badania, pozwalają postawić prawidłową diagnozę.

Niestety, nawet najnowocześniejszy sprzęt nie zastąpi wiedzy i fachowości operatora.

Ile kosztuje badanie USG?

Cena badania usg jest bardzo zróżnicowana.

Wynosi od 50 do 150 złotych, a nawet więcej.

Wszystko uzależnione jest od regionu oraz od indywidualnych ustaleń lekarza wykonującego badanie, jego wyposażenia i rodzaju badania, np.:

• badanie przeglądowe jamy brzusznej,
• badanie reprodukcyjne,
• badanie struktur klatki piersiowej,
• echo serca,
• usg kończyn.

Generalnie szybkie, kontrolne badanie usg należy do najtańszych.

Tutaj lekarz skupia się na jednym wybranym narządzie (np. macicy) i sprawdza, czy nastąpiły jakieś zmiany w stosunku do poprzedniego badania.

W badaniu reprodukcyjnym głównie ustala obecność płodów, bicie ich serca itp.

Może także oceniać ich wiek.

Różnice cenowe badania usg mogą wynikać z kilku czynników.

Przede wszystkim placówki specjalistyczne, zajmujące się głównie diagnostyką mogą wyceniać swoje usługi zdecydowanie wyżej, niż małe gabinety.

Nic dziwnego – mają ogromną wiedzę i doświadczenie.

Kolejnym czynnikiem, wpływającym na cenę usługi badania usg jest jakość wykorzystywanego sprzętu.

W przypadku badania ciążowego, możliwe jest zastosowanie najbardziej podstawowego sprzętu.

Z kolei badanie kardiologiczne – echo serca, służące do oceny najbardziej drobnych struktur mięśnia sercowego, może zasadniczo przewyższać cenę standardowego usg.

Jednak nie tylko jakość sprzętu ma znaczenie.

Przeprowadzenie tego badania – choć wydaje się stosunkowo proste i niewymagające specjalnych umiejętności, wcale takie nie jest.

Lekarze, jak kardiolodzy, interniści, onkolodzy, nefrolodzy, radiolodzy to są specjaliści, którzy proponują droższe usługi w wyższym zakresie.

Przeprowadzenie badania usg wymaga od ultrasonografisty sporych umiejętności.

Badanie jest w wielkim stopniu uzależnione od jego doświadczenia, wiedzy oraz zdolności łączenia ze sobą wielu informacji (zarówno tych, wynikających z wywiadu, badania klinicznego, dodatkowych badań laboratoryjnych, jak i z samego usg).

Lekarze weterynarii inwestują ogromne sumy zarówno w ustawiczne kształcenie się w zakresie ultrasonografii, stając się specjalistami w tej dziedzinie, ale też zaopatrują się w coraz nowsze i bardziej dokładne aparaty ultrasonograficzne.

To wszystko sprawia, iż cena badania usg może różnić się znacznie pomiędzy poszczególnymi placówkami weterynaryjnymi.

Tak specjalistyczne badanie, jak echo serca wymaga od operatora nie tylko wiedzy z zakresu ultrasonografii, ale także musi on dysponować szczegółową wiedzą kardiologiczną.

Przejdźmy teraz do bardziej szczegółowej części artykułu, mianowicie do opisu poszczególnych narządów w badaniu usg.

W niniejszym opracowaniu koncentruję się głównie na badaniu jamy brzusznej, ponieważ jest ono najczęściej przeprowadzane w gabinetach i lecznicach weterynaryjnych.

Badanie usg jamy brzusznej

Obecnie jest to badanie, bez którego nie sposób zdiagnozować naprawdę sporej części chorób, zwłaszcza takich, które nie dają specyficznych objawów klinicznych lub oczekiwanych zmian w wynikach innych badań.

Oczywiście badanie rentgenowskie nadal zajmuje bardzo ważną część procesu diagnostycznego (a jeszcze do niedawna ultrasonografia traktowana była jako jego uzupełnienie).

Jednak dzięki ogromnemu postępowi, jaki dokonał się w dziedzinie ultrasonografii weterynaryjnej oraz dostępności coraz nowocześniejszych urządzeń, obecnie badanie to stanowi jeden z kluczowych elementów diagnostycznych.

Badanie usg brzucha można wykonać praktycznie w każdym jego regionie (pod warunkiem, że narządy, zawierające gaz lub kości nie ograniczą prawidłowego ruchu ultradźwięków).

Umożliwia ono ocenę zarysu poszczególnych narządów, ich strukturę, czynność motoryczną (jelita), a także pozwala na stwierdzenie wszelkich nieprawidłowości w obrębie badanego obszaru.

Ogólne badanie jamy brzusznej opiera się na pewnym schemacie, który umożliwia precyzyjne i dokładne przeanalizowanie wszystkich narządów.

Plan badania ultrasonograficznego

Żeby dokładnie przeglądnąć całą jamę brzuszną konieczne jest wykonywanie badania w sposób systematyczny i uporządkowany.

Każdy, przeprowadzający badanie usg lekarz, ma opracowany pewien schemat badania, w którym kolejność oceny poszczególnych narządów jest reguły ustalona.

Jest tak dlatego, by nigdy nie pominąć badania jakiejkolwiek ważnej struktury.

Ocenę narządów jamy brzusznej można przeprowadzać w dowolnej sekwencji, jednak ważne jest, by każdy narząd oceniany był jeden za drugim, a raz ustalona kolejność była już stała.

Dzięki temu badanie jest najbardziej kompletne i nie ma ryzyka pominięcia żadnej ze struktur wewnętrznych.

Plan badania ultrasonograficznego może więc być następujący:

1. Wątroba (wraz z pęcherzykiem żółciowym, drogami żółciowymi, żyłami wrotnymi i wnękowymi).
2. Prawa nerka.
3. Prawe nadnercze.
4. Wątrobowe węzły chłonne.
5. Prawy płat trzustki.
6. Dwunastnica.
7. Prawy jajnik, prawy róg macicy.
8. Śledziona.
9. Lewa nerka.
10. Lewe nadnercze.
11. Lewy płat trzustki.
12. Lewy jajnik, lewy róg macicy.
13. Pęcherz moczowy.
14. Cewka moczowa (jej odcinek, który jest widoczny w kanale miednicy).
15. Węzły chłonne biodrowe i krezkowe.
16. Aorta, żyła główna doogonowa od rozwidlenia biodrowego do wątroby.
17. Żołądek (w tym – jeśli to możliwe – wpust żołądka, odźwiernik, wpust odźwiernika), kąt odźwiernikowo-dwunastniczy.
18. Jelito czcze.
19. Jelito kręte.
20. Połączenie krętniczo-kątniczo-okreżnicze (głównie u kotów).
21. Okrężnica.
22. Węzły chłonne krezkowe, jelita czczego.
23. Tłuszcz krezkowy, sieciowy.
24. Ściana brzucha i powierzchnie błon surowiczych.

Obraz prawidłowy

Otrzewna

Wewnętrzne powierzchnie ścian jamy brzusznej, miednicy i moszny wyścielone są otrzewną ścienną.

Jest to błona surowicza, zbudowana głównie z tkanki łącznej.

Powierzchnia narządów wewnętrznych (w całości lub w części) pokryta jest otrzewną trzewną.

Oprócz tego otrzewna wchodzi jeszcze w skład krezki, sieci i więzadeł, podtrzymujących narządy.

W badaniu usg u zdrowych psów otrzewna ścienna nie powinna być widoczna.

Najczęściej widoczne są takie struktury, w obrębie których znajduje się dodatkowo tłuszcz, a więc krezka i sieć większa.

Mogą one być hyperechogenne w stosunku do innych narządów.

U dorosłych kotów często w jamie otrzewnej gromadzą się złogi tłuszczu, szczególnie w obrębie więzadła sierpowatego.

W badaniu usg zarówno krezka, jak i sieć są hyperechogenne w stosunku do innych narządów, choć krezka kotów nie gromadzi tyle tłuszczu, jak krezka psów.

Dużo łatwiej – w porównaniu z osobnikami dorosłymi – bada się jamę otrzewnową noworodków i młodych zwierząt (do ok. 6 miesiąca życia), ponieważ w ich brzuszkach nie zdążył się jeszcze zgromadzić tłuszcz śródotrzewnowy w dużych ilościach.

Ten, który jest obecny u młodych zwierzaków, określany mianem “brązowego tłuszczu” ma większą zawartość wody.

Brak “dojrzałego” tłuszczu eliminuje dużą ilość artefaktów.

Dodatkowo narządy miąższowe, takie jak wątroba czy śledziona noworodków psów i kotów są większe, a węzły chłonne lepiej identyfikowalne.

Zwierzęta otyłe gromadzą znaczne ilości tłuszczu w obrębie więzadła sierpowatego oraz w sieci większej.

W badaniu ultrasonograficznym wpływa to na zmniejszenie przejrzystości obrazu, a co za tym idzie – problemy z dokładną oceną echogeniczności narządów (zwłaszcza wątroby).

Z kolei u pacjentów bardzo szczupłych lub wyniszczonych, u których brak jest dużej ilości tłuszczu śródotrzewnowego, uzyskuje się wyraźniejsze obrazy struktur i niektórych narządów, np. jelita cienkiego.

Jednakże tłuszcz jest potrzebny do “podświetlenia” takich organów, jak nadnercza, węzły chłonne jelita czczego, a także trzustki.

Przestrzeń zaotrzewnowa

Jest to niewielka przestrzeń, która znajduje się poza jamą otrzewną, zlokalizowana pod kręgosłupem i mięśniami przykręgosłupowymi.

Rozciąga się ona od przepony aż do odbytu.

W przestrzeni tej znajdują się pewne narządy, określane mianem pozaotrzewnowych:

• nerki,
• moczowody,
• nadnercza,
• aorta,
• żyła główna doogonowa,
• naczynia krwionośne:
  • tętnice krezkowe,
  • naczynia nerkowe,
• węzły chłonne:
  • lędźwiowe aortalne i nerkowe,
  • biodrowe przyśrodkowe,
  • podbrzuszne,
  • krzyżowe,
• zbiornik mleczu (rozszerzona część piersiowego przewodu limfatycznego) i przewody limfatyczne,
• struktury nerwowe (w tym nerwy współczulne i zwoje),
• luźna tkanka łączna.

Badanie usg tej okolicy jest szczególnie pomocne w sytuacji, gdy badanie rentgenowskie ujawniło jakiekolwiek nieprawidłowości w obrębie przestrzeni zaotrzewnowej.

Ponadto ultrasonografia pozwala na wybór najlepszego miejsca do wykonania biopsji, a także jest niezwykle przydatna przy jej wykonywaniu.

Naczynia krwionośne jamy brzusznej

Aorta, żyła główna doogonowa oraz żyła wrotna są najczęściej oceniane podczas badania ultrasonograficznego.

Najważniejsze naczynia brzuszne, na które zwraca się uwagę podczas ultrasonografii to:

Odgałęzienia aorty:

• tętnica krzyżowa pośrodkowa,
• tętnice biodrowe wewnętrzne,
• tętnice biodrowe zewnętrzne,
• tętnice okalające biodro,
• tętnica krezkowa doogonowa,
• tętnice lędźwiowe,
• tętnice jądrowe lub jajnikowe,
• tętnice nerkowe,
• tętnice przeponowe brzuszne,
• tętnica krezkowa doczaszkowa,
• tętnica trzewna.

Żyły dochodzące do żyły głównej doogonowej:

• żyły biodrowe wspólne,
• żyły lędźwiowe,
• żyły okalające biodro głębokie,
• prawa żyła jądrowa lub jajnikowa,
• żyły nerkowe,
• żyły przeponowe brzuszne,
• żyły wątrobowe,
• żyły przeponowe.

Żyły dochodzące do żyły wrotnej:

• żyła śledzionowa,
• żyły krezkowe doczaszkowe i doogonowe,
• żyła żołądkowo-dwunastnicza i dochodząca do niej żyła trzustkowo-dwunastnicza.

Z kolei żyła żołądkowo-sieciowa prawa i żyły żołądkowe łącza się, tworząc prawą gałąź, która wchodzi do żyły żołądkowo-dwunastniczej lub czasami bezpośrednio do żyły głównej doogonowej.

Ultrasonografia jest użytecznym narzędziem przesiewowym do oceny naczyń jamy brzusznej u przytomnego pacjenta.

Prawidłowe naczynia krwionośne w jamie brzusznej widoczne są w postaci aechogennych, cylindrycznych lub owalnych struktur (zależnie od płaszczyzny obrazowania).

Węzły chłonne

Węzły chłonne są niezmiernie ważnymi strukturami, wchodzącymi w skład układu limfatycznego, działającego jako system obronny organizmu.

Podczas ich oceny zwraca się szczególną uwagę na wielkość.

Powiększenie węzłów chłonnych stanowi ich odpowiedź na różne patologiczne procesy, zachodzące w organizmie.

Mogą to być:

• infekcje,
• stany zapalne,
• pierwotne procesy nowotworowe lub przerzutowe.

Nic więc dziwnego, że lekarz, widząc nieprawidłowo powiększony węzeł chłonny, stara się zawsze znaleźć tego przyczynę i często poszerza diagnostykę.

W normalnych warunkach węzły chłonne są słabo widoczne w badaniu usg.

Poszczególne grupy węzłów chłonnych biorą swoją nazwę od konkretnej lokalizacji w jamie brzusznej.

I tak wyróżnia się następujące centra limfatyczne (skupiska węzłów chłonnych):

• Lędźwiowe – znajdują się tu węzły chłonne aorty w liczbie 1-17 u psów, 1-12 u kotów.
• Trzewne, w skład którego wchodzą węzły chłonne:
  • śledzionowe,
  • żołądkowe,
  • wątrobowe,
  • trzustkowo-dwunastnicze.
• Krezkowe doczaszkowe, utworzone przez węzły chłonne:
  • jelita czczego,
  • jelita ślepego,
  • okrężnicy.
• Krezkowe doogonowe.
• Biodrowo-krzyżowe, utworzone przez węzły chłonne biodrowe przyśrodkowe oraz krzyżowe.

Węzły chłonne jamy brzusznej i miednicy można podzielić na węzły trzewne i ścienne, zależnie od regionu, z którego zbierają chłonkę.

Do trzewnych należą węzły chłonne:

• jelita czczego,
• wątroby,
• śledziony,
• okrężnicy,
• żołądkowe,
• trzustkowo-dwunastnicze.

Do węzłów ściennych należą węzły chłonne:

• aorty,
• podbrzuszne,
• krzyżowe,
• biodrowo-udowe.

Węzły chłonne jelita czczego są największymi z węzłów brzusznych.

Mają one różna długość, u psów zwykle około 1 cm.

Ze względu na dużą różnorodność zarówno liczby, jak i wielkości brzusznych węzłów chłonnych pomiędzy gatunkami, jak też w obrębie tego samego gatunku zwierzęcia, a nawet u poszczególnych osobników, istnieją trudności diagnostyczne w oszacowaniu, czy u danego zwierzęcia doszło do powiększenia węzłów chłonnych, czy też nie.

Szczególnie kłopotliwe są sytuacje, gdy powiększenie nie jest znaczne.

Ważną rolę odgrywa doświadczenie lekarza w ocenie węzłów chłonnych, a także stan kliniczny pacjenta, status fizjologiczny oraz ewentualne współistniejące choroby.

Badanie ultrasonograficzne jest preferowaną metodą obrazowania węzłów chłonnych.

Podczas badania ocenia się między innymi ich:

• rozmiar,
• kształt,
• echogenność,
• teksturę,
• krawędzie,
• unaczynienie.

Żołądek

W celu przeprowadzenia dokładnego badania ultrasonograficznego żołądka konieczne jest odpowiednie przygotowanie dietetyczne pacjenta.

Jedzenia nie powinno się podawać minimum 12 godzin przez zaplanowanym usg.

Czasem wskazane jest podanie niewielkiej ilości wody do picia tuż przed badaniem, ponieważ umiarkowanie wypełniony płynem narząd pozwala na lepsze uwidocznienie ściany.

Żołądek znajduje się w doczaszkowej części jamy brzusznej i dzieli się na:

• dno żołądka,
• trzon,
• odźwiernik,
• kanał odźwiernika.

Zawiera dwie krzywizny: większą – wypukłą i mniejszą – wklęsłą.

Z punktu widzenia klinicznego ważnym punktem zapalnym jest maksymalny kąt na krzywiźnie mniejszej.

Normalną zawartością żołądka jest gaz, treść pokarmowa i płyn.

Gaz w żołądku bardzo często utrudnia badanie, tworząc silne, hyperechogenne artefakty.

Normalna grubość ściany żołądka u psów wynosi 3-5 mm, u kotów < 2 mm (na wysokości fałdów błony śluzowej żołądka może mieć grubość do 4,4, mm).

Dno żołądka ma najbardziej widoczne fałdy w ścianie, a trzon jest gładszy.

W badaniu poddaje się także ocenie motorykę żołądka.

Jelito cienkie

W skład jelita cienkiego wchodzi:

• dwunastnica,
• jelito czcze,
• jelito biodrowe.

W usg dwunastnica zstępująca uwidaczniana jest dobrzusznie od prawej nerki.

Zwykle jest to najbardziej bocznie zlokalizowana pętla jelit w tym regionie i wydaje się być stosunkowo prosta i szeroka.

Jelito czcze i biodrowe (jego część przednia) przybierają postać ciągłych pętli jelita cienkiego.

Pomimo, iż badanie rentgenowskie jest czułą metodą do oceny przebiegu jelit, ultrasonografia wygrywa w przypadku konieczności oceny poszczególnych warstw ścian jelita, a także dostarcza ważnych informacji, dotyczących perystaltyki.

Dzięki badaniu usg można ocenić:

• grubość oraz warstwy ścian jelit,
• echogeniczność poszczególnych warstw,
• zawartość światła jelita,
• perystaltykę,
• lokalizację,
• długość zmienionego jelita,
• średnicę jelita (zwłaszcza doczaszkowo od zmiany),
• krezkę oraz węzły chłonne,
• możliwe guzy nowotworowe (pierwotne lub przerzutowe).

Jelito grube i okolica okołoodbytowa

Ze względu na fakt, że w końcowym odcinku przewodu pokarmowego znajduje się zwykle znaczna ilość gazu oraz masy kałowe, okrężnica jest odcinkiem jelita dość trudnym do zobrazowania w badaniu usg.

W jelicie grubym perystaltyka jest rzadka, a grubość ścian w segmentach wypełnionych kałem z reguły nie przekracza 1 mm.

W innych, bardziej próżnych odcinkach okrężnicy ściana zwykle ma grubość mniejszą niż 2 mm u psów i kotów 1,7 mm.

Wątroba i pęcherzyk żółciowy

U psów i kotów wątroba leży tuż pod powierzchnią przepony i składa się z 6 płatów.

Pęcherzyk żółciowy jest gruszkowatego kształtu narządem, wypełnionym płynem.

Znajduje się pomiędzy płatem czworobocznym a prawym przyśrodkowym wątroby.

To tutaj jest magazynowana i zagęszczana żółć, która następnie wydzielana jest do dwunastnicy.

Podczas ultrasonograficznego badania wątroby ocenia się głównie:

Wielkość wątroby oraz lokalizację poszczególnych płatów

Ze względu na przekrojowy charakter techniki badania istnieje spora trudność w ocenie wielkości wątroby w badaniu usg.

Jednak istnieją pewne cechy ultrasonograficzne, które mogą świadczyć o zmianie wielkości narządu.

Żeby dokładnie ocenić stopień powiększenia (lub pomniejszenia) wątroby zalecane jest wykonanie bocznego radiogramu.

Trudność również sprawia określenie położenia płatów wątrobowych ze względu na fakt, że granice poszczególnych płatów są słabo dostrzegalne.

Usg natomiast doskonale sprawdza się w identyfikacji guzów lub innych zmian strukturalnych w obrębie wątroby.

Echogeniczność narządu

Echogeniczność wątroby ma duże znaczenie diagnostyczne.

Oceniana jest w odniesieniu do sąsiadujących narządów.

Wątroba powinna być więc hypoechogenna w stosunku do śledziony.

Krawędzie wątroby oraz jej architekturę

Zaokrąglenie brzegów narządu, zaburzenie architektury wątrobowej, jakiekolwiek odchylenia naczyń – to wszystko wskazówki, które mogą świadczyć o poważnych zaburzeniach w obrębie wątroby.

Drogi żółciowe

Prawidłowo wewnątrzwątrobowe drogi żółciowe w badaniu usg nie są widoczne.

Słabo widoczny jest także wspólny przewód żółciowy.

Ocenia się pęcherzyk żółciowy, grubość jego ścian oraz światło (pod kątem występowania osadu, kamieni itp.).

Trzustka

W przypadku podejrzenia choroby trzustki preferowaną metodą diagnostyczną jest ultrasonografia.

Normalna trzustka jest izoechogenna lub lekko hypoechogenna w stosunku do tłuszczu krezkowego.

Może być trudna do zobrazowania, zwłaszcza u zwierząt otyłych.

Natomiast u młodych i szczupłych psów jest łatwiejsza do zidentyfikowania.

Prawy płat trzustki leży dogrzbietowo i przyśrodkowo w stosunku do dwunastnicy zstępującej i dobrzusznie w stosunku do prawej nerki.

Lewy płat trzustki leży doogonowo do żołądka i doczaszkowo w stosunku do okrężnicy poprzecznej.

U kotów lewy płat jest często większy i łatwiejszy do zobrazowania niż prawy.

U psów natomiast odwrotnie:

często prawy płat trzustki jest łatwiejszy do uwidocznienia, ponieważ prawy bywa zasłonięty przez gaz w żołądku i okrężnicy poprzecznej.

Śledziona

Prawidłowa śledziona u psów jest wydłużonym, spłaszczonym narządem, leżącym w rejonie podżołądkowym z lewej strony.

Na przekroju poprzecznym u psów ma kształt trójkątny, u kotów bardziej owalny.

Ocena wielkości narządu w badaniu usg ma charakter subiektywny.

U psów można ocenić grubość śledziony oraz stopień zaokrąglenia jej brzegów.

Psy młode i wysportowane z reguły mają większą śledzionę, niż psy geriatryczne.

Owczarki niemieckie mają relatywnie większe śledziony niż psy innych ras, ale o podobnych rozmiarach.

Rozmiar śledziony u kotów jest bardziej stały.

Prawidłowy narząd przybiera u tego gatunku kształt językowaty i często może być trudny do uwidocznienia.

W badaniu usg ocenia się między innymi:

1. Wielkość śledziony.
2. Powierzchnię narządu oraz jego brzegi.
3. Powierzchnie śledziony powinny być gładkie, a krawędzie ostre.
   Jakiekolwiek nieprawidłowości, dotyczące konturów czy powierzchni śledziony są patologiczne i mogą świadczyć o ogniskowych lub rozsianych zmianach w narządzie.
4. Echogeniczność śledziony powinna być jednorodna.
   U kotów może ona być hypoechogenna lub izoechogenna w stosunku do kory nerek.
   U psów prawidłowa śledziona jest hyperechogenna w stosunku do wątroby i kory nerek.
5. Torebka śledziony powinna być równa, hyperechogenna, o gładkim przebiegu.
6. Żyły śledzionowe najlepiej oceniać za pomocą kolorowego Dopplera.
   Badanie naczyń krwionośnych śledziony jest ważne, ponieważ dzięki temu można wykryć jej skręt, zakrzepicę oraz pewne zmiany guzowate.
7. Obecność zmian (np. guzów)
8. Unaczynienie

Nadnercza

Nadnercza leżą pozaotrzewnowo, dobrzusznie w stosunku do drugiego i trzeciego kręgu lędźwiowego, zdarzają się jednak fizjologiczne przypadki, gdy nadnercza usytuowane są nieco bardziej dogłowowo.

U psów prawidłowe gruczoły zwykle mają wymiary pomiędzy 15 a 30 mm długości oraz między 4 a 10 mm średnicy w najszerszym punkcie.

U kotów nadnercza mierzą pomiędzy 5 a 13 mm długości oraz pomiędzy 3 a 4,6 mm szerokości.

Są gruczołami wydzielania wewnętrznego – kora (czyli zewnętrzna warstwa gruczołu) produkuje hormony steroidowe (kortyzol, aldosteron i androgeny nadnerczowe), podczas gdy rdzeń (czyli środkowa część gruczołu) produkuje adrenalinę i noradrenalinę.

W przypadku, gdy podczas badania usg stwierdzane są jakiekolwiek nieprawidłowości dotyczące nadnerczy, zawsze należy wykonać dodatkowe badania diagnostyczne, włącznie z określeniem poziomu hormonów.

W badaniu usg podczas oceny nadnerczy bierze się pod uwagę:

• rozmiar,
• kształt,
• lokalizację,
• strukturę wewnętrzną,
• obecność jakichkolwiek zmian w gruczołach.

Nadnercza są strukturami trudnymi do badania ultrasonograficznego.

Ocena wymaga od operującego doświadczenia, cierpliwości, odpowiedniego sprzętu, a od pacjenta współpracy i spokoju.

Gruczoły te są niewielkimi strukturami, leżącymi w obszarze trudnym do oceny.

Oba nadnercza są z reguły jednolicie hypoechogenne w stosunku do otaczającej je tkanki.

Nerki

W badaniu usg prawidłowa, fasolowatego kształtu nerka jest gładka, a dookoła narządu widoczna jest cienka, hyperechogenna torebka.

Kora nerek jest hypoechogenna w stosunku do śledziony i drobnoziarnista.

Rdzeń nerek jest praktycznie aechogenny i podzielony na segmenty.

Za pomocą usg można zmierzyć wielkość nerek, które u kotów mają długość 37-44 mm (prawa nerka może być większa).

U psów wielkość nerek odnosi się do wielkości ciała.

Wskaźnikiem, używanym do oceny prawidłowej wielkości nerek jest stosunek ich długości do średnicy aorty.

Jeśli jest on mniejszy niż 5,5 nerka uważana jest za zmniejszoną.

Jeśli większy niż 9,1 – nerka jest powiększona.

Pęcherz moczowy i cewka moczowa

Ultrasonografia jest cennym narzędziem do badania pęcherza moczowego, jednak cewka moczowa w dużej części nie jest dostępna do oceny przy użyciu ultradźwięków.

Dzięki badaniu usg możliwa jest ocena:

• Grubości ściany pęcherza moczowego oraz jej poszczególnych warstw.
  Normalna grubość ściany pęcherza uzależniona jest od stopnia jego wypełnienia – im bardziej wypełniony pęcherz, tym ściana jest cieńsza.
• Obecności guzów lub mas.
  Nabłonek w prawidłowym pęcherzu powinien być cienki.
  Jakiekolwiek zgrubienia lub obecność mas może świadczyć o chorobach pęcherza (np. zapaleniu pęcherza moczowego, raku z komórek przejściowych).
  Zapalenie pęcherza z reguły nie powoduje zaburzenia warstwowości ściany, podczas gdy raki doprowadzają do zniszczenia jej prawidłowej architektury.
• Obecności osadu lub kamieni w świetle pęcherza moczowego.
  Usg jest czułym narzędziem ukazującym obecność drobnych ziarenek osadu lub też kamieni w pęcherzu.
  Zwykle dają one cień akustyczny.
  Mniejsze cząsteczki powodują charakterystyczny rozproszony wzór w świetle pęcherza, dając obraz “gwieździstego nieba”.
  Przy lekkim potrząsaniu pęcherza głowicą podczas badania widoczny jest ruch zawieszonych w moczu elementów stałych.
  W badaniu usg można też wykazać obecność tzw. gruzu komórkowego, jak złuszczone komórki nabłonka, skrzepy krwi itp.
• Rozmiaru i kształtu okolicznych węzłów chłonnych.
• Zakończenia moczowodu.
  Ujścia moczowodów do pęcherza moczowego możliwe jest przy użyciu usg z Dopplerem kolorowym.
  Można zidentyfikować strumienie moczu wpływające do pęcherza z moczowodów.

Układ rozrodczy żeński

Ultrasonografia jest cenioną metodą diagnostyczną, przydatną nie tylko do rozpoznawania ciąży, ale także wszelkich nieprawidłowości narządów rozrodczych.

Jajniki

Znajdują się blisko doogonowych biegunów nerek i zwykle są owalnego kształtu.

Jajnik zbudowany jest z zewnętrznej kory (zawierającą pęcherzyki) oraz rdzenia jajnika.

Prawy jajnik zwykle znajdowany jest bardziej dogrzbietowo w stosunku do okrężnicy wstępującej, a lewy sąsiaduje z okrężnicą zstępującą.

Oba jajniki znajdują się w torebkach jajnikowych.

Jajniki u suk mają zwykle wielkość ok. 1,5 cm x 0,7 cm x 0,5 cm; u kotek są mniejsze.

Jajowody

Jajowód rozpoczyna się w kształcie lejka, tuż przy jajniku, następnie przechodzi w tzw. bańkę jajowodu, potem w jego cieśń aż do zakończenia macicznego, w którym łączy się z rogiem macicy.

Przebieg jajowodu jest kręty i przebiega w ścianie torebki jajnikowej.

Macica

Składa się z dwóch rogów, łączących się z krótkim trzonem macicy, który następnie przechodzi w szyjkę macicy o grubej ścianie.

Ściana macicy zbudowana jest z trzech warstw:

• zewnętrznej błony surowiczej (perimetrium),
• wewnętrznej mięśniowi (myometrium),
• wewnętrznej błony śluzowej (endometrium).

Macica zwykle znajduje się grzbietowo w stosunku do jelita cienkiego, jej trzon ułożony jest brzusznie do okrężnicy zstępującej i grzbietowo w stosunku do pęcherza moczowego.

Podczas badania usg trzon nieciężarnej macicy najłatwiej znaleźć pomiędzy pęcherzem moczowym a okrężnicą zstępującą.

Nieciężarne rogi macicy są trudne do zobrazowania – są one zasłonięte przez jelito cienkie i zlewają się z otaczającym tłuszczem.

Pochwa

Pochwa jest długim, ciągnącym się przez kanał miednicy, narządem.

W przedsionku pochwy znajduje się brodawka cewki moczowej i dno łechtaczki.

Żeński układ rozrodczy zakończony jest wargami sromowymi.

Pacjentka do badania może być ułożona na boku lub na grzbiecie.

Normalna, nie ciężarna macica i jajniki są trudne do zobrazowania w badaniu usg.

Trudności w obrazowaniu jajników wynikają z ich niewielkich rozmiarów, problemów z rozróżnieniem ich z otaczającym tłuszczem, jak też wchodzących w obraz narządów przewodu pokarmowego.

Ocena prawidłowej ciąży

Dzięki badaniu usg możliwe jest szybsze wykrycie ciąży, niż ma to miejsce z użyciem rentgenografii.

Wykrycie ciąży u psów i kotów jest najłatwiejsze i najbardziej dokładne już od 21-go dnia ciąży (21. – 35. dzień).

Bicie serca płodu zauważalne jest 24.-25. dnia ciąży.

Pomimo faktu, iż powiększoną ciężarną macicę można uwidocznić po 7 dniach u suki i po 4 u kotki, to jednak ryzyko wyniku fałszywie dodatniego jest duże – macica może być powiększona po rui, dając obraz bardzo podobny do wczesnej ciąży.

To jest możliwe z największym prawdopodobieństwem na podstawie zdjęcia rtg.

Dzięki badaniu usg można także ocenić wiek płodu oraz monitorować inwolucję macicy po porodzie (co zwykle następuje w ciągu czterech tygodni od porodu).

Układ rozrodczy męski

Prostata

Normalna prostata to dwupłatowy gruczoł, zlokalizowany u psów wokół szyjki pęcherza moczowego i bliższego odcinka cewki moczowej.

U kotów gruczoł krokowy jest bardzo niewielki i nie całkiem otacza cewkę moczową.

Wielkość gruczołu krokowego waha się pomiędzy poszczególnymi osobnikami i jest zasadniczo zależna od statusu hormonalnego.

Zwierzę może być badane w ułożeniu bocznym lub grzbietowym.

Badanie ułatwia wypełniony pęcherz moczowy.

Czasem pozycja stojąca może ułatwić uwidocznienie prostaty, jeśli znajduje się ona w jamie miednicznej – wówczas pełny pęcherz delikatnie “podciąga” prostatę do brzucha.

W badaniu usg prawidłowa prostata otacza trójkąt pęcherza moczowego i bliższy odcinek cewki moczowej.

Gruczoł jest homoechogenny, z wyraźnie zaznaczonymi dwoma płatami, oddzielonymi cewką moczową.

Czasem zauważalne mogą być drobne torbiele, nie przekraczające 1 cm średnicy.

Uważa się je za normalne, ogniskowe nagromadzenie wydzieliny prostaty.

U samców wykastrowanych gruczoł jest mały (ma to związek z brakiem wpływów hormonalnych na prostatę).

Podczas badania prostaty ocenia się:

• wielkość – może być ona zróżnicowana, zależnie od statusu hormonalnego, wieku oraz ewentualnych chorób,
• echogeniczność narządu,
• obecność ewentualnych zmian (torbiele, guzy).

Jądra i moszna

Ultrasonografia, w przeciwieństwie do rentgenografii, pozwala na szczegółową ocenę jąder.

Wskazaniami do badania usg są:

• choroby prostaty,
• zespół feminizujący samców,
• niepłodność,
• asymetria jąder,
• zanik jąder,
• gorączka nieznanego pochodzenia,
• obrzęk moszny,
• zatrzymanie jądra (lub jąder) – wnętrostwo.

U zdrowych, dojrzałych, niekastrowanych zwierząt parzyste jądra znajdują się w worku mosznowym, który jest podzielony przegrodą środkową.

Jądra okryte są otoczką łącznotkankową, która od przegrody rozgałęzia się, wnikając do jąder, dzieląc je na płaciki i tworząc śródjądrze.

Na doczaszkowym biegunie jądra spoczywa głowa najądrza, trzon najądrza przylega do bocznej i dogrzbietowej powierzchni jądra, a ogon znajduje się na powierzchni doogonowej jądra.

Badanie przeprowadza się na zwierzęciu leżącym najczęściej na boku lub na grzbiecie.

Czasem konieczne jest delikatne wystrzyżenie skóry moszny (należy to robić bardzo delikatnie).

W badaniu usg jądra są umiarkowanie echogenne, z drobnoziarnistą, homoechogenną strukturą, izoechogenną w stosunku do śledziony.

Śródjądrze, znajdujące się w centrum jądra, jest hyperechogenną liniową lub punktową strukturą (zależnie od płaszczyzny obrazowania).

Wokół jądra widoczne jest hyperechogenne echo, utworzone przez osłonki jądra.

Głowa i trzon najądrza są izoechogenne, natomiast ogon najądrza hypoechogenny w stosunku do jądra.

Do oceny przepływu krwi w obrębie splotu żylnego wiciowatego powrózka nasiennego służy badanie dopplerowskie.

Nieprawidłowości, które można stwierdzić podczas badania USG jamy brzusznej

Powiększenie narządu lub narządów

Każda struktura w jamie brzusznej może z różnych przyczyn ulec powiększeniu.

Poza sytuacjami, w których jest to zupełnie fizjologiczne (np. powiększenie żołądka po jedzeniu czy powiększenie ciężarnej macicy), patologiczne powiększenie danego narządu może świadczyć o poważnym procesie patologicznym, toczącym się na terenie jamy brzusznej.

Przyczynami patologicznego powiększenia narządu może być:

• torbiel,
• krwiak,
• ropień,
• nowotwór lub ziarniniak,
• skręcenie (np. skręt żołądka),
• rozrost,
• niedrożność.

Badanie ultrasonograficzne jest bardzo użytecznym narzędziem do wykrywania powiększonego narządu lub nieprawidłowej struktury.

Dodatkowo daje możliwość określenia jego echogeniczności, umożliwia także pobranie materiału do badania cytologicznego i/lub histopatologicznego.

Guz lub guzy

Badanie usg umożliwia wykrycie nawet niewielkich guzów w jamie brzusznej, a także w wielu przypadkach pomaga zlokalizować i zidentyfikować organ, z którego ten guz się wywodzi.

Pozwala także na ocenę innych narządów pod kątem ich ucisku lub innych, współistniejących chorób.

Bardzo często stwierdzenie obecności guza w jamie brzusznej pociąga za sobą konieczność wykonania biopsji cienkoigłowej i/lub laparotomii.

Otrzewna

Objawy kliniczne, które towarzyszą schorzeniom jamy otrzewnej, mogą obejmować:

• gorączkę,
• brak apetytu,
• zaparcia,
• wymioty,
• duszność,
• trudności w oddawaniu moczu,
• ból brzucha, manifestowany jako niechęć do poruszania się, schodzenia i wychodzenia po schodach, unikanie dotyku, wokalizowanie i silna obrona przy ucisku powłok brzusznych,
• powiększenie obrysu powłok brzusznych,
• objawy, dotyczące innych narządów; ponieważ stany chorobowe otrzewnej z reguły związane są z innymi chorobami, leżącymi u podłoża, mogą również rozwijać się inne symptomy.

Płyn w jamie otrzewnej

Istnieje zarówno wiele przyczyn, prowadzących do gromadzenia się płynu w jamie otrzewnej, jak też różne są jego rodzaje.

Możemy mieć do czynienia z:

• krwią,
• chłonką,
• wysiękiem,
• przesiękiem,
• żółcią,
• moczem.

W przeciwieństwie do badania radiologicznego, w którym wodobrzusze utrudnia interpretację zdjęcia rentgenowskiego, w przypadku usg obecność płynu w brzuchu ułatwia badanie.

Nawet niewielka ilość płynu może zostać wykryta dzięki ultrasonografii.

Dodatkowo – na podstawie echogeniczności samego płynu można wstępnie wnioskować co do jego charakteru.

Płyn, otaczający narządy wewnętrzne sprzyja lepszemu ich wykontrastowaniu, co powoduje lepsze uwidocznienie ich krawędzi i umożliwia ocenę powierzchni.

Niejednokrotnie obecność płynu w jamie brzusznej pozwala uwidocznić guzy otrzewnowe.

Przesięk najczęściej jest aechogenny, podobnie jak mocz czy żółć.

Z kolei wolna krew w jamie brzusznej wykazuje silniejszą echogeniczność niż przesięk, czy zmodyfikowany wysięk.

Przy obecności płynu w jamie brzusznej narządy wewnętrzne wydają się być bardziej echogenne, niż w normalnych warunkach.

Dobrze widoczne stają się sieć i krezka.

Zapalenie otrzewnej

Przyczyną zapalenia jamy otrzewnej może być:

• zakażenie (np. zakaźne zapalenie otrzewnej kotów),
• pęknięcie któregoś narządu jamy brzusznej,
• penetrujące rany ściany brzucha,
• zapalenie lub nowotwór trzustki.

Na zapalenie otrzewnej może wskazywać obecność echogenicznych, drobnych cząstek, które unoszą się w płynie.

Czasem towarzyszy temu obecność hyperechogennych nitek lub pasm włóknika.

Zarys poszczególnych narządów jamy brzusznej jest nieregularny.

Zapaleniu otrzewnej towarzyszy pogrubienie i przekrwienie błony.

Wskutek tego dochodzi do zamglenia, a nawet ziarnistego wyglądu tkanek miękkich w jamie otrzewnej, przez co tracone są szczegóły.

Tego typu zmiany mogą być ogniskowe lub uogólnione, zależnie od przyczyny wywołującej zapalenie otrzewnej.

W badaniu usg często widoczny jest płyn w jamie brzusznej, w którym dodatkowo mogą być widoczne echa, jak np. hyperechogenne kłaczki fibrynowe.

Błona surowicza narządów może mieć nieregularny wygląd.

Wolny gaz w jamie brzusznej (pneumoperitoneum).

Zwykle obecny jest w jamie brzusznej po wcześniejszym zabiegu chirurgicznym.

Taki stan może utrzymywać się nawet do miesiąca.

W tym czasie stopniowo zawartość powietrza w jamie brzusznej ulega zmniejszaniu.

Innymi, patologicznymi przyczynami obecności gazu w jamie brzusznej jest perforująca rana ściany brzucha lub pęknięcie narządu (lub struktury), zawierającego gaz.

Tak może być w przypadku perforacji któregoś odcinka przewodu pokarmowego.

Masywna ilość powietrza w jamie brzusznej może być wynikiem skrętu żołądka, martwicy jego ścian i – w konsekwencji – przebicia lub pęknięcia.

Obecność powietrza trudno wykryć w badaniu usg, ponieważ ultradźwięki bardzo nie lubią gazu.

O jego obecności mogą świadczyć hyperechogenne obszary, znajdujące się poza układem pokarmowym oraz artefakty w postaci rewerberacji.

Rozsiany proces nowotworowy

Rozsianie procesu nowotworowego na otrzewną powoduje zamglenie obrazu, utratę szczegółów oraz obecność płynu.

Może być trudne odróżnienie przerzutów nowotworowych od zapalenia otrzewnej (zwłaszcza FIP u kotów), a także od samej tylko obecności niewielkiej ilości płynu w jamie otrzewnej.

Masa nowotworowa

Guz nowotworowy może pojawić się w otrzewnej lub krezce.

Najczęstszymi nowotworami, dotyczącymi tych struktur są tłuszczaki (lipoma).

W badaniu ultrasonograficznym widoczna jest izoechogenna w stosunku do tkanki tłuszczowej masa.

Zawsze, w celu potwierdzenia diagnozy konieczne jest wykonanie biopsji cienkoigłowej oraz badanie histopatologiczne.

Inne guzy, możliwe w tej lokalizacji to naczyniakomięsak i inne mięsaki.

Krwiak

Przyczyn powstawania krwiaka jest wiele.

Może się on pojawić po urazie jamy brzusznej (z reguły tępym, np. silne uderzenie, kopnięcie).

Inna przyczyną jest krwawienie wskutek pęknięcia guza nowotworowego.

Może też się zdarzyć po zabiegu nakłucia pęcherza moczowego lub po wykonaniu biopsji jakiegoś narządu.

Echogeniczność krwiaka może się zmieniać z czasem (wraz z jego dojrzewaniem), dlatego ważne jest, by – w przypadku podejrzenia jego obecności – wykonywać sekwencyjne badanie usg.

To pozwoli na rozróżnienie, czy rzeczywiście mamy do czynienia z krwiakiem, czy też z guzem o innym charakterze.

Ciała obce

Ciało obce może znaleźć się w jamie otrzewnowej albo z zewnątrz – w wyniku perforacji ściany ciała, albo od wewnątrz – w wyniku przedostania się go z jakiegoś narządu wewnętrznego (np. jelita) i późniejszej migracji w obrębie jamy brzusznej.

Ultrasonografia stanowi w takim przypadku znakomite uzupełnienie badania rentgenowskiego, zwłaszcza w sytuacji, gdy ciało obce jest niecieniujące i nie daje oczekiwanego obrazu na zdjęciu rentgenowskim.

Obecności ciała obcego może towarzyszyć ogniskowe zapalenie otrzewnej.

Przepuklina

Wady, pęknięcia lub rozdarcia w obrębie otrzewnej bardzo często skutkują wystąpieniem przepukliny.

W zależności od lokalizacji można wyróżnić:

• przepuklinę pępkową,
• przepuklinę kroczową,
• przepuklinę pachwinową
• przerwanie więzadła przedłonowego,
• przepuklinę przeponową,
• przerwanie przyżebrowe
• przerwanie (pęknięcie) przepony,
• przepuklinę przeponową otrzewnowo-osierdziową,
• przepuklinę rozworu przełykowego.

Badanie usg jest bardzo przydatnym narzędziem, służącym do oceny zawartości worka przepuklinowego.

Może znajdować się w nim tłuszcz (hyperechogenny), pętle jelitowe (widoczne jako liniowe struktury, zawierające hyperechogenny gaz, aechogenny płyn lub mieszaninę gazu i płynu).

Czasem widoczne są ruchy jelit (jeśli perystaltyka jest zachowana).

Jeśli przez wrota przepukliny dostał się pęcherz moczowy, w worku przepuklinowym obecny będzie aechogenny mocz.

Ropień

Obecność ropnia w obrębie krezki lub sieci może być skutkiem perforacji któregoś odcinka przewodu pokarmowego (np. jelita), ran perforujących, ropnego stanu zapalnego innego narządu wewnętrznego lub też – niestety – jako wynik interwencji chirurgicznej i pozostawienia przez chirurga gazików w jamie brzusznej.

Badanie usg może wykazać zarówno ropnie, znajdujące się w obrębie całej jamy brzusznej, jak i te w worku przepuklinowym.

Zwykle ropnie mają postać hypoechogennych, słabo odgraniczonych tworów, wypełnionych różną zawartością płynu.

Mogą mieć grube, nieregularne ściany, a w ich świetle widoczne mogą być przegrody.

Mogą one być związane z różnymi narządami (np. wątrobą) lub też z powierzchnią ściany brzucha.

W ich okolicy zwykle dochodzi do stanu zapalnego tkanek okolicznych.

Może to być widoczne jako zwiększenie echogeniczności tkanki tłuszczowej, obecność różnej wielkości przestrzeni, wypełnionych aechogennym lub hypoechogennym płynem, a nawet jako niedrożność jelit.

Przestrzeń pozaotrzewnowa

Płyn w przestrzeni pozaotrzewnowej

W prawidłowych warunkach w przestrzeni zaotrzewnowej nie powinien znajdować się wolny płyn.

Ultrasonografia jest czułym badaniem do wykrywania niewielkiej nawet obecności płynu.

Obecność płynu w tej okolicy najczęściej związana jest z chorobami nerek, procesem nowotworowym lub krwawieniem.

W przypadku stwierdzenia obecności płynu pobiera się jego próbkę do badania.

Płyn, pochodzący z nerek lub z moczowodów może pojawiać się w następujących zaburzeniach:

• Ostra niewydolność nerek (np. na skutek chorób dróg moczowych, zatrucia, zakażenia lub nowotworu).
• Uraz i pojawiający się wskutek niego wtórny wyciek moczu.
• Obecność innych zmian, wtórnych do urazu (np. przerwanie ściany pęcherza moczowego, przerwanie ściany brzucha, odma, złamania żeber, przepuklina przeponowa itp.).
• Krwotok.
  Obecność krwi w przestrzeni pozaotrzewnowej może być spowodowana:
• Uraz.
  Zawsze należy dążyć do ustalenia źródła krwawienia oraz sprawdzić inne regiony ciała pod kątem występowania krwawienia.
  Najczęstsze źródła krwawienia pourazowego w jamie brzusznej to śledziona, wątroba i nerki.
• Pęknięcie unaczynionego guza.
• Przerwanie naczyń krwionośnych, będącego skutkiem:
  • nacieku nowotworowego.
    Często guzy chromochłonne nadnerczy są przyczyną krwotoku zaotrzewnowego;
  • ran penetrujących;
  • zaburzeń naczyniowych;
• Zaburzeniami krzepnięcia, wynikającymi z:
  • rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC),
  • zatrucia rodentycydami antykoagulacyjnymi,
  • małopłytkowości tła immunologicznego.

Ciała obce w przestrzeni zaotrzewnowej

Jedną z najczęstszych przyczyn przewlekłego zapalenia przestrzeni zaotrzewnowej są migrujące ciała obce.

Oprócz tego do stanów zapalnych w tej okolicy dochodzi na skutek ran penetrujących, rozprzestrzenienia się zakażenia z tkanek sąsiednich (np. przy ciężkim, odmiedniczkowym zapaleniu nerek).

Czasem przyczyną jest reakcja na nici chirurgiczne, stosowane np. przy zabiegach sterylizacji.

Objawy mogą być różne, zależnie od przyczyny je wywołującej.

Często stwierdzana jest:

• gorączką,
• ból,
• brak apetytu,
• osowiałość,
• fluktujące ropnie w okolicach pachwin (z możliwym wysiękiem),
• bolesność pleców,
• możliwe są także deficyty neurologiczne.

Migracja ciał obcych może pochodzić z jamy ustnej lub dalszych odcinków przewodu pokarmowego i układu oddechowego.

Badanie ultrasonograficzne pozwala na uzyskanie informacji, czy w przestrzeni pozaotrzewnowej obecne są nieprawidłowości w postaci np. płynu, ropnia, zmiany echogeniczności itp.

Czasem można również dostrzec ciało obce.

Guzy i masy

Przestrzeń zaotrzewnowa to obszar, w którym dość często lokalizują się guzy.

Wiele z nich to pierwotne lub przerzutowe nowotwory z nerek lub nadnerczy.

W przypadku innych guzów, zwłaszcza mięsaków, czasami trudno jest ustalić ich pierwotne tło.

Naczyniakomięsak jest częstym nowotworem w przestrzeni pozaotrzewnowej, sprawiającym trudności diagnostyczne z powodu otaczającego go płynu (krwotoku).

Możliwe są także guzy nienowotworowe, jak np. ropnie.

Naczynia krwionośne jamy brzusznej

Żyła wrotna

Zespolenie wrotno-układowe to nieprawidłowe połączenia pomiędzy żylnymi układami: wrotnym i systemowym.

W ich wyniku krew z żyły wrotnej przedostaje się do żyły głównej tylnej lub do żyły nieparzystej.

Taka krew, płynąca z żołądka, jelit, trzustki i śledziony zamiast do wątroby, gdzie powinna zostać “oczyszczona”, dostaje się od razu do krążenia ogólnego.

Powoduje to szereg niekorzystnych następstw i objawów klinicznych, które najczęściej doprowadzają do licznych zaburzeń neurologicznych.

Substancje, które powinny zostać zmetabolizowane w wątrobie, jak np. amoniak, merkaptopuryna, krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, kwas gamma- aminobenzoesowy, wywołują intoksykację i pojawienie się objawów klinicznych zatrucia.

Najczęściej symptomy dotyczą układu nerwowego, pokarmowego i moczowego.

Połączenie wrotno – systemowe (jego potoczna nazwa to “shunt”) może być wrodzone lub nabyte.

Ze względu na lokalizację patologicznego naczynia wyróżniamy zespolenia zewnątrzwątrobowe i wewnątrzwątrobowe.

Wrodzone przecieki wrotno-systemowe są najczęściej pojedyncze.

U psów ras małych i średnich są to zwykle połączenia zewnątrzwątrobowe, natomiast u psów ras dużych najczęściej wewnątrzwątrobowe.

Nabyte połączenia wrotno-układowe są to liczne, patologiczne połączenia.

Takie naczynia w normalnych warunkach są niedrożne, jednak ulegają otwarciu na skutek nadciśnienia, panującego w krążeniu wrotnym.

Najczęściej powstają one u starszych pacjentów, cierpiących na przewlekłe nadciśnienie wrotne.

W wykrywaniu połączeń wrotno-systemowych cennym narzędziem przesiewowym jest ultrasonografia, która pomoże zlokalizować nieprawidłowe naczynia oraz umożliwia dobranie odpowiedniego sposobu leczenia.

W wielu jednak przypadkach konieczne są bardziej zaawansowane techniki obrazowania.

Żyła główna doogonowa

Choroba zakrzepowo-zatorowa

Zakrzepica to tworzenie skrzepu krwi lub zlepka fibryny płytkowej w naczyniach krwionośnych lub sercu.

Najczęstsze przyczyny choroby zatorowo-zakrzepowej to:

• Uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych na skutek toczących się infekcji (np. bakteryjnego zapalenia wsierdzia, dirofilariozy, posocznicy), umieszczeniem cewników dożylnych lub odkładaniem się kompleksów immunologicznych w naczyniach krwionośnych.
• Uszkodzenia wsierdzia i zastój krwi na skutek chorób serca (np. w przebiegu kardiomiopatii przerostowej u kotów).
• Pierwotne choroby, związane z płytkami krwi (trombocytopatie), np. schorzenia mieloproliferacyjne.
• Zaburzenia związane z nadkrzepliwością (np. hyperadrenokortycyzm, zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego, nowotwór, niedobór antytrombiny III).

Aorta brzuszna

Przetoka tętniczo-wrotna

Połączenia tętniczo-żylne mogą powstać gdziekolwiek w organizmie.

W jamie brzusznej tego typu zespolenia powstają najczęściej w wątrobie.

U kotów takie schorzenia występują rzadziej niż u psów.

Najczęściej mają one charakter wrodzony, choć zdarzały się przypadki nabyte (np. na skutek nowotworu lub urazu).

Badanie ultrasonograficzne jest przydatne w wykrywaniu nieprawidłowych naczyń, ale angiografia i tomografia komputerowa są technikami bardziej czułymi.

Choroba zatorowo-zakrzepowa

Zakrzepica aorty często występuje u kotów w przebiegu pierwotnej choroby serca.

“Zator jeździec”, umiejscowiony w rozwidleniu aorty powoduje nagłe pojawienie się objawów klinicznych w postaci:

• kulawizny kończyny tylnej (jednej lub obu),
• niedowładu lub porażenia kończyn lub kończyny,
• silnego bólu, unikania dotyku, wokalizacji,
• zimnych w dotyku kończyn (lub kończyny),
• słabo wyczuwalnego tętna na tętnicy udowej,
• bladości lub sinicy.

U psów taki stan pojawia się rzadziej i z reguły związany jest z chorobami przebiegającymi z utratą białek.

Początek choroby jest mniej ostry, przebieg łagodniejszy.

Ostre objawy kliniczne mogą pojawić się po epizodach kulawizny.

Przyczyny miejscowej choroby zatorowo-zakrzepowej to najczęściej naciek nowotworowy ściany naczynia, ciało obce lub zapalenie naczyń krwionośnych.

Badanie ultrasonograficzne umożliwia dokładną ocenę dużych naczyń krwionośnych w jamie brzusznej, stąd też jest to metoda z wyboru przy diagnozowaniu tego typu schorzeń.

W niektórych przypadkach można posiłkować się angiografią selektywną.

Inne tętnice i żyły brzuszne

Naczynia krwionośne, znajdujące się w obrębie krezki mogą ulec zamknięciu w przebiegu skrętu jelita.

To bardzo niebezpieczny stan, a szybka identyfikacja zaburzenia umożliwia podjęcie odpowiednich działań leczniczych.

Im dłużej naczynia krwionośne są zaciśnięte, tym groźniejsze konsekwencje kliniczne.

W szybkim tempie dochodzi do niedokrwienia i martwicy ściany jelit.

Na skręt narażone są duże psy z głęboką klatką piersiową, zwłaszcza samce.

Węzły chłonne

Ultrasonografia umożliwia rozróżnienie pomiędzy normalnymi, a reaktywnymi węzłami chłonnymi, a także pozwala na identyfikację chłoniakowych węzłów chłonnych.

Przy stwierdzeniu nieprawidłowości w węzłach chłonnych często konieczne bywa wykonanie biopsji zmienionej struktury oraz ocena histopatologiczna bioptatu.

Zabieg wykonuje się pod kontrolą usg.

Guzy i masy w jamie brzusznej

Ultrasonografia jest świetnym narzędziem do identyfikowania guzów, mas i nieprawidłowych struktur nie tylko w jamie brzusznej, ale także w poszczególnych jej narządach (nawet przy braku zmiany kształtu czy wielkości danego organu).

Zmiany takie mogą mieć różny kształt, wielkość i echogeniczność.

Mogą być pojedyncze lub liczne, o tęgiej, homoechogennej konsystencji lub jamiste, o mieszanej echogeniczności.

Podczas badania usg można więc znaleźć między innymi:

• masy torbielowate (np. przy wielotorbielowatości nerek),
• masy jamiste, wśród których wymienić należy:
  • ropnie, mające bardzo zmienny wygląd; zwykle są nieregularne, z hypoechogenną zawartością,
  • krwiaki; również mogą różnić się wyglądem, zależnie od tego, jak długo są obecne; najczęściej pojawiają się na skutek niedawnego urazu, zabiegu chirurgicznego,
  • łagodny, guzkowy rozrost – występuje w postaci hypoechogennych guzków lub większych mas,
  • guzy nowotworowe – czasami trudno jest jest odróżnić od krwiaków, ponieważ mogą mieć bardzo podobny wygląd.

Żołądek

Zapalenie żołądka

Ultrasonografia jest bardziej czułą metodą, umożliwiającą wykrywanie zmian, związanymi z chorobami zapalnymi żołądka.

Ciężkie zapalenie śluzówki żołądka może być trudne do rozróżnienia od choroby nowotworowej lub grzybiczej, dlatego w takich przypadkach często konieczne jest wykonanie biopsji i ocena histopatologiczna bioptatu.

Dzięki badaniu usg możliwe jest wykazanie pogrubienia ściany żołądka, które może być ogniskowe, ograniczone lub rozlane.

Pogrubienie ogniskowe, często wraz ze zmianami w błonie śluzowej żołądka, którym towarzyszy nagromadzenie hyperechogennych pęcherzyków gazu, wskazywać może na owrzodzenie śluzówki żołądka.

Przewlekłe zapalenie żołądka zwykle wiąże się z uogólnionym pogrubieniem ściany i fałdów błony śluzowej wraz z zatarciem ich budowy.

Czasem zapaleniu trzustki towarzyszy częściowe pogrubienie ściany żołądka oraz zaburzenia perystaltyki.

Do zapalenia błony śluzowej żołądka dochodzi także w przebiegu mocznicy.

Mogą wówczas widoczne być w śluzówce owrzodzenia, obrzęk, mineralizacja, a nawet cechy martwicy.

Nowotwory żołądka

Zdarzają się stosunkowo rzadko u psów, u kotów niezmiernie rzadko.

Najczęściej spotykanym nowotworem złośliwym żołądka u psów jest gruczolakorak, u kotów chłoniak.

W żołądku mogą się również rozwinąć inne rodzaje guzów, np. mięsak gładkokomórkowy, mięśniakomięsak.

Także nowotwory trzustki mogą rozprzestrzeniać się na żołądek.

Objawy związane są głównie z przewlekłymi wymiotami, często podbarwionymi krwią, brakiem apetytu, postępującą utratą masy ciała.

Badanie ultrasonograficzne umożliwia wykrycie większości nowotworów w okolicy odźwiernika, trudniej natomiast zdiagnozować guzy z lokalizowane w okolicy trzonu żołądka.

Na nowotwór może wskazywać pogrubienie ściany żołądka i zatarcie jej warstwowej struktury.

Ze względu na trudność w ocenie żołądka w badaniu usg, ujemny wynik nie wyklucza obecności nowotworu.

W obrazie usg wszystkie rodzaje nowotworów mogą wyglądać podobnie i nie można z pewnością stwierdzić, z jakim rodzajem mamy do czynienia.

Stąd też w celu dokładnego scharakteryzowania zmiany konieczne jest wykonanie biopsji aspiracyjnej.

Jest to szczególnie ważne także z tego powodu, że niektóre, ciężkie choroby zapalne żołądka mogą naśladować obraz nowotworu i bardzo łatwo o nadinterpretację.

Owrzodzenie żołądka

Stosunkowo często występuje u psów, zwłaszcza nerwowych.

Łagodne owrzodzenia żołądka lokalizują się głównie w kanale odźwiernika i dwunastnicy.

Często związane są z wcześniejszym podawaniem niesterydowych leków przeciwzapalnych.

W badaniu widoczne jest ograniczone pogrubienie ściany żołądka oraz zniekształcenie błony śluzowej na granicy ze światłem.

Niewielkie wrzody żołądka trudno jest zaobserwować w badaniu usg, ponieważ zmiany mogą być naprawdę subtelne.

Wrzody złośliwe z reguły towarzyszą procesom nowotworowym w żołądku.

Niedrożność odźwiernika

Przyczyna niedrożności odźwiernika może być mechaniczna lub funkcjonalna (np. skurcz odźwiernika).

Do przyczyn mechanicznych zaliczane są wszelkie zmiany patologiczne, które znajdują się w obszarze drogi opróżniania żołądka (czyli kanału odźwiernika lub zwieracza odźwiernika).

Do najczęstszych przeszkód należą:

• ciało obce – nagle pojawiające się objawy ostrej niedrożności sugerują jego obecność,
• przerost odźwiernika,
• zapalenie, zwłóknienie,
• zwężenie kanału odźwiernika,
• skręt żołądka,
• nowotwór; nowotwory odźwiernika mogą być guzami pierwotnymi lub przerzutowymi (z sąsiednich narządów),
• guzy wątroby i trzustki mogą uciskać odźwiernik i utrudniać pasaż treści pokarmowej.

Przewlekła niedrożność wywołana jest najczęściej zwężeniem kanału odźwiernika.

Do zwężenia odźwiernika dochodzi najczęściej na skutek zaburzeń neurologicznych lub przerostu (hipertrofii) mięśni okrężnych.

Funkcjonalna niedrożność może być trudna do rozpoznania w badaniu usg.

Niezależnie od przyczyny, długotrwałe zaburzenia w funkcjonowaniu odźwiernika prowadzą do zalegania pokarmu w żołądku i jego poszerzenia.

Głównymi objawem są chroniczne wymioty, zwłaszcza po spożyciu stałego pokarmu.

Ich rezultatem bywa wychudzenie i odwodnienie.

W badaniu usg odźwiernik może być symetrycznie pogrubiały (w przypadku wrodzonej hipertrofii i zwężenia odźwiernika).

Można zaobserwować skurcze, które są nieefektywne.

Ciało obce w żołądku

Niezwykle często w żołądkach oraz jelitach zwierząt domowych (zwłaszcza młodych psów) znajdowane są przeróżne ciała obce.

O ich obecności mogą świadczyć nagle pojawiające się wymioty.

Większość obiektów wykrywana jest podczas badania rentgenowskiego, jednak ultrasonografia umożliwia rozpoznawanie przedmiotów niecieniujących, które trudno jest rozpoznać na zdjęciu rtg.

Skuteczność ultrasonografii w ujawnianiu ciał obcych w żołądku zależy od ich kształtu, a także właściwości echogennych.

Ponieważ większość połykanych przez zwierzęta ciał obcych jest hyperechogenna i daje cień akustyczny, są one stosunkowo dobrze widoczne.

Obecny w żołądku płyn pomaga w ocenie, ponieważ umożliwia uwidocznienie przedmiotu.

Jelita

Niedrożność jelita cienkiego

Istnieje cała gama przyczyn niedrożności jelit – od różnego rodzaju anomalie i wrodzone deformacje, poprzez obecność ciał obcych, wgłobienia, ropnia w ścianie jelita, uwięźniętą przepuklinę, pasożyty, zrosty, zgrubienia pooperacyjne, przeładowanie treścią pokarmową, aż po nowotwory.

Zdarza się także, że pomimo braku przeszkód w świetle jelita dochodzi do jego niedrożności.

Tak się dzieje w przypadku niedrożności porażennej, która może być skutkiem przewlekłej niedrożności, zaburzeń neurologicznych, miejscowego urazu, zapalenia otrzewnej, zapalenia jelit wywołanych zakażeniem, toksemii.

Objawy niedrożności to zwykle:

• brak apetytu,
• apatia,
• biegunka,
• niechęć do poruszania się (wynikająca z bolesności jamy brzusznej),
• odwodnienie.

Do niedrożności jelita cienkiego może dojść na skutek:

• Zaburzeń naczyniowych, np. w przypadku skrętu korzenia krezki i zaciśnięcia naczyń krwionośnych w niej przebiegających, choroby zakrzepowo-zatorowej, uwięźnięcia pętli jelita w przepuklinie lub rozdarciu krezki.
  W przypadku skrętu uciśnięte pętle jelita stają się obrzęknięte, a ich ściany łatwo przepuszczalne, wskutek czego dochodzi do gromadzenia się wolnego płynu.
  W poważniejszych przypadkach dochodzi do gromadzenia się gazu w świetle jelita, prowadząc do rozszerzenia pętli jelit.
• Toksemii.
  Wszelkie stany, które doprowadzają do zastoju w jelitach mogą skutkować przerostem bakteryjnym i zaburzeniem równowagi w obrębie flory jelit.
  W efekcie tego dochodzi do wytwarzania endotoksyn, enterotoksyn oraz gazu przez bakterie jelitowe, co może prowadzić do niedrożności (funkcjonalnej).
  Pewne leki oraz trucizny mogą również wpływać na zmniejszenie motoryki jelita cienkiego i doprowadzać do niedrożności funkcjonalnej.
  Przykładem może być toksyna botulinowa, środki antycholinergiczne i opioidy.
• Przyczyn neurologicznych.
  Wszystkie czynniki lub choroby, które prowadzą do zaburzeń czynności mięśni gładkich lub wpływają na kontrolę hormonalną motoryki żołądka i jelit mogą spowodować niedrożność funkcjonalną.
• Przyczyn metabolicznych.
  Zaburzenia gospodarki elektrolitowej mogą doprowadzić do niedrożności jelita.
  Najczęściej wywołuje ją hipokaliemia.
  Do obniżonego poziomu potasu we krwi doprowadzić mogą następujące przyczyny: biegunka, wymioty, rozszerzenie i skręt żołądka, przewodnienie (zwłaszcza w przypadku terapii płynami), stosowanie leków moczopędnych (furosemid) lub hyperaldosteronizm.
  Objawy hipokaliemii to między innymi osłabienie mięśni szkieletowych, zaburzenia rytmu serca, niewydolność nerek.
  Niedrożność jelita może także wystąpić wtórnie do zatrucia mocznicowego.

W badaniu usg widoczne może być rozszerzenie pętli jelitowych (odcinkowe lub uogólnione).

W bezpośrednim sąsiedztwie miejsca niedrożności ruchy perystaltyczne są osłabione lub całkowicie zanikają.

Przy obecności ciała obcego może być ono widoczne w postaci hyperechogennej zmiany w świetle jelita, dającej cień akustyczny.

Ciała obce w świetle jelita cienkiego

Wiele połkniętych przedmiotów przechodzi przez jelita, nie wywołując żadnych objawów klinicznych. Jednak są one niebezpieczne, ponieważ mogą doprowadzić do niedrożności jelita (częściowej lub całkowitej).

W rzeczywistości stanowią one najczęstsza przyczynę niedrożności mechanicznej.

Ultrasonografia jest bardzo czułą metodą wykrywania ciała obcych w przewodzie pokarmowym, również takich, które nie były wykrywalne w badaniu rentgenowskim.

Dodatkowo ukazuje ona ewentualne miejsca niedrożności, spowodowanej przez dany przedmiot.

W badaniu usg mogą być widoczne różnej wielkości liniowe kształty oraz cień akustyczny.

Koty uwielbiają połykać sznurki, nitki, włosy anielskie.

Takie liniowe ciała obce widoczne są w postaci hyperechogennej struktury w świetle jelita, która układa się w kształcie harmonijki.

Wgłobienie jelita

Polega na wsunięciu się części jelita w sąsiedni fragment.

Wgłobienie doprowadza do niedrożności mechanicznej, która z reguły wykrywana jest jako pierwsza.

Najczęściej dotyczy młodych psów, a często wywołane jest wzmożoną perystaltyką jelita, zapaleniem jelit (zwłaszcza w przebiegu parwowirozy lub toksoplazmozy) lub obecnością pasożytów wewnętrznych.

Czasem wzmożona perystaltyka jelit związana jest obecnością ograniczonych ognisk nowotworowych, ciał obcych (zwłaszcza linearnych, podłużnych, jak np. nitka, włosy anielskie itp.).

Objawy to:

• wymioty,
• wydalanie podbarwionego krwią śluzu lub krwi,
• bolesność jamy brzusznej.

Wgłobienie to bardzo niebezpieczny stan, ponieważ w szybkim tempie doprowadza do niedrożności oraz martwicy ściany jelita.

Ultrasonografia umożliwia szybkie wykrycie wgłobienia.

Obraz jest dość charakterystyczny.

W obrazie ultrasonograficznym część, w którą jelito się wgłobiło jest często obrzęknięta i widoczna jako hypoechogenna obwódka.

Dość specyficzny obraz powstaje w przekroju poprzecznym:

są to koncentrycznie i naprzemiennie ułożone hypo- i hyperechogenne okręgi, utworzone przez poszczególne warstwy wgłobionych odcinków jelit.

Jest to w nomenklaturze ultrasonograficznej określane mianem objawu tarczy strzelniczej lub oka byka.

Na przekroju podłużnym z kolei widać hypo- i hyperechogenne smugi i linie.

Zwężenie jelita

Jego przyczyną może być ucisk procesów wytwórczych bądź z zewnątrz, bądź od strony światła jelita.

Można je wykazać w badaniu usg, jeśli zwężenie jest uwarunkowane obecnością płynu.

Zapalenie jelita

Zapalenie jelit najczęściej manifestują się biegunką.

W przypadku wirusowego lub bakteryjnego zapalenia jelit w badaniu usg grubość i struktura ściany jelita są zwykle prawidłowe.

Pogrubienie ściany dwunastnicy może wynikać z zapalenia trzustki lub choroby zapalnej jelit.

Limfangiektazja

To patologiczne rozszerzenie i przerwanie naczyń limfatycznych, spowodowane ich niedrożnością, w wyniku którego ich zawartość wycieka do ściany i światła jelit.

Stan ten może być pierwotny (występuje zwłaszcza u ras małych, np. u Yorkshire terrierów), ale może pojawić się również wtórnie do innych chorób, np.:

• niedrożności limfatycznej,
• zapalenia osierdzia,
• zastoinowej niewydolności serca,
• chorób naciekowych jelita cienkiego.

Objawy kliniczne to:

• przewlekła lub nawracająca biegunka,
• przesięki w jamach ciała,
• obrzęki obwodowych części ciała,
• oznaki ogólnego wyniszczenia.

Choroby zapalne jelit

To grupa zaburzeń żołądkowo – jelitowych, w przebiegu których w błonie śluzowej przewodu pokarmowego pojawiają się nacieki zapalne, bez uchwytnej przyczyny.

Stany te są trudne do zdiagnozowania na podstawie diagnostyki obrazowej, jednakże ultrasonografia wykrywa więcej nieprawidłowości niż radiografia.

Eozynowe zapalenie żołądka i jelit, histoplazmoza jelit, ziarniniakowe zapalenie jelit, limfocytarno-plazmocytarne zapalenie jelit i inne choroby zapalne powodują zgrubienie ściany jelita.

Ich objawy nie są specyficzne.

Z reguły zauważalne są:

• nawracająca biegunka,
• utrata masy ciała,
• wymioty,
• brak apetytu.

Nowotwory jelit

Występują częściej niż nowotwory żołądka.

Najczęściej stwierdzane są:

• gruczolakorak,
• chłoniak jelit.

Objawy kliniczne są bardzo niespecyficzne i są to głównie:

• utrata masy ciała,
• brak apetytu,
• wymioty,
• biegunka.

Czasem w kale obecna jest krew, a niekiedy rozwija się wodobrzusze.

W badaniu usg widoczne zwykle jest pogrubienie ściany jelita (częściowe lub uogólnione), a nasilenie zmian uzależnione jest od miejsca i stopnia zapalenia.

Typowa, warstwowa budowa ściany jelit najczęściej ulega zatarciu.

W miejscach poprzedzających zmiany, w świetle jelita może zalegać karma i płyn.

Dochodzi do zaburzeń w perystaltyce jelit. Okoliczne węzły chłonne często są powiększone. Zmiany nowotworowe mogą być ogniskowe, zlokalizowane w jednym lub kilku miejscach, lub też rozsiane.

Jelito grube

Typowymi objawami chorób jelita grubego są zaparcia i/lub biegunki.

Wśród najczęstszych przyczyn biegunek u zwierząt wymienić należy:

• błędy żywieniowe,
• choroby pasożytnicze,
• choroby zakaźne,
• choroby zapalne jelit.

Choroby wrodzone

U psów i kotów, podobnie jak i u ludzi, również występują wrodzone choroby, dotyczące okrężnicy oraz regionu okołoodbytowego.

Takie stany, jak krótka okrężnica, zarośnięcie odbytu, prostnicy czy okrężnicy, przetoki, uchyłki są możliwe u zwierząt, ale występują dość rzadko.

Wgłobienie

W przypadku wgłobienia jelita grubego, zmiany widoczne podczas badania usg wyglądają podobnie, jak ma to miejsce przy wgłobieniu jelita cienkiego.

Na pierwszy plan wysuwa się wielowarstwowy wygląd ściany wstępującej lub poprzecznej części okrężnicy.

Owrzodzenia jelita grubego

Mogą one występować u zwierząt leczonych glikokortykosteroidami, zwłaszcza jeśli do terapii włącza się dodatkowo niesterydowe leki przeciwzapalne.

Owrzodzenia mogą być trudno wykrywalne w badaniu usg.

Perforacja okrężnicy lub prostnicy również może być skutkiem terapii sterydowej, ale też może być:

• powikłaniem po zabiegu chirurgicznym w tej lokalizacji,
• penetracji przez ciało obce,
• nowotworu,
• urazu.

Może jej towarzyszyć zapalenie otrzewnej.

Uchyłki i przetoki

Uchyłki jelita grubego występują rzadko u psów.

Spowodowane są przez rozdarcia błony mięśniowej, przez które wpukla się śluzówka i podśluzówka.

Mogą pojawiać się wtórnie do przepukliny, urazu lub znacznego wysiłku (np. podczas silnych parć, towarzyszących utrudnionej defekacji).

Przetoki najczęściej powstają w wyniku urazu, choć mogą również mieć tło wrodzone.

Zaparcie/obstrukcja/megacolon

W jelicie grubym również może dojść do utrudnienia pasażu, wywołanego przez różnego rodzaju przeszkody.

Możemy mieć do czynienia z:

• zaparciem – przy którym występują trudności z defekacją, polegające na rzadkim, utrudnionym i niepełnym oddawaniu suchych, twardych stolców;
• obstrukcją – jest to ciężka postać zaparcia, kiedy to zwierzę nie może wydalić suchych i twardych mas kałowych;
• okrężnicą olbrzymią – w przebiegu której dochodzi do znacznego osłabienia motoryki oraz silnego rozszerzenia okrężnicy, które doprowadza do zatwardzenia, a w konsekwencji do obstrukcji.

Przyczyny powstawania okrężnicy olbrzymiej są następujące:

• przewlekłe i/lub długotrwałe zaparcia, wpływające na stan mięśniówki okrężnicy,
• błędy dietetyczne,
• zaburzenia metaboliczne (hipokaliemia, niedoczynność tarczycy),
• utrudnienia mechaniczne (np. często po złamaniach miednicy u kotów),
• długo trwające odwodnienie, np. w przebiegu przewlekłej choroby nerek,
• przyczyny idiopatyczne (zwłaszcza u kotów),
• choroby neurologiczne (choroby rdzenia kręgowego, np. zespół ogona końskiego).

Badanie usg przeprowadza się w celu wykluczenia mechanicznych przyczyn, które mogłyby doprowadzić do zatwardzenia.

Należą tu między innymi:

• ciała obce,
• przepuklina kroczowa,
• wady wrodzone,
• zwężenie miednicy po urazie,
• przerost prostaty,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• guzy nowotworowe okrężnicy,
• guzy w jamie miednicznej.

Guzy jelita grubego

W obrębie jelita grubego mogą lokalizować się zmiany guzowate.

Wśród nowotworów okrężnicy wymienić należy:

• gruczolakoraki,
• chłoniakomięsak (może przybrać formę ogniskową lub rozsianą),
• mięsak gładkokomórkowy.

Ultrasonografia jest metodą z wyboru, służącą do obrazowania nowotworów jelita grubego.

Jej ograniczeniem może być dokładna ocena odcinka jelita, który znajduje się w jamie miednicznej.

Do postawienia ostatecznej diagnozy konieczne jest wykonanie biopsji oraz badania histopatologicznego bioptatów.

Rozproszone pogrubienie ściany okrężnicy

Zmiany w ścianie jelita grubego w postaci rozlanego pogrubienia mogą towarzyszyć chorobom nowotworowym lub różnego rodzaju chorobom zapalnym jelit, czy też infekcjom.

Na przykład u kotów z gruczolakorakiem okrężnicy ściana może mieć >8 mm grubości.

Poważne pogrubienie ściany jelita grubego może towarzyszyć wrzodziejącemu zapaleniu okrężnicy lub zakażeniom grzybiczym.

Wątroba

Powiększenie wątroby

Przyczyną powiększenia wątroby może być:

• niewydolność mięśnia sercowego,
• zespół Cushinga,
• cukrzyca,
• nowotwór (pierwotny lub przerzuty do wątroby),
• zapalenie,
• ropień,
• torbiel,
• choroby spichrzeniowe,
• zastój żółci,
• inne choroby, dotyczące miąższu narządu.

Wątroba w badaniu usg jest powiększona, krawędzie poszczególnych płatów są zaokrąglone, a w przypadku występowania zmian guzkowatych krawędzie mogą być nieregularne.

Echogeniczność narządu jest zwiększona, skutkiem czego naczynia wrotne są słabiej zarysowane.

Zmiany w wątrobie mogą być rozlane lub ogniskowe.

Niestety, obraz ultrasonograficzny nie pozwala na identyfikację charakteru patologii, toteż w celu postawienia właściwego rozpoznania konieczne bywa wykonanie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej.

Zmiany nowotworowe wątroby trudno jest jednoznacznie rozpoznać na podstawie badania usg.

O ostatecznym rozpoznaniu zawsze decyduje biopsja i badanie histopatologiczne.

Torbiele wątroby najczęściej rozpoznawane są przypadkowo.

Zwykle mają charakter wrodzony.

Ropnie wątroby rzadko występują.

Zmniejszenie wątroby

Dwie główne przyczyny zmniejszenia wątroby to marskość oraz wrodzone lub nabyte zaburzenia w układzie wrotnym wątroby.

W przypadku marskości wątroby badanie usg ujawnia obecność licznych, rozsianych ognisk hyperechogennych o nieregularnych krawędziach.

Zaburzenia, dotyczące układu wrotnego mogą być wrodzone lub nabyte.

Przyczyną zmian wrodzonych są przetrwałe połączenia płodowe pomiędzy układem wrotnym wątroby, a żyłą główną doogonową lub żyłami nieparzystymi.

Takie połączenia mogą być zewnątrz – lub wewnątrzwątrobowe.

Do nabytych zaburzeń dochodzi na skutek nadciśnienia wrotnego.

Takie zmiany są powodem całego wachlarza objawów klinicznych, takich jak:

• opóźniony rozwój zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego (tzw. hepatoencefalopatia),
• wymioty,
• biegunka.

Choroba rozwija się najczęściej u zwierząt młodych (poniżej 1 roku życia), czasem u starszych.

Połączenia wewnątrzwątrobowe obserwowane są najczęściej u psów ras dużych i olbrzymich, a zewnątrzwątrobowe u psów ras małych i kotów.

Dodatkowym objawem może być obecność kryształów w moczu i powiększenie nerek.

Rozpoznanie połączeń wrotno – systemowych jest możliwe na podstawie badania usg, ale powinien je przeprowadzić doświadczony ultrasonografista.

Zapalenie wątroby i dróg żółciowych

Stan zapalny zwykle rozpoczyna się od dróg żółciowych, a następnie rozprzestrzenia się na wątrobę.

Najczęściej rozwija się u kotów i może mieć przebieg ostry lub przewlekły.

W badaniu usg pęcherzyk żółciowy jest rozszerzony, a przewody żółciowe są w różnym stopniu powiększone.

Kamienie żółciowe

Widoczne są w postaci ziarnistych lub ogniskowych, hyperechogennych obszarów.

Złogi mogą ulegać mineralizacji, dając charakterystyczny cień akustyczny w badaniu usg.

Niedrożność wspólnego przewodu żółciowego

Może być wywołana między innymi:

• zmianami nowotworowymi przewodu żółciowego,
• zastojem żółci,
• chorobą trzustki.

Prowadzą one w rezultacie do powiększenia pęcherzyka żółciowego, który w badaniu usg może przybrać nieprawidłowy kształt (układa się w formie przecinka).

W jego świetle widoczny bywa tzw. szlam.

Trzustka

Zapalenie trzustki

Może być ostre lub przewlekłe.

Ostre zapalenie trzustki pojawia się najczęściej u otyłych suk w średnim wieku, ale może wystąpić w każdym wieku, zarówno u psów, jak i u kotów.

Najczęstsze objawy to wymioty, brak apetytu, możliwe biegunki, niechęć do chodzenia, poruszania się (wynikająca z silnej bolesności jamy brzusznej).

Pierwsze symptomy mogą być związane ze zjedzeniem tłustego posiłku.

W badaniu ultrasonograficznym trudno jest czasami wykazać zapalenie trzustki.

Cechy zapalenia mogą być słabo wyrażone, toteż ich brak w badaniu wcale nie wyklucza zapalenia.

Zmiany czasem trudno jest także odróżnić od nowotworu lub ograniczonego zapalenia otrzewnej.

Trzustka w badaniu ultrasonograficznym normalnie nie jest dobrze widoczna, w przypadku zapalenia ma ona postać struktury o mieszanej echogenności, w której znajdują się drobne, hypoechogenne ogniska lub guzki.

Wokół narządu czasami widoczny jest płyn.

Charakterystyczne dla zapalenia bywa zwiększenie echogenności otaczającej trzustkę tkanki tłuszczowej.

Zapaleniu towarzyszyć może niedrożność jelit, pogrubienie ściany żołądka i dwunastnicy.

Dodatkowo – na skutek gromadzenia się płynu – w trzustce mogą powstawać rzekome torbiele.

Częstym skutkiem zapalenia trzustki jest ropień trzustki.

W przypadku martwicy dochodzi do powiększenia narządu, który zawiera różnej wielkości, nieregularne hypo -lub hyperechogenne obszary.

Zmiany torbielowate w obrębie trzustki

Mogą to być torbiele rzekome, torbiele wrodzone lub torbiele retencyjne.

Określenie, z którym rodzajem patologii mamy do czynienia możliwe jest wyłącznie na podstawie badania histopatologicznego.

Pseudotorbiele są późnym następstwem zapalenia trzustki, a powstają wskutek gromadzenia się enzymów trzustkowych, tkanki martwiczej i krwi, wokół których formowana jest torebka.

Duże torbiele rzekome mogą uciskać żołądek i wywoływać wymioty.

Wrodzone torbiele często związane są z zespołem policystycznych nerek, wątroby i jajników.

Torbiele retencyjne spowodowane są zablokowaniem przewodów trzustkowych i nagromadzeniem się wydzieliny trzustki.

Zwykle są niewielkie i nieistotne klinicznie.

Ropnie trzustki

Stanowią powikłanie po zapaleniu trzustki.

Mogą mieć zróżnicowany wygląd, zależnie od etapu dojrzewania, ilości wysięku ropnego, konsystencji i obecności (lub nieobecności) gazu.

Nowotwory trzustki

Najczęstszym rodzajem złośliwego nowotworu trzustki jest gruczolakorak.

W trzustce może rozwinąć się guz, wydzielający gastrynę – gastrinoma.

Powoduje on podwyższenie stężenia gastryny i zwiększone wydzielanie kwasu solnego, hipertrofię błony śluzowej żołądka, refluks kwaśnej treści pokarmowej i wynikające z niego zapalenie przełyku.

Innym rodzajem nowotworu trzustki jest insulinoma, czyli guz wydzielający insulinę.

W żołądku i dwunastnicy mogą powstawać owrzodzenia.

Niestety, badanie ultrasonograficzne nie pozwala na zróżnicowanie nowotworu od zapalenia trzustki.

Przy podejrzeniu nowotworu konieczne jest wykonanie biopsji cienkoigłowej pod kontrolą usg oraz badanie histopatologiczne bioptatu.

Nowotwór może być niewielki, stąd łatwo jest go przeoczyć.

Śledziona

Powiększenie śledziony (splenomegalia)

Przyczynami powiększenia śledziony może być:

• nowotwór,
• nadciśnienie w krążeniu wrotnym,
• hiperplazja (u zwierząt z niedokrwistością lub zakażeniem),
• choroba mieloproliferacyjna,
• toksemia,
• krwiak,
• ropień,
• znieczulenie,
• sedacja,
• skręt.

Nowotwory śledziony

W śledzionie może rozwijać się wiele rodzajów nowotworów, a najczęstsze to:

• białaczka,
• chłoniak,
• naczyniak krwionośny,
• mięsak naczyń krwionośnych,
• włókniakomięsak.

U kotów znaczne powiększenie śledziony wywołuje mastocytoza.

Niestety, u tego gatunku poważne powiększenie śledziony w wielu przypadkach związane jest z procesem nowotworowym.

Krwiak śledziony

Przyczynami krwiaków są najczęściej:

• nowotwory,
• urazy,
• zaburzenia krzepliwości krwi.

Skręt śledziony

Stan ten najczęściej dotyczy psów dużych lub olbrzymich ras o głębokich klatkach piersiowych.

Predysponowane są szczególnie dogi niemieckie i owczarki niemieckie.

Często, wraz ze skrętem śledziony, dochodzi również do skrętu żołądka i/lub dwunastnicy.

Na skutek skrętu dochodzi do gromadzenia się płynu w jamie brzusznej.

W badaniu usg na pierwszy plan wysuwa się powiększenie śledziony (często znaczne), delikatnie hypoechogenny obraz narządu oraz zaburzenia przepływu krwi przez naczynia śledzionowe.

Choroba zakrzepowo-zatorowa

W wyniku choroby zatorowo-zakrzepowej może dojść do częściowego lub całkowitego zablokowania dopływu krwi do śledziony lub jej części, co skutkować może zawałem śledziony.

Najczęściej związany jest on z autoimmunologiczną anemią hemolityczną i małopłytkowością oraz jednoczesnym podawaniem dużych dawek glikokortykosteroidów.

Zawał śledziony może rozwinąć się także na skutek takich stanów chorobowych, jak:

• zapalenie trzustki,
• posocznica,
• nadkrzepliwość,
• hyperadrenokortycyzm,
• nowotwory,
• choroby sercowo-naczyniowe.

Badanie usg śledziony z użyciem kolorowego Dopplera wykazuje brak przepływu krwi w miejscach chorobowo zmienionych.

Guzy w śledzionie

W śledzionie mogą powstawać różnego rodzaju zmiany guzowate, zarówno złośliwe, jak i łagodne.

Możemy mieć do czynienia z:

• Krwiakiem.
  Krwiaki śledziony mogą mięć różny wygląd w badaniu usg, zależnie od ich wieku.
  Mogą one występować podtorebkowo lub lokalizować się w miąższu śledziony.
  Niestety, na podstawie ultrasonografii nie można ich odróżnić od złośliwego nowotworu (naczyniakomięsaka).
• Ropniem.
  Ropnie śledziony u zwierząt występują stosunkowo rzadko.
  Mogą być one pojedyncze lub liczne, a w badaniu usg mogą przyjmować różną echogenność (od słabo do silenie echogennej).
• Ziarniniakiem.
• Torbielą.
• Rozrostem guzkowym czyli inaczej hiperplazją guzkową.
  Najczęściej widoczne są guzki lub rozlane powiększenie śledziony wraz z nieregularnymi krawędziami narządu.
• Hemopoezą pozaszpikową.
  Hemopoeza to proces powstawania i różnicowania się elementów morfotycznych krwi.
  Najważniejszym miejscem hemopoezy jest szpik kostny.
  W różnych stanach chorobowych (np. w schorzeniach szpiku) może dojść do powstawania innych ognisk krwiotworzenia, poza szpikiem kostnym, między innymi w śledzionie.
• Zmianami nowotworowymi.
  Najczęstszymi nowotworami śledziony u psów są mięsaki.
  Guzy przerzutowe są rzadsze, ale także prawdopodobne.
  U kotów chłoniakomięsak oraz guz z komórek tucznych są najczęstszymi nowotworami, które mogą manifestować się w śledzionie.

U psów najczęściej występują nowotwory śledziony, hemopoeza pozaszpikowa oraz krwiaki śledziony.

Zapalenie śledziony

Choroby bakteryjne lub grzybicze mogą doprowadzić do powiększenia śledziony.

W badaniu usg takie rozlane zapalenie śledziony może nawet imitować jej skręt.

Jednak przy zapaleniu zachowany jest przepływ krwi przez narząd, co jest cechą różnicującą te dwa stany.

Rozsiana choroba nowotworowa

Uogólnione powiększenie śledziony może być spowodowane naciekami:

• limfocytarnymi,
• histiocytarnymi,
• mastocytarnymi,
• białaczkowymi.

U kotów powiększenie śledziony występuje najczęściej w przypadku chłoniaka lub guza z komórek tucznych.

Nadnercza

Powiększenie nadnerczy

Może być spowodowane nadczynnością kory nadnerczy (zespołem Cushinga).

Objawy kliniczne tej choroby pojawiają się najczęściej u zwierząt w średnim lub starszym wieku, a są to głównie:

• zwiększone pragnienie, oddawanie moczu oraz apetyt,
• obwisłość brzucha,
• apatia,
• osłabienie mięśni,
• dyszenie,
• wyłysienia i inne problemy dermatologiczne.

W badaniu usg widoczne jest wzmożenie echogenności nadnerczy.

Jeśli powiększenie nadnerczy jest obustronne (dotyczy obu gruczołów), najprawdopodobniej przyczyną jest nadczynność nadnerczy pochodzenia przysadkowego.

Jeśli zmiana wielkości dotyczy tylko jednego gruczołu, w diagnostyce należy uwzględnić nowotwór.

Zmniejszenie nadnerczy

Może być związane z hypoadrenokortycyzmem w przebiegu choroby Addisona.

Objawy kliniczne to:

• apatia,
• osłabienie,
• zapaść.

W badaniu usg widoczne są nadnercza o zmniejszonej grubości (<3 mm szerokości).

Inną przyczyną tego stanu może być także stosowanie glikokortykosteroidów.

Nowotwór nadnerczy

Najczęściej zajęty jest tylko jeden gruczoł.

Szerokość nadnercza powyżej 2 cm z dużym prawdopodobieństwem sugeruje nowotwór.

Czasem towarzyszy mu zniekształcenie gruczołu.

W badaniu usg można zaobserwować hyperechogenne guzki i cień akustyczny, a także powiększenie gruczołu.

Jednostronny guz nadnerczy

U około 20% psów, cierpiących na hyperadrenokortycyzm występuje pierwotny nowotwór nadnercza, jednak to nie jedyna przyczyna obecności guza w nadnerczu.

Może być on także wynikiem przerzutów nowotworowych z innych tkanek.

Czasem ziarniniak lub krwotok do nadnercza daje obraz guza w gruczole.

W rzadkich przypadkach psy z przysadkową forma choroby Cushinga mogą prezentować asymetryczne powiększenie nadnerczy, co błędnie sugeruje guz pochodzenia nadnerczowego.

Zdarza się także, że zmiana na nadnerczu ma charakter łagodny i nie powoduje wystąpienia objawów klinicznych.

Guz chromochłonny (Pheochromocytoma) jest złośliwym nowotworem rdzenia nadnerczy, występującym głównie u psów (rzadko u kotów).

Guz może być pojedynczy lub mnogi, może rozwijać się w jednym lub obu nadnerczach.

Objawy kliniczne są zróżnicowane i nieswoiste.

Mogą wynikać z ucisku guza na narządy sąsiednie, naciekania żyły głównej doogonowej lub nadmiernego wydzielania katecholamin.

Objawy mogą przypominać inne zaburzenia, jak:

• nadczynność kory nadnerczy,
• cukrzycę,
• nowotwory umiejscowione w innych narządach,
• choroby nerek,
• choroby wątroby.

Mineralizacja nadnerczy

Może się zdarzyć w przypadku hiperplazji nadnerczy, jednak u psów często w wielu sugeruje ona nowotwór.

Mineralizacja lepiej widoczna jest w badaniu rentgenowskim.

Ultrasonografia może wykazywać hyperechogenną powierzchnię, dającą cień akustyczny.

Mineralizacja nadnercza u psów występuje w około:

• 50% przypadków gruczolaka nadnerczy,
• 50% raków nadnerczy,
• 10% guzów chromochłonnych.

Nerki

Nieprawidłowa wielkość nerek

Wielkość nerek jest dość ważnym wskaźnikiem, branym pod uwagę zarówno w badaniu rtg, jak i usg.

Nerki mogą zmienić wielkość w przebiegu różnych chorób, choć należy pamiętać, iż brak zmian w wielkości nerek nie wyklucza choroby.

Istnieje wiele chorób nerek, przy których nie musi dojść do zwiększenia ich rozmiaru.

Należą tu różne choroby miąższowe, jak:

• amyloidoza nerek,
• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• ostre zapalenie nerek,
• odmiedniczkowe zapalenie nerek i inne.

Powiększenie nerek

Łagodne powiększenie nerek może występować między innymi w przebiegu następujących stanów:

• amyloidoza,
• kompensacyjny przerost nerek,
• przerost nerek wtórnie do zespoleń wrotno-systemowych,
• chłoniakomięsak,
• wodonercze,
• pseudotorbiele,
• akromegalia,
• ostre zapalenie nerek,
• zatrucie,
• ostra niewydolność nerek.

Jeśli powiększone nerki mają nieregularne krawędzie, może to świadczyć między innymi o:

• pierwotnym lub przerzutowym nowotworze,
• ogniskowej torbieli nerkowej,
• wielotorbielowatości nerek,
• zakaźnym zapaleniu otrzewnej kotów,
• ropniu lub krwiaku.

Zmniejszenie nerek

Do zmniejszenia nerek może dojść na skutek:

• hipoplazji,
• amyloidozy,
• przy schyłkowej niewydolności nerek.

W przypadku, kiedy małe nerki mają dodatkowo nieregularne brzegi, należy wziąć także pod uwagę:

• przewlekłą niewydolność nerek,
• wrodzoną chorobą nerek.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek

Zmiany nie zawsze są stwierdzane w obrazie usg.

Widoczne może być poszerzenie miedniczek nerkowych oraz bliższych odcinków moczowodów.

Kora nerek bywa hyperechogenna, a w jej obrębie mogą być widoczne hypo-lub hyperechogenne ogniska.

Czasem widoczna jest hyperechogenna linia, równoległa do tłuszczu w zatoce miedniczki.

Wodonercze

Najczęstsze przyczyny wodonercza u zwierząt to:

• nowotwór pęcherza moczowego (zwłaszcza w rejonie trójkąta pęcherza moczowego) i wynikające z niego zatkanie moczowodu,
• kamienie blokujące moczowód,
• zwężenie moczowodu wtórne do urazu lub jego przewlekłego zapalenia,
• kamica nerkowa,
• skrzepy krwi (np. po biopsji nerek).

Wodonercze może być jednostronne lub obustronne.

Widoczne jest powiększenie nerki (lub obu nerek).

W miedniczkach nerkowych widoczny jest aechogenny płyn.

Zwykle widoczne jest także poszerzenie moczowodu.

Mineralizacja nerek

Najczęstsze przyczyny mineralizacji nerek to:

• kamica nerkowa,
• wapnica nerek (nefrokalcynoza).

Jednak wiele zdrowych psów podczas badaniu usg ujawnia mineralizację w nerkach, która nie ma znaczenia diagnostycznego.

Ultrasonografia wykrywa zarówno cieniujące, jak i niecieniujące kamienie nerkowe.

Niewydolność nerek

W przebiegu ostrej niewydolności nerek może dochodzić do gromadzenia się wolnego płynu w przestrzeni okołonerkowej.

Przyczyną tego może być zbyt duże ciśnienie hydrostatyczne lub zapalenie naczyń w nerce.

Moczowody

Rozszerzenie moczowodu

W prawidłowych warunkach moczowody nie są widoczne w badaniu usg, z wyjątkiem miejsca, w którym uchodzą do pęcherza moczowego.

Jednak w przypadku ich rozszerzenia mogą być zauważalne liniowe, rozszerzone struktury wypełnione aechogennym płynem.

Zwykle jest to spowodowane niedrożnością moczowodu, jednak może również być skutkiem atonii lub zapalenia moczowodu.

Inne przyczyny to:

• zwężenie moczowodu,
• moczowody ektopowe,
• guzy obecne w jego świetle lub na zewnątrz.

Moczowody ektopowe

To zaburzenie wrodzone, dotyczące jednego lub obu moczowodów.

W prawidłowych warunkach moczowody uchodzą do pęcherza moczowego w miejscu określanym mianem trójkąta pęcherza moczowego.

W przypadku ektopii, ujścia moczowodów zlokalizowane są w innym miejscu, najczęściej w szyjce pęcherza moczowego lub w cewce moczowej.

Zdarza się także, że moczowody uchodzą bezpośrednio do pochwy.

Najczęstszym objawem klinicznym jest występowanie nietrzymania moczu od samego urodzenia lub też pojawienie się tego stanu w wieku szczenięcym.

Ureterocele

Tak określane są torbielowate rozszerzenia dalszego odcinka moczowodu w pobliżu ich zakończenia.

Mogą towarzyszyć moczowodom ektopowym.

W badaniu usg widoczne są okrągłe, cienkościenne, wypełnione płynem struktury najczęściej w świetle pęcherza moczowego.

Pęcherz moczowy

Rozszerzenie pęcherza

Do patologicznego rozdęcia pęcherza moczowego dochodzi w sytuacji, gdy utrudniony jest odpływ moczu z narządu (np. przy zatkaniu cewki moczowej), przy zaburzeniach neurologicznych (np. zespół końskiego ogona) lub przy atonii pęcherza moczowego.

Po opróżnieniu pęcherza moczowego jego ściana (u zdrowych zwierząt) szybko kurczy się i powraca do naturalnego stanu.

W sytuacjach chorobowych (no przy przewlekłym rozszerzeniu pęcherza lub jego atonii) ściana nie wraca do swojej prawidłowej postaci, staje się pogrubiona, nieelastyczna, zwiotczała.

Pęknięcie i uchyłki pęcherza moczowego

Pękniecie pęcherza moczowego zdarza się najczęściej po wypadkach (komunikacyjnych, uderzeniach, upadkach itp.) lub w przypadku zatkania cewki moczowej przez blokujący kamień.

Tacy pacjenci najczęściej znajdują się w stanie krytycznym, a w powiększonej jamie brzuszne widoczny jest płyn.

Pęcherz moczowy może być częściowo wypełniony.

Uchyłki pęcherza moczowego najczęściej występują u kotów, u których dochodziło do niedrożności cewki moczowej.

Mineralizacja w pęcherzu moczowym

W pęcherzu moczowym może być widoczny różnej wielkości materiał cieniujący.

Drobinki, wchodzące w jego skład mogą być różne, stąd też możemy mieć do czynienia z:

• Kamieniami, dość często znajdowanymi w pęcherzach zwierząt domowych.
  Mogą być one cieniujące i niecieniujące, jednak ultrasonografia wykaże obecność obu tych rodzajów.
• Piaskiem – czyli drobnymi ziarenkami w formie osadu na dolnej ścianie pęcherza moczowego.
  Podczas ruszania głowicą oraz delikatnego potrząsania narządu podczas badania widoczne są unoszące się w aechogennym płynie (moczu) hyperechogenne ziarenka.
• Mineralizacją dystroficzną ściany pęcherza moczowego.
  Jest to rzadka zmiana, ale może występować w przebiegu przewlekłego zapalenia lub nowotworu pęcherza moczowego.
  Zapalenie wywołane podawaniem cyklofosfamidu (często przy chemioterapii) również może powodować zwapnienie.
• Ciałami obcymi.

Piasek oraz kamienie są silnie echogenne w badaniu ultrasonograficznym, często dając cień akustyczny poniżej pęcherza.

Guzy i masy

Badanie ultrasonograficzne jest ważną metodą diagnostyczną, pozwalającą ocenić stan ściany pęcherza oraz określić, które jej warstwy są objęte zmianami guzowatymi.

Nowotwory

Najczęściej występującym nowotworem pęcherza moczowego jest rak z komórek przejściowych (TCC).

Najczęściej dotyczy starszych psów.

Bardzo często lokalizuje się w okolicy trójkąta pęcherza moczowego.

Zmiany najczęściej są ogniskowe, pojedyncze, chociaż możliwe są także drobne guzy satelitarne.

Mniej częste są mięsaki tkanek miękkich (mięśniak gładkokomórkowy lub mięsak gładkokomórkowy).

Wyrastają one z warstwy mięśniowej ściany pęcherza, przy czym nabłonek może być nietknięty procesem chorobowym.

Chłoniak daje obraz jednorodnych lub niejednorodnych mas o gładkich brzegach, które mogą wystąpić w każdym regionie pęcherza moczowego.

Polipowatość w przebiegu zapalenia pęcherza moczowego

Ważna jednostka, którą należy zróżnicować z rakiem pęcherza.

W jej przebiegu dochodzi do powstawania licznych polipów, usytuowanych zwłaszcza w obszarze grzbietowo-czaszkowym pęcherza moczowego.

Skrzepy krwi w pęcherzu moczowym

Są często trudne do rozróżnienia od zmian polipowatych.

W takich sytuacjach zmiana pozycji zwierzęcia lub też opróżnienie pęcherza moczowego mogą pomóc w identyfikacji.

Skrzepy krwi powinny zmienić położenie i wygląd, podczas gdy guzy lub polipy nie zmienią zasadniczo swego wyglądu ani położenia.

Przemieszczenie pęcherza moczowego

Do przemieszczenia narządu może dojść na skutek uszkodzenia ściany brzusznej lub przepukliny kroczowej.

W takich sytuacjach często dochodzi do zatkania cewki moczowej, a powiększony pęcherz widoczny jest w innym, niż normalnie obszarze.

Najczęstsze patologiczne lokalizacje przemieszczonego pęcherza moczowego to:

• Krocze.
  Wraz z przemieszczaniem się pęcherza do okolicy krocza, wierzchołek narządu kieruje się doogonowo, a cewka moczowa ulega wygięciu w bok lub dogrzbietowo.
  Takie sytuacje najczęściej zdarzają się u niekastrowanych samców psów.
• Przez pękniętą dolną ścianę brzucha – najczęściej na skutek urazów lub też w sytuacji rozejścia się rany pooperacyjnej.
• Zawartość worka przepuklinowego w przepuklinie pachwinowej.
  Przepuklina pachwinowa może występować u samców i samic, jednak najczęściej pojawia się u niesterylizowanych suk w średnim wieku.
  Rzadko występuje u kotów.
  Pęcherz moczowy przesuwa się do obszaru podskórnego w miejscu przepukliny.
  Cewka moczowa nie ulega zagięciu, ale odchyla się od swego naturalnego przebiegu.

Układ rozrodczy żeński

Powiększenie jajników

Powiększenie jajnika lub jajników może być związane z :

• Nowotworem.
  U suk obserwowano różne guzy nowotworowe, między innymi nowotwory nabłonkowe (np. gruczolakoraki, raki brodawkowe, torbielakogruczolaki, raki niezróżnicowane), nowotwory zarodkowe (np. rozrodczak, potworniak), czasem guzy przerzutowe.
  U kotek najczęściej są to rozrodczaki, ale możliwe są także guzy komórek ziarnistych, potworniaki i guzy nabłonkowe.
• Torbielami jajnikowymi (pęcherzykowe i lutealne).

Krwiaki

Ultrasonografia jest przydatna nie tylko do obrazowania zmienionych, powiększonych jajników, ich guzów lub mas, ale także umożliwia ocenę chorego jajnika w sytuacji, gdy nie doszło do jego znaczącego powiększenia.

Dzięki temu możliwe jest wykrycie torbieli, krwiaków, obszarów mineralizacji oraz nowotworów na wczesnych etapach ich rozwoju.

Oprócz tego umożliwia ocenę innych struktur w jamie brzusznej w celu określenia obecności ewentualnych przerzutów.

Przepuklina

Przedostanie się więzadła szerokiego macicy przez kanał pachwinowy może doprowadzić do przepukliny, w której znajduje się macica.

Przepuklina może być wrodzona lub nabyta (np. w ciąży).

Powiększenie macicy

Może ono wynikać z fizjologicznej ciąży, ale może też towarzyszyć różnym stanom patologicznym.

Płyn w świetle macicy oraz jej powiększenie może towarzyszyć takim stanom, jak:

Powiększone, wypełnione płynem rogi macicy mogą świadczyć o jednej z najczęstszych chorób, występujących u suk, czyli ropomaciczu.

• Hydrometra – wodomacicze – nagromadzenie się surowiczego płynu w świetle macicy, najczęściej na skutek długotrwałych, podklinicznych stanów zapalnych,
• Haemometra – krwiomacicze – nagromadzenie się krwistego płynu w świetle macicy, najczęściej na skutek urazów, np. potrącenie przez samochód, ciężki poród.
• Mucometra – śluzomacicze – nagromadzenie się śluzowej wydzieliny w macicy, może doprowadzić do ropomacicza.

Poporodowe powiększenie macicy (fizjologicznie może być widoczne jeszcze przez 1-2 tygodni po porodzie).

Ropień kikuta macicy

Jest to powikłanie po przebytej wcześniej ovariohisterektomii.

Zdarza się, że podwiązany kikut macicy ulega zainfekowaniu i na tym tle dochodzi do powstania ropnia lub ziarniniaka.

Taka zmiana bywa trudna do zidentyfikowania w badaniu usg, ale doświadczony ultrasonografista nie powinien mieć z tym problemu.

Choroby błony śluzowej macicy

Zespół endometritis – pyometra jest bardzo częstą chorobą niekastrowanych suk w średnim wieku, wynikającą z nieprawidłowej odpowiedzi na progesteron z równoległą infekcją bakteryjną, prowadzącą do rozwoju ropomacicza.

U starszych suk, powyżej 6-letnich przerost błony śluzowej endometrium najczęściej poprzedza wystąpienie ropomacicza.

Z kolei u młodych samic ropomacicze może się rozwinąć bez podstawowej choroby endometrium.

Ultrasonografia jest bardzo cennym narzędziem diagnostycznym, służącym do diagnozowania chorób endometrium, takich jak torbielowaty rozrost i ropomacicze.

Torbielowaty rozrost błony śluzowej macicy daje obraz rozproszonego pogrubienia ściany macicy, wraz z widocznymi aechogennymi obszarami.

W trakcie rozwoju ropomacicza w świetle macicy zaczyna gromadzić się płyn.

Choroba najczęściej dotyczy obu rogów macicy, ale zdarzają się sytuacje, przy których zmiany w ścianie oraz płyn występuje tylko w jednym rogu.

Nie zawsze powiększona, wypełniona płynem macica oznacza ropomacicze.

Nowotwory macicy

Zarówno u suk, jak i u kotek nowotwory macicy występują rzadko.

W większości przypadków u suk są to nowotwory mezenchymalne, jak mięśniaki lub mięsaki gładkokomórkowe.

Zdarzają się także:

• gruczolaki,
• gruczolakoraki,
• włókniaki,
• włókniakomięsaki,
• tłuszczaki,
• chłoniaki.

Z reguły widoczne jest ogniskowe powiększenie macicy.

Przebieg ciąży

Dzięki badaniu usg możliwe jest monitorowanie przebiegu ciąży u suk i kotek.

Najczęściej służy do rozpoznawania problemów, dotyczących płodów (np. stres płodu, jego śmierć, mumifikacja), jednakże badanie to ma ogromny potencjał w wykrywaniu nieprawidłowości dotyczących zarodków (np. cech, które mogą świadczyć o ich resorpcji), jak tez wad płodów (np. wodogłowie, obrzęk płodu itp.).

Stres płodu

Do oceny stopnia stresu u płodu najlepszą metodą jest pomiar tętna.

Spadek częstości akcji serca jest oznaką niedotlenienia płodu.

Tętno w granicach 180-200 uderzeń na minutę może świadczyć o umiarkowanym stresie płodu, natomiast poniżej 180 uderzeń na minutę – o silnym niedotlenieniu.

Śmierć płodu

Śmierć płodu rozpoznawana jest na podstawie braku akcji serca, braku ruchów płodu, a także określeniu jego rozwoju w odniesieniu do spodziewanego etapu ciąży.

Mumifikacja

W momencie, gdy płód obumiera, może dojść do jego mumifikacji.

Stan taki można obserwować w przebiegu ciąży pozamacicznej, gdy płód rozwija się w nieprawidłowej lokalizacji.

Często towarzyszy temu wysięk do jamy otrzewnej.

Układ rozrodczy męski

Nieprawidłowości dotyczące prostaty

Wskazaniami do badania prostaty u zwierząt są:

• nawracające zakażenia dróg moczowych,
• pojawienie się krwi w moczu,
• powiększenie prostaty (wyczuwane palpacyjnie lub widoczne na zdjęciu rtg),
• ból brzucha w okolicy tyłobrzusza,
• problem z oddawaniem kału lub moczu,
• wyczuwalny guz w jamie brzusznej podczas omacywania,
• obecność krwi w nasieniu,
• zapalenie jąder,
• gorączka nieznanego pochodzenia.

Powiększenie prostaty

Powiększenie prostaty może przemieszczać narządy sąsiadujące bezpośrednio: pęcherz moczowy zostaje uciśnięty w kierunku dna jamy brzusznej, a okrężnica może być uciśnięta w kierunku dogrzbietowym, a jej światło zwężone.

Wskutek tego często u psów z masywnie powiększoną prostatą dochodzi do utrudnionego oddawania kału oraz zaparć.

Poważne powiększenie prostaty najczęściej towarzyszy takim stanom, jak:

• przerost prostaty,
• torbiele,
• ropnie prostaty.

Wówczas powiększenie gruczołu najczęściej jest asymetryczne.

Zmiany nowotworowe lub ostre zapalenie prostaty niekoniecznie wiążą się z dużym jej powiększeniem.

Zmniejszenie prostaty (atrofia)

Najczęściej jest skutkiem wcześniejszej kastracji chirurgicznej lub farmakologicznej.

Jeśli zwierzę zostało wykastrowane w bardzo młodym wieku, prostata może być bardzo mała i może być trudna do uwidocznienia.

Atrofia prostaty może mieć również związek z guzem komórek Sertoliego lub też terapią estrogenową.

Zmniejszenie prostaty może występować u samców geriatrycznych jako zmiana zwyrodnieniowa związana ze starością.

Łagodny przerost gruczołu krokowego

Jest najczęstszym zaburzeniem, dotyczącym prostaty u psów.

W badaniach udowodniono, że dotyczy on wszystkich niekastrowanych samców psów w wieku powyżej 7 lat.

Nie wszystkie jednak osobniki wykażą jakiekolwiek objawy kliniczne przerostu.

Niestety – na podstawie badania usg niemożliwe jest odróżnienie łagodnego przerostu od zapalenia czy nowotworu prostaty.

Do ostatecznego rozpoznania konieczna jest biopsja gruczołu i badanie histopatologiczne bioptatu.

W badaniu prostata jest zwykle symetrycznie powiększona, jej krawędzie są gładkie.

Miąższ gruczołu może być niejednorodny, z rozproszonymi ogniskami hyperechogennymi lub torbielami miąższowymi (o różnej liczbie i wielkości).

Torbiele prostaty

Mogą one być nabyte lub wrodzone.

Występują przy łagodnym przeroście prostaty, ale także przy jej zapaleniu lub nowotworze.

Mogą występować wtórnie do rozszerzenia kanalików i przewodów gruczołowych.

Zapalenie prostaty

Dość częsty stan, występujący u niekastrowanych samców psów.

Zapalenie może być ostre lub przewlekłe.

Do zapalenia prostaty może przyczynić się równoczesna infekcja dróg moczowych, choroby jąder lub najądrzy.

Zapaleniu najczęściej towarzyszy powiększenie stercza.

Odróżnienie zapalenia od łagodnego przerostu może być trudne.

Tutaj także mogą występować torbiele, a miąższ prostaty przybiera heteroechogenny wygląd.

Ostateczna diagnoza może wymagać wykonania biopsji cienkoigłowej.

Ropnie prostaty

Do rozwoju ropni może dojść wskutek ostrego lub przewlekłego zapalenia prostaty.

Łagodne torbiele miąższowe mogą zostać zakażone i na tym tle rozwinie się ropień.

Bywa, że cały gruczoł krokowy staje się ropniem.

Nowotwory oraz przerzuty nowotoworowe

Guzy nowotworowe prostaty u psów zdarzają się rzadko, u kotów niezwykle rzadko.

Jeśli się pojawią, zwykle dotyczą niekastrowanych psów w średnim lub starszy wieku, ras średnich lub dużych.

Najczęstszymi nowotworami złośliwymi, dotykającymi gruczoł krokowy są gruczolakorak i rak z komórek przejściowych.

Z kolei przerzuty nowotworowe najczęściej lokalizują się w regionalnych węzłach chłonnych (biodrowych przyśrodkowych i podbrzusznych) oraz sąsiadujących strukturach kostnych (zwykle są to dobrzuszne powierzenie trzonów kręgów lędźwiowych).

W miarę trwania procesu nowotworowego przerzuty rozprzestrzeniają się na klatkę piersiową, a nawet na kości długie kończyn.

Bardzo rzadko w prostacie rozpoznawany jest chłoniak.

W badaniu usg prostata jest nieregularnie powiększona, a heteroechogenny miąższ gruczołu może zawierać nieregularne ogniska hyperechogenne, z których niektóre mogą być guzami nowotworowymi.

Często przy guzach prostaty dochodzi do przerwania jej torebki – w badaniu usg jest ona nieregularna.

Często dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych podbrzusznych, biodrowych przyśrodkowych oraz lędźwiowych aorty.

Proces nowotworowy powinien być poważnie brany pod uwagę w sytuacji, gdy w badaniu usg kastrowanego psa obserwowane jest powiększenie prostaty oraz obecność ognisk mineralizacji.

Nieprawidłowości dotyczące jąder

Nowotwory jąder

Nowotwór jądra jest drugim najczęściej występującym u niekastrowanych psów nowotworem, u kotów stwierdzany jest bardzo rzadko.

Większość nowotworów jest łagodna, zwykle są to guzy śródmiąższowe (Leydiga).

Inne to nasieniaki (seminoma) i guzy z komórek Sertoliego.

Te ostatnie są szczególnie niebezpieczne, ponieważ często są to czynne guzy, dające przerzuty do węzłów chłonnych, wątroby czy płuc.

Najbardziej narażone na zachorowanie są wnętry; u nich nasieniak lub guz z komórek Sertoliego mogą pojawić się nawet w młodym wieku.

Obraz ultrasonograficzny może być zróżnicowany, zależnie od wielkości i rodzaju guza.

Czasami dochodzi do dość znacznego powiększenia jądra i zatarcia obrazu śródjądrza i najądrza.

Guzy śródmiąższowe składają się zwykle z małych, hypoechogennych guzków, które mogą występować pojedynczo lub też zlewać się ze sobą.

Guzy takie mogą występować obustronnie.

W przypadku czynnego guza z komórek Sertoliego (i produkowania przez niego estrogenu) dochodzi do powiększenia zajętego jądra z równoczesną atrofią drugiego jądra.

Nasieniaki są zwykle duże i pojedyncze i jednostronne, a zajęte jądro powiększone.

Zapalenie jąder

Z reguły przebiega wraz z zapaleniem najądrzy.

Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą hematogenną (jako przejście procesu z dróg moczowych lub prostaty), ale rany penetrujące również mogą doprowadzić do infekcji.

Właśnie wskutek infekcji może dojść do powstania ropnia.

Dochodzi do powiększenia jądra i najądrza, a wokół nich widoczny może być płyn.

Skręt jądra

Dochodzi do niego najczęściej w jądrach powiększonych, nowotworowych, zatrzymanych w jamie brzusznej (u wnętrów).

Jądro w badaniu usg jest hyperechogenne, jego torebka pogrubiona, a najądrze i powrózek nasienny powiększone.

Worek mosznowy często jest pogrubiony.

Skręt jądra występuje rzadko u zwierząt.

Zanik jądra

Jedno jądro jest mniejsze niż normalnie.

Może być to zmiana związana ze starzeniem się, ale często obserwowana jest u psów z guzem Sertoliego w drugim jądrze.

Zatrzymane jądro u wnętrów jest zawsze mniejsze, niż to, znajdujące się w worku mosznowym.

Takie jądro bywa trudne do uwidocznienia w badaniu usg, a może znajdować się w obszarze od doogonowego bieguna nerki do kanału pachwinowego.

Wnętrostwo

Jest to zaburzenie procesu zstępowania jąder z jamy brzusznej do worka mosznowego.

Proces ten w prawidłowych warunkach zwykle kończy się w wieku 2-5 tygodni.

Zdarza się jednak, że dochodzi do zatrzymania jądra (jednego lub obu) najczęściej w okolicy wejścia do kanału pachwinowego lub też w samym kanale pachwinowym.

Rzadziej jądro zatrzymuje się wyżej – w jamie brzusznej.

Badanie usg umożliwia zlokalizowanie takiego narządu u zwierząt, u których doszło do zatrzymania procesu zstępowania jąder.

Nieprawidłowości dotyczące moszny

Przepuklina

W worku przepuklinowym często znajdują się pętle jelita cienkiego, co widoczne jest w badaniu usg w postaci typowego warstwowego wyglądu oraz perystaltyki.

Czasem przez wrota przepukliny dostaje się tłuszcz otrzewnowy.

To tylko niektóre, z częściej stwierdzanych zaburzeń podczas badania usg.

Badanie ultrasonograficzne jest metodą wyszukiwania nieprawidłowości i naprawdę wiele zależy od doświadczenia ultrasonografisty.

Niestety, zdarza się, iż wiele drobnych zmian zostaje niezauważonych podczas badania.

Niezwykle ważne jest także odpowiednie przygotowanie pacjenta, gdyż dzięki niemu można zapobiec wystąpieniu wielu niepożądanych artefaktów.

Samo badanie jamy brzusznej to nie jedyne zastosowanie tej niezwykle bogatej w potencjał metody diagnostycznej.

Poniżej zamieszczam krótką charakterystykę innych zastosowań badania usg u zwierząt.

Inne zastosowania badania ultrasonograficznego

Czasem konieczne bywa wykonanie badania usg innego, niż jama brzuszna obszaru ciała.

Zdarza się, iż już podczas ultrasonografii brzucha zauważalne są zmiany, które nasuwają konieczność przebadania innych struktur, znajdujących się poza jamą brzuszną.

Na przykład, jeśli w badaniu usg widać poszerzenie żył wątrobowych, zaleca się poszerzenie diagnostyki o badanie serca.

Jeśli z kolei wyniki badania ultrasonograficznego sugerują obecność nowotworu (np. chłoniaka), ważne jest, by sprawdzić również klatkę piersiową pod kątem:

• występowania zmian przerzutowych,
• guzów,
• powiększonych węzłów chłonnych,
• wysięku w jamie opłucnej,
• innych zmian, świadczących o znacznym zaawansowaniu procesu.

Sama ultrasonografia może być zatem dopiero początkiem drogi diagnostycznej, przed którą zostanie postawiony pacjent.

Jednak wraz z ciągłym rozwojem technik badawczych oraz unowocześnianiu aparatury ultrasonograficznej, może ona być również wykorzystana do badania innych części ciała.

Ocena gojenia złamań kości

Ultrasonografia może być wykorzystywana do oceny tkanek miękkich oraz kostnych powierzchni złamań zarówno w trakcie diagnozowania samego urazu, jak też później – do monitorowania procesu gojenia.

Pozwala ona wykryć cechy gojenia wcześniej, niż rentgenografia, co zapobiega zbyt długiemu unieruchomieniu kończyny.

Unaczynienie tkanek może być ocenione za pomocą Dopplera mocy.

Ocena niektórych elementów układu mięśniowo-szkieletowego

Zastosowanie ultrasonografii w badaniu uszkodzeń mięśniowo-ścięgnowych wymaga sporego doświadczenia.

Dzięki badaniu usg można wykryć uszkodzenia mięśni lub ścięgien, jak też monitorować proces gojenia.

Zmiany dotyczące stawów, jak np. przewlekłe zapalenie błony maziowej, urazy chrząstki stawowej są również możliwe do zidentyfikowania. Badanie usg może być także stosowane do badania powierzchni kości i zmian w tkankach miękkich, takich jak:

• ropnie,
• krwiaki,
• ciała obce,
• guzy tkanek miękkich.

Badanie ultrasonograficzne mózgu

Badanie ultrasonograficzne mózgu możliwe jest, jeśli jeszcze nie doszło do zamknięcia ciemiączka.

Najczęściej przeprowadzane jest u bardzo młodych zwierząt.

Badanie puszki bębenkowej

Ultrasonografia może być wykorzystywana do identyfikowania płynu wewnątrz puszki bębenkowej.

Badanie to w tym względzie jest nawet bardziej czułe i swoiste niż radiografia.

Badanie krtani

Badanie krtani również jest możliwe, choć niełatwe.

Ocena brzusznej powierzchni krtani ukazuje chrząstki tarczowatą i pierścieniowatą z centralnym strumieniem rewerberacji (pochodzącym z obecnego w świetle krtani powietrza).

Dzięki badaniu można wysunąć wnioski na temat między innymi takich nieprawidłowości, jak:

• porażenie krtani,
• guz krtani,
• torbiele w jej obrębie,
• zapalenie,
• obrzęk.

Badanie ultrasonograficzne gałki ocznej

Istnieją trzy główne metody obrazowania gałki ocznej:

• poprzez przyłożenie głowicy bezpośrednio na rogówkę,
• przez powiekę,
• przez kąpiel wodną nad gałką oczną.

Ultrasonografia jest cenną techniką obrazowania gałki ocznej, dzięki której wykrywane jest wiele nieprawidłowości, jak np.:

• powiększenie gałki ocznej,
• pogrubienie jej ścian,
• wrodzona mikroftalmia (małoocze),
• krwotok,
• wysięk zapalny,
• guz wewnątrzgałkowy i wiele innych.

Badanie ultrasonograficzne ślinianek

Ultrasonografia znajduje zastosowanie do oceny ślinianki podżuchwowej.

Dzięki niemu można wykryć takie zaburzenia, jak:

• torbiele lub ropnie ślinianki,
• nowotwór,
• kamienie ślinowe,
• ciało obce.

Badanie tarczycy i przytarczyc

Ultrasonografia tarczycy jest stosunkowo często wykonywanym badaniem, pozwalającym stwierdzić takie zaburzenia, jak:

• powiększenie lub zmniejszenie tarczycy,
• torbiele lub guzki w miąższu gruczołu przerost przytarczyc,
• guz przytarczyc.

Ultrasonografia tętnicy szyjnej i żyły jarzmowej

Może ujawnić obecność nieprawidłowości w obrębie naczyń (np. skrzep lub nacieki nowotworowe), zobrazować liczne naczynia związane z tętnicą szyjną lub żyłą jarzmową lub zniekształcenia, zaistniałe wtórnie do urazu, nowotworu lub jako wada wrodzona.

Badanie węzłów chłonnych głowy i szyi

Większość węzłów chłonnych w tym obszarze ma niewielkie rozmiary i nie jest standardowo badana ultrasonograficznie.

Jednak w przypadku ich powiększenia, może to zostać zobrazowane za pomocą usg.

Badanie usg tkanek miękkich przykręgowych

Dzięki usg można uwidocznić boczne krawędzie trzonów kręgowych w celu stwierdzenia:

• ewentualnych nieregularności (np. przy spondylozie, nowotworze),
• ciała obcego,
• fragmentów kości, gazu lub płynu w obrębie tkanek miękkich (np. przy krwawieniu, ropniu itp.).

Badanie usg klatki piersiowej

Normalne, powietrzne płuca nie są możliwe do oceny za pomocą tego badania, ponieważ powietrze nie przewodzi ultradźwięków.

Jednak w przypadku pewnych chorób płuc, jak też przy obecności wolnego płynu w jamie klatki piersiowej ultrasonografia może być przydatna.

Często także usg pozwala na wykonanie biopsji guza, leżącego w tym obszarze oraz na nakłucie ściany klatki piersiowej.

Badanie usg tchawicy

Badanie usg tchawicy jest mocno ograniczone ze względu na obecność powietrza.

Ale nawet na podstawie kształtu kolumny gazu, widocznego w badaniu można podejrzewać jej spłaszczenie (np. przy zapadaniu tchawicy) lub zwężenie.

Możliwe do zaobserwowania są także guzy i masy w jej obrębie.

Ultrasonografia nacieczeń w obrębie płatów płucnych

Badanie to pomocne jest przy diagnozowaniu:

• niedodmy,
• płatowego zapalenia płuc lub krwotoku,
• wysięku opłucnowego,
• skrętu płata płucnego,
• nowotworu,
• ropnia.

Ultrasonografia serca

Echokardiografia dostarcza ogromnej ilości szczegółów, dotyczących funkcjonowania serca.

Może ujawnić nieprawidłowości zastawek serca, poszerzenie lub pogrubienie komór serca, a także guzy, zlokalizowane na lub w okolicach serca.

Niezmiernie istotną cechą ultrasonografii serca jest fakt, iż badanie rejestruje obrazy serca w ruchu, możemy więc obserwować czynność mięśnia sercowego podczas fazy skurczu i rozkurczu.

Dodatkowo, dzięki zastosowaniu techniki kolorowej ultrasonografii dopplerowskiej czy techniki dopplerowskiej metodą fali pulsacyjnej sprawdza się przepływ krwi przez serce i duże naczynia krwionośne.

Dzięki tym badaniom możliwe jest wczesne wykrywanie wad i/lub chorób serca, a w razie konieczności ewentualna interwencja medyczna (często chirurgiczna).

Badanie opłucnej

Badanie opłucnej może być techniką uzupełniającą rentgenografię, zwłaszcza w sytuacji, gdy w jamie opłucnej obecny jest wolny płyn.

Jest pomocna podczas aspiracji płynu lub wykonywania biopsji ze zmian guzowatych.

Wykonanie biopsji aspiracyjnej pod kontrolą usg

Ultrasonografia umożliwia dobór odpowiedniego miejsca oraz pozwala kontrolować głębokość wprowadzania igły do obszaru, z którego pobierany jest materiał.

Badanie “FAST” i “TFAST”

Badanie “FAST” (Focused Assessment with Sonography for Trauma) i “TFAST” (Thoracic-Focused Assessment with Sonography for Trauma) to szybka ocena ultrasonograficzna, wykonywana u pacjentów po urazie brzucha lub klatki piersiowej (najczęściej po wypadkach komunikacyjnych, upadkach z wysokości, zmiażdżeniu itp).

Jej założeniem jest jak najszybsze wykazanie cech, świadczących o uszkodzeniu narządów wewnętrznych lub nieprawidłowości, którymi należy zająć się w pierwszej kolejności.

Podczas tego badania poszukuje się więc wolnego płynu w jamie klatki piersiowej lub jamie brzusznej, który może świadczyć o wysięku w jamie opłucnowej, brzusznej czy worku osierdziowym.

Jest to badanie szybkie, skupiające się na wybranych obszarach i narządach.

Podsumowanie

Dzięki zastosowaniu techniki ultradźwięków możliwe stało się obserwowanie narządów wewnętrznych.

I to nie w taki sposób,w jaki ukazuje to rentgenografia – czyli zarysy, kontury i różnice cieniowania poszczególnych struktur, ale bardziej dogłębnie i szczegółowo.

Kierując wiązkę ultradźwięków w określony obszar jesteśmy w stanie ocenić strukturę poszczególnych organów, wniknąć głęboko do ich wnętrza i zauważyć nieprawidłowości.

Badanie usg jest więc nieocenioną pomocą w diagnostyce u zwierząt i niejednokrotnie umożliwia szybkie doprecyzowanie rozpoznania.